בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,365
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:וולאדימיר לענין"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
ק
החלפת טקסט – "פֿ" ב־"פ"
ק (החלפת טקסט – "׳" ב־"'") |
ק (החלפת טקסט – "פֿ" ב־"פ") |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
[[טעקע:Vladimir Lenin.jpg|קליין|וולאדימיר לענין, יולי 1920]] | [[טעקע:Vladimir Lenin.jpg|קליין|וולאדימיר לענין, יולי 1920]] | ||
'''וולאַדימיר איליִיטש אוליאַנאָוו''' ([[רוסיש]]: ''Влади́мир Ильи́ч Улья́нов''), באַקאַנט מיטן נאָמען '''לענין''' (Ленин){{ר}}, ([[22סטן אפריל|22סטן אַפריל]] [[1870]]<ref name="old-style-birth-date">לויטן נייעם־סטיל קאלענדאר (מאדערן גרעגאריאניש), איז לענין געבוירן געווארן דעם 22סטן אפריל 1870. לויטן אלטן־סטיל (אלט-יוליאנישן) קאלענדאר וואס מ'האט געניצט אין דער רוסלענדישער אימפעריע דעמאלסט, איז עס געווען דער 10טער אפריל 1870. רוסלאנד האט געטוישט פונעם אלטן צום נייעם סטיל קאלענדאר אין יאר 1918, אונטער לענינ'ס אדמיניסטראציע.</ref> — [[21סטן יאנואר|21סטן יאַנואַר]] [[1924]]) איז געווען א [[רוסישער]] [[קאמוניזם|קאָמוניסטישער]] רעוואלוציאנער, פאליטיקער און פאליטישע טעאריסט. ער איז געווען דער | '''וולאַדימיר איליִיטש אוליאַנאָוו''' ([[רוסיש]]: ''Влади́мир Ильи́ч Улья́нов''), באַקאַנט מיטן נאָמען '''לענין''' (Ленин){{ר}}, ([[22סטן אפריל|22סטן אַפריל]] [[1870]]<ref name="old-style-birth-date">לויטן נייעם־סטיל קאלענדאר (מאדערן גרעגאריאניש), איז לענין געבוירן געווארן דעם 22סטן אפריל 1870. לויטן אלטן־סטיל (אלט-יוליאנישן) קאלענדאר וואס מ'האט געניצט אין דער רוסלענדישער אימפעריע דעמאלסט, איז עס געווען דער 10טער אפריל 1870. רוסלאנד האט געטוישט פונעם אלטן צום נייעם סטיל קאלענדאר אין יאר 1918, אונטער לענינ'ס אדמיניסטראציע.</ref> — [[21סטן יאנואר|21סטן יאַנואַר]] [[1924]]) איז געווען א [[רוסישער]] [[קאמוניזם|קאָמוניסטישער]] רעוואלוציאנער, פאליטיקער און פאליטישע טעאריסט. ער איז געווען דער פירער פון דער באָלשעוויסטישער פּאַרטיי. ער איז געווען דער ערשטער ראש מלוכה פון סאוועטישן רוסלאנד פון 1917 ביז 1924, און פונעם [[סאָוועטן־פאַרבאַנד]] פון 1922 ביז 1924. אונטער זיין אדמיניסטראציע איז רוסלאנד און דער סאוועטן־פארבאנד געווארן אן איין־פארטייאישע קאמוניסטישע מדינה רעגירט דורך דער רוסישער קאמוניסטן פארטיי. ער איז געווען אידעאלאגיש א [[מארקסיזם|מארקסיסט]], און האט אנטוויקלט פאליטישע טעאריעס וואס מען רופט [[לעניניזם]]. | ||
== ביאגראפיע == | == ביאגראפיע == | ||
| שורה 14: | שורה 14: | ||
בשעת ווען לענין האט שטודירט געזעצן אין [[פעטערבורג]] האט ער געלערנט וועגן די שריפטן פון [[קארל מארקס]] און [[פרידריך ענגלס]], ביידע פילאסאפן פון [[דייטשלאנד]]. אין רוסלאנד איז געוואן פארבאטן צו רעדן אדער שרייבן וועגן מארקסיזם, די שיטה פון קארל מארקס, און לענין איז געווארן ארעסטירט פאר שטודירן און פארשפרייטן מארקסיזם. אין פעברואר 1897 האט מען אים פאראורטיילט, אן א פראצעס, צו דריי יאר גלות אין מזרח [[סיביר]]. מ'האט אים געגעבן א פאר טעג אין פעטערבורג איידער ער גייט אין גלות, און ער האט אויסגעניצט די צייט זיך צו טרעפן מיט די סאציאל־דעמאקראטן. זיין רייזע קיין סיביר האט געדויערט 11 וואכן, פאר א גרויסן טייל פון דער צייט איז ער געפארן מיט זיין מוטער און שוועסטער. | בשעת ווען לענין האט שטודירט געזעצן אין [[פעטערבורג]] האט ער געלערנט וועגן די שריפטן פון [[קארל מארקס]] און [[פרידריך ענגלס]], ביידע פילאסאפן פון [[דייטשלאנד]]. אין רוסלאנד איז געוואן פארבאטן צו רעדן אדער שרייבן וועגן מארקסיזם, די שיטה פון קארל מארקס, און לענין איז געווארן ארעסטירט פאר שטודירן און פארשפרייטן מארקסיזם. אין פעברואר 1897 האט מען אים פאראורטיילט, אן א פראצעס, צו דריי יאר גלות אין מזרח [[סיביר]]. מ'האט אים געגעבן א פאר טעג אין פעטערבורג איידער ער גייט אין גלות, און ער האט אויסגעניצט די צייט זיך צו טרעפן מיט די סאציאל־דעמאקראטן. זיין רייזע קיין סיביר האט געדויערט 11 וואכן, פאר א גרויסן טייל פון דער צייט איז ער געפארן מיט זיין מוטער און שוועסטער. | ||
אין יולי 1898, ווען ער איז נאך געווען אין סיביר, האט לענין געהייראט נאדעזשדא קרופסקאיא. אין 1899 האט ער געשריבן דאס בוך ''די אנטוויקלונג פון קאפיטאליזם אין רוסלאנד''. אין 1900, האט מען באפרייט לענין און מ'האט אים געלאזט צוריקגיין אהיים. דערנאך איז ער ארומגעפארן [[אייראפע]]. ער האט אנגעהויבן פארעפנטלעכן א מארקסיסטישע [[צייטונג|צייטונ]] גערופן ''איסקרא'' ([[רוסיש]] פאר " | אין יולי 1898, ווען ער איז נאך געווען אין סיביר, האט לענין געהייראט נאדעזשדא קרופסקאיא. אין 1899 האט ער געשריבן דאס בוך ''די אנטוויקלונג פון קאפיטאליזם אין רוסלאנד''. אין 1900, האט מען באפרייט לענין און מ'האט אים געלאזט צוריקגיין אהיים. דערנאך איז ער ארומגעפארן [[אייראפע]]. ער האט אנגעהויבן פארעפנטלעכן א מארקסיסטישע [[צייטונג|צייטונ]] גערופן ''איסקרא'' ([[רוסיש]] פאר "פינק" אדער "בליץ"). אויך איז ער געווארן א חשובער מיטגליד אין דער רוסישער סאציאל־דעמאקראטישער פארטיי. יאן יולי 1903 האט די פארטיי געהאלטן איר צווייטן קאנפערענץ אין לאנדאן. ביים קאנפערענץ האט אויסגעבראכן א מחלוקת צווישן די נאכפאלגער פון לענין און די נאכפאלגער פון [[יוליוס מארטאוו]], איינער פון די אנדערע פירער פון דער פארטיי. מארטאוו האט געהאלטן אז מיטגלידער זאל קענען האלטן דיעות אנדערש ווי דער פארטיי פירערשאפט; לענין האט געהאלטן פארקערט אז די פירערשאפט דארף זיין שטרענג. לענינ'ס שטיצער זענען געווען דער רוב, און לענין האט זיי גערופן די "מאיאריטארן" (''באלשעוויקי'' אויף רוסיש); פון דערקעגן האט מארטאוו גערופן זיינע נאכפאלגער די "מינאריטארן" (''מענשעוויקי'' אויף רוסיש). | ||
אין 1907 איז ער ארומגעפארן איבער אייראפע נאכאמאל און האט געטראפן פיל סאציאלישטישע געשעענישן. ביי דער ערשטער וועלט-מלחמה האט ער געוואוינט אין גרויסע אייראפעאישע שטעט ווי [[לאנדאן]], [[פאריז]] און [[גענף]]. | אין 1907 איז ער ארומגעפארן איבער אייראפע נאכאמאל און האט געטראפן פיל סאציאלישטישע געשעענישן. ביי דער ערשטער וועלט-מלחמה האט ער געוואוינט אין גרויסע אייראפעאישע שטעט ווי [[לאנדאן]], [[פאריז]] און [[גענף]]. | ||
| שורה 28: | שורה 28: | ||
=== זיין רעגירונג === | === זיין רעגירונג === | ||
די פריערדיקע "פראוויזארישע רעגירונג" האט געהאט איינגעשטימט אז מען זאל וויילן א גרינדונגס־פארזאמלונג אין נאוועמבער 1917; ווען לענין האט באקומען די מאכט האט לענין – וויסנדיק אז די באלשעוויקן גאנץ מעגלעך וועלן נישט באקומען א מערהייט – געוואלט אפלייגן די דאזיקע וואלן, אבער אנדערע באלשעוויקן האבן נישט מסכים געווען, אן די וואלן זענן אדורכגעגאנגען לויטן פלאן.{{sfnm|1a1=Shub|1y=1966|1p=314|2a1=Service|2y=2000|2p=317}} אין די וואלן פאר דער גרינדונגס־פארזאמלונג, זענען די סאציאליסטישע רעוואלוציאנערן געווארן די גרעסטע פארטיי, און די באלשעוויקן די צווייטע פארטיי מיט אומגעפער א פערטל פון די שטימען.{{sfnm|1a1=Shub|1y=1966|1p=315|2a1=Pipes|2y=1990|2pp=540–541|3a1=Rice|3y=1990|3p=164|4a1=Volkogonov|4y=1994|4p=173|5a1=Service|5y=2000|5p=331}} לויט לענינ'ס ביאגראפיסט דוד שוב, איז דאס געווען "די | די פריערדיקע "פראוויזארישע רעגירונג" האט געהאט איינגעשטימט אז מען זאל וויילן א גרינדונגס־פארזאמלונג אין נאוועמבער 1917; ווען לענין האט באקומען די מאכט האט לענין – וויסנדיק אז די באלשעוויקן גאנץ מעגלעך וועלן נישט באקומען א מערהייט – געוואלט אפלייגן די דאזיקע וואלן, אבער אנדערע באלשעוויקן האבן נישט מסכים געווען, אן די וואלן זענן אדורכגעגאנגען לויטן פלאן.{{sfnm|1a1=Shub|1y=1966|1p=314|2a1=Service|2y=2000|2p=317}} אין די וואלן פאר דער גרינדונגס־פארזאמלונג, זענען די סאציאליסטישע רעוואלוציאנערן געווארן די גרעסטע פארטיי, און די באלשעוויקן די צווייטע פארטיי מיט אומגעפער א פערטל פון די שטימען.{{sfnm|1a1=Shub|1y=1966|1p=315|2a1=Pipes|2y=1990|2pp=540–541|3a1=Rice|3y=1990|3p=164|4a1=Volkogonov|4y=1994|4p=173|5a1=Service|5y=2000|5p=331}} לויט לענינ'ס ביאגראפיסט דוד שוב, איז דאס געווען "די פרייעסטע וואלן אין [רוסלאנד'ס] היסטאריע" ביז יענער צייט.{{sfn|Shub|1966|p=315}} ביי די וואלן האבן די באלשעוויקן באקומען זייערע בעסטע רעזולטאטן אין די שטעט , אינדוסטריאלע שטחים און מיליטערישע גארניזאנען אין דעם צענטער פון רוסלאנד, און זייער מעלדונג קעגן דער מלחמה איז געווען שטארק פאפולער מיט די סאלדאטן און מאטראסן.{{sfn|Pipes|1990|p=543}} לענין און אנדערע שטיצער האבן געהאלטן אז די וואלו זענען נישט געווען אן אמת'דיקע אפשפיגלונג פון דעם רוסישן פאלק'ס דעמאקראטישן רצון, און זיי האבן געגלויבט אז די באפעלקערונג האט נאך נישט געהאט גענוג צייט צו באקענען דעם פאליטישן פראגראם פון די באלשעוויקן. די ניי געוויילטע רוסישע גרינדונגס־פארזאמלונג איז צוזאמען געקומען אין פעטראגראד אין יאנואר 1918.{{sfn|Rice|1990|p=164}} די באלשעוויקן האבן גע'טענה'ט אפיציעל אז די גרינדונגס־פארזאמלונג איז קעגן־רעוואלוציאנער, ווייל זי האט געזוכט אוועקנעמען דעם מאכט פון די סאוועטן; די מענשעוויקן און סאציאלישטישע־רעוואלוציאנערן האבן געלייקנט.{{sfn|Pipes|1990|pp=546–547}} ווען מען האט מארשירט לטובת דער אין פעטראגראד האבן די זעלנער געשאסן אויף זיי, און עטלעכע מענטשן זענען געהרג'עט געווארן.{{sfnm|1a1=Pipes|1y=1990|1pp=551–552|2a1=Rice|2y=1990|2p=164}} | ||
די באלשעוויקן האבן געוואלט דיסקרעדיטירן די פארזאמעלונג און האבן פארגעלייגט א פארגעשלאג וואס וואלט אוועקגענומען פון דער פארזאמלונג א גרויסן טייל פון זייערע געזעצלעכע מאכטן; די מיטגלידער פון דער פארזאמלונג האבן ארויסגעווארפן דעם פארשלאג. די באלשעוויקע רעגירונג האבן געכאפט אויף דעם אלס ראיה אז די פארזאמלונג איז קעגן־רעוואלוציאנער און האבן זי פונאנדערגעלאזט מיט געוואלד.{{sfnm|1a1=Pipes|1y=1990|1pp=552–553|2a1=Rice|2y=1990|2p=165|3a1=Volkogonov|3y=1994|3pp=176–177|4a1=Service|4y=2000|4pp=332, 336–337}} | די באלשעוויקן האבן געוואלט דיסקרעדיטירן די פארזאמעלונג און האבן פארגעלייגט א פארגעשלאג וואס וואלט אוועקגענומען פון דער פארזאמלונג א גרויסן טייל פון זייערע געזעצלעכע מאכטן; די מיטגלידער פון דער פארזאמלונג האבן ארויסגעווארפן דעם פארשלאג. די באלשעוויקע רעגירונג האבן געכאפט אויף דעם אלס ראיה אז די פארזאמלונג איז קעגן־רעוואלוציאנער און האבן זי פונאנדערגעלאזט מיט געוואלד.{{sfnm|1a1=Pipes|1y=1990|1pp=552–553|2a1=Rice|2y=1990|2p=165|3a1=Volkogonov|3y=1994|3pp=176–177|4a1=Service|4y=2000|4pp=332, 336–337}} | ||