טרייענגל שירטוועיסט פאבריק פייער

די טרייענגל שירטוועיסט פאבריק פייער איז געווען א טראגישע אינדוסטריעלע קאטאסטראפע וואס האט פּאסירט אין ניו יארק סיטי שבת ויקהל-פקודי בייטאג, כ"ה אדר תרע"א; דעם 25טן מערץ 1911. אין דעם פייער זענען אומגעקומען 146 ארבעטער, מערסטנס יונגע אידישע און איטאליענישע אימיגראנטן, הויפּטזעכליך פרויען און מיידלעך. דער פייער האט ארויסגעברענגט די שלעכטע ארבעטס-באדינגונגען און די פעלנדע זיכערהייט רעגולאציעס אין יענע צייטן. די טראגעדיע האט געפירט צו וויכטיגע רעפארמען אין ארבעט און זיכערהייט געזעצן.

הינטערגרונט

די טרייענגל שירטוועיסט קאמפּאני איז געווען אַ גרויסע קליידער־פאַבריק וואס האט פראדוצירט פרויען בלוזעס, גערופן "שירטוועיסטס". די פאַבריק איז געווען לאָקאַליזירט אין די 8טע, 9טע און 10טע שטאק פון דעם אש געביידע (Asch Building; שפעטער באוואוסט אלס די בראון געביידע) אין גרינוויטש ווילעדזש אין מאַנהעטן. די רייכע אייגנטימער פון דער פאבריק זענען געווען מאַקס בלאַנק און אייזיק העריס. אין דער פאבריק האבן געארבעט ארום 500 ארבעטער, מערסטנס יונגע אימיגראנטן פרויען.

די ארבעטער האבן געארבעט לאנגע שעות, צום ביישפיל ניין שעה א טאג אין די וואכעדיגע טעג און זיבן שעה שבת, פאר נידעריגע געהאלטן, צווישן 7 און 12 דאלאר א וואך. די אייגנטימער האבן פארגעצויגן צו איינשטעלן אימיגראנטן פרויען ווייל זיי האבן געארבעט פאר ווייניגער געלט און זענען געווען ווייניגער גרייט זיך צו ארגאניזירן אין א יוניאן. די פאבריק איז געווען באוואוסט פאר איר אנטי-יוניאן פאליסי. אין 1909 איז פארגעקומען א סטרייק (דער אויפשטאנד פון די 20,000) פאר בעסערע באדינגונגען, אבער די טרייענגל שירטוועיסט האט זיך אנטקעגנגעשטעלט. די סאניטארישע באדינגונגען זענען געווען ארעם, מיט אנגעזאפטע אויל שמאטעס. כאטש ס'איז געווען פארבאטן צו רויכערן אין דער פאבריק, איז דאס אבער פארגעקומען. אין דער קליידער אינדוסטריע זענען געווען חשדות פון ארסאן פאר פארזיכערונג צוועקן, און בלאנק און האריס האבן געהאט פריערדיגע פייערן אין זייערע געשעפטן.

דער פייער

פלוצלינג איז אויסגעבראכן א שרעקליכער פייער אין געשעפט. דאס האט אנגעהויבן אויפן 8טן שטאק. די פונקטליכע סיבה איז א דעבאטע (צום ביישפיל, א ציגארעטל, א מאשין מאטאר). די אנטלויף וועגן זענען געווען באגרעניצט; די טירן זענען געווען פארשפארט כדי צו פארמיידן ברעכן און גניבה. איין פייער-אנטלויף איז צעפאלן. דער פייער האט זיך שנעל פארשפרייט. די העכסטע פייער לייטער האט נישט געקענט דערגרייכן די העכערע שטאקן. ארבעטער האבן געשפרונגען פון די פענסטער אין גרויס פארצווייפלונג.

נאכפאלגן

אין דעם פייער זענען אומגעקומען 146 מענטשן (ערשט געמאלדן אלס 147). רוב פון די קרבנות זענען געווען פרויען, אבער עס זענען אויך געווען מענער. אסאך קרבנות זענען געווען פארברענט ביז אומדערקענבאר. דאס אידענטיפיצירן די קערפערס האט גענומען טעג; זעקס קרבנות זענען געבליבן אומאידענטיפיצירט פאר א לאנגע צייט. עס איז פארגעקומען א מאסן לוויה, מיט הונדערטער טויזנטער וואס זענען מארשירט. עס איז געווען א גרויסער אויסברוך פון טרויער אין דער שטאט.

די אייגנטימער, בלאנק און האריס, זענען געשטעלט געווארן צו א געריכט פאר מאנסלויטער, אבער זענען פרייגעשפראכן געווארן. זיי האבן באקומען די פארזיכערונג (אינשורענס) געלט און האבן ווידער געעפנט א נייעם געשעפט. די פאמיליעס פון די קרבנות האבן שפעטער באקומען קליינע געלטער אלס שאדן-פארגיטיגונג.

קאָנסעקווענצן און רעפארמען

דער פייער האט אנגעצונדן ברייטע פראטעסטן און פאדערונגען פאר בעסערע ארבעטס-באדינגונגען. דער ניו יארק סטעיט האט אויסגעפארשט די באדינגונגען אין די פאבריקן. די פאבריק אויספארשונג קאמיסיע איז געגרינדעט געווארן, וואס האט געפירט צו 38 נייע ארבעטס געזעצן אין ניו יארק. די געזעצן האבן פארבעסערט זיכערהייט מאסנאמען, פייער-אנטלויפן, ארבעטס-שעות פאר פרויען און קינדער, און סאניטארישע באדינגונגען. די אינטערנאציאנאלע לעידיס גאַרמענט וואָרקערס יוניאן (ILGWU) איז געוואקסן אין שטארקייט און האט אדוואקירט פאר די רעכט פון די ארבעטער. דער פייער האט אנטפלעקט די ווידערשפעניגקייטן אין דער ארבעטער באוועגונג.

ירושה און דענקמאלן

דער טרייענגל פייער איז געווארן א סימבאל פון אינדוסטריעלער אומרעכט און די נויטווענדיגקייט פאר ארבעטס-רעפארם. עס האט אנגעפירט די ארבעטער באוועגונג פאר צענדליגע יארן. עס האט אונטערגעשטראכן די ראלע פון אידישע פרויען אין דער ארבעטער באוועגונג. די אש געביידע איז געווארן א נאציאנאלע היסטארישע ארט. יעדעס יאר ווערן אפגעהאלטן קאמעמאראציעס און דענקמאלן.

די קרבנות זענען באערדיגט געווארן אין פארשידענע בית עולמים, אריינגערעכנט "מאונט־זייאָן" בית עולם און מאונט ריטשמאנד בית עולם. א מצבה איז אויפגעשטעלט געווארן אין מאונט זייאן בית עולם. א דענקמאל איז אנטפלעקט געווארן אויפן ארט פון פייער אין 2023, מיט די נעמען אויף ענגליש, איטאליעניש און יידיש. די "רימעמבער די טרייענגל פייער קאאליציע" ארגאניזירט געשעענישן און אנדענק פראיעקטן.

קולטורעלע רעפערענצן

דער פייער איז דערמאנט געווארן אין מוזיק, ליטעראטור און פילם.