שבת חזון
שבת חזון (אדער שבת איכה, אדער שווארץ שבת[1]) איז דער שבת פאר תשעה באב און דער לעצטער פון די תלת דפורענותא שבתים. עס געפאלט אויס אינמיטן די ניין טעג, און פון די שבת און ווייטער הייבט זיך אן שבוע שחל בו תשעה באב, וועלכע האט הארבערע דיני אבלות. די פרשת השבוע פון דעם שבת איז אלעמאל פרשת דברים.
דער שבת ווערט אזוי גערופן ווייל דעמאלט זאגט מען אין רוב קהילות די הפטורה פון "חזון ישעיהו בן אמוץ" (ישעיהו א), וואו ישעיהו הנביא מוסר'ט די אידן אין א נבואה אויף זייערע שלעכטע מעשים וועלכע וועלן צוברענגען דעם חורבן בית המקדש, און ער זאגט פאר אז נאר נאך די שווערע שטראפן וואס השי"ת וועט זיי געבן וועלן זיי צוריקקומען צו זייער ריכטיגן שטאנד.
מקור און הפטורה
שבת חזון איז דער לעצטער פון די "תלת דפרענותא", די הפטורות פון שטראף רייד וואס מען זאגט אין די דריי שבתות פאר תשעה באב[2]. מען טרעפט שוין אין די צייטן פון די ראשונים אז דער שבת איז געווארן גערופן "שבת חזון"[3].
דער מנהג איז אז דער רב פון שטאט זאגט די הפטורה פון חזון[4]. דער טעם איז ווייל עס שטייט דארט "שָׂרַיִךְ סוֹרְרִים", וואס מיינט אז די מנהיגי ישראל זענען ווידערשפעניגער, און עס איז בעסער צו ווערן פארשעמט פון זיך אליין ווי איידער פון א צווייטן[5].
אין טייל קהילות תימן פירט מען זיך אז מען צעטיילט דעם קאפיטל און "חזון" ליינט מען שוין אין די צווייטע שבת פון בין המצרים, און אין דעם שבת פאר תשעה באב הייבט מען אן פון "אֵיכָה הָיְתָה לְזוֹנָה" (פסוק כא)[6].
אין טייל קהילות אין צפון אפריקע זאגט מען די הפטורה פון "מַשָּׂא גֵיא חִזָּיוֹן" (ישעיהו כב, א–יד)[7].
מנהגים
טראץ דעם וואס אין שבת גייט נישט אן קיין דיני אבילות, פירן זיך א טייל קהילות אין דעם שבת מיט פארשידענע מנהגים וועלכע דערמאנען די אבילות. אין טייל אשכנז'ישע פלעצער פירט מען זיך, לויט דער פסק פון רמ"א[8] אז מען טוט נישט אן די בגדי שבת דעם שבת און מען טוישט נאר די העמד. אין רוב פלעצער פירט מען זיך נישט אזוי[9], אבער די יום טוב'דיגע בגדים טאר מען זיך נישט אנטון[10]. רבי פנחס קאריצער האט זיך געפירט אנצוטון אלע בגדי שבת, חוץ פון דער קאפטן וואס ער האט אנגעטון די וועלכע ער האט גענוצט ראש חודש[11]. אויך די פרוכת פירט מען זיך אין רוב פלעצער צו לייגן די געווענליכע פון שבת, אויסער ווען תשעה באב זעלבסט געפאלט אין שבת וואס דאן פירט מען זיך אין טייל צו לייגן די וואכענדיגע פרוכת[12].
אין אשכנז'ישע קהילות פירט מען זיך צו זינגען דעם פיוט לכה דודי ביי קבלת שבת מיטן ניגון פון "אלי ציון ועריה"; ביי חסידים האט מען זיך אבער שטארק קעגנגעשטעלט דערצו[13].
אין טייל פלעצער פירט מען זיך אז דעם פסוק "איכה אשא לבדי טרחכם ומשאכם וריבכם", וואס שטייט אין די פרשה פון דער וואך, ליינט מען אין די תורה מיטן נוסח פון מגילת איכה[14]. אין אסאך קהילות איז דער מנהג צו זאגן די הפטורה מען מיט די טראפן פון מגילת איכה[15]. אנדערע פירן זיך אבער נישט צו טוישן פון אנדערע שבתים[16].
אין מערב אשכנז'ישע פלעצער זאגט מען דעם שבת די פיוטים וואס מען זאגט פאר שבועות, דאס הייסט דער פיוט אהבה "אותך כל היום קוינו" פון רבינו אפרים פון רעגנסבורג און "א-להים באזנינו שמענו" פונעם ראב"ן. אזוי אויך אין רוב פון די קהילות זאגט מען אב הרחמים נאר אין די שבת און אינעם שבת פאר שבועות[17]. אין טייל אשכנז'ישע קהילות זאגט מען אויך א קורצן יזכור דעם שבת[18].
די ספרדים פירן זיך אז שבת פאר א תענית מאכט מען אן הכרזה, צו מודיע זיין ווען דער תענית געפאלט, אבער שבת פאר תשעה באב איז איינע פון די דריי פעלער ווען מען רופט נישט אויס[19]. דער טעם דערצו איז ווייל דער תענית איז שוין באקאנט פאר יעדן, נאך וואס מען גרייט זיך שוין צו דעם דריי וואכן בעפאר[20].
אין חסידות
ביי חסידים האט מען ארויסגעהויבן די גרויסקייט פון דעם שבת. חסידישע רביים האבן געזאגט אז דער שבת איז די גרעסטע שבת פון יאר, ווייל תשעה באב ווערט נתעורר דאס גיין פון אידן אין גלות און ווערן דערווייטערט פונעם אויבערשטן, און איידער מען געזעגנט זיך פון א נאנטן איז די ליבשאפט אסאך גרעסער[21]; און אז דער גאנצער שבת איז "רעוא דרעוין"[22]; און אז לעתיד לבא וועט דער שבת זיין א יום טוב[23]. אין צאנז איז מען געפארן דעם שבת צו צדיקים[24].
מען זאגט נאך פון צדיקים אז אין דעם שבת זאל מען דאווענען מיט גרויס כוונה, ווייל אין דעם שבת ווערן נתעלה אלע תפילות פון א גאנץ יאר[25]. רבי לוי יצחק פון בארדיטשוב האט געזאגט, אז אין דעם שבת ווייזט מען פאר אידישע נשמות דעם בית המקדש וואס וועט אויפגעבויט ווערן און דאס גוטס וואס וועט קומען אין ימות המשיח[26]. ענליך האט געזאגט רבי ישראל פון רוזשין, אז אין דעם שבת קען מען זען וואס וועט זיין בעתיד[27].
רעפערענצן
- ↑ ספר הזכרון לקהילת נירנבערג, עמוד 81
- ↑ טור, אורח חיים, סימן תכ"ח בשם הפסיקתא
- ↑ ספר הרוקח סימן שיא; תשובת הריב"ש סימן קי"ב.
- ↑ מגן אברהם, אורח חיים, סימן רפ"ב
- ↑ ליקוטי חבר בן חיים
- ↑ אזוי האלט דער רמב"ם,
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:רמב"ם
פאראמעטער [ ללא ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע לוא־פעלער: (ביים רופן מוסטער:רמב"ם) נמצא פרמטר לא בשימוש "ללא=".משנה תורה לרמב"ם, הלכות תפילה וברכת כהנים, פרק י"ג, הלכה י"ט. אין די רשימה פון הפטורות אין רמב"ם סוף ספר אהבה דערמאנט ער אינגאנצן נישט די הפטורות פון די תלת דפרענותא, נאר ער רעכנט אויס הפטורות בשייכות צו די פרשיות. - ↑ מען טרעפט שוין אזא מנהג אין די ווערטער פון רב שרירא גאון (אוצרות הגאונים, מגילה סימן רמ"ב).
- ↑ רמ"א, אורח חיים, סימן תקנ"א, סעיף א'
- ↑ דער גר"א האלט אז מען זאל יא אנטון די שבת'דיגע בגדים (געברענגט אין משנה ברורה, סימן תקנ"א, סעיף קטן ו'), און אזוי פירט מען זיך אויך ביי חסידים, און אויך ביי די ספרדים איז קיינמאל נישט געווען איינגעפירט צו גיין מיט בגדי חול (שאלות ותשובות הרדב"ז, חלק שני סימן תרצ"ג).
- ↑ אשל אברהם (בוטשאטש)
- ↑ אמרי פנחס, פרשת דברים
- ↑ רמ"א, אורח חיים, סימן תקנ"א, סעיף א'; מנהג פאפא, לויט ווי געברענגט אין נטעי גבריאל הלכות בין המצרים פרק מ"ד.
- ↑ דברי תורה חלק ששי, אות צ"ח; סידור צלותא דאברהם, עמוד תמ"ד
- ↑ אשל אברהם (בוטשאטש), סימן קל"ח. זעט אויך: שם משמואל על התורה, פרשת דברים; לקט הקמח החדש, או"ח השמטות לסימן קמ"ג סק"ח
- ↑ מגן אברהם, אורח חיים, סימן רפ"ב ס"ק י"ד, בשם ריב"ש; קיצור שלחן ערוך, סימן קכ"ב סעיף י"ז; שערי אפרים, שער ט' סעיף כ"ז; שו"ת התעוררות תשובה, אורח חיים סימן שנ"ד; דרכי חיים ושלום, אות תרס"א; תולדות ערוגת הבושם, חלק שני עמוד קצ"ח.
- ↑ מחזיק ברכה אורח חיים סימן תקנ"א; זכור לאברהם, אורח חיים אות ט'; רבי אברהם ישעיהו קארעליץ, לויט ווי געברענגט אין ארחות רבינו, חלק שני עמוד קל"ה.
- ↑ סדר עבודת ישראל, רעדלהיים תרכ"ח, עמ' 233
- ↑ מחזור שבחי ישורון, נוא יארק תשע"ו, עמ' 549 און ווייטער.
- ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תק"נ, סעיף ד'
- ↑ ארחות חיים
- ↑ אוהב ישראל אויף שבת חזון
- ↑ לב שמחה, דברים תשמ"ג, בשם דער חוזה פון לובלין
- ↑ דברי שלום
- ↑ י"ג אורות לבית צאנז, עמוד רנ"ג. זעט אויך: רבי יקותיאל יהודה האלבערשטאם, שיעור חומש רש"י, פרשת ויקהל תשמ"ב, אז די שבתים פון בין המצרים זענען אין צאנז געווען פרייליכער ווי די שבתים פון די גאנצע יאר.
- ↑ תכלת מרדכי (בערזשאן) בשם רבי אורי פון סטרעליסק
- ↑ קדושת לוי אויף מגילת איכה, און מיט מער אריכות אין קונטרס מאמר לרבי הלל מפאריטש. אנדערע ברענגען עס אין נאמען פון דער חוזה פון לובלין (שיחתן של עבדי אבות, חלק שני עמוד נ', בשם רבי איציקל פון פשעווארסק.
- ↑ עירין קדישין אויף שבת חזון
- ↑ בנין שלמה בשם רבי אברהם יעקב פרידמאן פון סאדיגורא, און גליון פרי הכרם בשם רבי שלמה האלבערשטאם פון באבוב.
קלארשטעלונג: די אינפארמאציע אויף המכלול איז בלויז פאר בארייכערונג און זאל נישט געזען ווערן ווי א פסק הלכה.