בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(←היסטאריע: כזה) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 27: | שורה 27: | ||
::די דריי ווערן אנגערופן: | ::די דריי ווערן אנגערופן: | ||
<ol style="list-style-type: hebrew;"> | <ol style="list-style-type: hebrew;"> | ||
:::<li>'''מגן''' - געזאגט ביי די ערשטע ברכה פון 'מגן אברהם'. בדרך כלל איז דאס א פיוט פון עטליכע בתים, און דערנאך פלעגט נאכפאלגן א רייע פון פסוקים, וואס האט שייכות מיט דעם פיוט, דער ערשטער פון זיי געווענליך פון דער היינטיגער פרשה. נאך דעם לעצטן פסוק האט | :::<li>'''מגן''' - געזאגט ביי די ערשטע ברכה פון 'מגן אברהם'. בדרך כלל איז דאס א פיוט פון עטליכע בתים, און דערנאך פלעגט נאכפאלגן א רייע פון פסוקים, וואס האט שייכות מיט דעם פיוט, דער ערשטער פון זיי געווענליך פון דער היינטיגער פרשה. נאך דעם לעצטן פסוק האט נאכגעפאלגט איין בית, אין פארעם פון א קייט - דער לעצטער אות פונעם לעצטן פסוק איז געווען דער ערשטער ווארט פונעם בית, און דאס האט געדינט צו אויספירן מעין החתימה פון די ברכה{{הערה|גולדשמיט זייט לג}}.</li> | ||
:::<li>'''מחיה''' - געזאגט ביי די צווייטע ברכה פון 'מחיה המתים'. דער געבוי פונעם מחיה איז געווען דער זעלבער ווי פון דעם מגן. און האט זיך באצויגן איבערן המשך פון די קריאת התורה</li> | :::<li>'''מחיה''' - געזאגט ביי די צווייטע ברכה פון 'מחיה המתים'. דער געבוי פונעם מחיה איז געווען דער זעלבער ווי פון דעם מגן. און האט זיך באצויגן איבערן המשך פון די קריאת התורה.</li> | ||
:::<li>'''משלש''' - דער ערשטער פיוט פון דער דריטער ברכה פון 'הא-ל הקדוש'. די פריערדיגע פייטנים פלעגן באזירן דעם פיוט אויף די פסוקים פון די הפטרה. אויך ביי דעם פיוט האט נאכגעפאלגט א רייע פסוקים, און האבן זיך געענדיגט מיט דעם פסוק "ימלוך ה' לעולם…"{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|קמו|י}}}}, אדער "ואתה קדוש יושב תהילות ישראל"{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|כב|ד}}}} אדער ביידע. צום לעצטן פסוק איז צוגעלייגט געווארן די ווערטער "א-ל נא", דאס ערשיינט שוין אויך אין די כתבי יד, און די פארשער זענען ביי די מיינונג איז דאס דארף אנצודייטן אויפ'ן אנהייב פונעם נאכפאלגנדן פיוט{{הערה|גולדשמיט זייט לג}}.</li> | :::<li>'''משלש''' - דער ערשטער פיוט פון דער דריטער ברכה פון 'הא-ל הקדוש'. די פריערדיגע פייטנים פלעגן באזירן דעם פיוט אויף די פסוקים פון די הפטרה. אויך ביי דעם פיוט האט נאכגעפאלגט א רייע פסוקים, און האבן זיך געענדיגט מיט דעם פסוק "ימלוך ה' לעולם…"{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|קמו|י}}}}, אדער "ואתה קדוש יושב תהילות ישראל"{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|כב|ד}}}} אדער ביידע. צום לעצטן פסוק איז צוגעלייגט געווארן די ווערטער "א-ל נא", דאס ערשיינט שוין אויך אין די כתבי יד, און די פארשער זענען ביי די מיינונג איז דאס דארף אנצודייטן אויפ'ן אנהייב פונעם נאכפאלגנדן פיוט{{הערה|גולדשמיט זייט לג}}.</li> | ||
דאס האט אריינגעפירט צום לענגערן סעריע וואס האט געדינט אלס אריינפיר צו דאס זאגן 'קדושה': | דאס האט אריינגעפירט צום לענגערן סעריע וואס האט געדינט אלס אריינפיר צו דאס זאגן 'קדושה': | ||
:::<li> דער פיוט נאכ'ן משלש איז א קורצער און פון אן אנדער סארט ווי געווענליך, דאס געבוי איז צעשטרויבלט, מיט אומפינקטליכע שורות, און אלע ווערטער פונעם גאנצן פיוט זענען אויפ'ן זעלבן גראם. דער פיוט ענדיגט זיך מיט די ווערטער "קדוש", "נורא וקדוש" אדער "נורא ומרום וקדוש", וואס איז דורכאויס די דורות באשטימט געווארן אויף "חי וקים נורא ומרום וקדוש". | :::<li> דער פיוט נאכ'ן משלש איז א קורצער און פון אן אנדער סארט ווי געווענליך, דאס געבוי איז צעשטרויבלט, מיט אומפינקטליכע שורות, און אלע ווערטער פונעם גאנצן פיוט זענען אויפ'ן זעלבן גראם. דער פיוט ענדיגט זיך מיט די ווערטער "קדוש", "נורא וקדוש" אדער "נורא ומרום וקדוש", וואס איז דורכאויס די דורות באשטימט געווארן אויף "חי וקים נורא ומרום וקדוש".</li> | ||
:::<li> דער | :::<li> דער פינפטער פיוט איז א גרעסערע פיוט וואס רעדט ארום איבער ענינים פון אגדה, אלס אויספיר צו דעם פיוט זאגט מען דעם פארצייטישן תפילה פון "א-ל נא לעולם תוערץ". דאס געבוי פון דעם פיוט קען זיין פארשידנארטיג, יניי פלעגט אריינשטעלן אן '''עשיריה''', א פיוט וואס דער אקראסטיך לויפט פון אות א' ביז י'{{הערה|זעט עזרא פליישר, שירת הקודש העברית בימי הביניים, ירושלים 1975, זייט 146}}. ווידעראום רבי אלעזר הקליר פלעגט געווענליך לייגן א שיר פון פיר סטאנצן אין יעדן סטראף, מיט זיין נאמען אלס די אקראסטיך.</li> | ||
:::אין די קדושתאות פון ימים נוראים פעלט דער פערטער און פיפטער פיוט{{הערה|זעט רוקח, הל' ראש השנה, סימן ר, און נאך}}, לויט געוויסע מנהגים זאגט מען אנשטאט דעם דער פיוט "אתה הוא אלקינו", מיט'ן אויספיר פון "חי וקיים נורא ומרום וקדוש"{{הערה|גולדשמיט זייט לד}}.</li> | :::אין די קדושתאות פון ימים נוראים פעלט דער פערטער און פיפטער פיוט{{הערה|זעט רוקח, הל' ראש השנה, סימן ר, און נאך}}, לויט געוויסע מנהגים זאגט מען אנשטאט דעם דער פיוט "אתה הוא אלקינו", מיט'ן אויספיר פון "חי וקיים נורא ומרום וקדוש"{{הערה|גולדשמיט זייט לד}}.</li> | ||
:::<li> דינט אלס אריינפיר צום סילוק, און פלעגט ביי רוב פארצייטישע פיוטים זיין מיט א צאמגענומענער און מסודר'דיגער פיוט. ביים קליר איז דאס על פי רוב געווען מיט א '''קיקלר''' געבוי, בתים פון דריי | :::<li> דינט אלס אריינפיר צום סילוק, און פלעגט ביי רוב פארצייטישע פיוטים זיין מיט א צאמגענומענער און מסודר'דיגער פיוט. ביים קליר איז דאס על פי רוב געווען מיט א '''קיקלר''' געבוי, בתים פון דריי פערזן איטליכער, און נאך יעדע דריי בתים קומט א '''פזמון''' וואס פירט אויס מיט'ן ווארט "קדוש", דער סדר פלעגט ווארשיינליך זיין אז דער חזן האט געזאגט דעם פיוט, און דער קהל אדער א כאר האט געענטפערט מיט'ן פזמון{{הערה|אזוי זעט מען פון תלמידי רש"י}} (דאס איז בעצם די שטיקלעך וואס ווערט היינט געזאגט "חזן וקהל" בעפאר דעם פיוט, וויבאלד מיט די צייט האט מען אויפגעהערט צו זאגן דעם פזמון אינצווישן די בתים, און מען זאגט עס נאר אנהייב און סוף{{הערה|תלמידי רש"י; זעט אויך תוספות ראש השנה ג. ד"ה וישמע וואס רופט דאס אן א "פזמון לפרשת זכור"}}), אדער אן '''עסתריוטא''' - בתים פון צוויי שורות גראמען, און דערנאך א דריטער גראם וואס ענדיגט זיך מיט "קדוש".</li> | ||
:::<li> '''רהיט''' - אן אריינפיר צו קדושה, און רעדט געווענליך איבער די מעלה פון די מלאכים און די גרויסקייט פון די אידן איבער זיי. זיי הייבן זיך מיטן ווארט "ובכן". אפטמאל ווערט דער רהיט זיך אנהייבן מיט א פסוק (צום ביישפיל; "ובכן ויהי בשלם סוכו") און דער פייטן וועט דרש'ענען דעם גאנצן פסוק אין די רייע. אין געוויסע קדושתאות זענען די רהיטים אויסגעלאזט געווארן מיט די יארן, אבער אין די [[קאיר גניזה]] זעט מען אז זיי האבן עקזיסטירט. עס קען אויך זיין מערערע רהיטים (אדער רהוטות) און איין סעריע.</li> | :::<li> '''רהיט''' - אן אריינפיר צו קדושה, און רעדט געווענליך איבער די מעלה פון די מלאכים און די גרויסקייט פון די אידן איבער זיי. זיי הייבן זיך מיטן ווארט "ובכן". אפטמאל ווערט דער רהיט זיך אנהייבן מיט א פסוק (צום ביישפיל; "ובכן ויהי בשלם סוכו") און דער פייטן וועט דרש'ענען דעם גאנצן פסוק אין די רייע. אין געוויסע קדושתאות זענען די רהיטים אויסגעלאזט געווארן מיט די יארן, אבער אין די [[קאיר גניזה]] זעט מען אז זיי האבן עקזיסטירט. עס קען אויך זיין מערערע רהיטים (אדער רהוטות) און איין סעריע.</li> | ||
:::<li>'''סילוק''' - דער אויספיר פירט אריין צו די פסוקים פון "קדושה", ביי קליר און זיינע נאכפאלגער איז דאס דער לענגסטער פיוט פון אלע, און איז בכלל נישט געבויט מיט קיין ריטם פון א ליד. דער סילוק פלעגט דינען אלס אריינפיר צו די פסוקים פון "קדוש" און ברוך", אנשטאט די באשטימטע נוסח פון "כתר יתנו לך" אדער "נעריצך". דער חזן האט געזאגט דעם אריינפיר און אויסגעפירט "ככתוב וקרא זה אל זה ואמר", און דער גאנצער קהל האט געענפערט צו אים מיט דעם פסוק פון "קדוש".</li> | :::<li>'''סילוק''' - דער אויספיר פירט אריין צו די פסוקים פון "קדושה", ביי קליר און זיינע נאכפאלגער איז דאס דער לענגסטער פיוט פון אלע, און איז בכלל נישט געבויט מיט קיין ריטם פון א ליד. דער סילוק פלעגט דינען אלס אריינפיר צו די פסוקים פון "קדוש" און ברוך", אנשטאט די באשטימטע נוסח פון "כתר יתנו לך" אדער "נעריצך". דער חזן האט געזאגט דעם אריינפיר און אויסגעפירט "ככתוב וקרא זה אל זה ואמר", און דער גאנצער קהל האט געענפערט צו אים מיט דעם פסוק פון "קדוש".</li> | ||
:::<li>'''פיוטי קדושה''' - די קדושתא האט זיך אריגינעל אריינגעצויגן אויך צווישן די פסוקים זעלבסט, אלס אלטערנאטיוו צום פארזאג פונעם חזן אויף די פסוקים פון קדושה ("אז בקול רעש גדול" אדער "כבודו מלא עולם"). אין די מאנוסקריפטן פון דער גניזה ווערן זיי אנגערופן '''אופנים'''. מיט די צייט האט מען אנגעהויבן זאגן ביידע, סיי דער באשטימטער נוסח און דערנאך ספעציעלן | :::<li>'''פיוטי קדושה''' - די קדושתא האט זיך אריגינעל אריינגעצויגן אויך צווישן די פסוקים זעלבסט, אלס אלטערנאטיוו צום פארזאג פונעם חזן אויף די פסוקים פון קדושה ("אז בקול רעש גדול" אדער "כבודו מלא עולם"). אין די מאנוסקריפטן פון דער גניזה ווערן זיי אנגערופן '''אופנים'''. מיט די צייט האט מען אנגעהויבן זאגן ביידע, סיי דער באשטימטער נוסח און דערנאך דעם ספעציעלן. שפעטער איז אבער דער טייל פון די קדושתא כמעט אינגאנצן פארגעסן געווארן, סיידן אין די קדושתאות פון ימים נוראים וואו עס איז פארבליבן דער פיוט "וחיות בוערות כגחלי אש".</li> | ||
</ol> | </ol> | ||
| שורה 76: | שורה 76: | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*יעקב וינגרטן, מבוא צום מחזור אויף ראש השנה, תשע"ט ז' 84–113 | *יעקב וינגרטן, מבוא צום מחזור המפורש אויף ראש השנה, תשע"ט ז' 84–113 | ||
*יצחק משה עלבויגן, [https://sammlungen.ub.uni-frankfurt.de/freimann/content/pageview/1122039 דער יודישע גאטעסדינסט אין זיינער געשיכטליכען ענטוויקלונג], פראנקפורט 1924, זייטן 212 און ווייטער {{לינקשפראך|דייטש}} | *יצחק משה עלבויגן, [https://sammlungen.ub.uni-frankfurt.de/freimann/content/pageview/1122039 דער יודישע גאטעסדינסט אין זיינער געשיכטליכען ענטוויקלונג], פראנקפורט 1924, זייטן 212 און ווייטער {{לינקשפראך|דייטש}} | ||
*{{היברובוקס|מנחם זולאי|פיוטי יניי|39280|page=9|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרצ"ח|עמ=13–16}} | *{{היברובוקס|מנחם זולאי|פיוטי יניי|39280|page=9|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרצ"ח|עמ=13–16}} | ||