בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|קעניג פון אֶלָּסָר דערמאנט אין בראשית פרק יד}} | {{דעסקריפציע|קעניג פון אֶלָּסָר דערמאנט אין בראשית פרק יד}} | ||
[[טעקע:Tempesta Abraham Makes the Enemies Flee Who Hold His Nephew.jpg|220px| | [[טעקע:Tempesta Abraham Makes the Enemies Flee Who Hold His Nephew.jpg|220px|קליין|שמאל|[[אברהם]] באזיגט די פיר קעניגן, אילוסטראציע פון אנטאניא טעמפעסטא, יאר 1613]] | ||
'''אַרְיוֹךְ מלך אֶלָסָר''' ווערט דערמאנט אין {{תנ"ך|בראשית|יד}} אלס איינער פון די פיר קעניגן וואס האבן זיך פאראייניגט צו אונטערדריקן אן [[אויפשטאנד]] קעגן [[כדרלעמר]] אין די צייטן פון [[אברהם אבינו]]. | '''אַרְיוֹךְ מלך אֶלָסָר''' ווערט דערמאנט אין {{תנ"ך|בראשית|יד}} אלס איינער פון די פיר קעניגן וואס האבן זיך פאראייניגט צו אונטערדריקן אן [[אויפשטאנד]] קעגן [[כדרלעמר]] אין די צייטן פון [[אברהם אבינו]]. | ||
== אין דער תורה == | == אין דער תורה און חז"ל == | ||
אריוך מלך אלסר צוזאמען מיט [[אמרפל]] מלך שנער און [[תדעל]] מלך גוים האבן באגלייט כדרלעומר מלך עילם, וועלכער איז געפארן צו אונטערדריקן די שטעט פון כיכר הירדן וועלכע האבן ווידערגעשפעניגט אין אים נאך צוועלף יאר זיין אונטערטעניג. אונטערוועגנס האט די קאאליצע איינגענומען און באזיגט א צאל פעלקער, די רפאים, זוזים, אימים, און חורים, ווי אויך די [[עמלק]]ים און אמוריים. | אין {{תנ"ך|בראשית|יד}} ווערט דערציילט אז אריוך מלך אלסר צוזאמען מיט [[אמרפל]] מלך שנער און [[תדעל]] מלך גוים האבן באגלייט כדרלעומר מלך עילם, וועלכער איז געפארן צו אונטערדריקן די שטעט פון כיכר הירדן וועלכע האבן ווידערגעשפעניגט אין אים נאך צוועלף יאר זיין אונטערטעניג. אונטערוועגנס האט די קאאליצע איינגענומען און באזיגט א צאל פעלקער, די רפאים, זוזים, אימים, און חורים, ווי אויך די [[עמלק]]ים און אמוריים. | ||
די פינף קעניגן פון כיכר הירדן זענען אנטקעגנגעקומען די קאאליציע קיין עמק השידים אפצושלאגן די פיר קעניגן. די פיר האבן געזיגט אינעם קריג, די קעניגן פון כיכר הירדן זענען אנטלאפן, און כדרלעומר מיט זיינע לייט האבן בארויבט די שטעט, אריינגערעכנט [[לוט]] און זיין פארמעגן. | די פינף קעניגן פון כיכר הירדן זענען אנטקעגנגעקומען די קאאליציע קיין עמק השידים אפצושלאגן די פיר קעניגן. די פיר האבן געזיגט אינעם קריג, די קעניגן פון כיכר הירדן זענען אנטלאפן, און כדרלעומר מיט זיינע לייט האבן בארויבט די שטעט, אריינגערעכנט [[לוט]] און זיין פארמעגן. | ||
ווען [[אברהם|אברם]] האט זיך דערוואוסט דערפון איז געקומען מיט זיינער קנעכט ראטעווען זיין פלימעניק, ער האט זיי באזיגט ביי חובה וואס איז צולינקס פון [[דמשק]], און ער האט באפרייט לוט און צוגענומען די רויב. | ווען [[אברהם|אברם]] האט זיך דערוואוסט דערפון איז געקומען מיט זיינער קנעכט ראטעווען זיין פלימעניק, ער האט זיי באזיגט ביי חובה וואס איז צולינקס פון [[דמשק]], און ער האט באפרייט לוט און צוגענומען די רויב. | ||
== | אין מדרש שטייט אז אין בבל האט מען געלערנט אז די [[איסר]] מטבע איז גערופן געווארן נאך אלסר. דאס איז ווייל אריוך האט איינגעשטעלט די מטבע{{הערה|{{רבה|בראשית|מב|ד}}.}}. | ||
דער מדרש שטעלט די פיר קעניגן קעגן די פיר מלכיות, און זאגט אז אריוך איז מרמז אויף אנטיוכוס (מלכות יון){{הערה|{{רבה|בראשית|מב|ב}} און ד'.}}. לויט דער גירסה פון רמב"ן איז אריוך קעגן מלכות מדי{{הערה|רמב"ן, בראשית יד, א}}. | |||
==אין פארשונג== | |||
דער נאמען 'אַרְיוֹךְ' ווערט געזען אלס א [[חורים|חורי]]שער, לינגוויסטיש פאראלעל צו 'אַריוואוק' אדער 'אַריאוק' וואס ערשיינט אין די בריוו פון [[מארי]] און מינוזי אין די צייטן פון כאמוראבי, וועלכע ווערט אידענטיפיצירט מיט אמרפל. די נעמען זענען זעלטן אין קיילשריפט אויפשריפטן, און ערשיינט נישט נאך דער צווייטער יאר-טויזנט פצ"ר{{הערה|[[#ארצי|ארצי]], 1993}}. אנדערע האלטן עס אלס אן אינדיאנער-איראנער נאמען 'אַריאַאוקאַ', האבנדיג די 'אַריאַ' שטאם דערין{{הערה|[[#מייזלר|מייזלר]], אריוך; רן צדוק, '''עולם התנ"ך: דניאל''', תל אביב, דוידזון עתי, [[1997]], עמ' 33.}}. | דער נאמען 'אַרְיוֹךְ' ווערט געזען אלס א [[חורים|חורי]]שער, לינגוויסטיש פאראלעל צו 'אַריוואוק' אדער 'אַריאוק' וואס ערשיינט אין די בריוו פון [[מארי]] און מינוזי אין די צייטן פון כאמוראבי, וועלכע ווערט אידענטיפיצירט מיט אמרפל. די נעמען זענען זעלטן אין קיילשריפט אויפשריפטן, און ערשיינט נישט נאך דער צווייטער יאר-טויזנט פצ"ר{{הערה|[[#ארצי|ארצי]], 1993}}. אנדערע האלטן עס אלס אן אינדיאנער-איראנער נאמען 'אַריאַאוקאַ', האבנדיג די 'אַריאַ' שטאם דערין{{הערה|[[#מייזלר|מייזלר]], אריוך; רן צדוק, '''עולם התנ"ך: דניאל''', תל אביב, דוידזון עתי, [[1997]], עמ' 33.}}. | ||
דאס לאנד אֶלָּסָר ווערט געטייטשט אין תרגום יונתן אויף {{תנ"ך|בראשית|יד|א | דאס לאנד אֶלָּסָר ווערט געטייטשט אין תרגום יונתן אלס 'תַלְסַר'{{הערה|תרגום יונתן אויף {{תנ"ך|בראשית|יד|א}}.}}, ענליך צו די תרגום אויף "תְּלַאשָּׂר" אין {{תנ"ך|מלכים ב|יט}}, וועלכע ווערט אידענטיפיצירט מיט טיל-אַשורי וואס איז געווען צו מזרח דעם חדקל, און טייל פארשער האלטן אז דאס איז אלסר{{הערה|שם=מייזלסר|[[#מייזלר|מייזלר]], אלסר}}. אין דער מגילה פאר בראשית פון קומראן ערשיינט 'כפתוך', ווארשיינליך כפתור וואס איז קאַפאָדעקיע{{הערה|{{אוצר החכמה|יהודה קיל|תנ"ך עם פירוש דעת מקרא|154878|באנד=א|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשנ"ז|מו"ל=מוסד רב קוק|עמ=שסב}}}}<ref>{{Cite book|title=The Genesis Apocryphon of Qumran Cave 1 (1Q20): A Commentary|last=Fitzmyer|first=Joseph|publisher=Editrice Pontifico Istituto Biblico|year=2004|isbn=8876533184|location=Rome|pages=232}}</ref>. פארשער אידענטיפיצירן אֶלָּסָר מיט לארסא אין דרום מעסאָפאָטאַמיע, אנדערע אידענטיפיצירן עס מיט אילאַנסוראַ נעבן חרן וואס ווערט דערמאנט אין די בריוו פון מארי{{הערה|שם=מייזלסר}}. | ||
עס פלעגט זיין אנגענומען צו אידענטיפיצירן אריוך מיט [[ואראד-סין]] אדער [[רים-סין]] די קעניגן פון לארסא, וועלכע האבן געהאט דעם צונאמען 'אריאַקו' (Eri-aku){{הערה|כיוון=שמאל|Pinches, Theophilus (1908). [https://archive.org/details/cu31924005788256/page/218/mode/1up?view=theater The Old Testament In the Light of The Historical Records and Legends of Assyria and Babylonia] (third ed.). London: Society for Promoting Christian Knowledge. pp. 218–220.}}, אבער היינטיגער פארשער ווארפן אפ דעם פארשלאג{{הערה|[[#מייזלר|מייזלר]], אריוך}}. טייל האלטן אז אריוך אין אַריאוק וואס ווערט דערמאנט אין די בריוו פון מארי אן אן אונטערטאַנער פון זימרילים דער קעניג פון מארי{{הערה|כיוון=שמאל|Walton, John H., and Craig S. Keener. ''NRSV Cultural Backgrounds Study Bible: Bringing to Life the Ancient World of Scripture''. Zondervan, 2019. p. 39; K.A. Kitchen, ''On the Reliability of the Old Testament'' [OROT], William B. Eerdmans Publishing, 2003. p. 320; {{cite book |title=Memoriae Igor M. Diakonoff |last=Durand |first=Jean-Marie |publisher=Eisenbrauns |year=2005 |isbn=978-1-57506-123-8 |pages=59–69 |language=fr |editor-last=Kogan |editor-first=Leonid Efimovich |series=Babel und Bibel |volume=2 |chapter=De l’époque amorrite à la Bible: le cas d’Arriyuk |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GQKCcOTftfwC&pg=PA59}}; {{cite book |title=The City of Babylon: A History, c. 2000 BC – AD 116 |last=Dalley |first=Stephanie |publisher=Cambridge University Press |year=2021 |isbn=9781107136274 |pages=319–320 |url=https://books.google.com/books?id=TMsvEAAAQBAJ&pg=PA319}} (פון ענגלישער וויקיפעדיע)}}. אויך ווערט פארגעשלאגן אז ער איז אריוואוק דער זון פון זימרילים{{הערה|[[#מייזלר|מייזלר]], זייט 804}}. [[יוסף בן מתתיהו]] שרייבט אז די פיר קעניגן, אריינגערעכנט אריוך, זענען געווען [[אשור]]'ישער גענערעלער{{הערה|{{יוספוס|קדמוניות היהודים|א|ט}}}}. | עס פלעגט זיין אנגענומען צו אידענטיפיצירן אריוך מיט [[ואראד-סין]] אדער [[רים-סין]] די קעניגן פון לארסא, וועלכע האבן געהאט דעם צונאמען 'אריאַקו' (Eri-aku){{הערה|כיוון=שמאל|Pinches, Theophilus (1908). [https://archive.org/details/cu31924005788256/page/218/mode/1up?view=theater The Old Testament In the Light of The Historical Records and Legends of Assyria and Babylonia] (third ed.). London: Society for Promoting Christian Knowledge. pp. 218–220.}}, אבער היינטיגער פארשער ווארפן אפ דעם פארשלאג{{הערה|[[#מייזלר|מייזלר]], אריוך}}. טייל האלטן אז אריוך אין אַריאוק וואס ווערט דערמאנט אין די בריוו פון מארי אן אן אונטערטאַנער פון זימרילים דער קעניג פון מארי{{הערה|כיוון=שמאל|Walton, John H., and Craig S. Keener. ''NRSV Cultural Backgrounds Study Bible: Bringing to Life the Ancient World of Scripture''. Zondervan, 2019. p. 39; K.A. Kitchen, ''On the Reliability of the Old Testament'' [OROT], William B. Eerdmans Publishing, 2003. p. 320; {{cite book |title=Memoriae Igor M. Diakonoff |last=Durand |first=Jean-Marie |publisher=Eisenbrauns |year=2005 |isbn=978-1-57506-123-8 |pages=59–69 |language=fr |editor-last=Kogan |editor-first=Leonid Efimovich |series=Babel und Bibel |volume=2 |chapter=De l’époque amorrite à la Bible: le cas d’Arriyuk |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GQKCcOTftfwC&pg=PA59}}; {{cite book |title=The City of Babylon: A History, c. 2000 BC – AD 116 |last=Dalley |first=Stephanie |publisher=Cambridge University Press |year=2021 |isbn=9781107136274 |pages=319–320 |url=https://books.google.com/books?id=TMsvEAAAQBAJ&pg=PA319}} (פון ענגלישער וויקיפעדיע)}}. אויך ווערט פארגעשלאגן אז ער איז אריוואוק דער זון פון זימרילים{{הערה|[[#מייזלר|מייזלר]], זייט 804}}. [[יוסף בן מתתיהו]] שרייבט אז די פיר קעניגן, אריינגערעכנט אריוך, זענען געווען [[אשור]]'ישער גענערעלער{{הערה|{{יוספוס|קדמוניות היהודים|א|ט}}}}. | ||