בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,367
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(אפשר זאל מען מאכן א באזונדערע אפטיילונג פאר לעגענדעס) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 66: | שורה 66: | ||
אגדת ספר שמואל, אגדת תהלים, בראשית רבי, ר' ברוך בר' אליעזר, בריתא של רבי אליעזר בנו של ר' יוסי הגלילי מל"ב מדות, ברייתא דמלאכת המשכן, ברייתא דמ"ט מדות, דברים רבי, דונש בן לברט, הבבלי (דאָס איז ר' שלמה בן ר' יהודה מרומא), הפּייטן (ר' אלעזר הקליר), ויקרא רבה, רבי יהודה הדרשן מטולושא, ר' יעקב בר מנחם אָדער מנחם בן סרוק, מסורה גדולה, רבי משה הערשן (אויך הירשן), סדר עולם, רבי סעדי', ספרא, ספרי, ספרי של פּנים שני, פּירושי א"ב של רבי מכיר, פּסיקתא גדולה, פּרקי רבי אליעזר, רבי קלונימוס, תוספתא, תורת כהנים (ספרא), תלמוד בעלי, תלמוד ירושלמי, תנחומא, תנ"כ, תרגום אונקלוס, תרגום יונתן אָדער תרגום ירושלמי, תרגום של נביאים, תרגום של הכתובים. פאַראַן כתבי יד אין וועלכע עס ווערן אויך דערמאַנט תלמידים פון רש"י. | אגדת ספר שמואל, אגדת תהלים, בראשית רבי, ר' ברוך בר' אליעזר, בריתא של רבי אליעזר בנו של ר' יוסי הגלילי מל"ב מדות, ברייתא דמלאכת המשכן, ברייתא דמ"ט מדות, דברים רבי, דונש בן לברט, הבבלי (דאָס איז ר' שלמה בן ר' יהודה מרומא), הפּייטן (ר' אלעזר הקליר), ויקרא רבה, רבי יהודה הדרשן מטולושא, ר' יעקב בר מנחם אָדער מנחם בן סרוק, מסורה גדולה, רבי משה הערשן (אויך הירשן), סדר עולם, רבי סעדי', ספרא, ספרי, ספרי של פּנים שני, פּירושי א"ב של רבי מכיר, פּסיקתא גדולה, פּרקי רבי אליעזר, רבי קלונימוס, תוספתא, תורת כהנים (ספרא), תלמוד בעלי, תלמוד ירושלמי, תנחומא, תנ"כ, תרגום אונקלוס, תרגום יונתן אָדער תרגום ירושלמי, תרגום של נביאים, תרגום של הכתובים. פאַראַן כתבי יד אין וועלכע עס ווערן אויך דערמאַנט תלמידים פון רש"י. | ||
און עס איז כדאי צו באַמערקן אַז כאָטש רש"י'ס פּירוש אויף תורה איז דער בעסטער און וויכטיגסטער פון אַלע אַנדערע פּירושים, פונדעסטוועגן, האָט ער אַליין צוגעגעבן אַז ווען ער וואָלט געהאַט צייט, וואָלט ער געמאַכט אַ נייעם פּירוש אויף תנ"כ. דער רשב"מ זאָגט אין זיין פּירוש אויף חומש, אָנהייב סדרה וישב : "וגם רבנו שלמה, | און עס איז כדאי צו באַמערקן אַז כאָטש רש"י'ס פּירוש אויף תורה איז דער בעסטער און וויכטיגסטער פון אַלע אַנדערע פּירושים, פונדעסטוועגן, האָט ער אַליין צוגעגעבן אַז ווען ער וואָלט געהאַט צייט, וואָלט ער געמאַכט אַ נייעם פּירוש אויף תנ"כ. דער רשב"מ זאָגט אין זיין פּירוש אויף חומש, אָנהייב סדרה וישב: "וגם רבנו שלמה, אבי אמי, מאיר עיני גולה, שפּירש תורה נביאים וכתובים, נתן לב לפרש פּשוטו של מורא. ואף אני שמואל ב"ר מאיר חתנו זצ"ל נתווכחתי עמו ולפניו, והודה לי שאילו היה לו פּנאי, היה צריך לעשות פּירושים אחרים, לפי הפּשטות המתחדשים בכל יום". און אויך רבינו שלמה, מיין מוטערס פאָטער, וועלכער בעלייכט די אויגן פונעם גלות אי־ דענטום, האָט געמאַכט אַ פּירוש אויף תורה, נביאים און כרובים, לויטן פּראָסטן פּשט. און איך, שמואל, דער זון פון זיין איידעם ר' מאיר זצ"ל, האָב אַרגומענטירט מיט אים, און ער האָט מיר מודה געווען אַז ווען ער וואלט געהאט צייט, וואלט ער בעדאַרפט מאַכן נייע פּירושים… | ||
רש"י אויף ש"ס העלפט דעם תלמיד צו אויף כאַפּן, צו אויף פאַסן די לעגאַלע מע־ טאָדיק, די פּקח'דיגע, שאַרפע דורך | רש"י אויף ש"ס העלפט דעם תלמיד צו אויף כאַפּן, צו אויף פאַסן די לעגאַלע מע־ טאָדיק, די פּקח'דיגע, שאַרפע דורך דרינגענדיגע ארגומענטן פון די חכמי התלמוד און די קאָמפּליצירטע פּראָבלעמעס פון הלכה, געזעץ. ער טרעט אויס אַ סטעשקע צו אונזערע גייסטיגע אוצרות אויף וועלכע דער דורכשניטליכער איד קען שפּאַנען גרינג און מיט זיכערקייט. רש"י'ס פּירושים זענען אזוי וויכטיג, אַזוי אויטענטיש און אויטאָריטעטיש אַז זיי זענען אומשיידבאר פונעם טעקסט. זיי זענען ווי א טייל פונעם טעקסט. נישט איין מאָל מאכט זיך וואס מען כאפּט א בליק אין רש"י נאך איידער מען האט גוט אריינגעקוקט אינעם טעקסט. | ||
רש"י אויף ש"ס | רש"י אויף ש"ס באנוצט די אזוי גערופענע עקספּערימענטאַלע מעטאָדע. אין אויסטייטשן די גמרא באַנוצט ער די אינדוקטיווע און דעדוקטיווע מעטאָדע, טראַנירענדיג דעם תלמיד צו דערגרייכן אונאָפּהענגיג די לייזונג פון א פּראָבלעם. רש"י איז געווען אַ "געבוירענער" פּעדאַגאָג. זיין באנוצן זיך מיט ביישפּילן, אילוסטראַציעס, מעטאַפאָרס באַשטעטיגן זיין פּעדאַגאָגישע פעאיגייט. ער באַנוצט זיך אַפילו מיט צייכנונגען צו אילוסטרירן תלמוד'ישע שטעלעס, ווען ער האט געהאַלטן אז אָן דעם וועט עס זיין שווערער פאר דעם לערנער צו פאַרשטיין. פאר אט דעם דאזיגן צוועק פלעגט ער באַזוכן וואַרשטאַטן און לייענען מעדיצין ביכער. ער איז געווען אַזוי באהאַוונט אין מעדיצין, אַז עס איז פארהאן אפילו א מיינונג אז ער איז געווען אַ דאָקטאָר. | ||
רש"י | רש"י האט נישט געשריבן זיין פּירוש אויפן תלמוד כסדר, נעמליך אנגעהויבן מיט מסכתא ברכות און געענדיגט מיט מסכתא נדה. אָט ווייסן מיר דאָך צום ביישפּיל אַז זיין פּירוש אויף פּסחים צט, ב און ווייטער און אויף בבא בתרא פון כט, א און ווייטער האט געענדיגט זיין אייניקל דער רשב"ם. | ||
שוין ביי זיין לעב צייט איז דער "פּרשן דתא", רש"י, געוואָרן אַנערקענט אין דער גאַנצער אידישער וועלט אַלס דער מפורש. דער אבן עזרא וועלכער איז געווען אַלט דרייצן יאָר ביי רש"י'ס פּטירה האָט באַזינגען אים: | שוין ביי זיין לעב צייט איז דער "פּרשן דתא", רש"י, געוואָרן אַנערקענט אין דער גאַנצער אידישער וועלט אַלס דער מפורש. דער אבן עזרא וועלכער איז געווען אַלט דרייצן יאָר ביי רש"י'ס פּטירה האָט באַזינגען אים: | ||
| שורה 93: | שורה 93: | ||
ובן פּורתא". | ובן פּורתא". | ||
אלע פּירושים פון פראנקרייך ווארף אריין אין דער טעקע, אויסער דעם פּרשן דתא (רש"י), און דעם פּירוש פון ר' יוסף טוב עלם, רש"י'ס אַן אייניקל. | |||
רש"י | רש"י האט באשיצט דאס רעכט פון פרויען. ער האט גע'פּסק'ענט אמאל צו שטארק באשטראפן א מאן פאר ברעכן זיין צוזאג צו א פרוי צו חתונה האבן מיט איר ("בריעטש אָף פּראָמיס"). ער האט אויך באשטראפט שטרענג איינעם פאר ארויסטרייבן זיין ווייב אָן א גענוגענדיגער אורזאכע. ער האט ארויסגעוויזן גרויס טאלעראנץ צו זיינע נישט אידישע שכנים, און ער האט געגלויבט יעדן איינעם. | ||
אויסער זיינע | אויסער זיינע בארימטע פּירושים, האָט רש"י געשריבן פאַרשידענע "שאלות ותשובות", לעגאַלע מיינונגען וועגן מיינונגס־פארשידענדיגע פּראבלעמעס אינעם תלמוד'ישן געזעץ. ער איז דער מחבר פון: "ספר הפּרדס", "ספר האורה", ",סדור רש"י", "איסור והיתר", [[סליחות]] אויף וועלכע זיינע תלמידים האָבן געשריבן הערות. ער האָט פארפאסט [[פיוט|פּיוטים]] וועלכע איז אינקארפּארירט אין אונזער ליטורגישער ליטעראטור. רש"י איז בארימט אלס "פּרשן דתא", דער אויסטייטשער און פארטייטשער פון דער תורה און פון דעם תלמוד. און ער איז אנערקענט אלס אויטאריטעט אין אידישן געזעץ. | ||
רש"י | רש"י פארנעמט א ספּעציעלן פּלאץ אין דער אידישער געשיכטע. ער איז איינער פון די בויער פון אידישקייט, און אפשר די באַרימטסטע, פּאָפּולערסטע פּערזענליכקייט ביי אידן. זיין איינגעבוירענע עניוות, פּשטות און פולקאמע צדקות האט אים געמאכט פאר די קרוין פון די אידן שוין אין זיין צייט. | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||