בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,363
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט|}} | {{דרעפט|}} | ||
רעבעצין '''חוה בכרך''' (בערך ה' | רעבעצין '''חוה בכרך''' (בערך ה'שמ"ה, פּראג – תי"א, סאָפיע, בולגאַריע), איז געווען א זעלטענער ביישפּיל פון א פרוי א מלומדת. זי איז געווען די אייניקל פון דעם בארימטן [[רבי יהודה ליוואי|מהר"ל מפראג]], הגאון רבי יהודה ליווא בן בצלאל, די ווייב פון [[רבי אברהם שמואל בכרך]], און די באבע פון דעם באַקאַנטן [[רבי יאיר חיים בכרך]]. זי איז קרעדיטירט מיט שרייבן פירושים אויף מדרש און תרגום, כאטש די שריפטן זענען מער נישט פאראן. | ||
==ביאגראפיע== | ==ביאגראפיע== | ||
חוה איז געבוירן געווארן ארום יאר ה'ש"מ אין פּראָג צו א חשוב'ער און געלערנטער משפּחה. איר פאטער איז געווען [[רבי יצחק הכהן (כ"ץ)]], א בארימטער רב אין ניקלשבורג און פּראג. איר מוטער איז געווען | חוה איז געבוירן געווארן ארום יאר ה'ש"מ אין פּראָג צו א חשוב'ער און געלערנטער משפּחה. איר פאטער איז געווען [[רבי יצחק הכהן (כ"ץ)]], א בארימטער רב אין [[ניקלשבורג]] און פּראג. איר מוטער איז געווען פייגלע, די צווייטע טאכטער פונעם הייליגן רבי יהודה ליווא בן בצלאל (דער מהר"ל מפראג). פייגל, אַ געלערנטע פרוי פאַר זיך, האָט איר גענומען אויסלערנען די יסודות'דיגע תורה־ליטעראַטור פון אַ יונגן עלטער. חוה'ס דריי ברידער זענען אויך געווען חשובע רבנים אין פּוילן, רבי חיים הכהן כ"ץ, רב אין [[פראנקפורט]] און שפּעטער אין פּויזן, און רבי נפתלי, רב אין לובלין און מחבר פונעם ספר "פירות גינוסר". | ||
אין יאר ש"ס האט חוה כהן חתונה געהאט מיט [[רבי אברהם שמואל בכרך]] (של"ה–שע"ה), וועלכער איז געווען א תלמיד פון | אין יאר ש"ס האט חוה כהן חתונה געהאט מיט [[רבי אברהם שמואל בכרך]] (של"ה–שע"ה), וועלכער איז געווען א תלמיד פון איר זיידן דער מהר"ל, און פון איר פאטער, רבי יצחק כ"ץ. רבי אברהם שמואל האט געדינט אלס רב אין עטליכע קהילות, אריינגערעכנט [[בומסלא]] (מלאַדאַ באָלעסלאַוו), טורובין, קאָלין, און פּאָהרליץ. צום לעצט, אין יאר שס"ט, איז ער באשטימט געווארן אלס אב"ד אין דער וויכטיגער קהילה אין [[ווארמס]]. זיי האבן געהאט צוויי טעכטער און א זון. אין יאר שע"ה איז אַ שרעקליכע רדיפה אויסגעבראָכן קעגן די אידן אין וואָרמס. רבי שמואל איז אַנטלאָפן קיין גערנסהיים אויפן [[רהיין|ריין]], וואו ער איז נפטר געוואָרן אין עלטער פון 40 יאָר. ער איז באַגראָבן געװאָרן אין אַלסבאַך. | ||
נאך דעם וואס זי איז געווארן אַן אלמנה, איז חוה צוריקגעפארן קיין פראג מיט אירע קליינע קינדער. זי האט געוואוינט אין ווארמס ביז איר אייניקל יאיר חיים'ס בר מצוה אין יאר ת"י. | נאך דעם וואס זי איז געווארן אַן אלמנה, אין עלטער פון 30 יאָר, איז חוה צוריקגעפארן קיין פראג צו איר מוטער מיט אירע קליינע קינדער. זי האט געוואוינט אין ווארמס ביז איר אייניקל יאיר חיים'ס בר מצוה אין יאר ת"י. | ||
חוה איז געבליבן אַן אלמנה אין עלטער פון 30 יאר. זי האט מער קיינמאל נישט חתונה געהאט, כאטש זי האט געהאט געלעגנהייטן, איינגערעכנט א פארשלאג פון דער גרויסער של"ה הקדוש, [[רבי ישעיה הלוי הורוויץ|רבי ישעיה הורוויץ]], און ווען זי האט אפּגעזאגט, האט ער געהאלטן אז ער איז נישט ראוי דערויף{{הערה|שם=הקדמה|שו"ת חוות יאיר {{אוצר|חות יאיר/הקדמה|הקדמה}}.}}. | חוה איז געבליבן אַן אלמנה אין עלטער פון 30 יאר. זי האט מער קיינמאל נישט חתונה געהאט, כאטש זי האט געהאט געלעגנהייטן, איינגערעכנט א פארשלאג פון דער גרויסער של"ה הקדוש, [[רבי ישעיה הלוי הורוויץ|רבי ישעיה הורוויץ]], און ווען זי האט אפּגעזאגט, האט ער געהאלטן אז ער איז נישט ראוי דערויף{{הערה|שם=הקדמה|שו"ת חוות יאיר {{אוצר|חות יאיר/הקדמה|הקדמה}}.}}. | ||
| שורה 14: | שורה 14: | ||
==איר בילדונג און געלערנטקייט== | ==איר בילדונג און געלערנטקייט== | ||
חוה איז אויפגעוואקסן אין א סביבה פול מיט תורה און חכמה, און זי איז געווארן געטונקען אין תורה-ידיעות און רבנישע ליטעראַטור. אירע | חוה איז אויפגעוואקסן אין א סביבה פול מיט תורה און חכמה, און זי איז געווארן געטונקען אין תורה-ידיעות און רבנישע ליטעראַטור. אירע אויסערגעוויינליכע פעאיגקייטן זענען געווען זעלטן פאר א פרוי אין יענער צייט. | ||
זי איז געווען גרונטליך באקאנט מיט לשון-קודש און אראמיש און איז געווען באקאנט מיט ש"ס און מדרש ווי יעדער געלערנטער מאן. איר אייניקל, רבי יאיר חיים בכרך, שרייבט אַז זי איז געווען "איינציג פון איר סאָרט אין איר דור אין תורה". זי האט געלערנט מדרש רב אָן א נויטווענדיגקייט פאר א פירוש דורך איר פארשטאנד און וויסן. גדולי הדור פלעגן זיך ווענדן צו איר פאר הילף אין לייזן טעקסטואלע שוועריגקייטן און פארשטיין פארפלאנטערטע פאסידזשן. איר שרייבן איז געווען אויסערגעוויינטלעך, און איר רייד איז געווען קלאָר און אויסגעאַרבעט{{הערה|שם=הקדמה}}. | זי איז געווען גרונטליך באקאנט מיט לשון-קודש און אראמיש און איז געווען באקאנט מיט ש"ס און מדרש ווי יעדער געלערנטער מאן. איר אייניקל, רבי יאיר חיים בכרך, שרייבט אַז זי איז געווען "איינציג פון איר סאָרט אין איר דור אין תורה". זי האט געלערנט מדרש רב אָן א נויטווענדיגקייט פאר א פירוש דורך איר פארשטאנד און וויסן. גדולי הדור פלעגן זיך ווענדן צו איר פאר הילף אין לייזן טעקסטואלע שוועריגקייטן און פארשטיין פארפלאנטערטע פאסידזשן. איר שרייבן איז געווען אויסערגעוויינטלעך, און איר רייד איז געווען קלאָר און אויסגעאַרבעט{{הערה|שם=הקדמה}}. | ||
| שורה 25: | שורה 25: | ||
איר אייניקל האָט קאָפּירט די ערקלערונגס־באַמערקונגען וואָס זי און איר מאַן האָבן געשריבן אויף די זייטלעך פונעם מחזור. | איר אייניקל האָט קאָפּירט די ערקלערונגס־באַמערקונגען וואָס זי און איר מאַן האָבן געשריבן אויף די זייטלעך פונעם מחזור. | ||
כאָטש אירע פּירושים אויף מדרש און תרגום זענען | כאָטש אירע פּירושים אויף מדרש און תרגום זענען ליידער מער נישט פארהאן, עקזיסטירן באווייזן פון איר שארפקייט אין פארעם פון הערות וואס זי האט מיטגעשריבן. איר אייניקל, רבי יאיר חיים בכרך, האט אפגעשריבן ערקלערונגען וואס זי און איר זיידע, דער מהר"ל, האבן געשריבן אויף די ראנדן פון דעם מחזור. צוגאב, אין זיין ווערק ''מקור חיים'' (ארויסגעגעבן נאך זיין טויט), ציטירט רבי יאיר חיים, מיט הסכמה, א קאָרעקטור וואָס זיין באבע האט געמאכט צו א סוכות פּיוט. זי האט אנגעוויזן אויף אַן איבעריגן ווארט אין דעם פּיוט וואָס הייבט זיך אן "אאמירך"{{הערה|1={{צ-זשורנאל|Tovia Preschel|The Woman Who Corrected A Sukkos Piyut|The Jewish Press|שנת הוצאה=October 16, 1992}}.|כיוון=שמאל}}. | ||
---- | ---- | ||
| שורה 37: | שורה 37: | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*{{אוצר החכמה|צבי לרר|שו"ת חוט השני|677916|page=13|קעפל=תולדות הגאונים ממשפחת 'בכרך' בוורמייזא|מו"ל=זכרון אהרן|עמ=15–16}}. | *{{אוצר החכמה|צבי לרר|שו"ת חוט השני|677916|page=13|קעפל=תולדות הגאונים ממשפחת 'בכרך' בוורמייזא|מו"ל=זכרון אהרן|עמ=15–16}}. | ||
*הרב ישראל דנדרוביץ, "[https://rambish.org.il/journals/o/or_israel/vol050/or_israel_05081.pdf ואישה חכמה השיבה...]", בתוך: '''אור ישראל''' נ (טבת תשס"ח), עמ' קפז-קצו | |||
==רעפערענצן== | |||
{{רעפערענצן}} | |||
[[קאַטעגאָריע:אידישע געלערנטע פרויען]] | [[קאַטעגאָריע:אידישע געלערנטע פרויען]] | ||