רבי בנימין בן שמואל
רבי בנימין בן שמואל הלוי פון קוטאַנץ איז געווען א בארימטער תּלמיד־חכם און א פראנצויזישער פּּייטן (פון דער ערשטער העלפט פונעם עלפטן יארהונדערט). מען האט אים גערופן מיטן ערן־טיטל "פּייטן", ווייל ער איז געווען איינער פון די פּראָדוקטיווסטע און טאלאנטירטסטע פּייטנים. אין די פארשידענע מחזורים זענען איין־און־דרייסיג פון זיינע ליטורגישע שטיקער פארבליבן[1].
ר' בנימין ווערט גערעכנט צווישן די וויכטיגסטע פּייטנים אין דער פּאָסט־קליר'ישער תקופה. זיינע ליטורגישע ווערק זענען רעציטירט געווארן אין קהילות אין פראנקרייך, רוים, טורין, אַסטי, פאָסאַנאָ און מאָנטקאַלוואָ (נוסח אפ"ם), פּוילן, קאָרפו, גריכנלאנד, אַנאַטאָליע און די באַלקאַנען.
זיין לעבן און אפּשטאם
טראדיציאנעל איז אנגענומען אז ר' בנימין האט געוואוינט אין קוטאַץ (Coutances) (מאַנש דעפּאַרטמענט, נאָרמאַנדי), וועלכע איז פריער געווען באקאנט אלס קוסטאַנץ. עטליכע געלערנטע האבן אבער פארגעלייגט אז ער קען האבן געשטאמט פון ביזאַנטין און נישט פון פראנקרייך[2]. זיי פירן אָן אז דער באגריף "פּויעטן" וואס ר' בנימין האָט גענוצט (אנשטאט דעם מער געווענליכן "פּייטן") און די טענה אז א סך פון זיינע ווערק זענען גענוצט געווארן אין מחזורים אין גריכנלאנד, אַנאַטאָליע און די באלקאנען, ווייזן אהין.
אבער אנדערע געלערנטע ווייזן אויף זיין באצייכענונג אין "ספר הפרדס" (צוגעשריבן צו רש"י) אלס "עיר וקדיש זקננו ר' בנימין בר' שמואל מקוסטני זק"ל"[3], און אז ער ווערט דערמאנט אין א תשובה פון רבי שלמה לוריא אלס א בן־דור פון רש"י און רבי מאיר שליח ציבור פון ווירמייזא, וואס שטעלט אים צווישן די אשכנזים[4]. רוב פון זיינע פּיוטים געפינען זיך אין דעם פראנצויזישן נוסח, וואס שטיצט א פראנצויזישן אפּשטאם[1].
עזרא פליישר האט געהאלטן אז ער איז געווען אַן אשכנזישער הימנאָגראַף, וואס האט גע'חתמ'עט זיינע קאמפּאזיציעס מיט א נאמען־אַקראָסטיך אין קאמבינאציע מיט נעמען ווי "פייטן", "הסופר" אדער "המתרגם".
זיין ארבעט אלס פּייטן
ר' בנימין האט געשריבן פּיוטים בעיקר פאר די דריי רגלים (פסח, שבועות, סוכות) און ראש השנה, און איינצלנע פאר יום כיפור. עס איז צווייפלהאפטיג צי געוויסע ליטורגיעס וואס אנטהאלטן "בנימין" אין אַקראָסטיך זענען צו אים צוגעשריבן אדער צו זיין יונגערן בן־דור, רבי בנימין בן זרח[1].
זיינע פּיוטים זענען קאָמפּאָנירט אין דעם סטיל פון די אלטע פּייטנים און זענען צומאל פון באדייטנדער קינסטלערישער חשיבות. א טייל פון זיינע פּיוטים זענען אריינגענומען אין "מחזור רומניא"[5].
עטליכע פארשער באמערקן אז זיין שפראך און סטיל אין זיינע פיוטים געווען ענליך צו דעם פון דעם פריערדיגן פייטן רבי אלעזר בירבי קליר, אבער זיינע ווערק הייבן זיך נישט זעלטן צו דיכטערישער שיינקייט[6]. איינע פון ר' בנימין'ס קאמפּאזיציעס איז א לאנגע קרובה פאר שבועות וואס איז געווען באקאנט צו צונץ און רעקאנסטרואירט געווארן דורך ישראל דייווידזאן אין זיין "אוצר השירה והפיוט". די קרובה הייסט "ארוכה מארץ". עס ווערן אויך דערמאנט אנדערע פון זיינע פּיוטים מיט אַקראָסטיכן ווי "בנימן בר שמואל סופר". בנימין'ס בעפארצוגן רבי עקיבא'ס "אלף־בית", וואָס ער נוצט אין זיינע פּיוטים, ווייזט אויף א געוויסן נייגונג צו מיסטיק.
אלס תלמודישער אויטאריטעט
ר' בנימין איז אויך באטראכט געווארן אלס א גרויסער תלמודישער אויטאריטעט און איז אפט ציטירט געווארן דורך צייטגענאָסן. איינע פון זיינע פּסקים איז ציטירט דורך רבי יצחק הלוי, רש"י'ס רבי. אין דעם פּסק ווייזט ער די פארבינדונג צווישן מדרש און פּיוט, און ערקלערט אז ביידע האבן זייער אפּשטאם אין ציבורישע ליינונגען, און ציט דעם אויספיר אז די אפּאזיציע צו דאס אריינלייגן פּיוטים אין די תפילות איז אומבאגרינדעט.
ער איז אויך ציטירט אלס א הלכה'ישער אויטאריטעט דורך די בעלי תוספות[7], דורך רבי משה בן יעקב פון קוצי (אין זיין ספר מצוות גדול)[8] און דורך רבי מרדכי בן הלל (אין זיין פירוש אויף דער גמרא){{הערה|מוסטער:מרדכי, ראש השנה, אות תשע.
ביבליאגראפיע
- שמעון גרשון ברנשטיין, פיוטים ופיטנים חדשים מהתקופה הביצנטינית, תש"א, עמ' 44–57 (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
- עזרא פליישר, "אזהרות לר' בנימן (בן שמואל) פייטן", קבץ על יד, יא (כא, תשמ"ה), א, עמ' 75-1
- אהרן ראו, "קרובת "אגן הסהר"", אמת ליעקב, בערלין, תרצ"ז, עמ' 128–148, ספר היובל לכבוד הרב יעקב פריימאנן
- Wout van Bekkum, The Latin Talmud and Liber Krúbot, The Talmud in Dispute During the High Middle Ages, 2019, p. 171-218
- Davidson, Israel, Thesaurus of Mediaeval Hebrew Poetry, vol. I, p. 347
- וינברגר, יהודה ליב. “שירים חדשים מהתקופה הביזאנטינית.” Hebrew Union College Annual 43 (1972): 308–309.
רעפערענצן
- ↑ 1.0 1.1 1.2 Louis Ginzberg, "Benjamin b. Samuel of Coutances", JewishEncyclopedia.com (ענגליש).
- ↑ Weinberger, Leon J. “On the Provenance of Benjamin B. Samuel Quštani.” The Jewish Quarterly Review 68, no. 1 (1977): 46–60.
- ↑ ספר הפרדס, בודאפעסט: הרב עהרנרייך, תרפ"ד, עמ' רכט–רל.
- ↑ א.מ. הברמן, תולדות הפיוט והשירה, חלק ב', עמ' 226–227.
- ↑ "Benjamin ben Samuel Ha-Levi", Encyclopaedia Judaica, 2007.
- ↑ לעאָפּאָלד צונץ, Literaturgeschichte der synagogalen Poesie, pp 115-120.
- ↑ צו בה"ג דף יב, א ד"ה מסוף.
- ↑ סמ"ג, עשין מב, עמ' קיח.