אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:רבי מאיר שמחה הכהן"
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 65: | שורה 65: | ||
==השקפות== | ==השקפות== | ||
ר׳ מאיר שמחה האָט אויסגענוצט זיין "משך חכמה" ווי אַ פּלאַטפאָרמע צו באַטראַכטן, קריטיקירן און באַקעמפן וואָס ער האָט געזען | ר׳ מאיר שמחה האָט אויסגענוצט זיין "משך חכמה" ווי אַ פּלאַטפאָרמע צו באַטראַכטן, קריטיקירן און באַקעמפן וואָס ער האָט געזען אלס אַנטי-תורה ווירדן וואָס האָבן דורכגעדרונגען זיין צייט און אָרט. ער האָט אויך פאַרשפּרייט אידעאַלן און אידעאָלאָגיעס, וואָס האָבן קאָנטראַדיקטירט די פאַרשידענע מיינונגען אין זיין געזעלשאַפט{{הערה|Steinmetz, 2022, 60.}}. | ||
אין איינע פון זיינע באוואוסטע אויסדרוקן אין משך חכמה, האט ער געווארנט די מענטשן וואס האבן געלעבט מיט דעם געדאנק אז "בערלין איז ירושלים", און געזאגט אז א "רוח סועה וסער" וועט זיי אויסרייסן פון זייער מקום{{הערה|משך חכמה, ויקרא כו, מד}} — א "נבואה" וואס איז געווארן מקוים בערך צען יאר נאך זיין פטירה ביי די צווייטע וועלט מלחמה. | |||
רבי מאיר שמחה איז געווען אַ שטאַרקער שטיצער פון די ישוב אין ארץ ישראל און האָט באַגריסט די [[באלפור דעקלעראציע]] מיט ענטוזיאַזם. ער האָט אנטייל גענומען אין פייערונגען פאַר דער באַלפור דעקלאַראַציע "אָן קיין צווייפל"{{הערה|רבינר, עמ' קס; Steinmetz, 2022, 71–72.}}. ער האָט געשריבן אַ בריוו וואָס האָט אויסגעדריקט זיין שטיצע פאַרן באַזעצן ארץ ישראל, כאָטש ער האָט נישט ספּעציפיש דערמאנט "[[קרן היסוד]]" אָדער אַן אַנדערע ציוניסטישע אָרגאַניזאַציע. | |||
רבי מאיר שמחה איז געווען אַ שטאַרקער שטיצער פון די ישוב אין ארץ ישראל און האָט באַגריסט די [[באלפור דעקלעראציע]] מיט ענטוזיאַזם. ער האָט | |||
אין א בריוו וואס ער האט געשריבן צום קק"ל און איז ארויסגעקומען אין צייטונג "התור" אין יאר תרפ"ב, שרייבט ער אזוי: | אין א בריוו וואס ער האט געשריבן צום קק"ל און איז ארויסגעקומען אין צייטונג "התור" אין יאר תרפ"ב, שרייבט ער אזוי: | ||
"כעת הסבה ההשגחה אשר באספת הממלכות הנאורות | "כעת הסבה ההשגחה אשר באספת הממלכות הנאורות ב[[סאנרעמא קאנפערענץ|סאן רעמא]], ניתן צו אשר ארץ ישראל תהיה לעם ישראל, וכיון ש'סר פחד השבועות' וברישיון המלכים, קמה מצוות ישוב ארץ ישראל ששקולה כנגד כל מצוות שבתורה למקומה. ומצוה על כל איש לסייע בכל יכלתו לקיים מצוה זו…" | ||
ער האָט אָפּגעוואָרפן דעם בוכשטעבליכן פאַרשטענדעניש פון די "[[שלש שבועות|דריי שבועות]]" (נישט ארויפצוגיין מיט קראַפט קיין ארץ ישראל), טענה'נדיג אַז די באַלפור דעקלאַראַציע האָט אנולירט די שבועה, ווייל די פעלקער פון דער וועלט שטימען איצט צו צו דער אידישער ישוב. צוליב זיינע נואַנסירטע מיינונגען, איז ער נישט געווען אָנגעשלאָסן אין קיין פּאָליטישע ציוניסטישע (מזרחי) אָדער אַנטי-ציוניסטישע (אגודת ישראל) אָרגאַניזאַציעס{{הערה|Steinmetz, 2022, 74.}}. ער איז געווען א חובב ציון, אָבער נישט קיין פּאָליטישער ציוניסט{{הערה|רי"א ציטראן אין זיין הספד שילדערט ר' מאיר שמחה אלס א "חובב ציון אמתי": רבינר, עמ' רלג.}}. ער האָט זיך געקעגנגעשטעלט ריין סעקולאַרן נאַציאָנאַליזם; ער האָט געגלייבט, אַז ליבע צו ארץ ישראל קומט פון הייליגקייט און תורה, און נישט פון אַ נאַציאָנאַליזם נוסח פראַנקרייך. | ער האָט אָפּגעוואָרפן דעם בוכשטעבליכן פאַרשטענדעניש פון די "[[שלש שבועות|דריי שבועות]]" (נישט ארויפצוגיין מיט קראַפט קיין ארץ ישראל), טענה'נדיג אַז די באַלפור דעקלאַראַציע האָט אנולירט די שבועה, ווייל די פעלקער פון דער וועלט שטימען איצט צו צו דער אידישער ישוב. צוליב זיינע נואַנסירטע מיינונגען, איז ער נישט געווען אָנגעשלאָסן אין קיין פּאָליטישע ציוניסטישע (מזרחי) אָדער אַנטי-ציוניסטישע (אגודת ישראל) אָרגאַניזאַציעס{{הערה|Steinmetz, 2022, 74.}}. ער איז געווען א חובב ציון, אָבער נישט קיין פּאָליטישער ציוניסט{{הערה|רי"א ציטראן אין זיין הספד שילדערט ר' מאיר שמחה אלס א "חובב ציון אמתי": רבינר, עמ' רלג.}}. ער האָט זיך געקעגנגעשטעלט ריין סעקולאַרן נאַציאָנאַליזם; ער האָט געגלייבט, אַז ליבע צו ארץ ישראל קומט פון הייליגקייט און תורה, און נישט פון אַ נאַציאָנאַליזם נוסח פראַנקרייך. | ||
*{{עיה|1=דאס ווארט (ווילנא)|2=dosvortvilnius|4=א בריוו פון הגאון ר' מאיר שמחה זצ"ל וועגן ישוב ארץ ישראל|5=19261022|6=10}} | *{{עיה|1=דאס ווארט (ווילנא)|2=dosvortvilnius|4=א בריוו פון הגאון ר' מאיר שמחה זצ"ל וועגן ישוב ארץ ישראל|5=19261022|6=10}} | ||
ער האָט | ער האָט אנטייל גענומען אין די פריע שטאפּלען פון אגודת ישראל. זיין נואַנסירטער צוגאַנג האָט געמיינט, אַז ער האָט נישט פּאַסיק געהאַט אין דעם לאַגער פון די פירנדיקע רבנים פון אגודת ישראל. | ||
ביי דער [[רבנישע קאמיסיע|1910 פעטערבורגער רבנישער קאָנפערענץ]] איז רבי מאיר שמחה געווען דער פירער פון דער פאַקציע, וואָס האָט געשטיצט דעם געדאַנק אַז רבנים זאָלן לערנען די רוסישע שפּראַך. ער האָט געגלייבט, אַז דאָס וועט פאַראייניגן די ראָלן פון "קרוין-רב" און "גייסטישער רב". דאָס האָט אים געבראַכט אין קאָנפליקט מיט אַנדערע גדולי הדור, ווי ר׳ חיים סאָלאָווייטשיק און דער חפץ חיים. ר' מאיר שמחה זעלבסט האָט נישט געקענט רוסיש. | ביי דער [[רבנישע קאמיסיע|1910 פעטערבורגער רבנישער קאָנפערענץ]] איז רבי מאיר שמחה געווען דער פירער פון דער פאַקציע, וואָס האָט געשטיצט דעם געדאַנק אַז רבנים זאָלן לערנען די רוסישע שפּראַך. ער האָט געגלייבט, אַז דאָס וועט פאַראייניגן די ראָלן פון "קרוין-רב" און "גייסטישער רב". דאָס האָט אים געבראַכט אין קאָנפליקט מיט אַנדערע גדולי הדור, ווי ר׳ חיים סאָלאָווייטשיק און דער חפץ חיים. ר' מאיר שמחה זעלבסט האָט נישט געקענט רוסיש. | ||
| שורה 101: | שורה 100: | ||
*{{היברובוקס|זאב אריה רבינר|מרן רבינו מאיר שמחה הכהן|7338|מקום הוצאה=תל אביב|שנת הוצאה=תשכ"ז}} | *{{היברובוקס|זאב אריה רבינר|מרן רבינו מאיר שמחה הכהן|7338|מקום הוצאה=תל אביב|שנת הוצאה=תשכ"ז}} | ||
<div class="mw-content-ltr"> | <div class="mw-content-ltr"> | ||
*{{צ-זשורנאל| | *Yaakov Feitman, "[https://agudah.org/wp-content/uploads/2016/10/JO1976-V11-N09.pdf The "Or Same'ach" - Fifty Years Since His Passing]" ''The Jewish Observer'', September 1976, pp. 3–9 | ||
*{{צ-זשורנאל|Jonah Steinmetz|A Light Unto Our Nation: R. Meir Simḥah of Dvinsk’s Approach to Nationhood and Zionism in Meshekh Ḥokhmah|Ḥakirah|31|עמ=59–87|שנת הוצאה=2022|קישור=https://hakirah.org/Vol31Steinmetz.pdf}} | |||
*{{Cite book|url=https://dokumen.pub/the-unique-judicial-vision-of-rabbi-meir-simcha-of-dvinsk-selected-discourses-in-meshekh-hokhmah-and-or-sameah-9781618114907.html|title=The Unique Judicial Vision of Rabbi Meir Simcha of Dvinsk: Selected Discourses in Meshekh Hokhmah and Or Sameah|last2=Gotlieb|first2=Meshulam|last3=Basser|first3=Herbert W.|date=2016|publisher=Touro College Press|isbn=978-1-61811-489-1|location=New York|last1=Cohen|first1=Yitzhak}} | *{{Cite book|url=https://dokumen.pub/the-unique-judicial-vision-of-rabbi-meir-simcha-of-dvinsk-selected-discourses-in-meshekh-hokhmah-and-or-sameah-9781618114907.html|title=The Unique Judicial Vision of Rabbi Meir Simcha of Dvinsk: Selected Discourses in Meshekh Hokhmah and Or Sameah|last2=Gotlieb|first2=Meshulam|last3=Basser|first3=Herbert W.|date=2016|publisher=Touro College Press|isbn=978-1-61811-489-1|location=New York|last1=Cohen|first1=Yitzhak}} | ||
</div> | </div> | ||
:(איבערגעזעצט פון יצחק כהן, 'אור שמח' - הלכה ומשפט: משנתו של הרב מאיר שמחה הכהן על משנה תורה לרמב"ם, אוניברסיטת בן גוריון בנגב, תשע"ג) | :(איבערגעזעצט פון יצחק כהן, 'אור שמח' - הלכה ומשפט: משנתו של הרב מאיר שמחה הכהן על משנה תורה לרמב"ם, אוניברסיטת בן גוריון בנגב, תשע"ג) | ||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
*[https://www.sefaria.org.il/topics/meir-simha-hakohen-dvinsk רבי מאיר שמחה הכהן מדווינסק] – זיינע ספרים אויף ספריא. | *[https://www.sefaria.org.il/topics/meir-simha-hakohen-dvinsk רבי מאיר שמחה הכהן מדווינסק] – זיינע ספרים אויף ספריא. | ||
*https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?t=20408 | |||
*https://www.dirshu.co.il/category/הורדות-עלונים/משך-חכמה-המבואר/ | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
רעוויזיע פון 00:06, 12 סעפטעמבער 2025
 |
דאס איז א דרעפט ארטיקל. עס איז אַן אַרבעט אין פּראָגרעס וואָס איז אָפן פאַר רעדאַגירונג דורך סיי וועם. ווען דער דרעפט איז פארטיג, ביטע גייט איבער דעם אריבערפירן טשעקליסט, זיכער צו מאכן אז עס איז גרייט. דערנאך קענט איר בעטן פון די דרעפט אריבערפירער אז זיי זאלן עס איבערגיין און אריבערפירן צום הויפט געביט. (אייער בקשה וועט פובליצירט ווערן אין המכלול:אריבערפירן דרעפטס, און דארט וועט אויך ערשיינען דער ענטפער - אויב פעלט אויס). |
 | |||||||
| רבי מאיר שמחה הכהן, פאטאגראפירט אין 1924 | |||||||
| געבורט |
1843 ה'תר"ג בוטרימאָניס (באַלטרימאָנץ), ווילנער גובערניע, רוסלענדישע אימפּעריע (היינט ליטע) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| פטירה |
14טן אויגוסט 1926 ד' אלול ה'תרפ"ו ריגע, לעטלאַנד | ||||||
| ספרים | אור שמח, משך חכמה | ||||||
| טאטע | שמשון קלוינימוס | ||||||
| |||||||
רבי מאיר שמחה הכהן פון דווינסק (ה'תר"ג – ד' אלול תרפ"ו) איז געווען איינער פון די פירנדע רבנים פון מזרח אייראפע אין דעם דור פארן חורבן, א "גדול הדור"[1]. זיינע עיקר ספרים זענען "אור שמח" אויף רמב"ם'ס "משנה תורה", און "משך חכמה", חידושים אויף חומש, אן אויסטערליש טיף און פילאזאפישער פירוש וואס איז פארעפנטליכט געווארן נאך זיין פטירה.
ביאגראפיע
יוגנט און לערנען
רבי מאיר שמחה איז געבוירן געווארן אין יאר תר"ג אין באַלטרימאנץ (Butrimonys), א קליין שטעטל אין ווילנער גובערניע, דרום ליטא, צו רבי שמשון קלונימוס קלמן און זיין ווייב אסנת. ר' קלונימוס איז געווען אַן אנגעזעענער סוחר און א תלמיד חכם, און זיין הויז איז געווען א "בית ועד לחכמים". ווען רבי מאיר טיקטין איז איינגעשטאנען ביי אים אין הויז, האט ער אים געבענטשט אז אים זאל געבוירן ווערן א זון וועלכער זאל באלייכטן די אויגן פון ישראל אין תורה.
שוין יונגערהייט איז ער געווארן באוואוסט אלס עילוי און האט געלערנט ביי זיין פאטער אין די ערשטע צען יאר פון זיין לעבן[2]. ווען ער איז אלט געווען דרייצן יאר איז א באוואוסטער רב געווען זייער גאסט. און ער האט געהאט דעם כתב יד פון זיינ'ס א ספר מיט זיך. איין טאָג האט ער דערזען ווי דער מאנוסקריפּט איז אנגעפּיקעוועט מיט הערות. ווען דאס בחור'ל האט אים געזאגט אז די נאָטן זענען זיינע, האט ער אים שארף פירגעהאלטן. אבער ער איז געווען ערשטוינט צו זען די ווערטפולע חידושים. ער האט אים געגעבן א קוש, און ער האט פאראויס געזאגט אז ער וועט זיין גרויס אין לערנען[3].
אין 1856 האָט זיין פאָטער אים געבראַכט קיין איישישאָק, אַ שטאָט באַקאַנט מיט איר געדיכטע אידישע באַפעלקערונג אין דרום־מזרח ליטע, וואו ער האָט געלערנט אין כולל פרושים, ביי רבי משה דאַנישעווסקי[2]. ער האט באוויזן אויסצומיידן די "קאנטאניסטן דעקרעטן", וואס האבן געצוואונגען אידישע יונגע לייט צו דינען אין דער רוסישער ארמיי[4].
אין יאר תר"כ, ביי די 17 יאר, האט ער געהייראט חיה, די טאכטער פון ר' צבי (הירש) פלטיאל מאקאבעסקי, א רייכער מאן פון ביאליסטאק, פוילן, וועלכער האט אים געשטיצט בשעת ער האט ווייטער געלערנט, וואוינענדיג ביי זיין שווער. זיין ווייב האט פארדינט פרנסה פון האנדל און ער איז געזעסן און געלערנט תורה פאר 26 יאר. אין ביאליסטאק האט ער געלערנט אין דער "גמילות חסדים בית מדרש" מיט זיין ידיד רבי יוסף זונדל הוטנער. ר' מאיר שמחה איז געווארן נאנט מיטן שטאט'ס רב, רבי יום טוב ליפמאן האלפרין (מחבר פון "עונג יום טוב"; תקע"ו–תרל"ט), דער מחבר פון עונג יום טוב, וואס האט אים מקרב געווען און געלערט מיט אים בחברותא. אויך האט ער געלערנט מיט הרב יצחק לייב גראסבערג, מחבר פון "שי למורא" אויף מסכת בכורות[5].
נאך אין ביאליסטאק איז ר' מאיר שמחה שוין געווען אן אויפגעקליבענער תלמיד חכם. הגם ער האָט נישט אָנגענומען קיין שטעלע, האָבן זיך רבנים אין אייראָפּע געווענדט צו אים וועגן שווערע הלכה פראגעס אריינגערעכנט אין דיני אבן העזר. ער האט אויך אנטייל גענומען אין די באמיאונגען צו באפרייען ר' יהושע לייב דיסקין, וועלכער איז געווארן ארעסטירט אין 1876 דורך די רוסישע אויטאריטעטן. אין די ביאליסטאָקער יאָרן האָט רבי מאיר שמחה אויך אָנגעהויבן שרייבן זיין ווערק משך חכמה. אין תרל"ט, נאָכן פּטירה פון דעם בייאליסטאָקער רב, רבי יום טוב ליפּמאַן האַלפּערין, האָט די גרויסע געמיינדע געבעטן רבי מאיר שמחה זאָל אָננעמען די שטעלע, אָבער ער האָט אָפּגעזאָגט[6].
רבנות אין דווינסק
ווען דער דווינסקער רב ר' ראובן הלוי לוין, וואס איז געווען אין דעם פאזיציע די לעצטע אכט יאר, איז נפטר געווארן, האט ר' יאנקעלע חריף באלד נאכ'ן הספּד אויפגעפאדערט די דווינסקער קהילה אז זיי זאלן אויפנעמען ר' מאיר שמחה'ן אלס נאכפאלגער. אויך ר' יאָשע בער בריסקער האט זיי געראטן דאס זעלבע. און אין פרילינג תרמ"ח (1888) איז ער אויפגענומען געווארן אלס דער ליטווישער רב פון דווינסק (דעמאָלט דינאַבורג, היינט דאַוגאַוופּילס), אַ גרויסע שטאָט אין דרום־מזרח לעטלאַנד מיט אַ באַדייטנדער אידישער באַפעלקערונג. רבי מאיר שמחה האט אנגעהאלטן די שטעלע ארום פערציג יאָר, און ער איז געווען געשעצט און באליבט ביי אלע קרייזן פון דער שטאט. ער האט אפגעזאגט רבנות שטעלעס אין גרויסע שטעט ווי ירושלים, ניו יארק און קאוונע.
אין דעם יאר תרס"ו האט מען אים אנגעבאטן דאס רבנות אין ירושלים. אבער ווען זיין קהילה האט אים געבעטן זיי נישט צו פארלאזן, האט ער צוריקגעוויזן דעם אנבאט. כאראקטעריסטיש איז דער פאלגנדיגער בריוו וועלכן די דווינסקער אידן האָבן געשיקט קיין ירושלים "מיר, די גלות קינדער אין רוסלאנד, אין דער שטאט דווינסק, "קמנו ונתעודד[7], הויבן זיך אויף און שטעלן זיך ווידער דער ידיעה, וועלכע האט אונז דערגרייכט אז די ירושלים'ער אידן ווילן אוועקנעמען אונזער רבי'ן… וואס דערמיט וועלן זיי צעשטערן נישט בלויז אונז, נאר אלע גלות אידן… עס איז נישט פאר אייך, קינדער פון ירושלים, צו טון אזא זאך"…
דער ראגאַטשאווער איז געווארן רב אין דווינסק פאר די חסידישע קרייזן אין שטאט. טראץ זייערע אונטערשיידן אין פערזענליכקייט און גישה און דעם ראָגאַטשעווערס פייעריקן טעמפּעראַמענט, האבן זיי געהאט גרויס רעספעקט איינער צום צווייטן, און האבן זיך אפט באראטן וועגן הלכה שאלות. ר' מאיר שמחה האט זיך אמאל מיט א שפאס גערופן "האלבער רב" צוליב דעם סיסטעם פון צוויי רבנים אין דער שטאט[8].
ביי דער ערשטער וועלט מלחמה, ווען די מערסטע איינוואוינער זענען אנטלאפן פון שטאָט, און עס זענען געבליבן בלויז די ארימערע, איז ר' מאיר שמחה געבליבן מיט זיי, זאגנדיג: "אזוי לאנג ווי עס וועלן זיין ניין אידן אין שטאט, וועל איך זיין דער צענטער צום מנין". און ער האט נאך צוגעגעבן: יעדע קויל האט א ספּעציעלע שליחות. יעדע פּולי[אויסקלארונג פארלאנגט] האט א באשטימטן אדרעס[9].
ער איז אמאל ארעסטירט געווארן דורך די באלשעוויקן אין תרע"ט, אבער איז באפרייט געווארן נאכדעם וואס זיי האבן דערקענט זיין גדלות[10]. יענע יאר איז פארשפרייט געווארן א פאלשע באריכט דורך צייטונגען ארום די וועלט אז ר' מאיר שמחה איז ערמארדעט געווארן אין א פּאָגראָם[11][12]. אין רעאקציע זענען געגעבן געווארן א צאל הספדים, צווישן זיי דורך רבי ישראל אבא ציטראן, רב פון פתח תקווה[13], און רבי בנציון קואינקה[14].
ר' מאיר שמחה האט זיך געהאלטן ווייט פון מחלוקת, פון פּארטייאישקייט. געלט וואס מען פלעגט אים שיקן דורך פּאסט פלעגט ער צוריקשיקן. ווען ער האט נישט געוויסט דעם שיקער'ס אדרעס, האט ער אוועקגעגעבן דאס געלט אויף צדקה.
פּערזענליכע לעבן און פטירה
ר' מאיר שמחה האט נאר געהאט איין טאכטער, און זי איז געווען נפשיות'דיג קראנק. לויט א מקור האט זי געפרואווט אומצוברענגען איר פאטער, אים געשטאכן אין האלז, און בדרך נס האט ער איבערגעלעבט[15]. זיין איידעם, אברהם לופטוויר, אַ שטייגנדער רבנישער שטערן, און זיין איינציגע טאָכטער זענען געשטאָרבן יונג אָן קינדער, און זענען באַגראָבן אין וואַרשע[11]. רבי מאיר שמחה אַליין איז נישט געבליבן מיט קיין אייניקלעך. זיין תלמיד, ישראל אברהם אבא קריגער, האָט זיך אונטערגענומען צו פאָרזעצן זיין ירושה[4].
רבי מאיר שמחה איז נפטר געוואָרן אין ד' אלול תרפ"ו אין אַ האָטעל אין ריגע, לאַטוויע, בשעת ער האָט געזוכט מעדיצינישע באַהאַנדלונג[4]. ער האָט נישט איבערגעלאָזט קיין לעבעדיגע קינדער. ביי זיין לוויה, האָט דער ראָגאַטשאָווער גאון באַפוילן צו באַגראָבן רבי מאיר שמחה'ס שטענדער מיט אים, א באַווייז צו זיין פולער איבערגעבנקייט צו תורה[16].
חיבורים
רבי מאיר שמחה הכהן האט פארפאסט עטליכע פונדאמענטאלע ספרים. זיין ספר "אור שמח" (על שם מאיר שמחה) אויפ'ן רמב"ם ווערט באטראכט אלס א קלאסיש ווערק אין דער לומד'ישער ליטעראטור. דער ספר איז ארויסגעגעבן געווארן בחייו (1902-1926) און איז שנעל געווארן זייער פאפולער. דער "אור שמח" איז נישט בלויז אן אנאליטישער פירוש, נאר ער אנטהאלט אויך פראקטישע הלכה'דיגע פסקים און באמיט זיך צו פארדלעכערן דעם רמב"ם'ס קאדע[17].
נאך זיין פטירה זענען ארויסגעקומען, דורך זיין תלמיד ר' מנחם מענדל זאקס אין יאר תרפ"ז, זיינע חידושים אויף די תורה אינעם ספר "משך חכמה" (משך איז ראשי תיבות פון זיין נאמען מאיר שמחה כהן). דער ספר איז פול מיט הלכה'דיגע און פילאזאפישע חידושים, און נוצט אפט הלכה פרינציפן צו ערקלערן תורה נאראטיוון. צווישן אלע פירושים אויף תנ"ך וואס זענען געשריבן געווארן אין די לעצטע דורות, איז ער מסתמא דער מערסט־מצוטט'סטער[מקור פארלאנגט]. אידן פון אלע סארטן קרייזן – פון די חרדים ביז ישעיהו ליבוביץ – האבן הנאה געהאט פון זיינע ווערטער און געפונען אין זיינע שיטות א חיזוק פאר זייערע אייגענע השקפות[מקור פארלאנגט].
זיינע חידושים אויף תלמוד בבלי און ירושלמי זענען געדרוקט געווארן מיט'ן נאמען "חידושי רבינו מאיר שמחה על הש"ס". אין תשמ"א זענען אויך ארויסגעקומען זיינע תשובות[18][19].
השקפות
ר׳ מאיר שמחה האָט אויסגענוצט זיין "משך חכמה" ווי אַ פּלאַטפאָרמע צו באַטראַכטן, קריטיקירן און באַקעמפן וואָס ער האָט געזען אלס אַנטי-תורה ווירדן וואָס האָבן דורכגעדרונגען זיין צייט און אָרט. ער האָט אויך פאַרשפּרייט אידעאַלן און אידעאָלאָגיעס, וואָס האָבן קאָנטראַדיקטירט די פאַרשידענע מיינונגען אין זיין געזעלשאַפט[20]. אין איינע פון זיינע באוואוסטע אויסדרוקן אין משך חכמה, האט ער געווארנט די מענטשן וואס האבן געלעבט מיט דעם געדאנק אז "בערלין איז ירושלים", און געזאגט אז א "רוח סועה וסער" וועט זיי אויסרייסן פון זייער מקום[21] — א "נבואה" וואס איז געווארן מקוים בערך צען יאר נאך זיין פטירה ביי די צווייטע וועלט מלחמה.
רבי מאיר שמחה איז געווען אַ שטאַרקער שטיצער פון די ישוב אין ארץ ישראל און האָט באַגריסט די באלפור דעקלעראציע מיט ענטוזיאַזם. ער האָט אנטייל גענומען אין פייערונגען פאַר דער באַלפור דעקלאַראַציע "אָן קיין צווייפל"[22]. ער האָט געשריבן אַ בריוו וואָס האָט אויסגעדריקט זיין שטיצע פאַרן באַזעצן ארץ ישראל, כאָטש ער האָט נישט ספּעציפיש דערמאנט "קרן היסוד" אָדער אַן אַנדערע ציוניסטישע אָרגאַניזאַציע.
אין א בריוו וואס ער האט געשריבן צום קק"ל און איז ארויסגעקומען אין צייטונג "התור" אין יאר תרפ"ב, שרייבט ער אזוי: "כעת הסבה ההשגחה אשר באספת הממלכות הנאורות בסאן רעמא, ניתן צו אשר ארץ ישראל תהיה לעם ישראל, וכיון ש'סר פחד השבועות' וברישיון המלכים, קמה מצוות ישוב ארץ ישראל ששקולה כנגד כל מצוות שבתורה למקומה. ומצוה על כל איש לסייע בכל יכלתו לקיים מצוה זו…"
ער האָט אָפּגעוואָרפן דעם בוכשטעבליכן פאַרשטענדעניש פון די "דריי שבועות" (נישט ארויפצוגיין מיט קראַפט קיין ארץ ישראל), טענה'נדיג אַז די באַלפור דעקלאַראַציע האָט אנולירט די שבועה, ווייל די פעלקער פון דער וועלט שטימען איצט צו צו דער אידישער ישוב. צוליב זיינע נואַנסירטע מיינונגען, איז ער נישט געווען אָנגעשלאָסן אין קיין פּאָליטישע ציוניסטישע (מזרחי) אָדער אַנטי-ציוניסטישע (אגודת ישראל) אָרגאַניזאַציעס[23]. ער איז געווען א חובב ציון, אָבער נישט קיין פּאָליטישער ציוניסט[24]. ער האָט זיך געקעגנגעשטעלט ריין סעקולאַרן נאַציאָנאַליזם; ער האָט געגלייבט, אַז ליבע צו ארץ ישראל קומט פון הייליגקייט און תורה, און נישט פון אַ נאַציאָנאַליזם נוסח פראַנקרייך.
- א בריוו פון הגאון ר' מאיר שמחה זצ"ל וועגן ישוב ארץ ישראל, דאס ווארט (ווילנא), אקטאבער 22, 1926
ער האָט אנטייל גענומען אין די פריע שטאפּלען פון אגודת ישראל. זיין נואַנסירטער צוגאַנג האָט געמיינט, אַז ער האָט נישט פּאַסיק געהאַט אין דעם לאַגער פון די פירנדיקע רבנים פון אגודת ישראל.
ביי דער 1910 פעטערבורגער רבנישער קאָנפערענץ איז רבי מאיר שמחה געווען דער פירער פון דער פאַקציע, וואָס האָט געשטיצט דעם געדאַנק אַז רבנים זאָלן לערנען די רוסישע שפּראַך. ער האָט געגלייבט, אַז דאָס וועט פאַראייניגן די ראָלן פון "קרוין-רב" און "גייסטישער רב". דאָס האָט אים געבראַכט אין קאָנפליקט מיט אַנדערע גדולי הדור, ווי ר׳ חיים סאָלאָווייטשיק און דער חפץ חיים. ר' מאיר שמחה זעלבסט האָט נישט געקענט רוסיש.
רבי מאיר שמחה איז געבליבן ווייט פון דער מוסר-באַוועגונג דורכאויס זיין גאַנצן לעבן, אונטער דער איינפלוס פון זיין רבי'ן רבי משה דאַנישעווסקי[25].
הלכה'שע מעטאָדאָלאָגיע
ר׳ מאיר שמחה איז געווען אייגנארטיג אין זיין באַניץ פון מדרשים אלס אַ לעגיטימע געצייג צו אַנטוויקלען הלכה, אַפילו אין פאַלן וואָס זענען געווען אינדרויסן פון רמב"ם׳ס קלאָרע גרעניצן אָדער וואָס האָבן געפעלט קלאָרע הלכה'שע נאָרמען. דאָס איז געווען גאָר אומגעווענליך פאַר אַ פּוסק אין זיין תקופה[26]. ער האָט אָפּגעוואָרפן פאָרמאַליסטישן פּילפול און "חילוקי חילוקים" צוליב אַן עשענשאַליסטישן און נישט-פאָרמאַליסטישן צוגאַנג צו פּראַקטישער הלכה[27]. ער האָט אויך באַטאָנט דעם מענטשליכן נאַטור אין הלכה'שע באַשלוסן, לייגנדיג אַ גרונט-ניוואָ פאַר מצוות[28].
ער האָט געהאלטן אַ מעסיגן שטאַנד איבער גוטע באַציאונגען מיט גוים. זיינע פּסקים האָבן אָפט פאַרלייכטערט אידיש-גויאישע אינטעראַקציעס, וואָס האָט געפירט צו קריטיק פון געוויסע פּוסקים[29].
אנעקדאטן
איסר הראל, וואס איז געבוירן אין דווינסק, דערציילט אין זיין בוך "בטחון ודמוקרטיה" א געשיכטע וואס האט אויסגעפעלט די גאנצע שטאט און איז פארבונדן געווען מיט ר' מאיר שמחה: "…אין מיטן די תפילה וואס איז געווען זייער איבערגעגעבן און באגלייט מיט גרויס געשרייען, זענען איינגעקומען איבערגעשויגענע אידן אין שול און געשריגן אז די וואסער גייען באַלד איבעררינען און פארשווינדן די שטאט. ר' מאיר שמחה איז אויפגעשטאנען מיט זיין טלית און געגאנגען צום דאך, און נאכגעגאנגען דורך גאנץ קהל מיט טליתים. דער רב איז ארויפגעגאנגען אויפן דאך, שטייט דארט און מתפלל צום אייבערשטן אז די וואסער זאלן זיך איינשטילן. און טאקע אינמיטן תפילה האט זיך דער אייז אנגעהויבן צוברעכן, דער וואסער האט זיך צוריקגעצויגן אין טייך. איך בין אויך געווען אויפן דאך, נישט ווייט פון ר' מאיר שמחה…"
ער איז געווען איינער פון די ווייניג פּראָמינענטע רבנים, וואָס האָבן אנטדעקט די זיוף פון צוויי מסכתות פון תלמוד ירושלמי, פאַרעפנטליכט דורך שלמה פרידלענדער אין 1906Meir Simcha HaKohen, Rabbi of Dvinsk, Orthodox Union, June 14, 2006.
לעגאט
די חרדישע "בעל תשובה" ישיבות, אור שמח, געגרינדעט אין ארץ ישראל אין די 1970ער יארן און שפעטער אין מאָנסי, דעטראָיט, לאָס אַנדזשעלעס און פילאַדעלפיע (פאַראייניגטע שטאַטן), טאָראָנטאָ און מאָנטרעאַל (קאַנאַדע), לאָנדאָן (בריטאַניע), יאָהאַנעסבורג (דרום אַפריקע), קיעוו (אוקראינע) און סידני (אויסטראַליע), זענען גערופן געווארן אויף זיין נאמען[30].
זיינע ווערק ווערן ברייט געלערנט דורך תורה-למדנים איבער דער וועלט. פראפ' שאול ליבערמאַן האָט געהאַלטן רבי מאיר שמחה אין אַ ספּעציעל הויכן אָנזען אַלס איינער פון די גרעסטע אחרונים[31].
ביבליאגראפיע
- זאב אריה רבינר, מרן רבינו מאיר שמחה הכהן, תל אביב, תשכ"ז
- Yaakov Feitman, "The "Or Same'ach" - Fifty Years Since His Passing" The Jewish Observer, September 1976, pp. 3–9
- Jonah Steinmetz, "A Light Unto Our Nation: R. Meir Simḥah of Dvinsk’s Approach to Nationhood and Zionism in Meshekh Ḥokhmah", Ḥakirah 31, 2022, עמ' 59–87
- Cohen, Yitzhak; Gotlieb, Meshulam; Basser, Herbert W. (2016). The Unique Judicial Vision of Rabbi Meir Simcha of Dvinsk: Selected Discourses in Meshekh Hokhmah and Or Sameah. New York: Touro College Press. ISBN 978-1-61811-489-1
- (איבערגעזעצט פון יצחק כהן, 'אור שמח' - הלכה ומשפט: משנתו של הרב מאיר שמחה הכהן על משנה תורה לרמב"ם, אוניברסיטת בן גוריון בנגב, תשע"ג)
דרויסנדיגע לינקס
- רבי מאיר שמחה הכהן מדווינסק – זיינע ספרים אויף ספריא.
- https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?t=20408
- https://www.dirshu.co.il/category/הורדות-עלונים/משך-חכמה-המבואר/
רעפערענצן
- ↑ רבי יחיאל יעקב וויינבערג, כתבי הגאון רבי יחיאל יעקב וויינברג ב, עמ' רלה: "שהוא גדול-הדור באמת".
- ↑ 2.0 2.1 Steinmetz, 2022, 61.
- ↑ רבינר, זאב אריה בן בנימין בינוש, רבינו מאיר שמחה הכהן
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Meir Simcha of Dvinsk - Wikipedia.
- ↑ דוד הלחמי, "רבי מאיר שמחה הכהן", חכמי ישראל, תל אביב תשי"ח, חלק ב', עמ' שעט, אויף אוצר החכמה (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע).
- ↑ Steinmetz, 2022, 62-64.
- ↑ תהלים כ, ט.
- ↑ Yaakov Feitman, The Jewish Observer, September, 1976, 3–4.
- ↑ ראזמארין.
- ↑ RAV HERZOG'S REMARKABLE OBITUARY FOR THE OHR SOME'ACH, Rabbi Pini Dunner, August 21, 2023.
- ↑ 11.0 11.1 Dovi Safier and Yehuda Geberer, The Mistaken “Murder” of Rav Meir Simcha, Mishpacha Magazine, December 22, 2020 (Originally featured in Mishpacha, Issue 841)
- ↑ זעט דערוועגן דא אויף אוצר החכמה פארום.
- ↑ פארעפנטליכט געווארן דורך זאב אריה רבינר, מרן רבנו מאיר שמחה הכהן, תל אביב, תשכ"ז, עמ' רלב–רלג.
- ↑ פארעפנטליכט אין מקבציאל לט, ירושלים: חברת אהבת שלום, תשע"ג, עמ' תשלט והלאה.
- ↑ רבי ישראל דושאוויץ, "אבל יחיד ומספד תמרורים", המסלה א:ה-ו, סיון-תמוז תרצ"ו, עמ' 6.
- ↑ D. Sofer, The Or Sameach, Rav Meir Simcha Hakohen of Dvinsk ZT"L (originally appeared in Yated Neeman)
- ↑ יצחק כהן, “למגמותיו של חיבור ה'אור שמח' ומשמעויותיהן ההלכתיות-משפטיות”, שנתון המשפט העברי, כרך כה (תשס"ח): 97.
- ↑ יונה עמנואל, "שאלות ותשובות אור שמח : מאת מאיר שמחה הכהן מדווינסק, שו"ת אור שמח, נערך ע"י הרב אוזבנד והרב צבי לייטנר, תשמא", המעין כב, א (תשמב) 73-78.
- ↑ דריטער מהדורה, מיט הוספות, תשנ"ח, אויף אוצר החכמה.
- ↑ Steinmetz, 2022, 60.
- ↑ משך חכמה, ויקרא כו, מד.
- ↑ רבינר, עמ' קס; Steinmetz, 2022, 71–72.
- ↑ Steinmetz, 2022, 74.
- ↑ רי"א ציטראן אין זיין הספד שילדערט ר' מאיר שמחה אלס א "חובב ציון אמתי": רבינר, עמ' רלג.
- ↑ Biography of Rabbi Moshe Danishevsky and his relationship to the Rabbi Meir Baal Haneis charity in Israel.
- ↑ https://seforimblog.com/2012/12/midrashic-exegesis-and-biblica/.
- ↑ Cohen, 2016: xvii.
- ↑ Cohen, 2016: 91.
- ↑ Cohen, Yitshak, "Rabbi Meir Simcha of Dvinsk and His Attitude Toward Gentiles. REVIEW OF RABBINIC JUDAISM 17: 218–251 (2014); idem, The Unique Judicial Vision of Rabbi Meir Simcha of Dvinsk: 120–159.
- ↑ יונתן ראזענבלום, Rav Noach Weinberg: Torah Revolutionary (Jerusalem, 2020), p. 72 n. 1.
- ↑ קאמענטאר דורך יהודה מירסקי, December 19, 2024, אויף The Seforim Blog.