אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רבי מאיר ב"ר יצחק ש"ץ"

קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה
אין תקציר עריכה
שורה 18: שורה 18:
רבי מאיר האט זיך הויפּטזעכליך באקענט אלס א פּייטן. ער האט געשאפן [[פיוט|פּיוטים]] און [[סליחות]] אין לשון קודש און אראמיש, און מער ווי 50 פון זיי זענען פארבליבן ביז היינט. א טייל פון זיינע פּיוטים פאר די ימים טובים זענען אנגענומען געווארן אין די קהילות פון אשכנז און פּוילן און זענען געדרוקט געווארן אומצאליגע מאל אין מחזורים און סליחות{{הערה|{{יודאיקה|Abraham David|Meir ben Isaac Sheli'aḥ Ẓibbur|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/meir-ben-isaac-sheliah-zibbur}}}}. געוויסע פיוטים האט ער פארפאסט לויט די מעטער פון תנועות אויפ'ן ספרד'ישן שטייגער, א שריט וואס אנדערע אשכנז'ישע פייטנים האבן אנגעהויבן נאכמאכן זינט דאן{{הערה|אזוי ווי דער סליחה "תְּפִלָּה תִקַּח תְּחִנָּה תִבְחַר" אויף ערב ראש השנה, וואס לויפט מיט א מעטער פון 8 זילבעס פער סטאנץ.}}.
רבי מאיר האט זיך הויפּטזעכליך באקענט אלס א פּייטן. ער האט געשאפן [[פיוט|פּיוטים]] און [[סליחות]] אין לשון קודש און אראמיש, און מער ווי 50 פון זיי זענען פארבליבן ביז היינט. א טייל פון זיינע פּיוטים פאר די ימים טובים זענען אנגענומען געווארן אין די קהילות פון אשכנז און פּוילן און זענען געדרוקט געווארן אומצאליגע מאל אין מחזורים און סליחות{{הערה|{{יודאיקה|Abraham David|Meir ben Isaac Sheli'aḥ Ẓibbur|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/meir-ben-isaac-sheliah-zibbur}}}}. געוויסע פיוטים האט ער פארפאסט לויט די מעטער פון תנועות אויפ'ן ספרד'ישן שטייגער, א שריט וואס אנדערע אשכנז'ישע פייטנים האבן אנגעהויבן נאכמאכן זינט דאן{{הערה|אזוי ווי דער סליחה "תְּפִלָּה תִקַּח תְּחִנָּה תִבְחַר" אויף ערב ראש השנה, וואס לויפט מיט א מעטער פון 8 זילבעס פער סטאנץ.}}.


די מערסט-באקאנטע פּיוט זיינער איז דער אראמישער פּיוט "[[אקדמות]]", פארפאסט אלס אַן איינלייטונג צו מתורגמן פון די קריאה פון ערשטן טאג שבועות, ווען מען ליינט די [[עשרת הדברות]] (זעט [[אקדמות]]).
===רשויות למתורגמן===
די מערסט-באקאנטע פּיוט זיינער איז דער אראמישער פּיוט "[[אקדמות]]", פארפאסט אלס א "רשות" (איינלייטונגס פיוט) צו מתורגמן פון די קריאה פון ערשטן טאג שבועות, ווען מען ליינט די [[עשרת הדברות]] (זעט [[אקדמות]]). רבי מאיר האט אויך געשריבן א המשך צו דעם פּיוט "חֲנַנְיָה מִישָׁאֵל וַעֲזַרְיָה", וועלכער איז אריגינעל געווען א בּיזאנטישער פּיוט וואס איז געזאגט געווארן ביי קריאת התורה פון שבועות אלס אַן איינלייטונג צו דעם אראמישן תרגום פון דעם צווייטן דיברא (לא תשא). די אריגינעלע פּיוט איז געווען א וויכוח-ליד וואס דערציילט די געשיכטע פון חנניה, מישאל און עזריהו אין דניאל פרק ג', וועלכע האבן ענדערש געוואלט ווערן אריינגעווארפן אין א פייערדיגן אויוון איידער צו בוקן זיך צו אַן אפגעטש. רבי מאיר'ס המשך איז בעיקר געבויט אויף דעם וויכוח ווי עס ווערט דערציילט אין ויקרא רבה{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://opensiddur.org/prayers/lunisolar/pilgrimage/shavuot/hanaiah-mishael-and-azariah-a-piyyut-for-the-seder-meturgeman-of-shavuot/|שרייבער=Isaac Gantwerk Mayer|קעפל=חֲנַנְיָה מִישָׁאֵל וַעֲזַרְיָה|זייטל=פְּרוֺיֶקְט הַסִּדּוּר הַפָּתוּחַ|דאטום=אפריל 30, 2025}}}}. דער טעקסט פון דעם פּיוט איז געבליבן אין פארשידענע מאנוסקריפּטן, אריינגערעכנט דעם מחזור ווירמייזא פון יאר ה'ל"ב{{הערה|{{כתיב|מחזור ווירמייזא|990000445600205171|Ms. Heb. 4°781, דף 150|21041951}}.}}.


פונקט ווי דער אקדמות האט ער האט אויך פארפאסט נאך רשויות (איינלייטונגס פיוטים) אין אראמיש פאר'ן [[מתורגמן]] פונעם שירת הים אום שביעי של פסח, עס ווערט געזאגט נאכ'ן ערשטן פּסוק פון דער ערשטער עליה. "אֱלָהָא עָלַם"{{הערה|{{לינק|קעפל=אֱלָהָא עָלַם|זייטל=פְּרוֺיֶקְט הַסִּדּוּר הַפָּתוּחַ|דאטום=אפריל 9, 2023|אדרעס=https://opensiddur.org/prayers/lunisolar/pilgrimage/pesah/pesah-day-7/elaha-alam-a-piyyut-for-the-seventh-day-of-pesah-seder-meturgeman/}}}}, "אֲבוּנָן דְּבִשְׁמַיָּא וּבָרְיַן"{{הערה|{{לינק|קעפל=אֲבוּנָן דְּבִשְׁמַיָּא וּבָרְיַן|זייטל=פְּרוֺיֶקְט הַסִּדּוּר הַפָּתוּחַ|דאטום=אפריל 9, 2023|אדרעס=https://opensiddur.org/prayers/lunisolar/pilgrimage/pesah/pesah-day-7/abunan-dbishmaya-a-piyyut-for-the-seventh-day-of-pesah-seder-meturgeman/}}}}, "אִילּוּ פּוּמֵּי נִימֵי"{{הערה|{{לינק|שרייבער=|קעפל=אִילּוּ פּוּמֵּי נִימֵי|זייטל=פְּרוֺיֶקְט הַסִּדּוּר הַפָּתוּחַ|דאטום=אפריל 9, 2023|אדרעס=https://opensiddur.org/prayers/lunisolar/pilgrimage/pesah/pesah-day-7/ilu-pume-nima-a-reshut-for-the-seventh-day-of-pesah-seder-meturgeman/}}}}. רבי מאיר האט אויך געשריבן א המשך צו דעם פּיוט "חֲנַנְיָה מִישָׁאֵל וַעֲזַרְיָה", וועלכער איז אריגינעל געווען א בּיזאנטישער פּיוט וואס איז געזאגט געווארן ביי קריאת התורה פון שבועות אלס אַן איינלייטונג צו דעם אראמישן תרגום פון דעם צווייטן דיברא (לא תשא). די אריגינעלע פּיוט איז געווען א וויכוח-ליד וואס דערציילט די געשיכטע פון חנניה, מישאל און עזריהו אין דניאל פרק ג', וועלכע האבן בעסער געוואלט ווערן אריינגעווארפן אין א פייערדיגן אויוון איידער צו בוקן זיך צו אַן אפגעטש. רבי מאיר'ס המשך איז בעיקר געבויט אויף דעם וויכוח ווי עס ווערט דערציילט אין ויקרא רבה{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://opensiddur.org/prayers/lunisolar/pilgrimage/shavuot/hanaiah-mishael-and-azariah-a-piyyut-for-the-seder-meturgeman-of-shavuot/|שרייבער=Isaac Gantwerk Mayer|קעפל=חֲנַנְיָה מִישָׁאֵל וַעֲזַרְיָה|זייטל=פְּרוֺיֶקְט הַסִּדּוּר הַפָּתוּחַ|דאטום=אפריל 30, 2025}}}}. דער טעקסט פון דעם פּיוט איז געבליבן אין פארשידענע מאנוסקריפּטן, אריינגערעכנט דעם מחזור ווירמייזא פון יאר ה'ל"ב{{הערה|{{כתיב|מחזור ווירמייזא|990000445600205171|Ms. Heb. 4°781, דף 150|21041951}}.}}.
רבי מאיר האט אויך פארפאסט רשויות אין אראמיש פאר'ן [[מתורגמן]] פונעם שירת הים אום שביעי של פסח, עס ווערט געזאגט נאכ'ן ערשטן פּסוק פון דער ערשטער עליה. "אֱלָהָא עָלַם"{{הערה|{{לינק|קעפל=אֱלָהָא עָלַם|זייטל=פְּרוֺיֶקְט הַסִּדּוּר הַפָּתוּחַ|דאטום=אפריל 9, 2023|אדרעס=https://opensiddur.org/prayers/lunisolar/pilgrimage/pesah/pesah-day-7/elaha-alam-a-piyyut-for-the-seventh-day-of-pesah-seder-meturgeman/}}}}, "אֲבוּנָן דְּבִשְׁמַיָּא וּבָרְיַן"{{הערה|{{לינק|קעפל=אֲבוּנָן דְּבִשְׁמַיָּא וּבָרְיַן|זייטל=פְּרוֺיֶקְט הַסִּדּוּר הַפָּתוּחַ|דאטום=אפריל 9, 2023|אדרעס=https://opensiddur.org/prayers/lunisolar/pilgrimage/pesah/pesah-day-7/abunan-dbishmaya-a-piyyut-for-the-seventh-day-of-pesah-seder-meturgeman/}}}}, "אִילּוּ פּוּמֵּי נִימֵי"{{הערה|{{לינק|שרייבער=|קעפל=אִילּוּ פּוּמֵּי נִימֵי|זייטל=פְּרוֺיֶקְט הַסִּדּוּר הַפָּתוּחַ|דאטום=אפריל 9, 2023|אדרעס=https://opensiddur.org/prayers/lunisolar/pilgrimage/pesah/pesah-day-7/ilu-pume-nima-a-reshut-for-the-seventh-day-of-pesah-seder-meturgeman/}}}}.


===אנדערע פיוטים===
רבי מאיר האט אויך מחבר געווען מערערע פּיוטים פאר פארשידענע געלעגנהייטן. צווישן אנדערע באקאנטע פּיוטים זיינע זענען: א "מערבית" אויף די צווייטע נאכט פסח, וואס ערשיינט אין די אשכנזישע מחזורים, אויספירליך מיט א לאנגער פיוט ("ביכור") ביים ברכת השכבינו "אוֹר יוֹם הֶנֶף" לויט די אקראסטיך פון אלב"ם און דערנאך "מאיר חזק"{{הערה|{{ויקיטקסט|סידור/נוסח_אשכנז/פסח/ערבית_יום_ב|מערבית ליל ב' של פסח}}, מחזור נוסח אשכנז}}. דער פיוט שילדערט די ליל שמורים און די מעשה קצירת העומר אין בית המקדש, די גרויסקייט און ציל פון קצירת העומר, און ענדיגט מיט לויב צו ירושלים{{הערה|[https://archive.today/20140103053916/http://shituf.piyut.org.il/story/1528 טיפיוט 78 - 'אור יום הנף' - עומר לר' מאיר ש"ץ] – שיתוף פיוט.}}; "וַיּוֹשַׁע אוֹר יִשְׂרָאֵל" וואס פלעגט געזאגט ווערן אין ווארמס דעם לעצטן טאג פסח, און אין מנהג פולין אלס "יוצר" דעם ערשטן שבת נאך פסח{{הערה|{{ויקיטקסט|סידור/נוסח_אשכנז/שבת/ברכות_קריאת_שמע_לשבת_ראשונה_אחר_פסח_(מזרחי)|ברכות קריאת שמע לשבת ראשונה אחר פסח}} סידור נוסח אשכנז המזרחי}}; "אַדִּיר וְנָאֶה בַּקֹּדֶשׁ קְדֻשַּׁת מִתְנָאִים" פאר שבועות, באזירט מיט די אקראסטיך פון א געטריפלטן א"ב און דערנאך "מאיר בירבי יצחק הקטן יזכה לחיי עד אמן אמן סלה", וואס ערשיינט אלס יוצר דעם ערשטן שבת אין פוילישן מחזור{{הערה|{{ויקיטקסט|סידור/נוסח_אשכנז/שבת/ברכות_קריאת_שמע_לשבת_אחר_שבועות_(מזרחי)|ברכות קריאת שמע לשבת אחר שבועות}} סידור נוסח אשכנז המזרחי}}, ; ער האט אויך פארפאסט יוצרות פאר שבת חול המועד סוכות, שבת ראש חודש, און שבת נחמו.
רבי מאיר האט אויך מחבר געווען מערערע פּיוטים פאר פארשידענע געלעגנהייטן. צווישן אנדערע באקאנטע פּיוטים זיינע זענען: א "מערבית" אויף די צווייטע נאכט פסח, וואס ערשיינט אין די אשכנזישע מחזורים, אויספירליך מיט א לאנגער פיוט ("ביכור") ביים ברכת השכבינו "אוֹר יוֹם הֶנֶף" לויט די אקראסטיך פון אלב"ם און דערנאך "מאיר חזק"{{הערה|{{ויקיטקסט|סידור/נוסח_אשכנז/פסח/ערבית_יום_ב|מערבית ליל ב' של פסח}}, מחזור נוסח אשכנז}}. דער פיוט שילדערט די ליל שמורים און די מעשה קצירת העומר אין בית המקדש, די גרויסקייט און ציל פון קצירת העומר, און ענדיגט מיט לויב צו ירושלים{{הערה|[https://archive.today/20140103053916/http://shituf.piyut.org.il/story/1528 טיפיוט 78 - 'אור יום הנף' - עומר לר' מאיר ש"ץ] – שיתוף פיוט.}}; "וַיּוֹשַׁע אוֹר יִשְׂרָאֵל" וואס פלעגט געזאגט ווערן אין ווארמס דעם לעצטן טאג פסח, און אין מנהג פולין אלס "יוצר" דעם ערשטן שבת נאך פסח{{הערה|{{ויקיטקסט|סידור/נוסח_אשכנז/שבת/ברכות_קריאת_שמע_לשבת_ראשונה_אחר_פסח_(מזרחי)|ברכות קריאת שמע לשבת ראשונה אחר פסח}} סידור נוסח אשכנז המזרחי}}; "אַדִּיר וְנָאֶה בַּקֹּדֶשׁ קְדֻשַּׁת מִתְנָאִים" פאר שבועות, באזירט מיט די אקראסטיך פון א געטריפלטן א"ב און דערנאך "מאיר בירבי יצחק הקטן יזכה לחיי עד אמן אמן סלה", וואס ערשיינט אלס יוצר דעם ערשטן שבת אין פוילישן מחזור{{הערה|{{ויקיטקסט|סידור/נוסח_אשכנז/שבת/ברכות_קריאת_שמע_לשבת_אחר_שבועות_(מזרחי)|ברכות קריאת שמע לשבת אחר שבועות}} סידור נוסח אשכנז המזרחי}}, ; ער האט אויך פארפאסט יוצרות פאר שבת חול המועד סוכות, שבת ראש חודש, און שבת נחמו.


שורה 28: שורה 30:
רבי מאיר האט פארפאסט א [[סליחות|סליחה]] אויף ערב השנה "תְּפִלָּה תִקַּח תְּחִנָּה תִבְחַר"{{הערה|סליחות נוסח פולין, {{ויקיטקסט|סליחות_לימי_התשובה/מנהג_פולין/סליחות_לערב_ראש_השנה#סליחה_מא|ערב ראש השנה, סליחה מא}}}} וואס שילדערט די עבודה פונעם קרבן תמיד, און בעט אז דאס זאגן זאל ווערן גערעכנט אנשטאט מקריב זיין א תמיד. דער פיוט איז געבויט מיט 8 זילבעס פער סטראף און נאכן אקראסטיך פון תשר"ק פארצייכנט עס "מאיר ברבי יצחק חזק ואמץ".
רבי מאיר האט פארפאסט א [[סליחות|סליחה]] אויף ערב השנה "תְּפִלָּה תִקַּח תְּחִנָּה תִבְחַר"{{הערה|סליחות נוסח פולין, {{ויקיטקסט|סליחות_לימי_התשובה/מנהג_פולין/סליחות_לערב_ראש_השנה#סליחה_מא|ערב ראש השנה, סליחה מא}}}} וואס שילדערט די עבודה פונעם קרבן תמיד, און בעט אז דאס זאגן זאל ווערן גערעכנט אנשטאט מקריב זיין א תמיד. דער פיוט איז געבויט מיט 8 זילבעס פער סטראף און נאכן אקראסטיך פון תשר"ק פארצייכנט עס "מאיר ברבי יצחק חזק ואמץ".


==באציאונגען צו אים==
[[רבי מנחם בן חלבו]] האט געשריבן פּירושים אויף ר' מאיר'ס פּיוטים.
[[רבי מנחם בן חלבו]] האט געשריבן פּירושים אויף ר' מאיר'ס פּיוטים.