אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רבי מאיר ב"ר יצחק ש"ץ"

'''רבי מאיר בן יצחק ש"ץ''' (אויך באקאנט אלס "נהוראי") איז געווען איינער פון די ערשטע חכמים פון אשכנז און פון די גרעסטע פייטנים.<!-- '''רבי מאיר ש"ץ''' (נפטר [[1096]]), איז געווען א [[חזן]] אין [[ווארמס]] און [[מיינץ]]; מחבר פון פיוט "[[אקדמות]]", און ווארשיינליך אויך פון [[שיר הכבוד]] און אויך פון [[סליחות]] און פיוטים. --> ער איז געווען א חזן, א שליח ציבור (ש"ץ), א פּייטן, און א דרשן אין ווארמס, דייטשלאנד (אשכנז). זיין געבורטסארט איז נישט באקאנט, און זיין ביאגראפיע איז פארנעפּלט. ער האט געלעבט אין עלפטן יארהונדערט און איז געווען אין איין צייט מיט רש"י. ער איז געשטארבן פאר אדער אין ד'תתנ"ו. ער איז היינט מערסטנס באקאנט אלס דער מחבר פון דעם בארימטן אראמישן פּיוט "[[אקדמות|אקדמות מילין]]", וואס ווערט טראדיציאנעל געזאגט אויף שבועות אין אשכנזישע קהילות.

רבי מאיר האָט געדינט אלס חזן און פייטן אין [[וורמייזא]], דייטשלאנד. ער איז געווען בארימט אין דייטשלאנד דעם גאנצן מיטלעלטער אלס א גרויסער בעל מלאכה און שאפער אין געביט פון דער אידישער ליטורגיע. ער איז באטראכט געווארן אלס אויטאריטאטיוו אין עניני תפילה און מנהגים צווישן די געמיינדעס פון אשכנז און צרפת. גרויסע חכמים פון זיין צייט און שפעטערדיגע דורות, ווי רש"י, בעלי התוספות, רבי שמחה פון ויטרי, [[רבי אברהם בן עזריאל]]{{הערה|זעט ערוגת הבושם, אפרים אורבאך, [https://hebrewbooks.org/20833 חלק א], זז' 197, 210; [https://www.hebrewbooks.org/20771 חלק ג], 96, 322, 385, 389, 423, 446; [https://www.hebrewbooks.org/20805 חלק ד], 46, 59, 85.}}, רבי יעקב מולין, ציטירן אים אפט מיט אכטונג.

וועגן דעם לעבנסגעשיכטע פון ר' מאיר איז ווייניג באקאנט. זיין פאטער איז געווען רבי יצחק. ער איז געווען טעטיג אין וואָרמס, וועלכע איז געווען איינע פון די חשובע קהילות אין אשכנז. ר' מאיר איז באַטראַכט געוואָרן ווי אַן אויטאָריטעט אין ענינים פון ליטורגיע און מנהגים אין די קהילות פון פראַנקרייך און דייטשלאַנד. ער ווערט אפט דערמאנט און ציטירט מיט אכטונג דורך די גרעסטע תלמידי-חכמים פון דייטשלאנד און פראנקרייך אין זיין צייט און אין די קומענדיגע דורות.

ר' מאיר האט געהאט צוויי זין, יעקב און יצחק. זיין זון יצחק איז אומגעקומען אין די [[גזרות תתנ"ו|גזירות פון תתנ"ו]], ווי דערמאנט אין פנקס הזכרת נשמות פון ווירמייזא{{הערה|<!-- {{היברובוקס|רבי אליעזר בן נתן|קונטרס גזרות תתנ"ו|34838|מקום הוצאה=לייפציג|שנת הוצאה=תרי"ד}} עמוד????; --> {{היברובוקס|אהרן יעללינעק|קונטרס ווירמייזא וקהל ווינא|34866|page=3|מקום הוצאה=וויען|שנת הוצאה=תר"מ|עמ=4}}}}. אין דעם מעמאָרבוך (פנקס פון הזכרת נשמות) פון ווירמייזא ווערט דערמאנט ר' מאיר ב"ר יצחק "בעבור שתיקן שבחות למקום"{{הערה|שם=פנקס|{{לינק|אדרעס=https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/d859aa4f-ecca-4845-96bb-c6931c940647/surfaces/48939344-6093-4a51-8127-64ba4d6c7511/|קעפל=פנקס של קהל ווירמזיי' ממחזור ר"ט|זייטל=[[באדלעיאן ביבליאטעק]] אין [[אקספארד]]|מידע נוסף=fol. 8a}}; {{כתיב|פנקס הזכרת נשמות בקהלת ורמיזא|990000402490205171|עמוד 7}}; {{היברובוקס|אהרן יעללינעק|קונטרס ווירמייזא|34866|page=6|מקום הוצאה=וויען|שנת הוצאה=תר"מ|עמ=7}}}}.

==שאפונגסווערק (פּיוטים און אנדערע ווערק)==

ר' מאיר האט זיך הויפּטזעכליך באקענט אלס א פּייטן). ער האט געשאפן [[פיוט|פּיוטים]] און [[סליחות]] אין לשון-קודש און אראמיש, און מער ווי 50 פון זיי זענען פארהאן. א טייל פון זיינע פּיוטים פאר די יום-טובים זענען אנגענומען געווארן אין די קהילות פון אשכנז און פּוילן און זענען געדרוקט געווארן אומצאליגע מאל אין מחזורים און סליחות{{הערה|{{יודאיקה|Abraham David|Meir ben Isaac Sheli'aḥ Ẓibbur|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/meir-ben-isaac-sheliah-zibbur}}}}.

די מערסט באקאנטע פון זיינע פּיוטים איז דער אראמישער פּיוט "[[אקדמות]] מילין". דער פּיוט ווערט געזאגט געווענטליך אין אשכנזישע קהילות אין חג השבועות, אלס אַן איינלייטונג צום צען געבאט בעת'ן ליינען די תורה. דער מנהג איז צו זאגן עס נאך דעם ערשטן פּסוק פון קריאת התורה (שמות י"ט, ב'), אבער טייל למדנים האבן איינגעפירט דעם מנהג צו זאגן עס פארן ליינען די תורה. די פאקט אז מען זאגט "אקדמות" גלייך נאכן ערשטן פּסוק האט ארויסגערופן פיל דיסקוסיעס און השערות. טייל האבן געמיינט אז דאס קומט פון א מנהג אין בבל{{הערה|1={{היברובוקס|חיים נחמי' שובין|מבוא לפיוט אקדמות|46778|page=17|מקום הוצאה=ווילנע|שנת הוצאה=תרס"ב}}}}. "אקדמות" איז איבערגעזעצט געווארן אויף העברעיש און אנדערע שפּראַכן, איינשליסנדיג ענגליש. [[רבי מנחם בן חלבו]] האט געשריבן פּירושים אויף ר' מאיר'ס פּיוטים.

*"אֱלָהָא עָלַם" (אייביגער ג-ט): אַן אראמישער פּיוט פארן סדר "מתורגמן" (אַן איינלייטונג צום תרגום) פון שביעי של פסח. עס ווערט געזאגט נאכן ערשטן פּסוק פון שירת הים.

*"אֲבוּנָן דְּבִשְׁמַיָּא וּבָרְיַן" (אונזער פאטער אין הימל): אַן אראמישער פּיוט פארן סדר "מתורגמן" פון שביעי של פסח.

*"חֲנַנְיָה מִישָׁאֵל וַעֲזַרְיָה": א פּיוט פארן סדר "מתורגמן" פון שבועות. דער פּיוט איז ארויסגעשריבן צו ווערן געזאגט ווי אַן איינלייטונג צום תרגום פון דעם צווייטן געבאט (לא תשא). עס דערציילט די מעשה פון [[חנניה מישאל ועזריה|חנניה, מישאל און עזריה]], וואס האבן בעסער געוואלט ווערן אריינגעווארפן אין א פייערדיגן אויוון איידער דינען אַן עבודה זרה. דער אריגינעלער פּיוט האט נאָר געהאט אַן אקראסטיך ביז האלבן אלף-בית, און ר' מאיר האט געשריבן א המשך.

עס איז אויך דאָ א סליחה וואָס הייבט זיך אָן "מי יודע ישוב", וואס באציט זיך אויף א שחיטה פון 3,000 אידן דורך די קרייצפארער. כאטש דער פּיוט איז אונטערגעשריבן און האט אַן אַקראָסטיך מיט "אלעזר", גלויבט צונץ אז ער איז קאָמפּאָנירט געווארן א יארהונדערט שפּעטער.

ר' מאיר איז אויך געווען א תנ"ך מפרש און ווערט דורך רש"י אייניגע מאל דערמאנט אין פארשידענע ערטער אין זיין פירוש. רש"י שטיצט זיך אויף זיינע אויסטייטשונגען און טיטולירט ר' מאיר'ן מיט "צדיק" און "חסיד"{{הערה|Zunz, [https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=hvd.32044079210316&seq=77 Zur Geschichte und Literatur] (Berlin 1845), 61.{{ש}}

ארום ר' מאיר'ס נאמען האט די פאָלקס־פאַנטאַזיע געוועבט א גאנצן קראנץ פון לעגענדעס. די אגדות ארום אים נעמען זיך פון דעם וואס זיין ביאגראפיע איז פארנעפּלט.

 

איינע פון די באקאנטע אגדות, מיט פארשידענע ווערסיעס, דערציילט וועגן א שליח וואס איז געשיקט געווארן פון די [[עשרת השבטים]] וואס זיצן פונעם אנדערן זייט נהר [[סמבטיון]] (דער טייך וואס ווארפט שטיינער אלע טעג אחוץ שבת). דער שליח איז געשיקט געווארן צו געפינען א אידן וואס זאל קענען קעמפן קעגן א כומר אין אשכנז, וואס האט געהרגעט אידן מיט זיין כישוף. אין איין ווערסיע איז ר' מאיר אליין אריבער דעם סמבטיון אין שבת צוליב פּיקוח נפש. צוליב חלול שבת האט ער נישט געקענט צוריקקערן זיך, און איז דארט געבליבן און דארט באגראבן געווארן. ער האט איבערגעלאזט זיין פרוי אַן אייביגע עגונה. אין אַ צווייטער ווערסיע, איז זיין מסע געווען פאַרקערט, צו העלפן די אידן פונעם אַנדערן זייט סמבטיון וואָס האָבן געליטן פון רדיפות.

די לעגענדעס דערציילן וועגן די מלחמה צווישן דעם גלח און דעם "אויסגעקליבענעם" פון די אידן. אין איינער פון די נאַרראַטיוועס, קומט ר' מאיר, וואָס ווערט באַשריבן ווי אַ "קליין הינקעדיק מענטשילע", זיך באַגעגענען מיטן גלח וואָס האָט אויסגענוצט אַ "גלגלי שדים" אָדער "קלוג-ראָד" מיט וועלכן ער האָט געקענט טאָן וואָס ער האָט געוואָלט דורך שדים. דער גלח האָט געהרגעט אַ סך אידן. ר' מאיר באַווייזט מיט נסים און מיט די הילף פון "שמות" (הייליקע נעמען) צו באַזיגן דעם גלח. אין אַ טייל ווערסיעס, געלוינגט עס ניט ר' מאירן דעם גלח בייצוקומען, און זיין זון ר' יצחק איז דער וואָס געלוינגט צו געווינען מיטן זיין חכמה און רעטן די אידן.

וועגן דעם נס איז צונויפגעשטעלט געוואָרן אַ ספּעציעלע מגילה, וואָס מען פלעגט לייענען אין חג השבועות{{הערה|רבי אברהם יגל, באר שבע, [https://books.google.co.il/books?id=HYEpAAAAYAAJ&pg=PA39#v=onepage&q&f=false קובץ על יד IV], ז' 39}}.

די דאַטעס וואָס ווערן געגעבן אין די לעגענדעס פאַסן נישט מיט דער היסטאָרישער ווירקלעכקייט, ווייל ר' מאיר האָט געלעבט אין 11טן יאָרהונדערט, און די דאַטעס אין די מעשיות זענען שפּעטער. דאָס נעמט זיך מעגלעך דערפון, וואָס די מעשה איז פיל שפּעטער אויפגעשריבן געוואָרן. די מעשה איז געדרוקט אין פאַרשידענע אויסגאַבעס פון מחזורים און "[[צאינה וראינה]]". די מעשה איז אויך געפונען אין מאַנוסקריפּטן.

דער מקובל [[רבי מרדכי שרעבי]] האט געהאלטן אז רבי מאיר הקבור אין גוש חלב איז דער רבי מאיר וואס ווערט דערמאנט אין גמרא, בשעת דער רבי מאיר וואס איז באגראבן ביים אריינגאנג צו טבריה איז רבי מאיר בעל האקדמות, וואָס ווערט אויך גערופן "רבי מאיר בעל הנס"{{הערה|ספר דרך צדיקים חלק ב' עמוד 290}}.

אנדערע מקורים און דיסקוסיעס צווייפלען שטאַרק אין דעם קלאַם אַז ר' מאיר בעל האקדמות איז באַגראָבן אין ארץ ישראל. מען שטעלט די פראַגע, ווי אַזוי וואָלט ער צוריקגעקערט (אויב די סמבטיון מעשה איז געווען) נאָכן אַריבערגיין דעם סמבטיון אין שבת, און אויב ער איז באַגראָבן אין ארץ ישראל, ווי קען די סמבטיון מעשה האָבן פּאַסירט?. [[רבי צבי הירש ראזנבוים|רבי הירשלע פון קרעטשניף]], פלעגט זאָגן א ווערטל אז ר' מאיר בעל הנס, ר' מאיר בעל האקדמות, און ר' מאיר'ל פּרעמישלאנער זענען אַלע איין און דער זעלבער ר' מאיר.