בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,387
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(הגהה) |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 23: | שורה 23: | ||
==ביאגראפיע== | ==ביאגראפיע== | ||
רבי נפתלי צבי הורוויץ איז געבוירן געווארן אין ז' סיון{{הערה|[https://colenda.library.upenn.edu/uv/uv.html#?manifest=https://colenda.library.upenn.edu/items/ark:/81431/p3hq3s50s/manifest&c=0&m=0&s=0&cv=14&config=/uv/uv-config.json יזכור-בוך פון שטאט ראפשיץ, ז' 5]}} תק"כ אין לעשנעוו, אין מזרח גאליציע, פונקט אין דעם טאג וואס דער [[בעל שם טוב]], דער גרינדער פון חסידות, איז נפטר געווארן{{הערה|רבי נפתלי דערמאנט דעם בעש"ט'ס פטירה אין זרע קודש, וירא, ד"ה וישכם אברהם.}}, אויף וואס דער [[רבי חיים האלבערשטאם|צאנזער רב]] האט זיך שפּעטער אויסגעדרוקט "וזרח השמש ובא השמש"{{הערה|אהל נפתלי או' ב, ז' 5; עשר צחצחות, 83.}}. רבי נפתלי איז געבוירן געווארן אין א חשוב'ער רבנ'ישער משפּחה. זיין פאטער, [[רבי מנחם מענדל רובין]] (רבי מענדעלע לינסקער) {{העב|רבי מנחם מנדל מלינסק}}, איז געווען רב אין לעשנעוו און שפּעטער (נאך תקל"ג) אין האראדענקע און אין לינסק (תקמ"ב) און דער גאנצער סאַנאָקער פּראָווינץ. | רבי נפתלי צבי הורוויץ איז געבוירן געווארן אין ז' סיון{{הערה|[https://colenda.library.upenn.edu/uv/uv.html#?manifest=https://colenda.library.upenn.edu/items/ark:/81431/p3hq3s50s/manifest&c=0&m=0&s=0&cv=14&config=/uv/uv-config.json יזכור-בוך פון שטאט ראפשיץ, ז' 5]}} תק"כ אין לעשנעוו, אין מזרח גאליציע, פונקט אין דעם טאג וואס דער [[בעל שם טוב]], דער גרינדער פון חסידות, איז נפטר געווארן{{הערה|רבי נפתלי דערמאנט דעם בעש"ט'ס פטירה אין זרע קודש, וירא, ד"ה וישכם אברהם.}}, אויף וואס דער [[רבי חיים האלבערשטאם|צאנזער רב]] האט זיך שפּעטער אויסגעדרוקט "וזרח השמש ובא השמש"{{הערה|אהל נפתלי או' ב, ז' 5; עשר צחצחות, 83.}}. רבי נפתלי איז געבוירן געווארן אין א חשוב'ער רבנ'ישער משפּחה. זיין פאטער, [[רבי מנחם מענדל רובין]] (רבי מענדעלע לינסקער) {{העב|רבי מנחם מנדל מלינסק}}, איז געווען רב אין לעשנעוו און שפּעטער (נאך תקל"ג) אין האראדענקע און אין לינסק (תקמ"ב) און דער גאנצער סאַנאָקער פּראָווינץ. זיין הויז האט געדינט אלס קלויז פאר געהויבענע לייט, א שטייגער ווי דער [[בראדער קלויז]]{{הערה|אהל נפתלי, אות יט, זז' 12–13.}}, און ער איז אליין געווען א חסיד פון רבי מיכל'ע זלאטשובער{{הערה|אהל נפתלי, אות יד, ז' 8}}. | ||
זיין מוטער, מרת ביילא, איז געווען א טאכטער פון [[רבי יצחק הלוי הורוויץ]], באקאנט אלס רבי איציקל האמבורגער, דער רב פון "אה"ו" (די צוזאמענגעשטעלטע קהילות אלטאנא, האמבורג און וואנדסבעק){{הערה|אהל נפתלי או' א-ב, ז' 5; עשר צחצחות, 83–84.}}, און וועמענס יחוס האט זיך געצויגן ביז [[ | זיין מוטער, מרת ביילא, איז געווען א טאכטער פון [[רבי יצחק הלוי הורוויץ]], באקאנט אלס רבי איציקל האמבורגער, דער רב פון "אה"ו" (די צוזאמענגעשטעלטע קהילות אלטאנא, האמבורג און וואנדסבעק){{הערה|אהל נפתלי או' א-ב, ז' 5; עשר צחצחות, 83–84.}}, און וועמענס יחוס האט זיך געצויגן ביז [[רבי ישעיה הלוי הורוויץ]], דער "של"ה הקדוש"{{הערה|פאר די יחוס, זעט אהל נפתלי, אות שצג, זז' 139–148; ר' יעקב שווערדשארף, [https://hebrewbooks.org/29044 גזע תרשישים (לעמבערג, תרס"ה)]. זעט אויך אהל נפתלי, אות א, 5.}}. דער חוזה פון לובלין האט אמאל שמחת תורה געזאגט אז דער ראפּשיצער רב האט געהאט היינט ביי די הקפות א גרויסן גאסט, זיין זיידע דער של"ה{{הערה|עשר צחצחות, נח, ז' 95.}}. דער ראפשיצער רב האט אמאל באהויפּטעט אז "פערציג פון זיינע זיידעס זענען געווען אזוי ווי דער בעל שם טוב", אבער ער האט אויך ערקלערט ווי זיין גרויסן יחוס מאכט אים קליין{{הערה|זעט אהל נפתלי, או' שסא, שסב, שפה; עשר צחצחות, אות לא, ז' 90}}. רבי נפתלי צבי האט שפעטער אנגענומען דעם משפּחה-נאמען "הורוויץ" פון זיין זיידן, זיין מאמע'ס טאטע, רבי איציקל האמבורגער. | ||
ביי די אייניקלעך האט זיך אויפגעהיט א ליד וואס זיין פאטער רבי מענדעלע פלעגט זינגען פאר זיין רעביצין ביילא, מיטן אנהויב "ווילסטו ביילטשע גוטן מעד", וואס איז מכוון אויף די שכינה הקדושה{{הערה|זרעא קדישא, עמ' סח.}}. | ביי די אייניקלעך האט זיך אויפגעהיט א ליד וואס זיין פאטער רבי מענדעלע פלעגט זינגען פאר זיין רעביצין ביילא, מיטן אנהויב "ווילסטו ביילטשע גוטן מעד", וואס איז מכוון אויף די שכינה הקדושה{{הערה|זרעא קדישא, עמ' סח.}}. | ||
| שורה 38: | שורה 38: | ||
==חסידות און רבי'ס== | ==חסידות און רבי'ס== | ||
רבי נפתלי איז צוגעצויגן געווארן צו חסידות, און ער איז געפארן צום רבי'ן [[רבי אלימלך פון ליזענסק|רבי אלימלך פון ליזשענסק]], וועלכער איז געווארן זיין רבי מובהק{{הערה|רבי אלימלך ווערט אפט ציטירט אין רבי נפתלי'ס ספרים. צומאל מיטן לשון "שמעתי" - זרע קודש, ויצא, ד"ה ויחלום; כי תצא, ד"ה כי תבנה.}}. ס'ווערט דערציילט אז רבי אלימלך האט, צוליב זיין גרויס יחוס, אים צוערשט אנטזאגט אריינצונעמען אין די 'חבריא קדישא', זאגנדיג אז ער דארף נישט קיין מיוחסים. אבער נאך רבי נפתלי'ס בכיות און געבעטן, האט רבי אלימלך מסכים געווען אים אנצונעמען. אַן אנדערע ווערסיע זאגט אז רבי ר' אלימלך האט אים דאן אנגערופן "דער זון פון דער רוצח" צוליב א פּאסירונג מיט רבי נפתלי צבי'ס פאטער{{הערה|אהל נפתלי, סי' יג, ז' 8.}}. | רבי נפתלי איז צוגעצויגן געווארן צו חסידות, און ער איז געפארן צום רבי'ן [[רבי אלימלך פון ליזענסק|רבי אלימלך פון ליזשענסק]], וועלכער איז געווארן זיין רבי מובהק{{הערה|רבי אלימלך ווערט אפט ציטירט אין רבי נפתלי'ס ספרים. צומאל מיטן לשון "שמעתי" - זרע קודש, ויצא, ד"ה ויחלום; כי תצא, ד"ה כי תבנה.}}. ס'ווערט דערציילט אז רבי אלימלך האט, צוליב זיין גרויס יחוס, אים צוערשט אנטזאגט אריינצונעמען אין די 'חבריא קדישא', זאגנדיג אז ער דארף נישט קיין מיוחסים. אבער נאך רבי נפתלי'ס בכיות און געבעטן, האט רבי אלימלך מסכים געווען אים אנצונעמען. אַן אנדערע ווערסיע זאגט אז רבי ר' אלימלך האט אים דאן אנגערופן "דער זון פון דער רוצח" צוליב א פּאסירונג מיט רבי נפתלי צבי'ס פאטער{{הערה|אהל נפתלי, סי' יג, ז' 8.}}. | ||
עס שיינט אז רבי נפתלי צבי האט זיך גענומען צו חסידות אונטערן איינפלוס פון זיין פאטער{{הערה|Salmon, ''Hasidism Reappraised'', p. 322.}}. לויט א מסורה, ווען ער איז געווען דרייצן יאר אלט, האט זיין פאטער אים געברענגט צו [[רבי יחיאל מיכל פון זלאטשוב]], און רבי יחיאל מיכל האט אים געלייגט תפילין, וואס רבי נפתלי צבי האט געזאגט אז דאס האט אים צוגעבונדן צו א העכערער וועלט פון וועלכער ער קען זיך קיינמאל נישט אפּטיילן{{הערה|אוהל נפתלי, 5. רבי מיכל'ע ווערט אויך ציטירט אין זרע קודש, בראשית, ד"ה א"י התורה ("שמעתי משל מהמגיד הקדוש מוה' יחיאל מיכל זצ"ל"); וישלח, ד"ה אי' במדרש וירא; פרה, ד"ה במד' למה; | עס שיינט אז רבי נפתלי צבי האט זיך גענומען צו חסידות אונטערן איינפלוס פון זיין פאטער{{הערה|Salmon, ''Hasidism Reappraised'', p. 322.}}. לויט א מסורה, ווען ער איז געווען דרייצן יאר אלט, האט זיין פאטער אים געברענגט צו [[רבי יחיאל מיכל פון זלאטשוב]], און רבי יחיאל מיכל האט אים געלייגט תפילין, וואס רבי נפתלי צבי האט געזאגט אז דאס האט אים צוגעבונדן צו א העכערער וועלט פון וועלכער ער קען זיך קיינמאל נישט אפּטיילן{{הערה|אוהל נפתלי, 5. רבי מיכל'ע ווערט אויך ציטירט אין זרע קודש, בראשית, ד"ה א"י התורה ("שמעתי משל מהמגיד הקדוש מוה' יחיאל מיכל זצ"ל"); וישלח, ד"ה אי' במדרש וירא; פרה, ד"ה במד' למה; אילה שלוחה, תולדות, ד"ה בפסוק ועשה.}}. אַן אנדער נוסח זאגט אז דער חוזה פון לובלין האט אים געבענטשט אין זיין יוגנט, בשעת א נסיעה ביים זלאטשובער מגיד{{הערה|{{היברובוקס|ר' דוב בער עהרמאן|דברים ערבים|9491|page=90|באנד=א|מקום הוצאה=מונקאטש|שנת הוצאה=תרס"ג|עמ=דף לז, ב}}}}. | ||
ער האט אויך געהאט שייכות מיט אנדערע חסידישע רבי'ס, תלמידים פון דעם מגיד פון מעזריטש, ווי [[רבי מרדכי פון נעשכיז]], אין וועמענס שטוב ער האט פארברענגט א יאר צייט; [[רבי משולם פייבוש פון זשבאריזש]], און [[רבי לוי יצחק פון בארדיטשוב]], וועלכער האט אים פארזיכערט אז ער וועט ווערן א רבי{{הערה|אהל נפתלי, אות סא, ז' 27. זעט אויך זרע קודש, ערב יו"כ, ד"ה א"י הלה' ("מעשה מהרב הקדוש המפורסם מוהר"ל אב"ד דק"ק בארדיטשוב זללה"ה").}}.<!-- | ער האט אויך געהאט שייכות מיט אנדערע חסידישע רבי'ס, תלמידים פון דעם מגיד פון מעזריטש, ווי [[רבי מרדכי פון נעשכיז]], אין וועמענס שטוב ער האט פארברענגט א יאר צייט; [[רבי משולם פייבוש פון זשבאריזש]], און [[רבי לוי יצחק פון בארדיטשוב]], וועלכער האט אים פארזיכערט אז ער וועט ווערן א רבי{{הערה|אהל נפתלי, אות סא, ז' 27. זעט אויך זרע קודש, ערב יו"כ, ד"ה א"י הלה' ("מעשה מהרב הקדוש המפורסם מוהר"ל אב"ד דק"ק בארדיטשוב זללה"ה").}}.<!-- | ||
| שורה 51: | שורה 51: | ||
נאך דער פּטירה פון זיין רבי'ן רבי אלימלך (תקמ"ז), איז רבי נפתלי געפארן צו רבי אלימלך'ס תלמיד, [[רבי יעקב יצחק פון לובלין|דער חוזה פון לובלין]]{{הערה|רבי נפתלי ציטירט אים אין זרע קודש, וישלח, ד"ה קטונתי ("שמעתי מפי אדמו"ר מלובלין").}}, און איז געבליבן געטריי צו אים אפילו נאכדעם וואס אנדערע "שארפע קעפ" זענען אוועק פון לובלין צו פרשיסחא{{הערה|אונגער, חסידישע וועלט, ז' 245}}. | נאך דער פּטירה פון זיין רבי'ן רבי אלימלך (תקמ"ז), איז רבי נפתלי געפארן צו רבי אלימלך'ס תלמיד, [[רבי יעקב יצחק פון לובלין|דער חוזה פון לובלין]]{{הערה|רבי נפתלי ציטירט אים אין זרע קודש, וישלח, ד"ה קטונתי ("שמעתי מפי אדמו"ר מלובלין").}}, און איז געבליבן געטריי צו אים אפילו נאכדעם וואס אנדערע "שארפע קעפ" זענען אוועק פון לובלין צו פרשיסחא{{הערה|אונגער, חסידישע וועלט, ז' 245}}. | ||
ער האט זיך אויך באטראכט אלס א תלמיד פון [[רבי מנחם מענדל פון רימנוב|רבי מענדעלע רימנובער]]{{הערה|רבי מענדלע ווערט אפט ציטירט אין ר' נפתלי'ס ספרים, מיט גרעסערע טיטלען ווי דער רבי פון לובלין, ווי "שמעתי ממורי ורבי מהר"מ מרימנאב נבג"מ" (זרע קודש, ויגש, ד"ה ולאביו שלח). זעט אויך: זרע קודש, מקץ, ד"ה ויאמר יוסף; חוקת, ד"ה עוד במדרש באר; פינחס, ד"ה צרור את; כי תצא, ד"ה א"י כי הנה; שבועות, ד"ה במדרש אנכי; חנוכה, ליל ג, ד"ה בהעלותך; ליל זאת חנוכה, ד"ה ואשה; לקוטים ד"ה בעת ההיא. זעט דער באקאנטער שילדערונג פון [[רבי יחזקאל פאנעט]] אויף רבי מענדעלע'ס הויף, שו"ת מראה יחזקאל סי' קד: "הה"ג הצדיק אבד"ק ראפשיץ עומד עליו לשרתו כאחד מן התלמידים".}}, און דער [[רבי ישראל האפשטיין|קאזשניצער מגיד]]{{הערה|Salmon, ''Hasidism Reappraised'', p. 327.}}. דער קאזשניצער מגיד האט געזאגט אז | ער האט זיך אויך באטראכט אלס א תלמיד פון [[רבי מנחם מענדל פון רימנוב|רבי מענדעלע רימנובער]]{{הערה|רבי מענדלע ווערט אפט ציטירט אין ר' נפתלי'ס ספרים, מיט גרעסערע טיטלען ווי דער רבי פון לובלין, ווי "שמעתי ממורי ורבי מהר"מ מרימנאב נבג"מ" (זרע קודש, ויגש, ד"ה ולאביו שלח). זעט אויך: זרע קודש, מקץ, ד"ה ויאמר יוסף; חוקת, ד"ה עוד במדרש באר; פינחס, ד"ה צרור את; כי תצא, ד"ה א"י כי הנה; שבועות, ד"ה במדרש אנכי; חנוכה, ליל ג, ד"ה בהעלותך; ליל זאת חנוכה, ד"ה ואשה; לקוטים ד"ה בעת ההיא. זעט דער באקאנטער שילדערונג פון [[רבי יחזקאל פאנעט]] אויף רבי מענדעלע'ס הויף, שו"ת מראה יחזקאל סי' קד: "הה"ג הצדיק אבד"ק ראפשיץ עומד עליו לשרתו כאחד מן התלמידים".}}<!-- , און דער [[רבי ישראל האפשטיין|קאזשניצער מגיד]]{{הערה|Salmon, ''Hasidism Reappraised'', p. 327.}} -->. דער קאזשניצער מגיד האט געזאגט אז רבי נפתלי צבי איז דער בעסטער מפרש אויפן ספר "נועם אלימלך"{{הערה|אהל נפתלי, אות רעח, 100.}}. | ||
==פירערשאפט און השפּעה== | ==פירערשאפט און השפּעה== | ||
רבי נפתלי צבי האט געדינט אלס רב אין [[ראפשיץ|ראפּשיץ]], א שטאָט אין דרום פוילן. א מעשה ווערט דערציילט וועגן דער דעלעגאציע פון ראָפּשיץ וואס זענען געקומען צו [[רבי מנחם מענדל פון רימנוב]], פרעגן איבער דער רבנות פאסטן ביי זיי אין שטאט. ביי דער שבת'דיגע סעודה האט רבי מענדעלע געטייטשט א פסוק אנווייזנדיג אויף רבי נפתלי. א הויכע שטימע{{הבהרה}} האט אויסגערופן אז ער זאל אויפגעבן זיין וויין געשעפט און ווערן רב אין ראָפּשיץ. ער האט זיך ערשט אנטזאגט פון דינען אלס רב, ווייל א רב איז אנגעוויזן אויף זיין קהילה, און דארף פרובירן צו זיי געפעלן. אבער נאכדעם וואס ער האט געזען דעם באָד-אייגנטימער זיך צושטעלן צום גביר פונעם שטעטל, האט ער באשלאסן אז אויב אפילו א באד ארבעטער גיבט זיך אזוי אוועק צו חנפ'ען א גביר, איז שוין בעסער צו זיין רב. דאן האט ער געשלאסן קאנטראקט מיט די דעלעגאטן פון ראָפּשיץ{{הערה|שם=צדקת|צדקת החכם}}. | רבי נפתלי צבי האט געדינט אלס רב אין [[ראפשיץ|ראפּשיץ]], א שטאָט אין דרום פוילן. א מעשה ווערט דערציילט וועגן דער דעלעגאציע פון ראָפּשיץ וואס זענען געקומען צו [[רבי מנחם מענדל פון רימנוב]], פרעגן איבער דער רבנות פאסטן ביי זיי אין שטאט. ביי דער שבת'דיגע סעודה האט רבי מענדעלע געטייטשט א פסוק אנווייזנדיג אויף רבי נפתלי. א הויכע שטימע{{הבהרה}} האט אויסגערופן אז ער זאל אויפגעבן זיין וויין געשעפט און ווערן רב אין ראָפּשיץ. ער האט זיך ערשט אנטזאגט פון דינען אלס רב, ווייל א רב איז אנגעוויזן אויף זיין קהילה, און דארף פרובירן צו זיי געפעלן. אבער נאכדעם וואס ער האט געזען דעם באָד-אייגנטימער זיך צושטעלן צום גביר פונעם שטעטל, האט ער באשלאסן אז אויב אפילו א באד ארבעטער גיבט זיך אזוי אוועק צו חנפ'ען א גביר, איז שוין בעסער צו זיין רב. דאן האט ער געשלאסן קאנטראקט מיט די דעלעגאטן פון ראָפּשיץ א דאנק אים איז דער שטאט ראפּשיץ געווארן בארימט, און זיין נאמען איז געגאנגען פאר אים איבער די גאנצע אידישע וועלט{{הערה|שם=צדקת|צדקת החכם}}. | ||
נאך דער פטירה פון זיין פאטער (כ"ג תשרי תקס"ד), האט ער | נאך דער פטירה פון זיין פאטער (כ"ג תשרי תקס"ד), האט ער געוואלט באקומען די רבנות אין לינסק און גאנץ סאנאקער פּראווינץ, וואו זיין פאטער איז פריער געווען דער רב. טייל פון די לינסקער איינוואוינער האבן זיך צוערשט קעגנגעשטעלט אים צו אויפנעמען אלס רב, אבער [[רבי יחזקאל פאנעט]] (דער "מראה יחזקאל") האט זיי באאיינפלוסט צו מיטשטימען. ר' יחזקאל איז געגאנגען אין שפיץ פון א דעלעגאציע פון לינסק קיין ראפּשיץ אים צו קרוינען אלס לינסקער רב. אבער די לייט פון ראפּשיץ האבן נישט מסכים געווען אויפצוגעבן זייער רב. אויף דער עצה פון רבי מנחם מענדל פון רימנוב און דער חוזה מלובלין, איז באשלאסן געווארן אז ער וועט פירן די לינסקער קהילה פון זיין וואוינארט אין ראפּשיץ, און ער וועט בלויז פארברענגען איין טאג אין וואך אין לינסק. ער האט אויך געדינט אלס רב פון דער קהילה אין סטריזוב (פּוילן). | ||
נאך דער פּטירה פון די דריי גרויסע רבי'ס פון פוילן, דער חוזה פון לובלין, דער קאזשניצער מגיד, און רבי מענדעלע רימנובער, אין זעלבן יאר [[ה'תקע"ה|תקע"ה]], איז רבי נפתלי צבי געווארן דער צענטראלער מנהיג פון גאליציאנע חסידים, הויפּטזעכליך אין מערב און צענטראל גאליציע. זיי האבן נאכגעפאלגט זיין מהלך אין עבודת ה' און אין גרויס טייל זיך געפירט ווי זיינע מנהגים. | |||
רנ"צ האט אויך אנגעפירט מיט דער גאליציאנער און אונגארישער צווייג פון דער "[[רבי מאיר בעל הנס]]" צדקה פאנד פאר די נויטבארע פון ארץ ישראל. ער איז אויך געווען זייער טעטיג אין קהל'ישע ענינים און האט געהאט א וויכטיגע ראלע אין אויסוועלן רבנים פאר די קהילות אין זיין געגנט, אפט פון זיינע קינדער און תלמידים{{הערה|אוהל נפתלי, או' עה, ז' 31; [https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=43372&st=&pgnum=84 עשר צחצחות, ז' 84]. זעט אמרי שפר, [https://www.sefaria.org.il/Imrei_Shefer%2C_Epistles.5.4 בריוו צו רבי שלום קאמינקער] ("טוב טוב עשה אשר קבל עליו עול הרבנות בק"ק יארטשוב כי בזמן הזה מצוה גדולה לפקח בצרכי צבור ולהדריכם ולעשות שלום בין איש לרעהו ובין איש לאשתו ובזה עובד להשי"ת בכל עת ועת לעשות לה'"); אהל נפתלי אות עה, ז' 31; עשר צחצחות, ז' 84; }}. ער האט אויך געארבעט צו באשטימען זיין אויטאריטעט איבער די אנדערע קהל־פונקציאנערן, ווי שוחטים, איבערן גאנצן געגנט{{הערה|זעט אהל נפתלי, אות קצו, ז' 61.}}. ער האט געהייסן זיינע קינדער און אייניקלעך אז זיי זאלן ווערן רבנים פון קהילות, נישט בלויז רבי'ס. | |||
==פּערזענליכקייט און לערנונגען== | ==פּערזענליכקייט און לערנונגען== | ||
| שורה 75: | שורה 69: | ||
ער פלעגט אויפשטיין פרי און מתפלל זיין אז אלע וואס ברויכן א ישועה זאלן געהאלפן ווערן, כדי זיי זאלן נישט דארפן קומען צו אים בעטן ער זאל מתפלל זיין פאר זיי{{הערה|אהל נפתלי, אות מ, 23.}}. ער האט באטראכט די צדיקים ווי די אמת'ע פירער פונעם דור, אויף וועלכע די וועלט שטייט{{הערה|אהל נפתלי, אות רעט, 100.}}. ער האט געהאלטן אז חסידות איז די העכסטע פארעם פון אידישקייט, אבער האט געוואלט צוריקשטעלן חסידות צו איר אריגינעלן צושטאנד פון בעל שם טוב'ס צייטן, ווען די באוועגונג איז געווען באגרעניצט צו די גאר גרויסע פון די חבריא. ער האט אפילו גערופן צו א צוריקקער צו דער נארמאטיווער אידישקייט ווי געשטעלט דורך דעם שולחן ערוך{{הערה|דור דעה, עמ' רלז, רמא.}}. <!-- מען קען דאס פארשטיין אלס זיין געפיל אז חסידות איז מער געווארן מעינסטרים און עס ברויך א קאנסערוואטיווע שיפט. --> אין זיין צוואה האט ער אונטערגעשטראכן די וויכטיגקייט פון לערנען תורה פלייסיג און חזר'ן כסדר. ער האט געראטן צו לערנען מוסר ספרים און "תנא דבי אליהו" כסדר, זיך נישט טובל'ען צו אפט אין מקוה, בפרט אין ווינטער, און באזוכן תלמידי חכמים{{הערה|דור דעה, רמ; אהל נפתלי, אות שלז.}}. | ער פלעגט אויפשטיין פרי און מתפלל זיין אז אלע וואס ברויכן א ישועה זאלן געהאלפן ווערן, כדי זיי זאלן נישט דארפן קומען צו אים בעטן ער זאל מתפלל זיין פאר זיי{{הערה|אהל נפתלי, אות מ, 23.}}. ער האט באטראכט די צדיקים ווי די אמת'ע פירער פונעם דור, אויף וועלכע די וועלט שטייט{{הערה|אהל נפתלי, אות רעט, 100.}}. ער האט געהאלטן אז חסידות איז די העכסטע פארעם פון אידישקייט, אבער האט געוואלט צוריקשטעלן חסידות צו איר אריגינעלן צושטאנד פון בעל שם טוב'ס צייטן, ווען די באוועגונג איז געווען באגרעניצט צו די גאר גרויסע פון די חבריא. ער האט אפילו גערופן צו א צוריקקער צו דער נארמאטיווער אידישקייט ווי געשטעלט דורך דעם שולחן ערוך{{הערה|דור דעה, עמ' רלז, רמא.}}. <!-- מען קען דאס פארשטיין אלס זיין געפיל אז חסידות איז מער געווארן מעינסטרים און עס ברויך א קאנסערוואטיווע שיפט. --> אין זיין צוואה האט ער אונטערגעשטראכן די וויכטיגקייט פון לערנען תורה פלייסיג און חזר'ן כסדר. ער האט געראטן צו לערנען מוסר ספרים און "תנא דבי אליהו" כסדר, זיך נישט טובל'ען צו אפט אין מקוה, בפרט אין ווינטער, און באזוכן תלמידי חכמים{{הערה|דור דעה, רמ; אהל נפתלי, אות שלז.}}. | ||
רבי נפתלי האט זיך באזונדער אפגעגעבן מיט דער מצוה פון סוכה. מען זאגט אז יעדן טאג איז ער געווען פארנומען מיט דער מצוה, געהאקט א נאגל אין דער סוכה, אדער געלערנט מסכת סוכה{{הערה|אהל נפתלי, אות ג', ז' 5}}. | רבי נפתלי האט זיך באזונדער אפגעגעבן מיט דער מצוה פון סוכה. מען זאגט אז יעדן טאג איז ער געווען פארנומען מיט דער מצוה, געהאקט א נאגל אין דער סוכה, אדער געלערנט מסכת סוכה{{הערה|אהל נפתלי, אות ג', ז' 5}}. זיין השקפה אויפן דאווענען איז געווען אז תפילה דארף זיין פון פרייד, נישט פון שפלות. | ||
ער איז אויך געווען באקאנט פאר זיין שטעלונג קעגן [[נאפאלעאן באנאפארטע|נאפּאלעאן]], וואס האט אים אונטערגעשיידט פון רוב אנדערע גרויסע צדיקים אין פוילן, אריינגערעכנט זיין רבי-חבר רבי מענדעלע רימנובער, וועלכע האבן געזען נאפּאלעאנ'ס מלחמות אלס די ענדגילטיגע מלחמת גוג ומגוג. רבי נפתלי צבי האט אבער געפארכט אז נאפּאלעאן וועט האבן שלעכטע קאנסעקווענצן פאר די אידן פון פּוילן, ווי מיליטער דינסט און פארשפּרייטן כפירה. ער האט געזוכט צו איבערצייגן אנדערע צדיקים צו זיין קעגן נאפּאלעאן, ווי רבי מענדעלע{{הערה|אהל נפתלי, אות נב, זז' 25–26.}}. | |||
רבי נפתלי צבי האט אויך געפירט מלחמה קעגן דער השכלה־באוועגונג, מיט די הילף פון דעם נישט־חסידישן רב, [[רבי יעקב ארענשטיין|דער ישועות יעקב]], אנטקעגן די מסירות פון די משכילים{{הערה|R. Mahler, ''Hasidism and the Jewish Enlightenment'' (Philadelphia, 1985), 83.}}. אין זיינע ספרים פארדאמט ער אויך די מוסרים צווישן די משכילים{{הערה|"כמו שאנו רואים גם בזמנינו, האפיקורסים ימ"ש שרוצים לבטל אותנו ממנהג הצדיקים והחסידים שלא יעשו מנין להתפלל ולהתוועד יחד או כדומה גזירות אחרות לבטל אותנו מעבודת השם. אף כי באמת אינם פועלים כלום בעיקר האמונה והדת, כי רחמנא לבא בעי, והוא מצרף מחשבה טובה למעשה. וכל המעשים והגדרים והסייגים שאנו נוהגים בהם הוא רק לפי מיעוט שכלינו, שנראה לנו שזה הוא עיקר החשיבות, ודבר נאה ומתקבל הוא בעינינו לעבדו דוקא בדרך זה. ולכן מי שבא ומבטל אותנו, הקב"ה כועס עליו ונותן נקמתו בו, באומרו 'איך מלאת לבך להעיז כנגדי וליקח מבניי הנאהבים והנעימים את החקים ומנהגים טובים וישרים אשר נתתי להם כדי לההנותם ולשמח אותם? וזה דומה עלי כאלו ביטלתם את גוף התורה והמצות.' וזה הוא פי' 'ונוקם על עלילותם', ר"ל הוא נוקם על הדברים של עוללים ויונקים שלו מה שלוקחין להתענג בהם ולמלאות תשוקתם וחפצם את שאהבה נפשם." (אמרי שפר, תהלים קפיטל ק"ה).}}. | |||
צווישן רבי נפתלי צבי'ס נאנטסטע חברים איז געווען רבי צבי הירש פון זידיטשוב, צו וועם ער האט געהאט א טיפן רעספּעקט, זאגנדיג אז רבי הערשעלע'ס תפילות זענען אזוי ווירקזאם ווי די פון רבי ר' אלימלך פון ליזשענסק{{הערה|זעט אורטנר, הרבי צבי אלימלך, עמ' קסב.}}. פון דער אנדערער זייט, א בריוו געשריבן דורך ר' צבי הירש בעת א קראנקהייט צו ר' נפתלי צבי אים צו בעטן צו דאווענען פאר אים, ווייזט אויף דעם טיפן רעספעקט וואס ער האט געפילט צו אים, אים שילדערנדיג אלס פעאיג צו ארבעטן אין די עולמות עליונים אויף דער העכסטער מדרגה: 'פּאֵר צדיקי רגלי המרכבה צדיק יסוד עולם, הכולל ומיחד באחד עם בהט המאוחד לאחד להטות לימין רב חסד מטה כלפי חסד גוי אחד בארץ'; ער האט צוגעשריבן זיין אויסהיילונג צו ר' נפתלי צבי'ס תפילות{{הערה|אהל נפתלי, אות ר, ז' 62; אות רא, ז' 63.}}. דער עטרת צבי האט אמאל געזאגט צום ראפשיצער רב: "אייער זיידע דער של"ה הקדוש איז ביי אונז אַן אפטער גאסט"{{הערה|ר' ישראל בערגער, [https://www.nli.org.il/he/books/NNL_ALEPH990038365770205171/NLI עשר קדושות], סי' לג, פיעטרקוב, תרס"ו, ז' 19.}}. | |||
אַן אנדער תלמיד-חבר פון רבי נפתלי צבי איז געווען [[רבי צבי הירש פון רימאנאוו|רבי צבי הירש פון רימינוב]], איבער וועם ער האט זיך אויסגעדרוקט מיט גרויס לויב, זעענדיג אים טאנצן בשעת'ן דאווענען און זאגנדיג אז ער איז מכוון כוונות ומייחד יחודים, און אז ער וועט זיין א "אילן גדול"{{הערה|{{פרויקט בן-יהודה|זיהוי=56829|שם=אפרים צורף|שם היצירה=ר' נפתלי צבי מרופשיץ}}, פון 'גביעי זהב: שלש מאות סיפורי חסידים'.}}. | |||
רבי נפתלי צבי | רבי נפתלי צבי איז געווען פארמישט אין פארשידענע מחלוקות, אריינגערעכנט מיט [[רבי שמחה בונם פון פשיסחא]] און [[רבי שלמה לייב פון לענטשנא]]{{הערה|קאמעלהאר, דור דעה, זז' רמ–מא.}}. | ||
אמאל, ווען עס האט אויסגעבראכן א קרענק אין א שטאט, האט רבי מנחם מענדל געראטן צו באקלאגן זיך צו רבי נפתלי צבי, ווייל ער האט דאס אריינגעבראכט מיט ארויסטרייבן גייסטער ביים דאוונען{{הערה|אהל נפתלי, אות כט, ז' 19.}}. | |||
==פּטירה און קבורה== | ==פּטירה און קבורה== | ||
| שורה 108: | שורה 109: | ||
==המשכה== | ==המשכה== | ||
רבי נפתלי צבי הורוויץ איז דער שטאם-פאטער פון א זייער פארצווייגטע דינאסטיע פון צדיקים אין גאליציע, צווישן זיי גרויסע רבנים און רבי'ס. זיין ממלא מקום אין ראפשיץ איז געווען זיין איידעם [[רבי אשר ישעיה רובין]] (ר' אשר'ל ראפשיצער), דער מאן פון מרת רייצא. צווישן דער ראפּשיצער רב'ס זין זענען געווען [[רבי אברהם חיים הורוויץ (ערשטער)|רבי אברהם חיים פון לינסק]], [[רבי יעקב הורוויץ (מעליץ)|רבי יעקב מעליצער]] (וועלכער איז געווען רב אין קאלביסוב און מעליץ און איז געווארן א רבי אין תקפ"ז; צוליב די מופתים וואס זענען אים צוגעשריבן געווארן, איז ער געווען באקאנט אלס דער "קליינער בעל שם טוב"){{הערה|{{לינק|אדרעס=https://delet.jhi.pl/pl/psj?articleId=14154|שרייבער=Zofia Borzymińska|קעפל=Horowic Naftali Cwi z Ropczyc|זייטל=DELET|שפראך=PL}}|כיוון=שמאל}}, און [[רבי אליעזר הורוויץ|רבי אליעזר'ל דזשיקובער]], א בארימטער חסידישער רבי פון וועם עס ציט זיך די [[דזשיקוב (חסידות)|דזשיקובער חסידות]]. רבי אליעזר'ל האט אנגעהויבן פּראווען רבי'סטווע הערשט נאכ'ן פטירה פון זיין פעטער, רבי אשר'ל (תר"ה){{הערה| | רבי נפתלי צבי הורוויץ איז דער שטאם-פאטער פון א זייער פארצווייגטע דינאסטיע פון צדיקים אין גאליציע, צווישן זיי גרויסע רבנים און רבי'ס. זיין ממלא מקום אין ראפשיץ איז געווען זיין איידעם [[רבי אשר ישעיה רובין]] (ר' אשר'ל ראפשיצער), דער מאן פון מרת רייצא. צווישן דער ראפּשיצער רב'ס זין זענען געווען [[רבי אברהם חיים הורוויץ (ערשטער)|רבי אברהם חיים פון לינסק]], [[רבי יעקב הורוויץ (מעליץ)|רבי יעקב מעליצער]] (וועלכער איז געווען רב אין קאלביסוב און מעליץ און איז געווארן א רבי אין תקפ"ז; צוליב די מופתים וואס זענען אים צוגעשריבן געווארן, איז ער געווען באקאנט אלס דער "קליינער בעל שם טוב"){{הערה|{{לינק|אדרעס=https://delet.jhi.pl/pl/psj?articleId=14154|שרייבער=Zofia Borzymińska|קעפל=Horowic Naftali Cwi z Ropczyc|זייטל=DELET|שפראך=PL}}|כיוון=שמאל}}, און [[רבי אליעזר הורוויץ|רבי אליעזר'ל דזשיקובער]], א בארימטער חסידישער רבי פון וועם עס ציט זיך די [[דזשיקוב (חסידות)|דזשיקובער חסידות]]. רבי אליעזר'ל האט אנגעהויבן פּראווען רבי'סטווע הערשט נאכ'ן פטירה פון זיין פעטער, רבי אשר'ל (תר"ה){{הערה|וונדר, אנציקלופדיה לחכמי גליציה.}}. | ||
צווישן די גאר באוואוסטע תלמידים פונעם ראפשיצער רב זענען געווען: דער [[רבי חיים האלבערשטאם|צאנזער רב]], דער [[רבי שלום רוקח|שר שלום פון בעלז]], [[רבי שלום ראזענפעלד|רבי שלום קאמינקער]], און [[רבי צבי אלימלך פון דינוב]], וועלכער איז למעשה געווארן רבי ביים לעבן פון ראפשיצער רב, פירנדיג צו א געוויסער שפּאנונג צווישן די צוויי{{הערה|נתן אורטנר, הרבי צבי אלימלך מדינוב: פרקי חייו ומשנתו, זז' קסב–ג; קאמעלהאר, דור דעה, זז' רמ–מא.}}. | צווישן די גאר באוואוסטע תלמידים פונעם ראפשיצער רב זענען געווען: דער [[רבי חיים האלבערשטאם|צאנזער רב]], דער [[רבי שלום רוקח|שר שלום פון בעלז]], [[רבי שלום ראזענפעלד|רבי שלום קאמינקער]], און [[רבי צבי אלימלך פון דינוב]], וועלכער איז למעשה געווארן רבי ביים לעבן פון ראפשיצער רב, פירנדיג צו א געוויסער שפּאנונג צווישן די צוויי{{הערה|נתן אורטנר, הרבי צבי אלימלך מדינוב: פרקי חייו ומשנתו, זז' קסב–ג; קאמעלהאר, דור דעה, זז' רמ–מא. זעט אויך עשר צחצחות, אות כט, זז' 89–90.}}. רבי צבי אלימלך איז אבער געווען דער וואס איז געזעסן ביי רבי נפתלי צבי'ס טויט־בעט{{הערה|מ. ש. גשורי, "[https://digitalcollections.nypl.org/items/a91b2b80-6c6d-0133-a2a0-00505686a51c לאנצוט עיר ההילולה של רבי נפתלי צבי מרופשיץ]", '''ספר לאנצוט''', תל אביב, תשכ"ד.}}. | ||
==ספרים== | ==ספרים== | ||
דער ראפשיצער רב האט נישט ערלויבט צו דרוקן זיינע כתבים. אבער לויט דער הוראה פון דער צאנזער רב, זענען זיינע צוויי ווערק "זרע קודש" (תרכ"ח) און "אילה שלוחה" (תרכ"ב), יא געדרוקט געווארן. "זרע קודש" איז על התורה און די ימים טובים, "אילה שלוחה" איז אויף בראשית און שמות. זיינע חיבורים זענען אויפן גאנג פון דרוש, געפלאכטן מיט קבלה, חסידות און מוסר. | דער ראפשיצער רב האט נישט ערלויבט צו דרוקן זיינע כתבים. אבער לויט דער הוראה פון דער צאנזער רב, זענען זיינע צוויי ווערק "זרע קודש" (תרכ"ח) און "אילה שלוחה" (תרכ"ב), יא געדרוקט געווארן פילע יארן נאך זיין פטירה. "זרע קודש" איז על התורה און די ימים טובים, "אילה שלוחה" איז אויף בראשית און שמות. זיינע חיבורים זענען אויפן גאנג פון דרוש, געפלאכטן מיט קבלה, חסידות און מוסר. | ||
ער האט נישט פארפאסט קיין הלכה'דיגע ספרים. ער איז געווען באקאנט מיט זיין ידיעה אין סודות התורה. רבי מנחם מענדל פון רימנוב האט אויסגעלויבט זיין שטאנד אין קבלה{{הערה|אהל נפתלי, אות לו, ז' 21.}}. | ער האט נישט פארפאסט קיין הלכה'דיגע ספרים. ער איז געווען באקאנט מיט זיין ידיעה אין סודות התורה. רבי מנחם מענדל פון רימנוב האט אויסגעלויבט זיין שטאנד אין קבלה{{הערה|אהל נפתלי, אות לו, ז' 21.}}. | ||
| שורה 130: | שורה 131: | ||
*{{היברובוקס|ר' אלימלך הורוויץ|זרעא קדישא|55158|שנת הוצאה=תשס"ז}} | *{{היברובוקס|ר' אלימלך הורוויץ|זרעא קדישא|55158|שנת הוצאה=תשס"ז}} | ||
*מאיר וונדר, '''אנציקלופדיה לחכמי גליציה''', 300–306 | *מאיר וונדר, '''אנציקלופדיה לחכמי גליציה''', 300–306 | ||
*יקותיאל אריה קאמעלהאר, '''[https://www.daat.ac.il/daat/v-articles/dordea17.pdf דור דעה]''', תשי"ב, עמ' רלו–רמג | *ר' יקותיאל אריה קאמעלהאר, '''[https://www.daat.ac.il/daat/v-articles/dordea17.pdf דור דעה]''', תשי"ב, עמ' רלו–רמג | ||
*{{היברובוקס||אמרי שפר|3692|מקום הוצאה=לעמבערג|שנת הוצאה=תרמ"ד}} | *{{היברובוקס||אמרי שפר|3692|מקום הוצאה=לעמבערג|שנת הוצאה=תרמ"ד}} | ||
*{{היברובוקס|רבי חיים בצלאל פאנעט|שו"ת דרך יבחר|738|מקום הוצאה=מונקאטש|שנת הוצאה=תרנ"ג}} | *{{היברובוקס|רבי חיים בצלאל פאנעט|שו"ת דרך יבחר|738|מקום הוצאה=מונקאטש|שנת הוצאה=תרנ"ג}} | ||