בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,359
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|הויפּט פון די קאטוילישע קירכע}} | {{דעסקריפציע|הויפּט פון די קאטוילישע קירכע}} | ||
דער '''פּויפּסט''' (אלטערנאטיווע פארמען '''פּויפּס''', '''פּויבסט''', '''פּאַפּסט'''{{הערה|ווי דער דייטשער papst.}} און '''פּאַבסט''') איז דער טיטל פון דעם [[בישאף|בישאָף]] פון [[רוים]], וואס ווערט גערעכנט ווי דער פירער פון דער [[קאטוילישע קירכע|רוימישער קאַטוילישער קירכע]], די גרעסטע פון די דריי הויפּט צווייגן פון [[קריסטנטום]]. דער טיטל "פּויפּסט" שטאמט פון לאטייניש "papa", וואס קומט פון גריכיש "pappas", וואס מיינט "טאטע". אין העברעאיש ווערט דער טיטל גערופן '''אֲפִּיפְיוֹר''', וואס שטאמט פון לשונות אין משנה און גמרא{{הערה|[https://benyehuda.org/dict/24412/38338 אֲפִיפִיוֹר – מילון העברית הישנה והחדשה] / אליעזר בן־יהודה – פרויקט בן־יהודה; [[:he:אפיפיור#אטימולוגיה|המכלול העברי, ערך אפיפיור]], § אטימולוגיה.}}. | דער '''פּויפּסט''' (אלטערנאטיווע פארמען '''פּויפּס''', '''פּויבסט''', '''פּאַפּסט'''{{הערה|ווי דער דייטשער papst.}} און '''פּאַבסט''') איז דער טיטל פון דעם [[בישאף|בישאָף]] פון [[רוים]], וואס ווערט גערעכנט ווי דער פירער פון דער [[קאטוילישע קירכע|רוימישער קאַטוילישער קירכע]], די גרעסטע פון די דריי הויפּט צווייגן פון [[קריסטנטום]]. דער טיטל "פּויפּסט" שטאמט פון לאטייניש "papa", וואס קומט פון גריכיש "pappas", וואס מיינט "טאטע". אין העברעאיש ווערט דער טיטל גערופן '''אֲפִּיפְיוֹר''', וואס שטאמט פון לשונות אין משנה און גמרא{{הערה|[https://benyehuda.org/dict/24412/38338 אֲפִיפִיוֹר – מילון העברית הישנה והחדשה] / אליעזר בן־יהודה – פרויקט בן־יהודה; [[:he:אפיפיור#אטימולוגיה|המכלול העברי, ערך אפיפיור]], § אטימולוגיה.}}{{הערה|בנימין פון טאדעלא רופט דעם פּויפּסט: '''פפא'''.}}. | ||
אין דער רוימיש-קאטוילישער קירכע ווערט דער פּויפּסט פאררעכנט אלס דער נאכפאלגער פון [[סעינט פעטער|סעינט פּעטער]], וואס איז געווען דער הויפּט פון די צוועלף אַפּאָסטאָלן (שליחים) פון [[אותו האיש|ישו]] און ווערט גערעכנט ווי דער ערשטער בישאָף פון רוים. אלס דער בישאָף פון רוים, ווערט דער פּויפּסט געזען צו האבן פולע און העכסטע יוריסדיקציע איבער דער אוניווערסאלער קירכע אין ענינים פון גלויבן און מאראל, ווי אויך אין קירכליכער דיסציפּלין און רעגירונג. | אין דער רוימיש-קאטוילישער קירכע ווערט דער פּויפּסט פאררעכנט אלס דער נאכפאלגער פון [[סעינט פעטער|סעינט פּעטער]], וואס איז געווען דער הויפּט פון די צוועלף אַפּאָסטאָלן (שליחים) פון [[אותו האיש|ישו]] און ווערט גערעכנט ווי דער ערשטער בישאָף פון רוים. אלס דער בישאָף פון רוים, ווערט דער פּויפּסט געזען צו האבן פולע און העכסטע יוריסדיקציע איבער דער אוניווערסאלער קירכע אין ענינים פון גלויבן און מאראל, ווי אויך אין קירכליכער דיסציפּלין און רעגירונג. | ||
| שורה 12: | שורה 12: | ||
די באציאונגען האבן זיך געטוישט איבער די יאָרהונדערטער, פון תקופות פון שוץ קעגן געוואַלדטאטן און געצוואונגענע טבילה צו תקופות פון שטרענגע באַגרעניצונגען און פארפאלגונגען, ווי די איינפירונג פון די געטאס און די פארברענונג פון דעם תלמוד. טייל פּויפּסטן האבן אויך ארויסגעגעבן בולעס קעגן בלוט־בלבולים. | די באציאונגען האבן זיך געטוישט איבער די יאָרהונדערטער, פון תקופות פון שוץ קעגן געוואַלדטאטן און געצוואונגענע טבילה צו תקופות פון שטרענגע באַגרעניצונגען און פארפאלגונגען, ווי די איינפירונג פון די געטאס און די פארברענונג פון דעם תלמוד. טייל פּויפּסטן האבן אויך ארויסגעגעבן בולעס קעגן בלוט־בלבולים. | ||
=== | ===פריע פּויפּסטן=== | ||
די ערשטע, האלב-לעגענדארע פּויפּסטן, ווי פּעטער און זיינע נאכפאלגער, זענען געווען פון אידישער געבורט, אבער ס'איז נישט פיל באקאנט וועגן זייערע באציאונגען מיט אידן. דער ערשטער פּויפּסט וואס ווערט היסטאריש דערמאנט צו האבן אנגעקניפּט דירעקטע באציאונגען מיט אידן איז געווען סילוועסטער דער ערשטער (314–335), אויף וועמען א לעגענדע דערציילט אז ער האט דיסקוטירט רעליגיעזע ענינים מיט א איד מיטן נאמען נח{{הערה|שם=יודאיקע|{{יודאיקה|Cecil Roth / Claire Pfann|Popes|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/popes}}}} און אז ער האט געפירט א | די ערשטע, האלב-לעגענדארע פּויפּסטן, ווי פּעטער און זיינע נאכפאלגער, זענען געווען פון אידישער געבורט, אבער ס'איז נישט פיל באקאנט וועגן זייערע באציאונגען מיט אידן. דער ערשטער פּויפּסט וואס ווערט היסטאריש דערמאנט צו האבן אנגעקניפּט דירעקטע באציאונגען מיט אידן איז געווען סילוועסטער דער ערשטער (314–335), אויף וועמען א לעגענדע דערציילט אז ער האט דיסקוטירט רעליגיעזע ענינים מיט א איד מיטן נאמען נח{{הערה|שם=יודאיקע|{{יודאיקה|Cecil Roth / Claire Pfann|Popes|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/popes}}}} און אז ער האט געפירט א טריומפירנדע ויכוח מיט א צאל אידן, אנגעפירט דורך זאַמברי דעם מאַגישן, אין דער אנוועזנהייט פון [[קאנסטאנטין דער גרויסער|קייסער קאָנסטאַנטין]]{{הערה|געשילדערט אין די 'אַקטן פון סילוועסטער' (Actus Silvestri).}}. לעאָ דער ערשטער (דער גרויסער; 440–461) האט קאָמפּאָנירט עטליכע פּאָלעמישע דרשות וואס זענען נאמינעל (כאטש נישט באמת) געווען געצילט קעגן אידן{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ||
גארנישט ווייטער איז באקאנט וועגן פּויפּסטליכע-אידישע באציאונגען ביז דער צייט פון [[געלאסיוס דער ערשטער|געלאַסיוס דער ערשטער]] (492–496), | גארנישט ווייטער איז באקאנט וועגן פּויפּסטליכע-אידישע באציאונגען ביז דער צייט פון [[געלאסיוס דער ערשטער|געלאַסיוס דער ערשטער]] (492–496), וואס האט אין זיין דינסט געהאט, אפשר אלס דאקטער, א איד מיטן נאמען טעלעסינוס, וועמען ער האָט גערופן vir clarissimus, רעקאמענדירנדיג איינעם פון זיינע קרובים, אַנטאָניוס, אין א בריוו צו בישאף קווינגעסיוס. ער האט אויך באפוילן אַן אויספארשונג (496) אין דער קלאגע פון א קריסטליכער שקלאף וואס האט גע'טענה'ט אז ער איז גע'מל'עט געווארן דורך זיין אידישן בעל הבית{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ||
גאָר דער וויכטיגסטער מיטלאלטערישער פּויפּסט אין באצוג צו באציאונגען מיט אידן, ווי אין אנדערע אספּעקטן, איז געווען [[גרעגארי דער ערשטער|גרעגאָרי דער ערשטער]] (דער גרויסער; 590–604), וועמענס בריוו זענען פול מיט אינפארמאציע וועגן דעם ענין. ער קען ווערן באטראכט ווי דער גרינדער פון דער אנגענומענער פּויפּסטליכער אידישער פּאליטיק, סיי אין אירע פּאזיטיווע און סיי אין אירע נעגאטיווע אספּעקטן. פון איין זייט האט פּויפּסט גרעגארי באפוילן אז אידן זאלן נישט באלעסטיגט ווערן, אז זיי זאלן באשיצט ווערן פון געוואלדטאטן און זאלן ערלויבט ווערן פריי אויסצופירן זייער רעליגיע, פון די אנדערע זייט האט ער אויך געזאגט אז אידן זאלן ווערן אפּגעהאלטן פון האבן סיי וועלכע אויסזען פון אויטאריטעט איבער קריסטן, אדער פון געניסן פון גלייכן סטאטוס מיט קריסטן, אדער קיין שום פּריווילעגיעס ווייטער ווי די וואס זיי זענען גאראנטירט געווארן דורך די עקזיסטירנדע געזעצן (ד"ה די געזעצן פון דער רוימישער אימפעריע נאך דעם טריומף פון קריסטנטום). | גאָר דער וויכטיגסטער מיטלאלטערישער פּויפּסט אין באצוג צו באציאונגען מיט אידן, ווי אין אנדערע אספּעקטן, איז געווען [[גרעגארי דער ערשטער|גרעגאָרי דער ערשטער]] (דער גרויסער; 590–604), וועמענס בריוו זענען פול מיט אינפארמאציע וועגן דעם ענין. ער קען ווערן באטראכט ווי דער גרינדער פון דער אנגענומענער פּויפּסטליכער אידישער פּאליטיק, סיי אין אירע פּאזיטיווע און סיי אין אירע נעגאטיווע אספּעקטן. פון איין זייט האט פּויפּסט גרעגארי באפוילן אז אידן זאלן נישט באלעסטיגט ווערן, אז זיי זאלן באשיצט ווערן פון געוואלדטאטן און זאלן ערלויבט ווערן פריי אויסצופירן זייער רעליגיע, פון די אנדערע זייט האט ער אויך געזאגט אז אידן זאלן ווערן אפּגעהאלטן פון האבן סיי וועלכע אויסזען פון אויטאריטעט איבער קריסטן, אדער פון געניסן פון גלייכן סטאטוס מיט קריסטן, אדער קיין שום פּריווילעגיעס ווייטער ווי די וואס זיי זענען גאראנטירט געווארן דורך די עקזיסטירנדע געזעצן (ד"ה די געזעצן פון דער רוימישער אימפעריע נאך דעם טריומף פון קריסטנטום). | ||
א בריוו וואס ער האט געשריבן צו דעם בישאף פון [[פאלערמא|פּאַלערמאָ]] האט זיך אנגעהויבן: "אויף דעם זעלבן שטייגער ווי די אידן זאלן נישט האבן קיין ערלויבעניש צו אויסאיבן אין זייערע שולן עפּעס מער ווי וואס איז זיי ערלויבט דורך די געזעצן, אזוי זאלן זיי נישט ליידן קיין שום אוממעגליכקייט אין דעם וואס איז זיי אויפגעגעבן געווארן". די דאזיגע פּאזיציע האט צוזאמענגעפאסט די פּויפּסטליכע פּאליטיק און האט געשטעלט דעם ביישפּיל פאר אלע שפּעטערע פּויפּסטליכע געזעצגעבונג אין דעם ענין. די דערקלערונג איז רעפּראדוצירט געווארן אלס א פיקסטירטע רובריק, Sicut Judaeis, אין שוץ-בולן וואס זענען ארויסגעגעבן געווארן דורך פּויפּסטן פון שפּעטערן מיטל-אלטער ביי ווייניגסטנס 22 געלעגנהייטן. מיט גרעגארי דעם ערשטן, מער פון דעם, איז דער פּויפּסטום אנערקענט געווארן אלס די העכסטע אויטאריטעט פון דער מערב'דיגער קירכע און אזוי האבן אידן אינדרויסן פון רוים, און אפילו אויסער איטאליע, אנגעהויבן צו אדרעסירן אפּעלאציעס פאר שוץ צו די פארשידענע פּויפּסטן, בעיקר דורך דער פארמיטלונג פון די אידן פון רוים{{הערה|שם=יודאיקע}}. | א בריוו וואס ער האט געשריבן צו דעם בישאף פון [[פאלערמא|פּאַלערמאָ]] האט זיך אנגעהויבן: "אויף דעם זעלבן שטייגער ווי די אידן זאלן נישט האבן קיין ערלויבעניש צו אויסאיבן אין זייערע שולן עפּעס מער ווי וואס איז זיי ערלויבט דורך די געזעצן, אזוי זאלן זיי נישט ליידן קיין שום אוממעגליכקייט אין דעם וואס איז זיי אויפגעגעבן געווארן". די דאזיגע פּאזיציע האט צוזאמענגעפאסט די פּויפּסטליכע פּאליטיק און האט געשטעלט דעם ביישפּיל פאר אלע שפּעטערע פּויפּסטליכע געזעצגעבונג אין דעם ענין. די דערקלערונג איז רעפּראדוצירט געווארן אלס א פיקסטירטע רובריק, Sicut Judaeis, אין שוץ-בולן וואס זענען ארויסגעגעבן געווארן דורך פּויפּסטן פון שפּעטערן מיטל-אלטער ביי ווייניגסטנס 22 געלעגנהייטן. מיט גרעגארי דעם ערשטן, מער פון דעם, איז דער פּויפּסטום אנערקענט געווארן אלס די העכסטע אויטאריטעט פון דער מערב'דיגער קירכע און אזוי האבן אידן אינדרויסן פון רוים, און אפילו אויסער איטאליע, אנגעהויבן צו אדרעסירן אפּעלאציעס פאר שוץ צו די פארשידענע פּויפּסטן, בעיקר דורך דער פארמיטלונג פון די אידן פון רוים{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ||
די פּויפּסטן וואס זענען געווען נאכדעם האבן אנגעפירט די פּאליטיק ווי גרעגארי דער ערשטער האט באשטימט, אבער זיי האבן עס נישט ווייטער אויסגעשפּרייט. אין צייטן פון סכנה פאר דער קירכע און דערפאלגנדיקער רפאָרם אינעווייניק, איז געווען אַ נייגונג צו אונטערשטרייכן די נעגאַטיווע זייַט מער ווי די פּאָזיטיווע. אַזוי, פּאָפּ סטעפאַן דער דריטער (768–772) האָט זיך געקעשט איבער דער באַפאַרטער פּאָזיציע פון די אידן אין *נאַרבאָנע, וועגן זייער באזיץ פון ערדישע נכסים און זייער צוזאַמענלעבן מיט קריסטן ווי גלייכע שכן. | |||
===768–1046=== | ===768–1046=== | ||
=== | ===מיטל אלטער=== | ||
אין די מיטל־אלטער האבן די פּויפּסטן געהאט א פארצווייגטע געשיכטע פון באַציאונגען מיט אידן. טייל פּויפּסטן, ווי קאליקסטוס דער צווייטער (1119-1124), האבן ארויסגעגעבן בולעס וואס האבן פארדאמט געצוואונגענע טבילה און אקטן פון געוואלדטאטן קעגן אידן. אנדערע פּויפּסטן, ווי אינאָסענט דער דריטער (1198-1216), האבן איינגעפירט באגרעניצונגען קעגן אידן, ווי למשל די פאדערונג צו טראגן א [[געלע לאטע|ספּעציעלער צייכן]] אויף זייערע קליידער. | אין די מיטל־אלטער האבן די פּויפּסטן געהאט א פארצווייגטע געשיכטע פון באַציאונגען מיט אידן. טייל פּויפּסטן, ווי קאליקסטוס דער צווייטער (1119-1124), האבן ארויסגעגעבן בולעס וואס האבן פארדאמט געצוואונגענע טבילה און אקטן פון געוואלדטאטן קעגן אידן. | ||
ווען בנימין מטודילה איז געקומען קיין רוים ארום 1165, האט ער געפונען די אידן לעבן מיט פרידן און רואיגקייט. דער פּויפּסט אלעקסאנדער דער דריטער האט אויף זיי געהאט אזא גינסטיג אויג, אז ער האט באפרייט די צוויי הונדערט אידישע איינוואוינער פון שטאָט רוים פון אלע שטייערן. ער האט באשטימט פון צווישן די אידן משרתים, און דער גרעסטער פון זיי איז געווען רבי יחיאל, א יונגער מאן, א שיינער אויסזען און א מאן מיט פארשטאנד, וואס דער פּויפּסט האט אים באשטימט איבער זיין הויזגעזינט און אלץ וואס ער האט געהאט. יחיאל איז דער אייניקל פון רבינו נתן, דער מחבר פון ספר הערוך{{הערה| | |||
[[s:מסעות בנימין מטודלה#צפון איטליה|מסעות בנימין מטודלה ח']]}}. | |||
בימי אלכסנדר השלישי נועדו שלוש מאות בישופים מאיטליא מצרפת ומספרד עירה רומי, להתיעץ על דבר דתם וכהונתם (1179־4939), אל ועד לַטֶרַן. ויהיו ביניהם כמרים חורשים על ישראל רעה גדולה, ויחרד לב העם ויצומו שלשה ימים, ויהפוך האפיפיור את לב כהניו ולא גזרו על היהודים בלתי אם שני דברים: האחת, כי יהיה הנוצרי כשר לעדות במשפט, אשר בין יהודי לחברו, ככל אשר כשר היהודי לעדות במשפט אשר בין נוצרי לחברו, בתתם טעם הגון לדבריהם לאמר: למה יגרע הנוצרי מן היהודי במשפט העדות? והשנית, היא גזרת אסור לשכור להם משרתים נוצרים, כאשר כבר גזרו הכמרים בועדיהם השכם וגזור. לעומת זה העמידו חוק לבלתי אנוס איש ישראל להתנצר על כרחו, לבלתי שלוח איש נוצרי ידו אל עצמם ובשרם ואל קנינים, ולבלתי הפרע אותם בעבודת אלהיהם.{{הערה| [https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k51606z/f129 Mansi Concilia] XXII T, p. 231–259. מובא גרץ גד"י 400 VI.}}. | |||
אנדערע פּויפּסטן, ווי אינאָסענט דער דריטער (1198-1216), האבן איינגעפירט באגרעניצונגען קעגן אידן, ווי למשל די פאדערונג צו טראגן א [[געלע לאטע|ספּעציעלער צייכן]] אויף זייערע קליידער. | |||
אינאצענט דער דריטער האט באשטעטיגט די "Constitutio pro Judaeis" אבער אויך פרובירט צו צווינגען די אנטי-יידישע קאנאנען פון [[לאטעראן קאנציל]]. | |||
כאטש אלע, אדער כמעט אלע, נאכפאלגער פון אינאָצענט דער דריטער האבן באשטעטיגט די Constitutio pro Judaeis, האבן זיי געווענליך פּרובירט צו פארזיכערן די דורכפיר פון די אנטי-אידישע קאַנאָנען פון דער לאַטעראַן קאונסיל. האָנאָריוס דער דריטער (1216–1227) איז אבער געווען געצוואונגען דורך אומשטענדן צו ערלויבן דעם קעניג פון קאסטיליע צו סוספּענדירן די פליכט צו טראגן די [[אידישע אפצייכן|אידישע אפּצייכן]] ווי באשטימט דורך דעם קאונסיל, כדי צו פארמיידן די אידן פון מיגרירן צו מוסולמענישע געביטן. אונטער גרעגארי דער ניינטער (1227–1241), וועלכער האט פרובירט צו צווינגען דאס טראגן דעם אפּצייכן אין נאַוואַרע (1234), איז די פּאפּסטליכע אפענסיווע קעגן די אידן פארברייטערט געווארן צו אידישער ליטעראטור, ווייל מיט זיין ערלויבעניש איז דער אנפאל אויף ספרים און דעם תלמוד אנגעהויבן געווארן. קאפּיעס פון דעם לעצטן זענען פארהאלטן געווארן ביז אַן אויספארשונג וועגן זייער אינהאלט (1239; זעט [[ניקאלאס דאנין]], [[רבי יחיאל פון פאריז]]). דאס איז נאכגעפאלגט געווארן דורך זייער פארדאמונג און פאר'משפּט'ונג צו פארברענען, וואס איז ווארשיינליך פארגעקומען נישט נאר אין פראנקרייך, נאר אויך (אונטער דער ספּעציפישער אויטאריטעט פון פּויפּסט) אין רוים (זעט [[שריפת התלמוד]]). [[אינאצענט דער פערטער|אינאָצענט דער פערטער]] (1243–1254) האָט איבערגע'חזר'ט די פארדאמונג פון תלמוד אין זיין בול Impia judaeorum perfidia פון 1244. אין 1253 האט ער באשטעטיגט דעם ארכיבישאָפּ'ס ארויסטרייבונג פון די אידן פון ווינא אין פראנקרייך ווייל זיי האבן נישט געהארכזאמט די לאַטעראַנישע דעקרעטן, און אין 1250 האט ער אינטערווענירט צו פארמיידן די אויפבוי פון א נייער [[קארדאבער שול|שול]] אין [[קארדאווא|קארדאבא]]. מצד שני האט ער אין צוויי בולן פון 1246 אומצוויידייטיג פארדאמט [[בלוט בלבול|בלוט־בלבולים]] וואס האבן אנגעהויבן אויפצוקומען, און האט אריינגענומען זיין פארדאמונג אין דער Constitutio pro Judaeis, וואס ער האט ארויסגעגעבן צום צווייטן מאל אין יענעם יאר. די דאזיגע פארדאמונג איז געבליבן אַן אינטעגראַלער טייל פון דעם טעקסט פון דער Constitutio ווען אימער זי איז שפּעטער ווידער ארויסגעגעבן געווארן דורך זיינע נאכפאלגער. כאטש [[אלעקסאנדער דער פערטער]] (1254–1261) האט פרובירט צו צווינגען דעם אידישן אפּצייכן און האט אנגעצונדן ווייטערדיגע אנפאלן אויף דעם תלמוד, האט ער אויך אנערקענט דעם ווערט פון די אידישע סוחרים פאר זיין אוצר, און אין 1255 האָט ער א צאל פון זיי באפרייט פון אלע שטייערן איבער די פּאפּסטליכע פארמעגן. | |||
כאטש אלע, | |||
===1265–??=== | ===1265–??=== | ||
| שורה 89: | שורה 98: | ||
די באציאונגען אונטער פּויפּסט פראנציסקוס דער ערשטער (2013–2025) זענען געווען קאָמפּליצירט. <!-- ער האט טעלעגראפירט דעם הויפט־רב פון רוים, ריקאַרדאָ שמועל די סעני, וועגן זיין ערוועלט ווערן אלס פּויפּסט, וואס איז געווען די ערשטע מאל אז א נייער פּויפּסט האט גלייך קאמוניקירט מיט א אידישן רעליגיעזן פירער. כאטש דער רב האט נישט געקענט אנטיילנעמען אין דער פּויפּסטליכער איינשווערונג צוליב פסח, איז די טעלעגראם באטראכט געווארן ווי אַן איינלאדונג צו דיאַלאָג. שפּעטער איז פארגעקומען א דירעקטער באַגעגעניש צווישן דעם נייעם פּויפּסט און פארשטייער פון פארשידענע גלויבנס, ביי וועלכער דער פּויפּסט האט אויסגעדריקט זיין אינטערעס אין דעם רב און די רוימישע אידן{{הערה|שם=טאבלעט}}. --> כאטש ער האט געהאט פערזענליכע פריינדשאפטן מיט אידישע פירער און האט געשטיצט פארשונג איבער דער ראָלע פון דער קאטוילישער קירכע ביים חורבן אייראפּע, איז ער אויך קריטיקירט געווארן פאר אנטי-מדינת ישראל שטימען און פארשטארקן אנטי-אידישע סטערעאָטיפּן{{הערה|{{לינק|שרייבער=Yvette Alt Miller|קעפל=Pope Francis and the Jews|זייטל=Aish|דאטום=אפריל 21, 2025|אדרעס=https://aish.com/pope-francis-and-the-jews/}}}}. טראץ די קאנטראווערסיעס האבן אידישע ארגאניזאציעס אויסגעדריקט זייער אנערקענונג פאר זיין איבערגעגעבנקייט פאר דיאלאג און זיין פארדאמונג פון אנטיסעמיטיזם{{הערה|{{לינק|שרייבער=|קעפל=Eulogizing pope, Jewish groups stress his response to Jew-hatred, hint at views on Gaza - JNS.org|זייטל=JNS.org|דאטום=אפריל 21, 2025|אדרעס=https://www.jns.org/eulogizing-pope-jewish-groups-stress-his-response-to-jew-hatred-hint-at-views-on-gaza/}}}}. | די באציאונגען אונטער פּויפּסט פראנציסקוס דער ערשטער (2013–2025) זענען געווען קאָמפּליצירט. <!-- ער האט טעלעגראפירט דעם הויפט־רב פון רוים, ריקאַרדאָ שמועל די סעני, וועגן זיין ערוועלט ווערן אלס פּויפּסט, וואס איז געווען די ערשטע מאל אז א נייער פּויפּסט האט גלייך קאמוניקירט מיט א אידישן רעליגיעזן פירער. כאטש דער רב האט נישט געקענט אנטיילנעמען אין דער פּויפּסטליכער איינשווערונג צוליב פסח, איז די טעלעגראם באטראכט געווארן ווי אַן איינלאדונג צו דיאַלאָג. שפּעטער איז פארגעקומען א דירעקטער באַגעגעניש צווישן דעם נייעם פּויפּסט און פארשטייער פון פארשידענע גלויבנס, ביי וועלכער דער פּויפּסט האט אויסגעדריקט זיין אינטערעס אין דעם רב און די רוימישע אידן{{הערה|שם=טאבלעט}}. --> כאטש ער האט געהאט פערזענליכע פריינדשאפטן מיט אידישע פירער און האט געשטיצט פארשונג איבער דער ראָלע פון דער קאטוילישער קירכע ביים חורבן אייראפּע, איז ער אויך קריטיקירט געווארן פאר אנטי-מדינת ישראל שטימען און פארשטארקן אנטי-אידישע סטערעאָטיפּן{{הערה|{{לינק|שרייבער=Yvette Alt Miller|קעפל=Pope Francis and the Jews|זייטל=Aish|דאטום=אפריל 21, 2025|אדרעס=https://aish.com/pope-francis-and-the-jews/}}}}. טראץ די קאנטראווערסיעס האבן אידישע ארגאניזאציעס אויסגעדריקט זייער אנערקענונג פאר זיין איבערגעגעבנקייט פאר דיאלאג און זיין פארדאמונג פון אנטיסעמיטיזם{{הערה|{{לינק|שרייבער=|קעפל=Eulogizing pope, Jewish groups stress his response to Jew-hatred, hint at views on Gaza - JNS.org|זייטל=JNS.org|דאטום=אפריל 21, 2025|אדרעס=https://www.jns.org/eulogizing-pope-jewish-groups-stress-his-response-to-jew-hatred-hint-at-views-on-gaza/}}}}. | ||
<!-- | |||
---- | |||
די טראַדיציע פון אידישע מתנות פאר די פּויפּסטן, ווי א ספר-תורה ביי דער קאָראַנאַציע פון אַ נייעם פּויפּסט, האט געדינט ווי אַ סימבאָל פון די קאָמפּלעקסע באַציאונגען. דער פּויפּסט האט געווענליך אָפּגעוואָרפן די מתנה מיט באגרעניצטע ווערטער, וואס האבן אפּגעשפּיגלט די טעאלאגישע דיפערענצן. אבער די טראדיציע האט אויך געוויזן די אנערקענונג פון דער ספּעציפישער ראלע וואס אידן האבן געשפּילט אין דער געזעלשאפט און רעליגיע פון רוים{{הערה|שם=טאבלעט|[https://www.tabletmag.com/sections/history/articles/jews-and-pope The Jews and the Pope], Tablet Magazine.|כיוון=שמאל}}. --> | |||
==פונקציעס און אויטאָריטעט== | ==פונקציעס און אויטאָריטעט== | ||
| שורה 99: | שורה 112: | ||
איין לעגענדע דערציילט וועגן דעם זון פון א רב און געלערנטן פון דעם 10טן יארהונדערט, וועלכער איז געווארן געקידנאפּט, געטויפט און עווענטועל געווארן א פּויפּסט. זיין פאטער האט אים אנגעבליך געטראפן און אפילו באזוכט. די אָריגין פון דער לעגענדע וועגן א אידישן פּויפּסט שטאמט פון דער געשיכטע פון [[רבי שמעון הגדול|רבי שמעון בן יצחק הגדול]] פון [[מיינץ]], וועמענס זון אלחנן איז געקידנאפּט געווארן און געטויפט געווארן{{הערה|[https://www.rabbiwein.com/blog/jewish-popes-652.html JEWISH POPES : Rabbi Wein : Jewish Destiny]|כיוון=שמאל}}. | איין לעגענדע דערציילט וועגן דעם זון פון א רב און געלערנטן פון דעם 10טן יארהונדערט, וועלכער איז געווארן געקידנאפּט, געטויפט און עווענטועל געווארן א פּויפּסט. זיין פאטער האט אים אנגעבליך געטראפן און אפילו באזוכט. די אָריגין פון דער לעגענדע וועגן א אידישן פּויפּסט שטאמט פון דער געשיכטע פון [[רבי שמעון הגדול|רבי שמעון בן יצחק הגדול]] פון [[מיינץ]], וועמענס זון אלחנן איז געקידנאפּט געווארן און געטויפט געווארן{{הערה|[https://www.rabbiwein.com/blog/jewish-popes-652.html JEWISH POPES : Rabbi Wein : Jewish Destiny]|כיוון=שמאל}}. | ||
==אנדערע וויכטיגע פּויפּסטן אין באצוג צו אידן== | ==אנדערע וויכטיגע פּויפּסטן אין באצוג צו אידן== | ||