בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
רבי שלום אליעזר האלבערשטאם פון ראצפערט (זעט מקור)
רעוויזיע פון 19:26, 4 אויגוסט 2025
, פֿאַר 4 חדשיםקיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 23: | שורה 23: | ||
רבי שלום אליעזר איז געבליבן ביי זיין שווער אין הארנאסטייפּל פאר צען יאר. אין די יארן האט ער געלערנט מיט גרויס התמדה מיט א תלמיד חכם וואס איז געווען א תלמיד פון [[רבי מנחם מענדל שניאורסאהן (צמח צדק)|צמח צדק פון ליובאוויטש]]{{הערה|שם=תורתך|{{לינק|קעפל=המשיח יבוא בהיסח הדעת / האדמו"ר מראצפרט רבי שלום אליעזר הלברשטאם הי"ד|זייטל=תורתך לא שכחתי|דאטום=יוני 21, 2016|אדרעס=https://toratcha.com/?p{{=}}3849}}.}}. | רבי שלום אליעזר איז געבליבן ביי זיין שווער אין הארנאסטייפּל פאר צען יאר. אין די יארן האט ער געלערנט מיט גרויס התמדה מיט א תלמיד חכם וואס איז געווען א תלמיד פון [[רבי מנחם מענדל שניאורסאהן (צמח צדק)|צמח צדק פון ליובאוויטש]]{{הערה|שם=תורתך|{{לינק|קעפל=המשיח יבוא בהיסח הדעת / האדמו"ר מראצפרט רבי שלום אליעזר הלברשטאם הי"ד|זייטל=תורתך לא שכחתי|דאטום=יוני 21, 2016|אדרעס=https://toratcha.com/?p{{=}}3849}}.}}. | ||
זייענדיג אן עסטרייכישער בירגער, איז ער פארטריבן געווארן פון רוסלאנד דורך די רוסישע רעגירונג. ער איז צוריקגעקומען קיין גאליציע, וואו ער האט געוויילט א קורצע צייט אין שינאווא, נעבן זיין עלטערן ברודער, און דערנאך האט ער זיך באזעצט אין [[טארנע]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי יואל בעער|ספר זכרונות המאור|36015|חלק ב', זייט ת"ה, מאיר אמסעל (רעדאקטאר), ברוקלין, תשל"ד|page=405}}; {{אוצר החכמה|רבי יעקב לייזער|י"ג אורות|640760|מערכת מרן הגה"ק מצאנז|page=109}}}}. דארט האט ער אנגעהויבן צו ציען א חסידישן עולם. | זייענדיג אן עסטרייכישער בירגער, איז ער פארטריבן געווארן פון רוסלאנד דורך די רוסישע רעגירונג. ער איז צוריקגעקומען קיין גאליציע, וואו ער האט געוויילט א קורצע צייט אין שינאווא, נעבן זיין עלטערן ברודער, און דערנאך האט ער זיך באזעצט אין [[טארנע]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי יואל בעער|ספר זכרונות המאור|36015|חלק ב', זייט ת"ה, מאיר אמסעל (רעדאקטאר), ברוקלין, תשל"ד|page=405}}; {{אוצר החכמה|רבי יעקב לייזער|י"ג אורות|640760|מערכת מרן הגה"ק מצאנז|page=109}}}}. דארט האט ער אנגעהויבן צו ציען א חסידישן עולם, אבער ער האט זייער באהאלטן זיין גדלות אין תורה און עבודה און זיך געפירט מיט א זייער איידעלע פשטות. זיין מחותן, בעל "[[רבי חנניה יום-טוב ליפא טייטלבוים|קדושת יום טוב]]" פון סיגעט, האט ביי דער חתונה פון זיין זון בעל "עצי חיים" מיט רבי שלום אליעזר'ס טאכטער (אין טארנע, תרנ"ו), געזאגט: "מיר האבן א מזל אז די וועלט איז נישט קיין מבין אויפ'ן מחותן, ווייל ווען יא וואלט קיינער ביי אונז נישט געעפנט די טיר". דאס איז געווען ווען רבי שלום אליעזר איז נאך נישט געווען 40 יאר אלט{{הערה|יצחק בן צבי, תשנ"ד.}}. | ||
==אין ראצפערט== | ==אין ראצפערט== | ||
[[טעקע:Újfehértó légifotó1.jpg|שמאל|קליין|די שטאט ראצפערט (בילד: תשס"ח)]] | [[טעקע:Újfehértó légifotó1.jpg|שמאל|קליין|די שטאט ראצפערט (בילד: תשס"ח)]] | ||
אין יאר תרנ"ח האט זיך רבי שלום אליעזר אריבערגעצויגן פון גאליציע קיין אונגארן{{הערה|פנינה מייזליש, [http://horabis.blogspot.com/2007/10/blog-post_4965.html רבנים שנספו בשואה]}}, אויף דער איינלאדענונג פון פילע אונגארישער צאנזער חסידים. צוערשט האט ער זיך באזעצט פאר א קורצע וויילע אין [[טעגלאש]], א שטעטל נעבן ראצפערט, און אום ענדע זומער תרנ"ח האט ער זיך ענדגילטיג אריבערגעצויגן קיין ראצפערט (Újfehértó, אויפאהערטאו אויף אונגאריש){{הערה| | אין יאר תרנ"ח האט זיך רבי שלום אליעזר אריבערגעצויגן פון גאליציע קיין אונגארן{{הערה|פנינה מייזליש, [http://horabis.blogspot.com/2007/10/blog-post_4965.html רבנים שנספו בשואה]}}, אויף דער איינלאדענונג פון פילע אונגארישער צאנזער חסידים. צוערשט האט ער זיך באזעצט פאר א קורצע וויילע אין [[טעגלאש]], א שטעטל נעבן ראצפערט, און אום ענדע זומער תרנ"ח האט ער זיך ענדגילטיג אריבערגעצויגן קיין ראצפערט (Újfehértó, אויפאהערטאו אויף אונגאריש){{הערה|{{היברובוקס|י' יוסף כהן|המעין|29658|page=53|קעפל=הערות והשלמות ל'פנקס הקהילות'– הונגריה|עמ=52|יונה עמנואל (רעדאקטאר), תשרי תשל"ז}}; בן ימיני, תשנ"ד.}}, וואו רבי הירצקעלע זילבערמאן (נפ' ט' תשרי תרנ"ח) האט פריער געפירט א חסידישער הויף. ר' שלום אליעזר'ל האט דארט אויפגעשטעלט זיין הויף און געפירט די צאנזער חסידות אין אונגארן מער ווי פערציג יאר. צוליב אים איז די שטאט ראצפערט געווארן באקאנט אלס "דער צאנז פון אונגארן"{{הערה|שם=משפחה|{{לינק|שרייבער=Dovi Safier, Yehuda Geberer|קעפל=Tell the World!|זייטל=Mishpacha Magazine|דאטום=מאי 30, 2023|אדרעס=https://mishpacha.com/tell-the-world-2/}}}}. | ||
אין ראצפערט האט ער צוערשט געדאווענט אין דער ארטיגער שול, ביז די חסידים האבן אים געבויט נעבן זיין הויז א גרויסע שול, צו וואו טויזנטער אידן פלעגן קומען אויף שבתים און ימים טובים{{הערה|שם=ראטמאן|{{היברובוקס|ד.ש. ראטמאן|קובץ המאור|28043|מאיר אמסעל (רעדאקטאר), סיון-תמוז תשמ"ט|page=36}}}}, איבערהויפט אויף שבועות. שפעטער האבן די חסידים אויך געבויט דארט אין הויף א גרויסע סוכה און שאטער צו קענען אקאמאדירן די פילע געסט אויף די ימים נוראים און שמחת תורה{{הערה|{{אוצר החכמה|צבי ברינער|רבינו הקדוש מראצפערט|171136|פרק א', זייט נ"ו-נ"ז|page=54}}.}}. | אין ראצפערט האט ער צוערשט געדאווענט אין דער ארטיגער שול, ביז די חסידים האבן אים געבויט נעבן זיין הויז א גרויסע שול, צו וואו טויזנטער אידן פלעגן קומען אויף שבתים און ימים טובים{{הערה|שם=ראטמאן|{{היברובוקס|ד.ש. ראטמאן|קובץ המאור|28043|מאיר אמסעל (רעדאקטאר), סיון-תמוז תשמ"ט|page=36}}}}, איבערהויפט אויף שבועות. שפעטער האבן די חסידים אויך געבויט דארט אין הויף א גרויסע סוכה און שאטער צו קענען אקאמאדירן די פילע געסט אויף די ימים נוראים און שמחת תורה{{הערה|{{אוצר החכמה|צבי ברינער|רבינו הקדוש מראצפערט|171136|פרק א', זייט נ"ו-נ"ז|page=54}}.}}. | ||
| שורה 33: | שורה 33: | ||
רבי שלום אליעזר איז געווען באוואוסט פאר זיין עניוות, פרומקייט און צדקות. ער איז אויך געווען באקאנט אלס א בעל מופת, וועמענס ברכות זענען באמת מקוים געווארן און טויזנטער חסידים זענען צו אים געקומען קיין ראצפערט פאר ברכות און ישועות. צענדליגער מעשיות פון ניסים און וואונדער האבן זיך פארשפּרייט צווישן די אונגארישע אידן וועגן זיינע ברכות און זיין אומפארגלייכליכע ליבע צו יעדן איד, הגם ער האט געזוכט אונטערדריקן די מעשיות וועגן אים. ער האט כסדר געזאגט אז זיין גאנצע כח פונעם פועל'ן ישועות קומט פון זיין הייליגן טאטן, דער צאנזער רב. זיין אייניקל, דער באבובער רבי, [[רבי שלמה האלבערשטאם (צווייטער)|רבי שלמה האלבערשטאם]], האט געשילדערט זיין יכולת פון מופתים ווי "אומנאטירליך" און אייגנארטיג. | רבי שלום אליעזר איז געווען באוואוסט פאר זיין עניוות, פרומקייט און צדקות. ער איז אויך געווען באקאנט אלס א בעל מופת, וועמענס ברכות זענען באמת מקוים געווארן און טויזנטער חסידים זענען צו אים געקומען קיין ראצפערט פאר ברכות און ישועות. צענדליגער מעשיות פון ניסים און וואונדער האבן זיך פארשפּרייט צווישן די אונגארישע אידן וועגן זיינע ברכות און זיין אומפארגלייכליכע ליבע צו יעדן איד, הגם ער האט געזוכט אונטערדריקן די מעשיות וועגן אים. ער האט כסדר געזאגט אז זיין גאנצע כח פונעם פועל'ן ישועות קומט פון זיין הייליגן טאטן, דער צאנזער רב. זיין אייניקל, דער באבובער רבי, [[רבי שלמה האלבערשטאם (צווייטער)|רבי שלמה האלבערשטאם]], האט געשילדערט זיין יכולת פון מופתים ווי "אומנאטירליך" און אייגנארטיג. | ||
רבי שלום אליעזר'ל האט געפירט זיין לעבן זייער איינפאך. ער האט געוואוינט אין א קליין, אלט הויז, און ער האט זיך אפּגעזאגט צו לעבן מיט לוקסוס אדער אין בעסערע וואוינונגען, כאטש ס'פלעגט אריינרעגענען אין דאך פון זיין הויז{{הערה|בריננער, עמ' נח.}}. ער האט זיך באטראכט ווי אַן איינפאכן איד ווי אלע אנדערע וואס פארדינט נישט קיין בעסערע באהאנדלונג. ער פלעגט זיך זעצן צווישן זיינע חסידים און צוהערן צו זייערע מעשיות און דברי תורה. ראש השנה פלעגט ער סערווירן קאווע זיינע חסידים פּערזענליך, און שמחת תורה האט ער געטאנצט אין דעם קרייז מיט אלעמען, נישט אינמיטן אליין ווי אנדערע רעבעס. | רבי שלום אליעזר'ל האט געפירט זיין לעבן זייער איינפאך. ער האט געוואוינט אין א קליין, אלט הויז, און ער האט זיך אפּגעזאגט צו לעבן מיט לוקסוס אדער אין בעסערע וואוינונגען, כאטש ס'פלעגט אריינרעגענען אין דאך פון זיין הויז{{הערה|בריננער, עמ' נח.}}. ער האט זיך באטראכט ווי אַן איינפאכן איד ווי אלע אנדערע וואס פארדינט נישט קיין בעסערע באהאנדלונג. זיין עקאנאמישער לאגע איז געווען שווער און אויף די חתונה פון זיין זון רבי חיים האט ער געדארפט שיקן בריוו צו פּאטענציעלע תורמים{{הערה|{{לינק|שרייבער=|קעפל=Lot 41 - Genazym Auctions|זייטל=Genazym Auctions|דאטום=פעברואר 16, 2025|אדרעס=https://www.genazym.com/auction/624-winter-event-he/lot-41-28/}}.}}. ער פלעגט זיך זעצן צווישן זיינע חסידים און צוהערן צו זייערע מעשיות און דברי תורה. ראש השנה פלעגט ער סערווירן קאווע זיינע חסידים פּערזענליך, און שמחת תורה האט ער געטאנצט אין דעם קרייז מיט אלעמען, נישט אינמיטן אליין ווי אנדערע רעבעס. | ||
ער איז געווען זייער באטראכט צו אנדערע. אמאל האט ער געאיילט מיט זיין סעודה און אפגעלאזט זינגען זמירות, כדי זיין גאסט זאל נישט פארשפעטיגן צו זיין דרשה{{הערה|ברינער, עמ' פג.}}. ער פלעגט פּערזענליך ענטפערן אויף יעדן בריוו וואס ער האט באקומען, קורץ אבער מיט פּערזענליכע אויפמערקזאמקייט{{הערה|זעט {{לינק|קעפל=Lot 30|זייטל=Genazym Auctions|דאטום=סעפטעמבער 11, 2022|אדרעס=https://www.genazym.com/auction/613-גנזים-מכירה-מיוחדת-he/lot-30-18/}}; [https://www.kestenbaum.net/auction/lot/Auction-92/092-078/ בריוו צו חיים פליישמאן פון קליינווארדיין, תש"א].}}. | ער איז געווען זייער באטראכט צו אנדערע. אמאל האט ער געאיילט מיט זיין סעודה און אפגעלאזט זינגען זמירות, כדי זיין גאסט זאל נישט פארשפעטיגן צו זיין דרשה{{הערה|ברינער, עמ' פג.}}. ער פלעגט פּערזענליך ענטפערן אויף יעדן בריוו וואס ער האט באקומען, קורץ אבער מיט פּערזענליכע אויפמערקזאמקייט{{הערה|זעט {{לינק|קעפל=Lot 30|זייטל=Genazym Auctions|דאטום=סעפטעמבער 11, 2022|אדרעס=https://www.genazym.com/auction/613-גנזים-מכירה-מיוחדת-he/lot-30-18/}}; [https://www.kestenbaum.net/auction/lot/Auction-92/092-078/ בריוו צו חיים פליישמאן פון קליינווארדיין, תש"א].}}. | ||
| שורה 41: | שורה 41: | ||
זיין מנהג איז געווען צו דאווענען מנחה זייער שפּעט, כמעט ביינאכט, און ווען מען האט אים געפרעגט פארוואס, האט ער געענטפערט בעניוות, אז אזוי ווי ער טוט נישט קיין אנדערע זאכן ווי א רבי, וועלן כאטש מענטשן וויסן אז ער איז א רבי אויב ער דאווענט שפּעט. ער האט געהאלטן א קוה אין זיין הויף, צו האבן לייכט צוגענגליכע חלב ישראל, און ער האט פערזענליך פארזיכערט אז די קיען זענען געפוטערט יעדע פרימארגן{{הערה|בריננער, עמ' פ.}}. | זיין מנהג איז געווען צו דאווענען מנחה זייער שפּעט, כמעט ביינאכט, און ווען מען האט אים געפרעגט פארוואס, האט ער געענטפערט בעניוות, אז אזוי ווי ער טוט נישט קיין אנדערע זאכן ווי א רבי, וועלן כאטש מענטשן וויסן אז ער איז א רבי אויב ער דאווענט שפּעט. ער האט געהאלטן א קוה אין זיין הויף, צו האבן לייכט צוגענגליכע חלב ישראל, און ער האט פערזענליך פארזיכערט אז די קיען זענען געפוטערט יעדע פרימארגן{{הערה|בריננער, עמ' פ.}}. | ||
ער האט געהאט גוטע באציאונגען מיט און איז געווען באליבט ביי אלע אנדערע אדמו"רים און רבנים פון זיין צייט, אריינגערעכנט דער [[רבי ישכר דוב רוקח (ערשטער)|בעלזער רבי'ן רבי ישכר דוב]], וועלכער האט געוויילט אין ראצפערט בשעת דער [[ערשטע וועלט-מלחמה|ערשטער וועלט-מלחמה]], און האט זייער מכבד געווען דעם ראצפערטער רבי'ן{{הערה|אונגער, קדושים, 418.}}. שפּעטער האט אים אויך באזוכט דער בעלזער רבי'ן, רבי אהרן, און רבי שלום אליעזר'ל איז געפארן קיין בודאפעשט אויף א ביקור גומלין. | ער האט געהאט גוטע באציאונגען מיט און איז געווען באליבט ביי אלע אנדערע אדמו"רים און רבנים פון זיין צייט, אריינגערעכנט דער [[רבי ישכר דוב רוקח (ערשטער)|בעלזער רבי'ן רבי ישכר דוב]], וועלכער האט געוויילט אין ראצפערט בשעת דער [[ערשטע וועלט-מלחמה|ערשטער וועלט-מלחמה]], און האט זייער מכבד געווען דעם ראצפערטער רבי'ן, און געהייסן זיינע חסידים זיך געזעגענען אויך ביי אים{{הערה|אונגער, קדושים, 418.}}. שפּעטער האט אים אויך באזוכט דער בעלזער רבי'ן, רבי אהרן, און רבי שלום אליעזר'ל איז געפארן קיין בודאפעשט אויף א ביקור גומלין. | ||
רבי שלום אליעזר'ל פלעגט אליין ארומפארן באזוכן זיינע חסידים ארום אונגארן און גאליציע. א גרויסע יערליכע געשעעניש איז געווען זיין נסיעה קיין צאנז פאר זיין פאטער'ס יארצייט (כ"ה ניסן), וואס האט צוגעצויגן טויזנטער חסידים פון גאליציע און אונגארן, אזש עס פלעגן דארט געשלאסן ווערן שידוכים{{הערה|אונגער, 417–418.}}. | רבי שלום אליעזר'ל פלעגט אליין ארומפארן באזוכן זיינע חסידים ארום אונגארן און גאליציע. א גרויסע יערליכע געשעעניש איז געווען זיין נסיעה קיין צאנז פאר זיין פאטער'ס יארצייט (כ"ה ניסן), וואס האט צוגעצויגן טויזנטער חסידים פון גאליציע און אונגארן, אזש עס פלעגן דארט געשלאסן ווערן שידוכים{{הערה|אונגער, 417–418.}}. | ||
| שורה 59: | שורה 59: | ||
ער האט געמאכט אַן ערנסטע מעלדונג אין זיין שול בעת דער מלחמה, אז פון איצט אָן זאל קיינער נישט מתפּלל זיין פאר זיינע פּערזענליכע באדערפענישן, ווייל דאס איז א צייט פון קריזיס פאר כלל ישראל, און אלע תפילות דארפן זיין קאנצענטרירט אויף די באדערפענישן פון כלל ישראל. ער האט דאס איבערגעחזרט עטליכע מאל אין די קומענדיגע יארן. ער האט באזוכט דעם קבר פון קאלובער רבי'ן צו דאווענען פאר א ישועה פאר כלל ישראל. ער האט געזאגט, "דא רעדט דעם צאנזער רב'ס קינד. כלל ישראל דארף האבן א ישועה!". ער האט אנגעמערקט אז דאס איז די ערגסטע צייט צו זיין א רבי, ווייל א רבי'ס אויפגאבע איז צו העלפן זיינע חסידים, און ער איז נישט בכוח דאס צו טון.{{הערה|שם=משפחה}}. | ער האט געמאכט אַן ערנסטע מעלדונג אין זיין שול בעת דער מלחמה, אז פון איצט אָן זאל קיינער נישט מתפּלל זיין פאר זיינע פּערזענליכע באדערפענישן, ווייל דאס איז א צייט פון קריזיס פאר כלל ישראל, און אלע תפילות דארפן זיין קאנצענטרירט אויף די באדערפענישן פון כלל ישראל. ער האט דאס איבערגעחזרט עטליכע מאל אין די קומענדיגע יארן. ער האט באזוכט דעם קבר פון קאלובער רבי'ן צו דאווענען פאר א ישועה פאר כלל ישראל. ער האט געזאגט, "דא רעדט דעם צאנזער רב'ס קינד. כלל ישראל דארף האבן א ישועה!". ער האט אנגעמערקט אז דאס איז די ערגסטע צייט צו זיין א רבי, ווייל א רבי'ס אויפגאבע איז צו העלפן זיינע חסידים, און ער איז נישט בכוח דאס צו טון.{{הערה|שם=משפחה}}. | ||
אין סוכות | אין יאר תש"ג, ווען די נאציס האבן אנגעהויבן צו כאפן אידן, האבן זיך פיל יונגע בחורים באהאלטן אין זיין ביהמ"ד. אין סוכות תש"ד זענען געווען בלויז פינף כשרע אתרוגים אין גאנץ אונגארן, וואס זענען שווער געשמוגלט געווארן. איינער פון די אתרוגים איז אנגעקומען צו אים. ער האט משנה געווען זיין מנהג פון בענטשן אתרוג שפעט, און האט געבענטשט אתרוג פארטאג, כדי אנדערע אידן זאלן אויך קענען מקיים זיין די מצוה, שיקנדיג עס צו ארומיגע שטעטלעך דורך א גוי{{הערה|אונגער, 419–420.}}. | ||
ווען די נאציס האבן אינוואדירט אונגארן אין מערץ 1944, איז דער רבי מיט זיין פאמיליע און חסידים דעפּארטירט געווארן צו דער געטא אינעם נאנטן שטאט [[נירעדהאז]]. פסח האט ער נאך געוויילט אין ראצפערט און זיין פאטער'ס יארצייט טיש האט ער שוין געפירט אין געטא פאר די לעצטע מאל{{הערה|שם=משפחה}}. אין געטא איז זיין בארד אפגעשוירן געווארן. פון דארט איז ער געשיקט געווארן צו קאנצענטראציע לאגערן ווי וואריו-לאפאש און שימא-פּוסטאָ, וואו מען האט אים שטארק געפייניגט. אין שימאָ־פּוסטאָ איז זיין רביצין שרה נפטר געווארן אין עלטער פון 85 יאר. נאך דער מלחמה האט מען אויסגעגראבן איר קבר און איבערגעפירט אירע ביינער קיין נירעדהאז{{הערה|אונגער, 420.}}. | ווען די נאציס האבן אינוואדירט אונגארן אין מערץ 1944, איז דער רבי מיט זיין פאמיליע און חסידים דעפּארטירט געווארן צו דער געטא אינעם נאנטן שטאט [[נירעדהאז]]. פסח האט ער נאך געוויילט אין ראצפערט און זיין פאטער'ס יארצייט טיש האט ער שוין געפירט אין געטא פאר די לעצטע מאל{{הערה|שם=משפחה}}. אין געטא איז זיין בארד אפגעשוירן געווארן. פון דארט איז ער געשיקט געווארן צו קאנצענטראציע לאגערן ווי וואריו-לאפאש און שימא-פּוסטאָ, וואו מען האט אים שטארק געפייניגט. אין שימאָ־פּוסטאָ איז זיין רביצין שרה נפטר געווארן אין עלטער פון 85 יאר. נאך דער מלחמה האט מען אויסגעגראבן איר קבר און איבערגעפירט אירע ביינער קיין נירעדהאז{{הערה|אונגער, 420.}}. | ||
| שורה 68: | שורה 68: | ||
ר' יושע ראזענבלום, אַן איבערלעבער פון דער [[זאנדערקאמאנדא|זאָנדערקאָמאַנדאָ]] אין בירקענאו, איז געווען אַן עדות צו די לעצטע מאמענטן פון רבי שלום אליעזר. אין דער אפּקליידע צימער פארן גאז קאמער, האט ראזענבלום געזאגט פאר דער רבי אז ער איז פון דער געגנט פון קראקע. האט דער רבי געזאגט אז זיין ברודער רבי ישעיה'לע טשעחויווער איז פון יענער געגנט. ר' יושע האט דעמאלט אנערקענט אז דאס איז א זון פון צאנזער רב און האט אים געזאגט אז עס איז נישט דא קיין צייט, און ער זאל שנעל אנטון עפעס און זאגן וידוי, זאגנדיג אז דערווייל וועט ער אכטונג געבן אויפ'ן רבי'ן. נאכדעם האט דער רבי געזאגט פאר ר' יושע: "דו וועסט זוכה זיין צו איבערלעבן און דו זאלסט דערציילן דער גאנצער וועלט וואס די פארשאלטענע רשעים האבן אונז געטון!", איבער'חזר'דיג מיט פארזיכערונג אז ער וועט בלייבן לעבן. ראזענבלום האט טאקע איבערגעלעבט די קריג{{הערה|שם=משפחה}}{{הערה|{{יוטיוב|oYl8NqthJzg|שם=ווידעא ווי ר' יהושע ראזענבלום דערציילט וועגן דער באגעגעניש אין די גאז קאמערן מיטן צדיק רבי שלום אליעזר}}.}}. לויט אַן עדות האט מען נאך זיין פטירה איינגעהילט ר' שלום אליעזר'ס גוף אין א טלית און אים אזוי אריינגעלייגט אין [[קרעמעטאריום]]{{הערה|1=שערי ציון, חודש סיון תשע"ב, צום סוף.}}. | ר' יושע ראזענבלום, אַן איבערלעבער פון דער [[זאנדערקאמאנדא|זאָנדערקאָמאַנדאָ]] אין בירקענאו, איז געווען אַן עדות צו די לעצטע מאמענטן פון רבי שלום אליעזר. אין דער אפּקליידע צימער פארן גאז קאמער, האט ראזענבלום געזאגט פאר דער רבי אז ער איז פון דער געגנט פון קראקע. האט דער רבי געזאגט אז זיין ברודער רבי ישעיה'לע טשעחויווער איז פון יענער געגנט. ר' יושע האט דעמאלט אנערקענט אז דאס איז א זון פון צאנזער רב און האט אים געזאגט אז עס איז נישט דא קיין צייט, און ער זאל שנעל אנטון עפעס און זאגן וידוי, זאגנדיג אז דערווייל וועט ער אכטונג געבן אויפ'ן רבי'ן. נאכדעם האט דער רבי געזאגט פאר ר' יושע: "דו וועסט זוכה זיין צו איבערלעבן און דו זאלסט דערציילן דער גאנצער וועלט וואס די פארשאלטענע רשעים האבן אונז געטון!", איבער'חזר'דיג מיט פארזיכערונג אז ער וועט בלייבן לעבן. ראזענבלום האט טאקע איבערגעלעבט די קריג{{הערה|שם=משפחה}}{{הערה|{{יוטיוב|oYl8NqthJzg|שם=ווידעא ווי ר' יהושע ראזענבלום דערציילט וועגן דער באגעגעניש אין די גאז קאמערן מיטן צדיק רבי שלום אליעזר}}.}}. לויט אַן עדות האט מען נאך זיין פטירה איינגעהילט ר' שלום אליעזר'ס גוף אין א טלית און אים אזוי אריינגעלייגט אין [[קרעמעטאריום]]{{הערה|1=שערי ציון, חודש סיון תשע"ב, צום סוף.}}. | ||
רבי שלום אליעזר'ס כתבים און חידושי תורה, מערסטנס אין קבלה און חסידות, וואס מען האט געמיינט אז זיי זענען פארלוירן געווארן, זענען שפעטער געפונען געווארן דורך רבי יקותיאל יהודה האלבערשטאם פון קלויזענבורג, וועלכער האט געזאגט אז מען זעט פון זיי אז ר' שלום אליעזר'ל איז געווען "א שטארקע תלמיד חכם"{{הערה|[https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=528596#p528596 תגובה אויף אייוועלט].}}. פון זיינע תורות ווערט געברענגט, אז דאס וואס שטייט אז משיח קומט בהיסח הדעת מיינט אז די צרות און ליידן פון "עקבתא דמשיחא" וועלן גורם זיין אז אפילו גרויסע צדיקים וועלן זיין אומפעאיג צו טראכטן נאר פון רוחניות, און וועלן בלויז בעטן ישועה אויף גשמיות, און דאס איז די "היסח הדעת". עס זענען פארהאן עטליכע הסכמות פון ר' שלום אליעזר'ל, אריינגערעכנט אויף די ספרים "חרש וחושב" און "בן נחום"{{הערה|שם=תורתך}}. | רבי שלום אליעזר'ס כתבים און חידושי תורה, מערסטנס אין קבלה און חסידות, וואס מען האט געמיינט אז זיי זענען פארלוירן געווארן, זענען שפעטער געפונען געווארן דורך רבי יקותיאל יהודה האלבערשטאם פון קלויזענבורג, וועלכער האט געזאגט אז מען זעט פון זיי אז ר' שלום אליעזר'ל איז געווען "א שטארקע תלמיד חכם"{{הערה|[https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=528596#p528596 תגובה אויף אייוועלט].}}. פון זיינע תורות ווערט געברענגט, אז דאס וואס שטייט אז משיח קומט בהיסח הדעת מיינט אז די צרות און ליידן פון "עקבתא דמשיחא" וועלן גורם זיין אז אפילו גרויסע צדיקים וועלן זיין אומפעאיג צו טראכטן נאר פון רוחניות, און וועלן בלויז בעטן ישועה אויף גשמיות, און דאס איז די "היסח הדעת"{{הערה|{{היברובוקס|רבי יחזקאל שרגא ליפשיץ הלברשטאם|דברי ישכר דוב|22259|page=155|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשכ"ד|עמ=קמו}}.}}. עס זענען פארהאן עטליכע הסכמות פון ר' שלום אליעזר'ל, אריינגערעכנט אויף די ספרים "חרש וחושב" און "בן נחום"{{הערה|שם=תורתך}}. | ||
==פאמיליע== | ==פאמיליע== | ||
רבי שלום אליעזר האט געהאט צוויי זין און פיר | רבי שלום אליעזר האט געהאט צוויי זין און פיר טעכטער, און ער האט זיך משדך געווען מיט די גרעסטע רביים פון זיין דור. זיינע קינדער: | ||
*חיה | *חיה פראדל (1881 – ט"ז אדר ה'תשל"ד) – איז געווען די ווייב פון איר שוועסטער־קינד, [[רבי בן ציון האלבערשטאם]] (קדושת ציון), דער צווייטער באבאווער רבי. | ||
*[[רבי חיים האלבערשטאם (סאטמאר)|רבי חיים]] (תרמ"ה | *[[רבי חיים האלבערשטאם (סאטמאר)|רבי חיים]] (תרמ"ה – י"ט כסלו תש"ב) – דיין אין סאטמאר. ער איז נסתלק געווארן יונגערהייט נאך פאר זיין פאטער. | ||
*ברוך (1892–1894){{הערה|[https://www.geni.com/people/Baruch-הלברשטאם/6000000209177124852 Baruch הלברשטאם (1892-1894) - Genealogy]}}{{מקור}}. | *ברוך (1892–1894){{הערה|[https://www.geni.com/people/Baruch-הלברשטאם/6000000209177124852 Baruch הלברשטאם (1892-1894) - Genealogy]}}{{מקור}}. | ||
*רבי משולם זושא יצחק | *רבי משולם זושא יצחק (תרנ"ד – כ"ג אייר תש"ד), די רעכטע האנט פון זיין פאטער אין ראצפערט, אומגעקומען אויף קידוש השם אין אוישוויץ. געהייראט בזיווג ראשון מרת רחל, טאכטער פון רבי נפתלי טייטלבוים פון נירבאטור, און בזיווג שני א טאכטער פון רבי יהודה ערליך. ער איז אומגעקומען אין אוישוויץ. זיינע קינדער: ר' חיים, הינדא, גיטל, רייצא, סימא, און יוכבד רבקה. | ||
*אדל (1895–1927) – אין איר ערשטן זיווג ווייב פון רבי חיים מאשקאוויטש, זון פון [[רבי בצלאל יהושע מאשקאוויטש]] פון גלינא. אין איר צווייטן זיווג ווייב פון רבי ישראל צבי ראטנבערג, דער קאסאנער רבי. | *אדל (1895–1927) – אין איר ערשטן זיווג ווייב פון רבי חיים מאשקאוויטש, זון פון [[רבי בצלאל יהושע מאשקאוויטש]] פון גלינא. אין איר צווייטן זיווג ווייב פון רבי ישראל צבי ראטנבערג, דער קאסאנער רבי. | ||
*ברכה סימא (–1926) – די ווייב פון [[רבי חיים צבי טייטלבוים]], דער סיגעטער רב, בעל "עצי חיים". | *ברכה סימא (–1926) – די ווייב פון [[רבי חיים צבי טייטלבוים]], דער סיגעטער רב, בעל "עצי חיים". | ||
| שורה 88: | שורה 88: | ||
רבי יואל בעער, אן אפשטאמיגער פון [[רבי משה חיים אפרים פון סדילקאוו|דער דגל]], [[רבי לוי יצחק פון בארדיטשוב|דער בארדיטשובער רב]] און [[רבי חיים פון טשערנאוויץ]], האט נאכן קריג חתונה געהאט אין ניו יארק מיט רייצא, טאכטער פון ר' שלום אליעזר'ס זון ר' משולם זושא יצחק, און האט פאר צוויי יאר געדינט אלס רב פון "שומרי הדת" אין ברוקלין. ער האט אויפגעשטעלט אין וויליאמסבורג דעם בית-המדרש קהל עדת שלום אויפן נאמען פון רבי שלום אליעזר'ל, און נאך עטליכע יאר האט ער אריבערגעפירט דעם בית-המדרש צו בעדפארד הייטס, ברוקלין. אין יאר תשי"ח האט ער זיך געצויגן קיין [[סאן פאולא]], בראזיל, וואו ער האט ווידער אויפגעשטעלט א בית המדרש און קהילה אויפן נאמען ראצפערט. דארט איז ער געווען באקאנט אלס גרויסער בעל חסד, ער האט אנגעפירט דעם הכנסת אורחים אין שטאט און אסאך געטון אין [[קירוב]]{{הערה|{{היברובוקס|מאיר אמסעל|ספר זכרונות המאור|36015|חלק ב', זייט ת"ו, ברוקלין, תשל"ד|page=406}}}}. | רבי יואל בעער, אן אפשטאמיגער פון [[רבי משה חיים אפרים פון סדילקאוו|דער דגל]], [[רבי לוי יצחק פון בארדיטשוב|דער בארדיטשובער רב]] און [[רבי חיים פון טשערנאוויץ]], האט נאכן קריג חתונה געהאט אין ניו יארק מיט רייצא, טאכטער פון ר' שלום אליעזר'ס זון ר' משולם זושא יצחק, און האט פאר צוויי יאר געדינט אלס רב פון "שומרי הדת" אין ברוקלין. ער האט אויפגעשטעלט אין וויליאמסבורג דעם בית-המדרש קהל עדת שלום אויפן נאמען פון רבי שלום אליעזר'ל, און נאך עטליכע יאר האט ער אריבערגעפירט דעם בית-המדרש צו בעדפארד הייטס, ברוקלין. אין יאר תשי"ח האט ער זיך געצויגן קיין [[סאן פאולא]], בראזיל, וואו ער האט ווידער אויפגעשטעלט א בית המדרש און קהילה אויפן נאמען ראצפערט. דארט איז ער געווען באקאנט אלס גרויסער בעל חסד, ער האט אנגעפירט דעם הכנסת אורחים אין שטאט און אסאך געטון אין [[קירוב]]{{הערה|{{היברובוקס|מאיר אמסעל|ספר זכרונות המאור|36015|חלק ב', זייט ת"ו, ברוקלין, תשל"ד|page=406}}}}. | ||
נאך זיין פטירה (כ"ט אדר תשנ"ג), האט זיין עלטסטער איידעם, [[רבי מנחם אליעזר זאב ראזנבוים]] (קרעטשניפער רבי אין רחובות), מכתיר געווען זיין איינציגסטן זון, רבי משולם זושא בעער, אלס ראצפערטער רבי. זיך אין כסלו תשפ"ב האט ער אריבערגעצויגן קיין עירמאנט, ניו יארק, וואו ער האט געעפנט א ראצפערטער בית המדרש. ר' יואל'ס יונגסטער איידעם, רבי יצחק דוד הורוויץ, איז געווארן רב פון קהילת ראצפערט סאן-פאולא{{הערה|{{JDN|2=רבי יצחק דוד הורוביץ|5=טעג}}; {{JDN|2=גאבד ראצפערט ברזיל|5=טעג}}}}. | נאך זיין פטירה (כ"ט אדר תשנ"ג), האט זיין עלטסטער איידעם, [[רבי מנחם אליעזר זאב ראזנבוים]] (קרעטשניפער רבי אין רחובות), מכתיר געווען זיין איינציגסטן זון, רבי משולם זושא בעער, אלס ראצפערטער רבי. זיך אין כסלו תשפ"ב האט ער אריבערגעצויגן קיין עירמאנט, ניו יארק, וואו ער האט געעפנט א ראצפערטער בית המדרש. ר' יואל'ס יונגסטער איידעם, רבי יצחק דוד הורוויץ, איז געווארן רב פון קהילת ראצפערט סאן-פאולא{{הערה|{{JDN|2=רבי יצחק דוד הורוביץ|5=טעג}}; {{JDN|2=גאבד ראצפערט ברזיל|5=טעג}}; {{JDN|2=ראצפערט|5=טעג}}.}}. | ||
אנדערע איידעמער פון רבי יואל בעער זענען: רבי יחיאל אשר זעליג פאנעט, קארלסבורגער רבי אין מאנטריאל; רבי אליעזר ליבער שנעעבאלג, רב פון עדזשווער, לאנדאן; רבי יצחק אייזיק ראזענבוים, קליוולאנדער רבי אין וויליאמסבורג; רבי חיים יהודה בעק, טשערקאסער רבי אין מאנסי; און רבי חיים אלעזר ווייס, חמעלניקער רבי אין מאנסי. | אנדערע איידעמער פון רבי יואל בעער זענען: רבי יחיאל אשר זעליג פאנעט, קארלסבורגער רבי אין מאנטריאל; רבי אליעזר ליבער שנעעבאלג, רב פון עדזשווער, לאנדאן; רבי יצחק אייזיק ראזענבוים, קליוולאנדער רבי אין וויליאמסבורג; רבי חיים יהודה בעק, טשערקאסער רבי אין מאנסי; און רבי חיים אלעזר ווייס, חמעלניקער רבי אין מאנסי. | ||
אנהייב יאר תשכ"ג, האט זיך געגרינדעט אין וויליאמסבורג א קהילה מיטן נאמען תפארת שמואל קהל ראצפערט{{הערה|{{היברובוקס|גרינדונגס-מעלדונג פון דער קהילה|קובץ המאור|27843|תשרי-חשון תשכ"ג| | אנהייב יאר תשכ"ג, האט זיך געגרינדעט אין וויליאמסבורג א קהילה מיטן נאמען תפארת שמואל קהל ראצפערט{{הערה|{{היברובוקס|גרינדונגס-מעלדונג פון דער קהילה|קובץ המאור|27843|page=2|שנת הוצאה=תשרי-חשון תשכ"ג|עמ=2}}.}}, געצילט צוזאמצוברענגען ראצפערטער איינוואוינער און חסידים פון רבי שלום אליעזר'ל. אלס רב פון דער קהילה איז אויפגענומען געווארן [[רבי אשר אנשיל קרויז]], אליין א ראצפערטער געבוירענער, וועלכער איז אויפגעוואקסן אונטער דער השפעה פון רבי שלום אליעזר'ל. רבי אשר אנשיל איז געווען א זון פון רבי שמואל דוד קרויז (שפעטער, דער [[אודווארי]]ער רב), וועלכער האט געבויט פאר רבי שלום אליעזר'ל דעם גרויסן בית-המדרש אין ראצפערט{{הערה|שם=ראטמאן}}{{הערה|{{היברובוקס|רבי שמואל דוד קרויז|יד שמואל|21011|הקדמה פון [[רבי שלום קרויז]], אודוואריער רב|page=15}}.}}. | ||
אין יאר תשע"ט האט זיך אין [[בארא פארק]] געגרינדעט א בית המדרש מיטן נאמען מהרש"א דראצפערט, וואו עס דינט אלס רב זיין אפּשטאמלינג רבי חיים הערש טייטלבוים, זון פון [[רבי מנחם מענדל טייטלבוים|רבי מנחם מענדל]], זון פון סאטמארער רבי ר' אהרן. אום ניסן תשפ"ב איז דער קהילה אריבער אונטער דער סאטמארער קהילה פון רבי אהרן{{הערה|{{קישור כללי|אדרעס=https://www.boropark24.com/news/tenth-satmar-beis-medrash-in-boro-park-to-be-opened-this-week|קעפל=צענטער סאטמארער בית המדרש אין בארא פארק ווערט די וואך געעפנט|זייטל=Boro Park 24|דאטום=מאי 5, 2022}}.}}.<!-- דער קהילה לעבט נאך? --> | אין יאר תשע"ט האט זיך אין [[בארא פארק]] געגרינדעט א בית המדרש מיטן נאמען מהרש"א דראצפערט, וואו עס דינט אלס רב זיין אפּשטאמלינג רבי חיים הערש טייטלבוים, זון פון [[רבי מנחם מענדל טייטלבוים|רבי מנחם מענדל]], זון פון סאטמארער רבי ר' אהרן. אום ניסן תשפ"ב איז דער קהילה אריבער אונטער דער סאטמארער קהילה פון רבי אהרן{{הערה|{{קישור כללי|אדרעס=https://www.boropark24.com/news/tenth-satmar-beis-medrash-in-boro-park-to-be-opened-this-week|קעפל=צענטער סאטמארער בית המדרש אין בארא פארק ווערט די וואך געעפנט|זייטל=Boro Park 24|דאטום=מאי 5, 2022}}.}}.<!-- דער קהילה לעבט נאך? --> | ||
| שורה 100: | שורה 100: | ||
*{{אוצר החכמה|צבי בריננער|רבינו הקדוש מראצפערט|171136|מקום הוצאה=בני ברק|שנת הוצאה=תשס"ז|מו"ל=מכון זכרון משה}} | *{{אוצר החכמה|צבי בריננער|רבינו הקדוש מראצפערט|171136|מקום הוצאה=בני ברק|שנת הוצאה=תשס"ז|מו"ל=מכון זכרון משה}} | ||
*{{היברובוקס|מנשה אונגער|ספר קדושים: רביים אויף קידוש־השם|49923|page=425|שנת הוצאה=תשכ"ז|עמ=415–421}} | *{{היברובוקס|מנשה אונגער|ספר קדושים: רביים אויף קידוש־השם|49923|page=425|שנת הוצאה=תשכ"ז|עמ=415–421}} | ||
*{{היברובוקס|יצחק בן ימיני|דאס אידישע ווארט|50126|page=32|קעפל=ראצפערטער רבי הרה"ק רבי שלום אליעזר'ל זצוק"ל הי"ד|שנת הוצאה=אייר-סיון תשנ"ד|עמ=32–33}} | |||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||