בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,374
רעדאגירונגען
רעדאגירונג, פארברייטערט, פארשמעלערט
ק (←אייראפע: הגהה) |
(רעדאגירונג, פארברייטערט, פארשמעלערט) |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
[[טעקע:Frankfurt Judengasse 1868.jpg|קליין|[[פראנקפורטער יודנגאסע]], 1868]] | [[טעקע:Frankfurt Judengasse 1868.jpg|קליין|[[פראנקפורטער יודנגאסע]], 1868]] | ||
א '''געטא''' באצייכנט א געגנט אינערהאלב א שטאט וואו אידן | א '''געטא''' באצייכנט א געגנט אינערהאלב א שטאט וואו אידן זענען באגרעניצט צו וואוינען, איבערהויפט צוליב רעגירונג'ס צוימונגען, אדער צוליב פאליטישע, סאציאלע, לעגאלע, און עקאנאמישע אפגעזונדערקייט. דער טערמין שטאמט פון די [[ווענעציער געטא]], וואו אידן זענען געווארן געצוואונגען צו וואוינען אין יאר [[1516]], אפגעטיילט פון די איבריגע שטאט. דורכאויס די [[האלאקאוסט]] האבן די נאציס געשאפן איבער 1,000 [[נאצי געטאס|געטאס]] צו פלאצירן די אידן פון אייראפע, מיט'ן ציל זיי צו אויסניצן און פארטיליגן אלס טייל פון די "[[ענדגילטיגע לעזונג]]". היינט איז דער טערמין פארברייטערט און ווערט געניצט פאר סיי וועלכע - געווענליך ארעמע - געגנט וואס איז אויסשליסליך באזעצט דורך א מינאריטעט גרופע. | ||
היינט איז דער טערמין פארברייטערט און ווערט געניצט פאר סיי וועלכע - געווענליך ארעמע - געגנט | |||
==עטימאלאגיע== | ==עטימאלאגיע== | ||
דאס ווארט געטא שטאמט פון די אידישע געטא אין קאנארעזשאו, [[ווענעציע]]. אין 1899 איז דער טערמין שוין געווען פארשפרייט און באניצט פאר אנדערע צעשטופטע קווארטלען, אויך פון אנדערע מינאריטעט גרופעס. עס קומט ווארשיינליך פון איטאליענישן "ghèto", א 'מעטאל פאבריק', וויבאלד אזא פאבריק איז געווען פלאצירט נעבן די ווענעציער געטא, דאך איז נישט זיכער די עטימאלאגיע פונעם ווארט, און | דאס ווארט געטא שטאמט פון די אידישע געטא אין קאנארעזשאו, [[ווענעציע]]. אין 1899 איז דער טערמין שוין געווען פארשפרייט און באניצט פאר אנדערע צעשטופטע קווארטלען, אויך פון אנדערע מינאריטעט גרופעס. עס קומט ווארשיינליך פון איטאליענישן "ghèto", א 'מעטאל פאבריק', וויבאלד אזא פאבריק איז געווען פלאצירט נעבן די ווענעציער געטא, דאך איז נישט זיכער די עטימאלאגיע פונעם ווארט, און פארשידענע טעאריעס זענען פארהאן איבער די מקור פונעם טערמין{{הערה|[https://www.etymonline.com/word/ghetto ghetto (n.)], אויף Online Etymology Dictionary}}: פון לשה"ק'דיגן "[[גט]]", אנדייטנדיג די אפגעזונדערקייט פון אידיש - "גאס", ווי די געטאס זענען אפט גערופן געווארן "די אידישע גאס"; פון דייטשע "gehacktes" (אפגעהאקט); פון איטאליענישן "borghetto" (קליינע אפטיילונג פון א שטאט); פון אלט-פראנצויזישן "guect" (שומר). | ||
==היסטאריע ביז'ן האלאקאוסט== | ==היסטאריע ביז'ן האלאקאוסט== | ||
[[טעקע:Ingresso della Giudecca di Caltagirone.jpg|קליין|דער אידישער געטא אין קאלטאזשיראנע, איטאליע]] | [[טעקע:Ingresso della Giudecca di Caltagirone.jpg|קליין|דער אידישער געטא אין קאלטאזשיראנע, איטאליע]] | ||
===אייראפע=== | ===אייראפע=== | ||
דער באשלוס צו אפטיילן די אידן איז ערשט אדאפטירט געווארן ביים דריטן | <!-- דער באשלוס צו אפטיילן די אידן איז ערשט אדאפטירט געווארן ביים דריטן לאטעראן קאנסיל {{ענ|Third Council of the Lateran}} פונעם קירכע אום [[1179]], אבער עס איז דאן נאכנישט אריין אין קראפט.{{הבהרה}}{{מקור}} -->אין [[1462]] זענען די אידן אין [[פראנקפורט]] געווארן אריינגעצוואונגען צו וואוינען נאר אין די "יודנגאסע" (Judengasse){{הערה|{{cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/frankfurt-germany-jewish-history-tour|title=פראנקפורט, דייטשלאנד|publisher=Jewish Virtual Library}}}}, און די ווענעציער געטא איז געשאפן געווארן אין 1516{{הערה|{{Cite web|url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/venice-italy-jewish-history-tour|title=ווענעציע, איטאליע אידישע היסטאריע טור|publisher=Jewish Virtual Library}}}}. נאכפאלגנדיג א פויפסטליכע באפעל אין 1555 אז אידישע געטאס זאלן געשאפן ווערן אין רוים און איבער אלע לענדער פון [[קריסטנטום]] איז געשאפן געווארן די [[רוימישע געטא]] און נאך געטאס איבער פראנקרייך, דייטשלאנד און [[אידישע געטאס אין אייראפע|אנדערע צענטראל אייראפעאישע לענדער]]{{הערה|{{cite web | |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/paul-iv-x00b0 |title=פאול דער 5’טער |publisher=Jewish Virtual Library}}}}. | ||
די געטאס זענען געווענליך געווען ארומגענומען מיט א מויער, מיט בלויז איין אדער איינצלנע טויערן, און אידן זענען געווען פארבאטן ארויסצוגיין פון אירע גרעניצן ביינאכט און אין קריסטליכע חגאות. אינדרויסן פון די געטאס האבן זיי געדארפט טראגן באצייכענונגען אז זיי זענען אידן, ווי געלע שטערנס, און זיי זענען געווען אויסגעשטעלט צו פארפאלגונגען דורך די קריסטליכע איינוואוינער. אין גרויס טייל זענען די געטאס געווען אין די שוואכסטע געגענט אין שטאט, דער צושטאנד ארעם, איבערגעפולט און מיט שוואכע היגיענישע באדינגונגען, אויסגעשטעלט צו קרענק און מגיפות. דאך זענען געווען געוויסע געטאס וואו די אידן האבן יא געלעבט א רייכערע לעבן, און געפירט א שטיקל אטאנאמישע ווירטשאפט אינערהאלב די אידישע קווארטל. | די געטאס זענען געווענליך געווען ארומגענומען מיט א מויער, מיט בלויז איין אדער איינצלנע טויערן, און אידן זענען געווען פארבאטן ארויסצוגיין פון אירע גרעניצן ביינאכט און אין קריסטליכע חגאות. אינדרויסן פון די געטאס האבן זיי געדארפט טראגן באצייכענונגען אז זיי זענען אידן, ווי געלע שטערנס, און זיי זענען געווען אויסגעשטעלט צו פארפאלגונגען דורך די קריסטליכע איינוואוינער. אין גרויס טייל זענען די געטאס געווען אין די שוואכסטע געגענט אין שטאט, דער צושטאנד ארעם, איבערגעפולט און מיט שוואכע היגיענישע באדינגונגען, אויסגעשטעלט צו קרענק און מגיפות. דאך זענען געווען געוויסע געטאס וואו די אידן האבן יא געלעבט א רייכערע לעבן, און געפירט א שטיקל אטאנאמישע ווירטשאפט אינערהאלב די אידישע קווארטל. | ||
| שורה 38: | שורה 31: | ||
אין אמעריקא איז עס אריינגעקומען אין ברייטן באנוץ פאר געגנטער באוואוינט מיט [[אפרא-אמעריקאנער]], געווענליך מיט נידריגע עקאנאמישע מעגליכקייטן. דורכאויס די יארן זענען געווען פילע געגנטער וואו אימיגראנטן פון פארשידענע לענדער האבן זיך קאנצענטרירט און געשאפן אפגעזונדערטע וואוינערטער, אדער "געטאס". אין אייראפעאישע לענדער זענען פארהאן פילע געטאס וואו [[ציגאנער]] זענען קאנצענטרירט, אויך זענען פארהאן פארשידענע געגנטער מיט א קאנצענטראציע פון אזיאטישע און אנדערע מינאריטעטן{{הערה|1={{Cite web|title=Segregated From Its History, How 'Ghetto' Lost Its Meaning|url=https://www.npr.org/sections/codeswitch/2014/04/27/306829915/segregated-from-its-history-how-ghetto-lost-its-meaning|access-date=2019-12-12|website=NPR.org|date=27 April 2014 |language=en|last1=Domonoske |first1=Camila}}|כיוון=שמאל}}. | אין אמעריקא איז עס אריינגעקומען אין ברייטן באנוץ פאר געגנטער באוואוינט מיט [[אפרא-אמעריקאנער]], געווענליך מיט נידריגע עקאנאמישע מעגליכקייטן. דורכאויס די יארן זענען געווען פילע געגנטער וואו אימיגראנטן פון פארשידענע לענדער האבן זיך קאנצענטרירט און געשאפן אפגעזונדערטע וואוינערטער, אדער "געטאס". אין אייראפעאישע לענדער זענען פארהאן פילע געטאס וואו [[ציגאנער]] זענען קאנצענטרירט, אויך זענען פארהאן פארשידענע געגנטער מיט א קאנצענטראציע פון אזיאטישע און אנדערע מינאריטעטן{{הערה|1={{Cite web|title=Segregated From Its History, How 'Ghetto' Lost Its Meaning|url=https://www.npr.org/sections/codeswitch/2014/04/27/306829915/segregated-from-its-history-how-ghetto-lost-its-meaning|access-date=2019-12-12|website=NPR.org|date=27 April 2014 |language=en|last1=Domonoske |first1=Camila}}|כיוון=שמאל}}. | ||
דער טערמין ווערט אויך געניצט צו באצייכענען סיי וועלכע געגנט וועלכע שטייט ארויס מיט אירע אייגנשאפטן פונעם ארום{{הערה|{{Cite web|title=ghetto|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/ghetto|website=Merriam-Webster}}|כיוון=שמאל}}. | דער טערמין ווערט אויך געניצט צו באצייכענען סיי וועלכע געגנט וועלכע שטייט ארויס מיט אירע אייגנשאפטן פונעם ארום{{הערה|{{Cite web|title=ghetto|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/ghetto|website=Merriam-Webster}}|כיוון=שמאל}}. אין די ציוני'סטישע נאראטיוו ווערט דער באגריף באניצט צו באצייכענען די אויסגעשלאסנקייט און איינגעצוימטקייט פון דאס אידישע לעבנסשטייגער אין גלות, פון וועלכע זיי האבן געזוכט זיך צו באפרייען. | ||
== דרויסנדע לינקס == | |||
* [https://yivoencyclopedia.org/article.aspx/Ghettos Ghettos], אויף די [[ייווא]] ענציקלאפעדיע פון אידן אין מזרח אייראפע | |||
* [https://www.jewishvirtuallibrary.org/history-and-overview-of-ghettos Ghettos: History & Overview], אויף די אידישע ווירטואלע ביבליאטעק | |||
* [https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/krakow-cracow The Krakow (Cracow) Ghetto during the Holocaust] אויף די פאראייניגטע שטאטן האלאקאסט אנדענק מוזעאום | |||
* {{אנצ יהודית|6653-ghetto|Ghetto}} | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:געטאס|*]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אידישע היסטאריע]] | [[קאַטעגאָריע:אידישע היסטאריע]] | ||
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | [[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | ||
[[he:גטו]] | [[he:גטו]] | ||
[[en:Ghetto]] | [[en:Ghetto]] | ||