בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,360
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(לשון היעב"ץ איז "שמגדל כלב רע בתוך ביתו, הלא היא החכמה היוונית". דאס מיינט גלוסק?) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|גע'רודפ'טער משכיל}} | {{דעסקריפציע|גע'רודפ'טער משכיל}} | ||
'''אברהם אבא גלוסקער'''{{ביאור| עס זענען | '''אברהם אבא גלוסקער'''{{ביאור| עס זענען דא חילוקי דעות לגבי פון וועלכע גלוסק ער איז געקומען, צי דער פון דער [[לובלינער וואיעוואדעשאפט]]{{הערה|[https://www.epaveldas.lt/preview?id=C1B0001347733-1872-Nr.9 אנאנימער שרייבער אין '''הכרמל''' ט (סיון תרל"ב)], 462}}, אדער דער [[האלוסק]] פון דער [[מינסקער גובערניע]]{{הערה|{{אוצר החכמה|ישראל יעקב דינסטג|תלפיות|51461|page=266|קעפל=האם התנגד הגר"א למשנתו הפילוסופית של הרמב"ם?|באנד=ד [א-ב]|שנת הוצאה=תש"ט|עמ=266}}}}.}} ('''הלוסקער'''; צווייטער העלפט פונעם [[18טער יארהונדערט|18טן יארהונדערט]]), אויך באקאנט אלס דער "הלוסקער מגיד", איז געווען א פריע [[השכלה]]-פיגור און פריידענקער, וועלכע איז באקאנט געווען פאר'ן ווערן גע'רודפ'ט דורך פרומע קהילות. ער איז געווען באפריינדעט מיט [[משה מענדלסאן]]. ער איז געשטעלט געווארן אויפ'ן [[קונע]] פונעם שול אין [[ווילנע]], און פארשיקט געווארן פון שטאט מיט שאנדע. | ||
==ביאגראפיע== | ==ביאגראפיע== | ||
| שורה 7: | שורה 7: | ||
[[רבי יעקב עמדין]] האט, לויט געוויסע, מרמז געווען אויף גלוסק אין א בריוו צו מענדלסאן פון תקל"ב שרייבנדיג: "רבו המתלוננים על מעלתו שמגדל כלב רע בתוך ביתו". מאיר לעטעריס ציטירט א פּאַראָדיע, וואס אבא זאל האבן אימפּראָוויזירט ווען ער איז אראפּגעווארפן געווארן די טרעפּ דורך יעב"ץ אין [[אלטאנע|אַלטאָנע]]{{הערה|{{עיתונות יהודית היסטורית|המגיד|MGD|מאיר לעטעריס|הצופה להמגיד|18770214|15|שנה כא, נו' 7}}}}. | [[רבי יעקב עמדין]] האט, לויט געוויסע, מרמז געווען אויף גלוסק אין א בריוו צו מענדלסאן פון תקל"ב שרייבנדיג: "רבו המתלוננים על מעלתו שמגדל כלב רע בתוך ביתו". מאיר לעטעריס ציטירט א פּאַראָדיע, וואס אבא זאל האבן אימפּראָוויזירט ווען ער איז אראפּגעווארפן געווארן די טרעפּ דורך יעב"ץ אין [[אלטאנע|אַלטאָנע]]{{הערה|{{עיתונות יהודית היסטורית|המגיד|MGD|מאיר לעטעריס|הצופה להמגיד|18770214|15|שנה כא, נו' 7}}}}. | ||
נאכן הערן איבער די חכמה פונעם [[ווילנער גאון]], איז גלוסקער געגאנגען אים באזוכן. אינעם שמועס האט ער זיך ארויסגעכאפט א פראזע, אז דער גרויסער מפרש [[רש"י]] פלעגט נישט שטענדיג אויסטייטשן דעם פסוק לויט'ן פשט, און אויך די בעלי-המדרש זענען נישט אויסן געווען אויסצוטייטשן לויט דקדוק. דער גאון האט תיכף אפגעהאקט דעם שמועס, און געהייסן אים געבן מלקות און שטעלן אין די [[קונע]] ביז נאך מנחה, ווען דער ציבור האט אים אנגעשפיגן און פארשריגן אלס פושע ישראל. דערנאך האט מען אים פארטריבן פון שטאט{{הערה|1=גלוסקער'ס בריוו צו מענדלסאן, ציטירט אין {{היברובוקס||עליות אליהו|46776|page=36|מקום הוצאה=ווילנע|שנת הוצאה=תרל"ד|עמ=47—50}}, אין דער אנמערקונג פון ר' יעקב צבי פון מעקלענבורג.}}. | נאכן הערן איבער די חכמה פונעם [[ווילנער גאון]], איז גלוסקער געגאנגען אים באזוכן. אינעם שמועס האט ער זיך ארויסגעכאפט א פראזע, אז דער גרויסער מפרש [[רש"י]] פלעגט נישט שטענדיג אויסטייטשן דעם פסוק לויט'ן פשט, און אויך די בעלי-המדרש זענען נישט אויסן געווען אויסצוטייטשן לויט דקדוק. דער גאון האט תיכף אפגעהאקט דעם שמועס, און געהייסן אים געבן מלקות און שטעלן אין די [[קונע]] ביז נאך מנחה, ווען דער ציבור האט אים אנגעשפיגן און פארשריגן אלס פושע ישראל. דערנאך האט מען אים פארטריבן פון שטאט{{הערה|1=גלוסקער'ס בריוו צו מענדלסאן, ציטירט אין {{היברובוקס||עליות אליהו|46776|page=36|מקום הוצאה=ווילנע|שנת הוצאה=תרל"ד|עמ=47—50}}, אין דער אנמערקונג פון ר' יעקב צבי פון מעקלענבורג. איבערגעזעצט אין: {{היברובוקס|שמואל מאַלצאַן|אבן שלמה: אדער תולדות הגאון רבינו אליהו זצ"ל מווילנא|49286|page=89|מקום הוצאה=ווילנע|שנת הוצאה=תרפ"ד|עמ=90–98}}}}. | ||
לויט געוויסע באריכטן זענען זיינע דרייצן חיבורים, וועלכע זענען געווען גרייט צו ארויסגעבן, אויך פארברענט געווארן אויפן הויף פונעם ווילנער שול. ווארשיינליך וואלט ער אליין אויך שלעכט אפגעקומען ווען נישט א געוויסער רב איז אים געקומען צו הילף, מעגליך אז דאס איז געווען דער ווילנער גאון{{הערה|הכרמל תרל"ב נו' 5; געברענגט פון שאמיסא'ס ליד; און לויט עדות פון יהושע זעליג זאלקינד וואס ער האט געזען אלס קינד}}. | לויט געוויסע באריכטן זענען זיינע דרייצן חיבורים, וועלכע זענען געווען גרייט צו ארויסגעבן, אויך פארברענט געווארן אויפן הויף פונעם ווילנער שול. ווארשיינליך וואלט ער אליין אויך שלעכט אפגעקומען ווען נישט א געוויסער רב איז אים געקומען צו הילף, מעגליך אז דאס איז געווען דער ווילנער גאון{{הערה|הכרמל תרל"ב נו' 5; געברענגט פון שאמיסא'ס ליד; און לויט עדות פון יהושע זעליג זאלקינד וואס ער האט געזען אלס קינד}}. | ||
גלוסקער איז שפעטער געפארן קיין | גלוסקער איז שפעטער געפארן קיין דייטשלאנד, האלאנד, פראנקרייך און ענגלאנד איידער ער איז צוריק אהיים קיין פּוילן. זיין נאכפאלגנדן שיקזאל איז אומבאקאנט. דער דייטשער דיכטער אַדעלבערט פאָן שאַמיסאָ (Chamisso) האט געשריבן א ליד געווידמעט צו גלוסק (Abba Glusk Leczeka", 1832"). | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*[https://www.epaveldas.lt/preview?id=C1B0001347733-1872-Nr.5 "מחשבות חרוץ: לקורות השכלת היהודים ברוססלאנד", ירחון '''הכרמל''' 5 (שבט תרל"ב)], 234-244 – העברעאישע איבערזעצונג פון | *גרשום באַדער, דרייסיג דורות אידען אין פוילען : פון דער ערשטער צייט, וואס אידען זיינען אהין געקומען וואוינען, ביז צום לעצטען "מיאטעזש", ניו יארק 1927, זז' 346–348 | ||
* ישראל צינבערג, די געשיכטע פון דער ליטעראטור ביי יידן, ווילנע: תמר, 1929, זז' 289–291 | |||
*[https://www.epaveldas.lt/preview?id=C1B0001347733-1872-Nr.5 "מחשבות חרוץ: לקורות השכלת היהודים ברוססלאנד", ירחון '''הכרמל''' 5 (שבט תרל"ב)], 234-244 – העברעאישע איבערזעצונג פון שאַמיסאָ'ס פאעמע | |||
* היינריך גרעץ, [https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yiddish-books/spb-nybc203560/graetz-heinrich-lerner-di-yudishe-folks-geshikhte-nokh-der-folksthumlikher-geshikhte-der-vol-1?book-page=149&book-mode=1up די יודישע פאלקס-געשיכטע 1], ניו יארק 1901, זייטן 147-160 | * היינריך גרעץ, [https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yiddish-books/spb-nybc203560/graetz-heinrich-lerner-di-yudishe-folks-geshikhte-nokh-der-folksthumlikher-geshikhte-der-vol-1?book-page=149&book-mode=1up די יודישע פאלקס-געשיכטע 1], ניו יארק 1901, זייטן 147-160 | ||
*שמעון יהודה סטאַניסלאַווסקי, אין: [https://yi.hamichlol.org.il/w/index.php?title=File:Восход_1887_№_10-12.pdf&page=450 וואָשאָד, 12 (1887)], 122-8 {{לינקשפראך|RU}} | *שמעון יהודה סטאַניסלאַווסקי, אין: [https://yi.hamichlol.org.il/w/index.php?title=File:Восход_1887_№_10-12.pdf&page=450 וואָשאָד, 12 (1887)], 122-8 {{לינקשפראך|RU}} | ||