המכלול

הרב בערל וויין

רב און היסטאריקער (תרצ"ד–תשפ"ה)
ווערסיע פון 14:22, 31 אויגוסט 2025 דורך תנא קמא (שמועס | ביישטייערונגען)

רבי בערל וויין (תרצ"ד, שיקאגא – תשפ"ה, ירושלים) איז געווען אן אמעריקאנער-געבוירענער ארטאדאקסישער רב, בעל דרשן, שרייבער, און היסטאריקער. ער איז ברייט באקאנט פאר פּאָפּולאַריזירן אידישע היסטאריע דורך טויזנטער אוידיא טעיפס, ביכער, סעמינארן, טעלעוויזיע און ראדיא אויפטריטן, און פילמען. ער האט טיף באאיינפלוסט דורות פון ארטאדאקסישע אידן דורך זיין ארבעט, און איז אפט באצייכנט געווארן ווי "די שטימע פון אידישער היסטאריע"[1]. במשך זיין קאריערע, האט ער געהאלטן פערזענליכע און אידעאלאגישע פארבינדונגען סיי צו מאדערן ארטאדאקסישן אידנטום און סיי צו חרדישן אידנטום.

הרב בערל וויין
Rabbiwein.jpeg
געבורט 25סטן מערץ 1934
ט' ניסן ה'תרצ"ד
שיקאגא, אילינוי, פאראייניגטע שטאטן
פטירה אויגוסט 16, 2025
כ"ב אב תשפ"ה
ירושלים, ארץ ישראל
שם מלא דוב בער וויין
ווייב יוכבד (דזשעקי) לעווין (געהייראט 1955; נפטר 2006), און מירה כהן (נפטר 2018)
טאטע הרב זאב וויין (1906–2004)
מאמע אסתר רובינשטיין
קינדער איין זון, הרב חיים צבי וויין, און דריי טעכטער: שרה טייטלבויים, מרים געטינגער, און דינה געווירץ

ביאגראפיע

געבורט און יוגנט

הרב וויין שטאמט פון א משפחה פון ליטווישע רבנים. ער איז געבוירן געווארן ט' ניסן תרצ"ד[2], אין שיקאַגאָ, אילינוי, אלס אן איינציגער זון צו רבי זאב וויין (תרס"ו–תשס"ד), און אסתר, א טאכטער פון רבי חיים צבי הלוי רובינשטיין (נפ' חשון תש"ד), דער גרינדער פון 'העברעאישער טעאלאגישער קאלעדזש' (בית מדרש לתורה, באקאנט אלס "סקאָקי ישיבה" (העב')), וועמען ר' בערל האט געשילדערט אלס זיין מוסטער[3][4]. זיין פאטער ר' זאב איז געווען א תלמיד פון רבי שמעון שקאפ און שפעטער פון הרב קוק אין מרכז הרב ישיבה אין ירושלים[5], און האט עמיגרירט קיין אמעריקע און געדינט אלס רב פון קהלת בית המדרש הגדול אנשי לוקניק אין שיקאגא איבער 51 יאר[6]. ער איז געווען א ברודער פון הרב שמעי׳ דוד וויין, דער ערשטער רב אין חולון[7].

די ערשטע לימודים האט ר' בערל געהאט אין א פובליק-סקול. זיין מוטער פלעגט מיט אים איבערקוקן זיינע שולע־לעקציעס און אים זאגן וואס ער זאל איגנארירן. ער איז אריבער פון פובליק-סקול ביי די 11 יאר און אריינגעשטעלט געווארן אין א קלאס פון 16-יעריגע בחורים אין ישיבת משנה תורה, לויט דער עצה פון זיין זיידע[8][5].

בילדונג און הייראט

הרב וויין געלערנט אין 'בית מדרש לתורה' (העברעאישער טעאלאגישער קאלעדזש) אין שיקאגא, וואס איז געגרינדעט געווארן דורך זיין זיידע הרב רובינשטיין. דארט האט בערל באקומען סמיכה פון רבי חיים קרייזווירטה. זיינע אנדערע רבי'ס זענען געווען רבי מרדכי רוגוב[9] און רבי ישראל מענדל הכהן קאַפּלאַן[10][11]. שפּעטער, אין תשכ"ז, האט ער באקומען א דאקטאראט אין העברעאישע ליטעראטור פון דעם קאלעדזש[12].

צוזאמען מיט זיין תורה בילדונג האט הרב וויין אויך געהאט א סעקולערע בילדונג. ער האט שטודירט געזעץ און באקומען א באטשעלערס דעגרי אין ערציאונג פון רוזוועלט אוניווערזיטעט אין 1954 און א געזעץ דעגרי פון דעפּאָול אוניווערזיטעט אין 1956.

אין יאר תשט"ו (1955) האט ער חתונה געהאט מיט יוכבד ("דזשעקי") לעווין, וועלכע איז געבוירן אין וואַסיקי, ליטע, און האט ביי די פיר יאר אלט עמיגרירט מיט איר פאמיליע קיין דעטרויט[11], וואו איר פאטער הרב אליעזר לעווין, א נאענטער תלמיד פונעם חפץ חיים, האט געדינט אלס רב איבער זעכציג יאר[13]. אין שיקאגא האבן זיי געהאט פיר קינדער. יוכבד איז נפטר געווארן אין 2006, און ער האט שפעטער חתונה געהאט מיט מירא כהן, אן אייניקל פון א צאל חסידישע דינאסטיעס און א מלחמה איבערלעבער, וועלכע איז נפטר געווארן אין 2018[14].

קאריערע אין אמעריקע

פון תשט"ז ביז תשכ"ד האט וויין געארבעט אלס אדוואקאט אין שיקאגא. ער האט אבער נישט געפילט קיין באפרידיגונג פון דעם געזעץ פעלד, ווייל ער האט דארט געזען מענטשן אין זייער ערגסטן צושטאנד, אין קריגערייען, ווילנדיג "דעם לעצטן ניקל". זיין רבי, ר' חיים קרייזווירטה, האט אים געמוטיגט צו פארלאזן דעם געזעץ-געביט און ווערן א רב, זאגנדיג אז "אידן האבן גענוג אדוואקאטן"[15].

אין יאר תשכ"ד, אין עלטער פון 30, איז ער געווארן דער רב אין קהילת בית ישראל אין מיאמי ביטש, פלארידע, וואו ער איז געבליבן ביז תשל"ב. ער האט אויסגעברייטערט די קהילה פון 39 פאמיליעס צו 250[16]. זיין געהאלט דארטן איז געווען ווייניגער ווי זיין איינקונפט שטייער אלס אדוואקאט, אבער ער איז געווען פיל גליקליכער[15]. אין מיאמי ביטש האט ער אויך געדינט אלס איינער פון די הויפט לערערס אין דער יונגער ישיבה קטנה, מתיבתא פון גרעיטער מיאמי. אין דער צייט האט ער זיך באקענט מיט גרויסע רבנים, אריינגערעכנט דעם פּאָנעוועזשער רב[17]. ער האט דארט אויפגעבויט א מקוה אין שול, וואס דער סאטמארער רבי האט גענוצט, און אזוי ארום באשטעטיגט איר כשרות[18].

אין תשל"ב (1972) איז די משפחה אריבער קיין ניו יארק, וואו ער איז באשטימט געווארן אלס עקזעקוטיווער וויצע-פרעזידענט פון דער ארטאדאקסישער פארבאנד (OU). באלד דערנאך, נאך דער פלוצלינגער פטירה פון רבי אלכסנדר ראזענבערג, האט הרב וויין אים איבערגענומען אלס רבנישער אדמיניסטראטאר פון OU כשרות אפטיילונג. ער האט געדינט אין דעם פּאזיציע פאר פינף יאר און ווערט קרעדיטירט מיט אריינברענגן ארדענונג און עפעקטיווקייט אין די כשרות השגחה אין צפון אמעריקע און קעמפן קעגן כאאס און אומזיכערע הכשרים[5]. ער איז געווען אחראי פאר'ן אריינפירן די OU אין דער פלייש אינדוסטריע[19]. הרב וויין האט פארלאזט די OU צוליב א וואקסענדן ציניזם וועגן רבנים, א באשלוס וואס הרב סאלאווייטשיק האט באשטעטיגט, זאגענדיג: "ציניזם איז אויפ'ן וועג צו כפירה"[20].

אין תשל"ז האט ער געגרינדעט די קהילה בית תורה אין סאפערן, ניו יארק, וואו ער האט געדינט אלס רב פאר 24 יאר און וואס איז געוואקסן צו א פירנדע שול אין דער געגנט[21]. אינעם זעלבן יאר האט ער אויך געגרינדעט ישיבת שערי תורה פון ראקלענד, א גרויסער ישיבה און א קלענערער בית מדרש אפּטיילונג[22]. די ישיבה איז שפעטער אריבערגעפירט געווארן צו די שטח פון זיין שול. ער האט געדינט אלס ראש ישיבה ביז תשנ"ז, ווען ער איז ארויף קיין ארץ ישראל. פילע פון זיינע תלמידים זענען שפעטער געווארן אנגעזעענע רבנים און קהילה פירער[21]. זיין זון, הרב חיים צבי וויין, האט אים איבערגענומען אלס ראש ישיבה.

אין ארץ ישראל

אין תשנ"ז האבן הרב וויין און זיין פרוי געמאכט עליה קיין ארץ ישראל. זיי האבן זיך באזעצט אין דעם רחביה קווארטאל פון ירושלים, וואו ער איז געווארן דער רב פון בית כנסת הנשיא אין תשס"ב, אַ פּאָפּולערע שול מיט פיל ענגליש־רעדנדע מיטגלידער[23]. ער האָט אויך געדינט אַלס אַן עלטערער פאקולטעט מיטגליד פון ישיבת אור שמח אין ירושלים, וואו ער האט געגעבן שיעורים פאר ענגליש-רעדנדע תלמידים. ער האט פארגעזעצט צו געבן פילע שיעורים סיי אין ארץ ישראל סיי אין חוץ לארץ, און האט געשריבן א וועכנטליכע קאלום פאר די Jerusalem Post זינט תשנ"ט. ער איז אויך אפט ערשינען אויף טעלעוויזיע פראגראמען אין ישראל, ווי "שאל את הרב"[24].

רבי בערל וויין איז נפטר געווארן אין ירושלים כ"ז אב תשפ"ה, אין עלטער פון 91 יאר, נאך עטליכע יאר פון שוואכקייט. ער איז באערדיגט געווארן אויפן הר הזיתים אין ירושלים. ער האט איבערגעלאזט איין זון, רבי חיים וויין, און דריי טעכטער: מרת שרה טייטלבוים, מרת מרים געטינגער, און מרת דינה געווירץ, ווי אויך פילע אייניקלעך און אור-אייניקלעך[11].

לערנען און ווערק

אידישע היסטאריע

רבי בערל וויין איז געווען א געניטע שרייבער אין סיי העברעאיש סיי ענגליש, און האט מחבר געווען איבער 30 ביכער. ער איז ברייט באקאנט פאר זיין ראלע אין פּאפּולאריזירן אידישע היסטאריע. זיין אינטערעס אין היסטאריע האט זיך אנגעהויבן אין זיינע בחורישע יארן אין דער שיקאגא ישיבה, וואו ער פלעגט פארברענגען זיינע מיטאג־פּאזעס אין דער ישיבה-ביבליאטעק און לייענען ביכער וועגן אידישער געשיכטע[8][5].

אין תשמ"ה האט ער אנגעהויבן ארגאניזירן אין זיין שול און ישיבה אין מאנסי ספעציעלע קלאסן אין אידישע היסטאריע, ערשט פאר פרויען און דערנאך אויך פאר מענער, וועלכע זענען געווארן רעקארדירט געווארן אין איבער 700 אודיא טעיפס. דער איינקונפט פון זיינע היסטאריע-טעיפּס האט פינאנצירט די ישיבה. זיינע לעקציעס, בארימט פאר זייער שפאנענדע דערציילונג, חכמה, און הומאר, האבן געהאט א זייער שטארקן אפקלאנג, און איבער א מיליאן קאפיעס זענען פארקויפט געווארן איבער דער וועלט[21].

ער האט באקומען דעם Educator of the Year Award פון דער Covenant Foundation אין 1993, און שפּעטער דעם "תורה פרייז אווארד" פון מכון הרב פראנק אין ירושלים.

ער האט מחבר געווען א פיר-באנד סעריע ביכער וועגן אידישער היסטאריע:

  • Echoes of Glory: The Story of the Jews in the Classical Era, 350 BCE-750 CE (1995; "ווידער-קולות פון פראכט")
  • Herald of Destiny: The Story of the Jews in the Medieval Era, 750-1650, (1993; "העראַלד פון תכלית")
  • Triumph of Survival: The Story of the Jews in the Modern Era, 1650-1995, (1990; "טריומף פון איבערלעבן")
  • Faith and Fate: The Story of the Jewish People in the Twentieth Century, (2001; "אמונה און גורל").

אנדערע היסטאריע ביכער (פילע וועלכע זענען פובליצירט געווארן דורך ארטסקראל) נעמען אריין Patterns in Jewish History ("מוסטערן אין אידישער היסטאריע"), Endless Hatred: Antisemitism from the Biblical Era to Modern Times ("ענדלאזער האַס: אנטיסעמיטיזם פון דער תנ"כישער עפּאכע ביז מאדערנע צייטן"; 2025), און In The Footsteps of Eliyahu HaNavi ("אין די פוסטריט פון אליהו הנביא"). זיין לעצטע ווערק, Eight People We Met on the Way Home ("אכט מענטשן וואס מיר האבן באגעגנט אויפן וועג אהיים"), קאנצענטרירט זיך אויף דער געשיכטע פון ציוניזם און מדינת ישראל.

אנדערע שריפטן און מעדיע

הרב וויין האט געשריבן ווערק אידיש לעבן און הלכה, ווי אויך פירושים. ער איז באקאנט פאר זיין שפאסיגן סטיל. צווישן זיינע ווערק זענען:

  • In My Opinion ("אין מיין מיינונג"; 2020).
  • Vintage Wein: א זאמלונג פון זיינע געדאנקען און אנעקדאטן (1992).
  • עסיי זאמלונגען: Second Thoughts ("צווייטע געדאנקען"), Buy Green Bananas ("קויף גרינע באנאנעס"), און Living Jewish ("לעבן אידיש").
  • פרשנות: Pirkei Avos: Teachings for Our Times ("פרקי אבות: לערעס פאר אונזערע צייטן"), The Pesach Haggadah: Through the Prism of Experience and History ("הגדה של פסח: דורך דער פּריזמע פון ערפארונג און היסטאריע"; 2004).
  • חז"ל: Oral Law of Sinai ("תורה שבעל פה מסיני"), Vision & Valor ("וויזיע און העלדישקייט").
  • אויטאָביאָגראַפיע: Teach Them Diligently (2014).
  • Tending the Vineyard.
  • A Lifetime of Learning — Great Mentors Who Shaped My Mind and Heart (ווערט ארויסגעגעבן נאך זיין פטירה)
  • העברעאיש: "חקרי הלכה" (1976), "עיונים במסכתות התלמוד" (1989, 2 בענדער), "חוקי חיים" (1991), "במסילה נעלה" (2014).

אין תשנ"ו האט הרב וויין געגרינדעט די דעסטיני פונדאציע (The Destiny Foundation), וואס האט פּראדוצירט הויכע-קוואליטעט פילמען אויף אידישער געשיכטע, אריינגערעכנט:

  • Rashi – A Light After the Dark Ages ("רש"י – א ליכט נאָך די טונקעלע צייטן"), 1999.
  • Rambam – The Story of Maimonides ("רמב"ם – די געשיכטע פון רמב"ם"), 2005.
  • Jewish People in the Twentieth Century ("אמונה און גורל – די געשיכטע פון דעם אידישן פאלק אין דעם צוואנציגסטן יארהונדערט"), סעריע פון א צאל עפּיזאדן.
  • Berel Wein's Israel Journey – Jerusalem ("בערל וויינ'ס ישראל רייזע – ירושלים"), 2003.
  • "אברבנאל" (נייע פילם, פארענדיגט אין 2025).

ער האט עמפאסיזירט די באניצונג פון טעכנאלאגיע צו פארשפּרייטן תורה, און איז געווען א פירער אין דעם געביט, אפטמאל פארבייגנדיג סקעפּסיס אין דער ארטאדאקסישער וועלט[15]. ער האט אויך רעדאקטירט א חודשליכן ניוזלעטער, The Wein Press ("די וויין פּרעס").

מיט־געשריבענע ביכער
  • The Legacy: Teachings for Life from the Great Lithuanian Rabbis ("דער ירושה: לימודים פאר לעבן פון די גרויסע ליטווישע רבנים"; 2013) מיט ווארען גאלדשטיין.

השקפות און פילאזאפיע

הרב וויין האט געהאלטן, אז א מאנגל פון וויסן וועגן אידישער געשיכטע פירט צו סעקולאריזאציע[8]. ער האט אונטערגעשטראכן די וויכטיגקייט פון לערנען היסטאריע ווי א לעבעדיגע, רעלעוואנטע געשיכטע, אנשטאט בלויז דאטן און פאקטן, כדי עס זאל זיין "לעבעדיג" און פול מיט זינען און אויף צו פארשטיין אידישע אידענטיטעט און ציל. אידן קענען איבערלעבן נאר דורך היטן און לערנען די תורה, אבער זענען גענייגט צו איבער'חזר'ן דעם טעות פון פרובירן זיך צו אסימילירן אדער קאמפּראמיסירן, כאטש די היסטאריע ווייזט אז עס ארבעט נישט און די וואס האבן פרובירט האבן נישט מצליח געווען (למשל, שפאניע, דייטשלאנד, סאוויעטן פארבאנד)[25].

הרב וויין האט באטראכט אמעריקע ווי "דעם גאלדענעם לאנד" פאר אידן, מיט גרויסע מעגליכקייטן. אבער ער האט אויך געווארנט, אז דער רייכקייט און צו הויכע ערווארטונגען אין אמעריקע קען פירן צו אנטוישונג. אייראפעאישע אידן האבן געהאט נידעריגע מאטעריעלע ערווארטונגען, וואס האט בייגעשטייערט צו זייער עקשנות[26]. ער האט געגלייבט, אז יעדער גלות קומט צו א סוף, און דער סוף איז געווענליך נישט גליקליך. ער האט פאראויסגעזאגט אז די רעגירונג אין אמעריקע קען ענדיגן מיטן אריינמישן זיך אין רעליגיעזע שולעס און באגרעניצן רעליגיעזע פרייהייטן[8][5].

ער האט געגלייבט אז די היסטאריע פון דעם אידישן פאלק איז אן אפּשפיגלונג פון וויאזוי גאט ארבעט אין דער וועלט. ער האט באטראכט די גרינדונג פון מדינת ישראל צוזאמען מיט דער האלאקאסט אלס די צוויי הויפט געשעענישן פון דעם צוואנציגסטן יארהונדערט, וואס האבן ראדיקאל און שטענדיג געענדערט די אידישע געזעלשאפט[27]. ער איז געווען א זעלטענער ציוניסט צווישן אנגעזעענע אמעריקאנער רבנים[28], און האט געגלייבט אז די אידישע צוקונפט ליגט אין מדינת ישראל[5], און אז די יעצטיגע גערודער איז א קאמף פאר דער אידענטיטעט פון א אידישער מדינה, מיט א דגש אויף דער ראלע פון תורה אין איר[25]. ער האט אבזערווירט אז די ישראלדיגע געזעלשאפט ווערט מער און מער אידיש איבער די יארן[8][5]. ער האט קריטיקירט ארטאדאקסישע גלייכגילטיקייט צו מדינת ישראל, טענה'נדיג אז אפילו די חרדישע אידנטום, אריינגערעכנט ישיבות ווי לעיקוואוד און סאטמאר, וואס זענען בשיטה קעגן דעם שטאַט ציוניזם, זענען אפהענגיג פון איר פאר זייער עקזיסטענץ און אנטוויקלונג[29][30].

טראָץ זיין אייגענער ליטווישער אָפּשטאַם, האָט ער אָפט געפרואווט צו בויען בריקן צווישן פאַרשידענע צווייגן פון אידישקייט, און האָט גערעדט צו אַ ברייטן ספּעקטרום פון קהילות, פון חרדישע ביז נישט־אפיליאירטע. ער האט באוויינט די פארשטערקערטע צעטיילונג אינערהאלב דער ארטאדאקסיע אידנטום, וואס מאכט עס ארעמער. ער האט אונטערגעשטראכן די נויטווענדיקייט פון א באלאנסירטן בליק און טאָלעראַנץ[31][32]. אמאל איז ענדערונג נויטיג צו באווארענען דאס וואס איז דאס טייערסטע (למשל, חסידות און מוסר-באוועגונג אלס "מוטאציעס" וואס האבן געענטפערט אויף טיפע באדערפענישן)[8]. הרב וויין האט געהאלטן אז מען זאל רעדן צו אלע שיכטן פון אידישן פאלק, אנערקענענדיג פארשידענע מיינונגען און אידעאלאגיעס ביי די שומרי תורה ומצוות. ער האט נישט געמאכט קיין חילוקים אין לבוש, שפראך, סעקולערע בילדונג אדער באשעפטיגונג, נאר אין לויאליטעט צו דער תורה[33]. ער האט געזאגט, "זאלט איר נישט צעמישן אידן מיט אידישקייט" ("Don't confuse Jews with Judaism"), ווייל תורה און ג-ט זענען פערפעקט, כאטש מענטשן זענען נישט אלעמאל[34].

ער האט קריטיקירט די היינטיגע אידישע חינוך פאר'ן לערנען לעגענדעס/פאנטאזיעס ווי פאקטן, איגנארירן תנ"ך און לשון קודש, און ארויפצווינגען א עליטיסטישע תלמודישע חינוך אויף אלע. ער האלט פון לייגן א דגש אויף מסורה, ווירדן, און אידישע אינספּיראציע. ער האט געארבעט פאר בעסערע שולעס, שטארקערע לערער, פארבעסערטע קוריקולומס און א צוריקקער צו די יסודות פון א באלאנסירטן און ווערטפולן תורה'דיגע חינוך[35][32].

איינפלוסן און באציאונגען

רבי יצחק אייזיק הלוי הערצאג (הויפּט רב פון ארץ ישראל)
א געשעעניש וואס האט טיף באאיינפלוסט הרב וויין'ס לעבן איז געווען אין 1946, ווען ער איז אלט געווען 11 יאר. הרב הערצאג האט באזוכט שיקאגא און דערציילט ווי אזוי פויפסט פּיוס XII האט אפגעזאגט צוריקצוגעבן 10,000 אידישע קינדער, וואס זענען געהיטן געווארן אין קאטאלישע אינסטיטוציעס במשך דעם חורבן. הרב הערצאג האט ביטער געוויינט, און דערנאך געשטעלט די פראגע: "וואס וועט איר טון פאר די קינדער פון כלל ישראל?" די ווערטער האבן אינספּירירט דעם 12 יעריגן בערל און מאטיווירט זיין גאנץ לעבן[36].
הערמאַן וואָוק
דער פּוליצער פּרייז געווינער און שרייבער, האט באאיינפלוסט הרב וויינ'ס אמביציעס מיט א רעדע פאר א נישט-פרומען עולם אין וועלכער ער האט פארטיידיגט היטן תורה און מצוות, וואס האט געוויזן אז ארטאדאקסיע קען זיין ערפאלגרייך אין אמעריקע[37][38].
רבי פנחס מרדכי טייץ
זיין אָפּטימיזם וועגן א וואקסנדער פראמינענטער ארטאדאקסיע אין אמעריקע האט אים געמאכט צו א העלדישער פיגור און פירער פאר הרב וויין[38].
סאטמארער רבי, רבי יואל טייטלבוים
וויין האט אים געטראפן אין מיאמי ביטש, וואו ער האט געדינגען א ווילא פון איינעם פון וויינ'ס מתפללים. דער רבי האט געוויזן ליבשאפט צו הרב וויין, טראץ זייערע חילוקי דעות איבער ציוניזם. זיי האבן געהאט לאנגע שמועסן וועגן תורה, רבנות, און אידישן לעבן. הרב וויין האט טיף באוואונדערט זיין גאונות און צדקות, אינטעלעקט און הייליגקייט, און דערציילט פערזענליכע אינטעראקציעס מיט דעם רבי'ן, אריינגערעכנט דעם רבי'נס שטיצע פאר זיין מקוה און כשרות איניציאטיוון. הרב וויין האט אויך דערציילט ווי דער סאטמארער רבי האט אים דערקלערט, אז די סאטמארע היימישע כשרות אינדוסטריע ניצט די OU כשרות הינטער די קוליסן, כדי צו צושטעלן פרנסה פאר חורבן אייראפע איבערלעבער[39][40].
רבי יוסף שלמה קאַהאַנעמאַן (פּאָנעוויזשער רב)
וויין איז געווען זיין שאָפער אין מיאמי ביטש פיר ווינטערס, ווער דער פאנעוויזשער רב האט געגאנגען נאך געלט פאר זיין ישיבה. פאנעוויזשער רב איז געווען "א אויסערגעווענליכער איד"[17]. וויינ'ס פרוי איז געווען פריינטליך מיט דער פאנעוויזשער רביצין[18]. פאנעוויזשער רב איז געווען פּאזיטיוו געשטימט צו מדינת ישראל סימבאלן, פלאטערנדיג די מדינת ישראל פאָן אויף יום העצמאות[31]. דער רב האט אמאל געאפערט רב וויין א פאזיציע אלס אדמיניסטראטאר אין פאנוועזשער ישיבה און א פרייע דירה אין בני ברק, וואס רב וויין האט אפגעזאגט[41].
רב יעקב קאמענעצקי
וויין איז געווארן נאענט מיט אים אין זיין צייט אין מיאמי ביטש און מאנסי[8]. הרב קאמענעצקי האט געהאלטן אז עס איז א טעות צו צווינגען אן עליטיסטישע חינוך אויף די מאסן[35].
הרב אלכסנדר ראזענבערג
הרב וויין האט געארבעט נאנט מיט הרב אלכסנדר ראזענבערג, וועלכער האט געבויט די כשרות סיסטעם אין אמעריקע, וועמען ער האט געזען אלס זיין מענטאר אין דער OU כשרות דיוויזיע. ער איז שטארק באאיינפלוסט געווארן פון הרב ראזענבערג'ס אינטעגריטעט און זיין פראגע: "אבער וואס וויל ג-ט?"[19][42].
הרב אליעזר לעווין (שווער)
ווען הרב לעווין האט פארלאזט ראדין קיין אמעריקע, האט דער חפץ חיים אים געזאגט: "גיי רעד צו אידן", וואס רב וויין האט אנגענומען אלס זיין אייגענע לעבנס-מיסיע צו רעדן צו אידן זיין גאנץ לעבן. הרב וויין האט דערציילט א מעשה ווי זיין שווער האט גענוצט אן טייערע אתרוג און פלאטערענדע טיטלען צו געבן א מתנה פאר'ן קאנסערוואטיוון רב אין דעטרויט, כדי צו האלטן א ארבעטס-באציאונג לטובת די אידישע קהילה'ס באדערפענישן[41].

דרויסנדיגע לינקס

רעפערענצן

  1. ↑ Paul Mendlowitz, Rabbi Berel Wein zt”l : The Rabbi Who Gave the Jewish People Their Story, ‏Aug 18, 2025.
  2. ↑ Greenwald, Yisroel (1995). Reb Mendel and his Wisdom. Mesorah. p. xvii. ISBN 978-0-89906-117-7 (פון ענגלישער וויקיפעדיע).
  3. ↑ Rabbi Berel Wein's Statement of Motivation and Purpose, The Covenant Foundation.
  4. ↑ זעט א באשרייבונג פון ר' בערל אויף זיין זיידן.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 Gedalia Guttentag, Voice of History, Mishpacha Magazine, ‏August 19, 2025.
  6. ↑ Rabbi Zev Wein To Be Honored By Kesser Maariv On Sunday, The Sentinel, מערץ 10, 1966.
  7. ↑ איבער אים זעט: רבי שמעיה דוד ויין, אויף המכלול אין העברעאיש.
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 Yonoson Rosenblum, The Story That Never Grows Old, Mishpacha Magazine, ‏March 29, 2022.
  9. ↑ איבער אים: רבי מרדכי רוגוב, אויף "אישי ישראל".
  10. ↑ איבער אים: רבי ישראל מנדל קפלן, אויף "אישי ישראל".
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 Boruch Dayan Emes: Rav Berel Wein zt”l, Matzav.com, ‏August 16, 2025.
  12. ↑ Berel Wein: 1993 Covenant Award Recipient, The Covenant Foundation.
  13. ↑ רבי אליעזר לוין, אויף המכלול אין העברעאיש.
  14. ↑ Davis, Lenore (January 12, 2018). "Passing of Rebbetzin Mira Cohen Wein". Five Towns Jewish Times.
  15. ↑ 15.0 15.1 15.2 Jay Deitcher, Rabbi Berel Wein, lawyer, scholar and lecturer, dies at 91, eJewishPhilanthropy, ‏August 18, 2025.
  16. ↑ YS Gold, IN TRIBUTE: Rabbi Berel Wein, z"l, Prominent Monsey Torah Personality, Rockland Daily, ‏Aug 18 2025.
  17. ↑ 17.0 17.1   The Story of Rabbi Berel Wein | Meaningful People #36, video on Meaningful People channel on YouTube.
  18. ↑ 18.0 18.1 Berel Wein, Miami Beach Memoirs, JewishPress.com, ‏14 Sivan 5774.
  19. ↑ 19.0 19.1 Steve Lipman, Centennial Spotlight: Rabbi Berel Wein, Jewish Action.
  20. ↑ A Cautionary Tale of Kashrus, Cynicism, and Kefirah - Hyehudi.org, Hyehudi.org, ‏June 17, 2025.
  21. ↑ 21.0 21.1 21.2 Olivestone, David (Summer 2021), "An 'Author' in History", Jewish Action (OU).
  22. ↑ איבער די ישיבה זעט: דער ארטיקל "ישיבת שערי תורה (מונסי)", אויפ'ן "ויקישיבה" זייטל.
  23. ↑ איבער דער שול זעט: בית הכנסת הנשיא, אויף המכלול אין העברעאיש.
  24. ↑ Rabbi Berel Wein: A beloved American rabbi in Jerusalem - JNS.org.
  25. ↑ 25.0 25.1   Rabbi Berel Wein – Understanding Jewish History, video on Sparks Of History channel on YouTube.
  26. ↑ Life After the Holocaust: How They Rebuilt, Jewish Action.
  27. ↑ The Past And The Present; העבר וההווה, אויף RabbiWein.com, ‏March 16-17, 2014.
  28. ↑ ABIGAIL KLEIN LEICHMAN, An unorthodox approach to Orthodoxy, The Jerusalem Post, ‏July 10, 2014.
  29. ↑ Voices of Faith: Memories of 1948 from Rabbi Berel Wein, zt”l, Jewish Action.
  30. ↑ Lonely Israel; ישראל הבודדה, אויף RabbiWein.com, ‏November 4, 2013.
  31. ↑ 31.0 31.1 Berel Wein, Weeping and Wishing, Jewish Action, ‏Summer 2007.
  32. ↑ 32.0 32.1 Berel Wein, The Torah Is For All, yeshiva.co, ‏5769.
  33. ↑ https://www.rabbiwein.com/blog/post-2252;
  34. ↑ https://www.youtube.com/watch?v=-zRQe6DJ0oQ.
  35. ↑ 35.0 35.1 Berel Wein, Who’s Afraid of Change? Rethinking the Yeshivah Curriculum, Jewish Action, ‏Spring 2010.
  36. ↑ Dovi Safier and Yehuda Geberer, The Lost Children, Mishpacha Magazine, ‏March 23, 2021.
  37. ↑ Berel Wein, Herman Wouk, JewishHistory.org, ‏August 12, 2020.
  38. ↑ 38.0 38.1 Rabbi Berel Wein: Influences & Reflections, Aish, ‏April 1, 2025.
  39. ↑ Joseph Feldman, Rabbi Wein’s Reverence for the Satmar Rebbe, Remembered Ahead of Yahrzeit, VINnews, ‏August 17, 2025.
  40. ↑ זעט פון דא און ווייטער.
  41. ↑ 41.0 41.1 https://jsoundbites.podbean.com/e/bridge-to-our-glorious-past-a-tribute-to-rabbi-berel-wein/.
  42. ↑ Berel Wein, Rabbi Alexander Rosenberg, zt”l, Jewish Action, ‏summer 2002.
גענומען פון "https://yi.hamichlol.org.il/w/index.php?title=הרב_בערל_וויין&oldid=338736"