אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "הרב חיים העליר"

773 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 9 חדשים
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה
אין תקציר עריכה
שורה 20: שורה 20:
אור לארבעה עשר
אור לארבעה עשר
ערב הפסח תש"כ}}
ערב הפסח תש"כ}}
ר' חיים איז געבוירן געווארן אין [[ביאליסטאק|ביאַליסטאָק]] אין כ' תמוז תרל"ח{{הערה|1=10 יולי 1878 אין [[יוליאנישער קאלענדאר|יוליאנישן קאלענדאר]]. {{לינק|אדרעס=https://asif.co.il/wpfb-file/קווים-לדמותו-של-הגאון-ר-חיים-הלר/|קעפל=קווים לדמותו של הגאון ר' חיים הלר|זייטל=ספריית אסיף|שפראך=he}}. אומריכטיגע דאטומען ווערן אנגעגעבן אין פארשידענע קוועלער}}. זיין פאטער ר' ישראל ב"ר זאב מאיר פּינסקער, איז געווען א תלמיד חכם{{הערה|{{צ-בוך|מחבר=א. הירשבערג|נאמען=פנקס ביאליסטאק: גרונט-מאטעריאלן צו דער געשיכטע פון די יידן אין ביאליסטאק ביז נאך דער ערשטער וועלט-מלחמה|עמ=187,|כרך=1|קישור=https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yizkor-books/yzk-nybc307175/herschberg-a-s-mark-yudel-pinkes-byalistok-grunt-materyaln-tsu-der-geshikhte-fun-di-yidn-vol-1?book-page=227&book-mode=1up}}|כיוון=שמאל}} וועלכער האט זיך באשעפטיגט מיט האנדל און לויט זיין מצבה האט ער געענדיגט [[גמרא|ש"ס]] 70 מאל{{הערה|שם=:4|{{לינק|אדרעס=https://asif.co.il/wpfb-file/קווים-לדמותו-של-הגאון-ר-חיים-הלר/|קעפל=קווים לדמותו של הגאון ר' חיים הלר|זייטל=ספריית אסיף|שפראך=he}}.}}. ער איז געווען דער אייניקל פון ר' חיים ברודא, מחבר פון 'זרע חיים' (געדרוקט דורך ר' חיים העליר){{הערה|{{היברובוקס|רבי חיים ברודא|זרע חיים|549|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרס"ז}}}}. העליר איז געווען אן אפשטאמיגער פון [[רבי יום-טוב ליפמאן העלער|​​רבי יום טוב ליפמאן העליר]], און האט מקפיד געווען צו שרייבן זיין נאמען ווי דער מחבר פון תוספות יום טוב האט זיך אונטערגעשריבן{{הערה|טוביה פרעשל, [https://www.toviapreschel.com/he/הכרך-הראשון-של-מסורת-התנך-לגרח-העליר/ הכרך הראשון של "מסורת התנ"ך" לגר"ח העליר ז"ל], הדואר 10.22.96}}. העליר'ס עלטערער ברודער איז געווען ר' נחמן העללער {{העב|הרב נחמן הלר}}, וואס איז שפעטער געווארן א רב אין [[טשארלסטאן]], [[וועסט ווירדזשיניע]]. נאך דעם טויט פון ר' חיים'ס מוטער, איז ער אויפגעצויגן געווארן אין [[ווארשע]] דורך זיין פעטער ר' יעקב יוסף ברודא. ער האט נישט געלערנט אין קיין ישיבה, ער האט נישט געהאט קיין רבי'ן, און שוין אלס צען יעריג בחור'ל איז ער געווען באוואוסט אלס "ווארשעווער עילוי". דער הויז פון זיין רייכן פעטער אין ווארשע האט געדינט אלס בית ועד פאר די גרעסטע תלמידי חכמים פון יענע יארן ווען זיי האבן געוויילט אין ווארשע, אריינגערעכנט [[רבי יאשע בער הלוי סאלאווייטשיק|רבי יאשע בער סאלאווייטשיק]], זיין זון [[רבי חיים סאלאווייטשיק|רבי חיים]], דער [[רבי ישראל מאיר הכהן|חפץ חיים]]{{הערה|1={{Cite book |last=Rakeffet-Rothkoff |first=Aaron |url=https://books.google.com/books?id=3y9QBzS-MhMC |title=The Rav: The World of Rabbi Joseph B. Soloveitchik |date=1999 |publisher=KTAV Publishing House, Inc. |isbn=978-0-88125-614-7 |language=en}}|שם=:1|כיוון=שמאל}}, [[רבי יצחק אלחנן ספעקטאר|רבי יצחק אלחנן ספּעקטאָר]], [[רבי נפתלי צבי יהודה בערלין]], און זיין זון רבי חיים בערלין{{הערה|רבי חיים בערלין רעפערירט אין אַ תשובה צו "דער דערמאַנונג פון אונזער יוגנט פריינדשאַפט, ווען יחדיו נמתיק סוד אין פילע ענינים אין טיפעניש פון הלכה אין הויז פון [העלער'ס] פעטער". {{אוצר החכמה|חיים ברלין|שו"ת נשמת חיים - חושן משפט|176453|סי' עב|page=128}}}}, וועלכע פלעגן רעדן מיט דעם יונגן עילוי אין לערנען{{הערה|שם=ראזמארין|אהרן ראזמארין'ס תנ"ך ענציקלאפעדיע, באנד 1, עמ' עה-עט}}. אויסער די גרעניצן פון ווארשע, האט ר' חיים געפירט הלכה'דיגע משא ומתן מיט דער [[רבי חיים חזקיהו מדיני|'שדי חמד']]{{הערה|רח"ח מדיני, שדי חמד, טו, וורשה תרס"ז, עמ' 289 (= כללים, מערכת מ, כלל קפז); הנ"ל, שם, יז, וורשה תרס"ח, עמ' 473 (= פאת השדה, כללים, מערכת ח, כלל יג); הנ"ל, שם, יח, וורשה תרע"ב, עמ' 280 (= שיורי הפאה, מערכת ה, כלל ח).}}, דער [[רבי ברוך לאווסקי|'מנחת ברוך']], דער [[רבי מאיר דן פלאצקי|'כלי חמדה']], דער [[רבי אליהו דוד ראבינאוויץ-תאומים|אדר"ת]], [[רבי אליעזר גארדאן]] פון טעלז, רבי אליהו קלאַצקין פון לובלין, רבי יוסף ענגיל, און אנדערע.
ר' חיים איז געבוירן געווארן אין [[ביאליסטאק|ביאַליסטאָק]] אין כ' תמוז תרל"ח{{הערה|1=10 יולי 1878 אין [[יוליאנישער קאלענדאר|יוליאנישן קאלענדאר]]. {{לינק|אדרעס=https://asif.co.il/wpfb-file/קווים-לדמותו-של-הגאון-ר-חיים-הלר/|קעפל=קווים לדמותו של הגאון ר' חיים הלר|זייטל=ספריית אסיף|שפראך=he}}. אומריכטיגע דאטומען ווערן אנגעגעבן אין פארשידענע קוועלער}}. זיין פאטער ר' ישראל ב"ר זאב מאיר פּינסקער, איז געווען א תלמיד חכם{{הערה|{{צ-בוך|מחבר=א. הירשבערג|נאמען=פנקס ביאליסטאק: גרונט-מאטעריאלן צו דער געשיכטע פון די יידן אין ביאליסטאק ביז נאך דער ערשטער וועלט-מלחמה|עמ=187,|כרך=1|קישור=https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yizkor-books/yzk-nybc307175/herschberg-a-s-mark-yudel-pinkes-byalistok-grunt-materyaln-tsu-der-geshikhte-fun-di-yidn-vol-1?book-page=227&book-mode=1up}}|כיוון=שמאל}} וועלכער האט זיך באשעפטיגט מיט האנדל און לויט זיין מצבה האט ער געענדיגט [[גמרא|ש"ס]] 70 מאל{{הערה|שם=:4|{{לינק|אדרעס=https://asif.co.il/wpfb-file/קווים-לדמותו-של-הגאון-ר-חיים-הלר/|קעפל=קווים לדמותו של הגאון ר' חיים הלר|זייטל=ספריית אסיף|שפראך=he}}.}}. ער איז געווען דער אייניקל פון ר' חיים ברודא, מחבר פון 'זרע חיים' (געדרוקט דורך ר' חיים העליר){{הערה|{{היברובוקס|רבי חיים ברודא|זרע חיים|549|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרס"ז}}}}. העליר איז געווען אן אפשטאמיגער פון [[רבי יום-טוב ליפמאן העלער|​​רבי יום טוב ליפמאן העליר]], און האט מקפיד געווען צו שרייבן זיין נאמען ווי דער מחבר פון תוספות יום טוב האט זיך אונטערגעשריבן{{הערה|שם=מסורת|טוביה פרעשל, [https://www.toviapreschel.com/he/הכרך-הראשון-של-מסורת-התנך-לגרח-העליר/ הכרך הראשון של "מסורת התנ"ך" לגר"ח העליר ז"ל], הדואר 10.22.96}}. העליר'ס עלטערער ברודער איז געווען ר' נחמן העללער {{העב|הרב נחמן הלר}}, וואס איז שפעטער געווארן א רב אין [[טשארלסטאן]], [[וועסט ווירדזשיניע]]. נאך דעם טויט פון ר' חיים'ס מוטער, איז ער אויפגעצויגן געווארן אין [[ווארשע]] דורך זיין פעטער ר' יעקב יוסף ברודא. ער האט נישט געלערנט אין קיין ישיבה, ער האט נישט געהאט קיין רבי'ן, און שוין אלס צען יעריג בחור'ל איז ער געווען באוואוסט אלס "ווארשעווער עילוי". דער הויז פון זיין רייכן פעטער אין ווארשע האט געדינט אלס בית ועד פאר די גרעסטע תלמידי חכמים פון יענע יארן ווען זיי האבן געוויילט אין ווארשע, אריינגערעכנט [[רבי יאשע בער הלוי סאלאווייטשיק|רבי יאשע בער סאלאווייטשיק]], זיין זון [[רבי חיים סאלאווייטשיק|רבי חיים]], דער [[רבי ישראל מאיר הכהן|חפץ חיים]]{{הערה|1={{Cite book |last=Rakeffet-Rothkoff |first=Aaron |url=https://books.google.com/books?id=3y9QBzS-MhMC |title=The Rav: The World of Rabbi Joseph B. Soloveitchik |date=1999 |publisher=KTAV Publishing House, Inc. |isbn=978-0-88125-614-7 |language=en}}|שם=:1|כיוון=שמאל}}, [[רבי יצחק אלחנן ספעקטאר|רבי יצחק אלחנן ספּעקטאָר]], [[רבי נפתלי צבי יהודה בערלין]], און זיין זון רבי חיים בערלין{{הערה|רבי חיים בערלין רעפערירט אין אַ תשובה צו "דער דערמאַנונג פון אונזער יוגנט פריינדשאַפט, ווען יחדיו נמתיק סוד אין פילע ענינים אין טיפעניש פון הלכה אין הויז פון [העלער'ס] פעטער". {{אוצר החכמה|חיים ברלין|שו"ת נשמת חיים - חושן משפט|176453|סי' עב|page=128}}}}, וועלכע פלעגן רעדן מיט דעם יונגן עילוי אין לערנען{{הערה|שם=ראזמארין|אהרן ראזמארין'ס תנ"ך ענציקלאפעדיע, באנד 1, עמ' עה-עט}}. אויסער די גרעניצן פון ווארשע, האט ר' חיים געפירט הלכה'דיגע משא ומתן מיט דער [[רבי חיים חזקיהו מדיני|'שדי חמד']]{{הערה|רח"ח מדיני, שדי חמד, טו, וורשה תרס"ז, עמ' 289 (= כללים, מערכת מ, כלל קפז); הנ"ל, שם, יז, וורשה תרס"ח, עמ' 473 (= פאת השדה, כללים, מערכת ח, כלל יג); הנ"ל, שם, יח, וורשה תרע"ב, עמ' 280 (= שיורי הפאה, מערכת ה, כלל ח).}}, דער [[רבי ברוך לאווסקי|'מנחת ברוך']], דער [[רבי מאיר דן פלאצקי|'כלי חמדה']], דער [[רבי אליהו דוד ראבינאוויץ-תאומים|אדר"ת]], [[רבי אליעזר גארדאן]] פון טעלז, רבי אליהו קלאַצקין פון לובלין, רבי יוסף ענגיל, און אנדערע.


ארום יאר תר"ס האט ער חתונה געהאט מיט פריידה דער טאכטער פון אלכסנדר סנדר דיסקין, א רייכער איד פון [[לאדזש]]. אין תרס"ז האט ער א קורץ וויילע שטודירט געזעץ אין דער אוניווערסיטעט אין [[פעטערבורג|סעינט־פּעטערבורג]]. אין יענער צייט האט ער ארויסגעגעבן דעם קונטרס "פרי חיים", חידושים און ערקלערונגען אויף פארשידענע הלכות אין [[חושן משפט]]{{הערה|1={{היברובוקס|2=קונטרס פרי חיים|3=549|page=81|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרס"ז|4=ענדע פון ספר זרע חיים}}}} וועלכע האבן איבערראשט די לומד'ישע וועלט{{הערה|שם=ראזמארין|אהרן ראזמארין'ס תנ"ך ענציקלאפעדיע, באנד 1, עמ' עה-עט}}. דעם נאכפאלגנדן יאר האט ער זיך אריבערגעצויגן קיין [[בערלין]], וואו ער האט שטודירט מזרח'דיגע שטודיעס אינעם אוניווערסיטעט, אריינגערעכנט די [[סעמיטישע שפראכן]] פון די אלטע תנ"ך איבערזעצונגען - גריכיש, לאטיין, אראמיש-סיריש, אראביש, און נאך. דארטן האט ער זיך באגעגנט מיט דער '[[ביבל קריטיק]]', און האט אנגעהויבן זיין לעבנס מיסיע וואס האט געדויערט א יובל יארן – פארטיידיגן דאס אריגינאליטעט פון תנ"ך און זיין קדושה פון זיינע אטאקירער. אין תרע"א איז אין בערלין פארעפנטליכט געווארן זיין פארשונג אויף דייטש וועגן דער [[פשיטתא|פשיטא]] – די סירישע איבערזעצונג פון תנ"ך, א פארשונג וואס האט אים פארדינט א [[דאקטאראט]] פונעם אוניווערסיטעט פון [[ווירצבורג]].
ארום יאר תר"ס האט ער חתונה געהאט מיט פריידה דער טאכטער פון אלכסנדר סנדר דיסקין, א רייכער איד פון [[לאדזש]]. אין תרס"ז האט ער א קורץ וויילע שטודירט געזעץ אין דער אוניווערסיטעט אין [[פעטערבורג|סעינט־פּעטערבורג]]. אין יענער צייט האט ער ארויסגעגעבן דעם קונטרס "פרי חיים", חידושים און ערקלערונגען אויף פארשידענע הלכות אין [[חושן משפט]]{{הערה|1={{היברובוקס|2=קונטרס פרי חיים|3=549|page=81|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרס"ז|4=ענדע פון ספר זרע חיים}}}} וועלכע האבן איבערראשט די לומד'ישע וועלט{{הערה|שם=ראזמארין|אהרן ראזמארין'ס תנ"ך ענציקלאפעדיע, באנד 1, עמ' עה-עט}}. דעם נאכפאלגנדן יאר האט ער זיך אריבערגעצויגן קיין [[בערלין]], וואו ער האט שטודירט מזרח'דיגע שטודיעס אינעם אוניווערסיטעט, אריינגערעכנט די [[סעמיטישע שפראכן]] פון די אלטע תנ"ך איבערזעצונגען - גריכיש, לאטיין, אראמיש-סיריש, אראביש, און נאך. דארטן האט ער זיך באגעגנט מיט דער '[[ביבל קריטיק]]', און האט אנגעהויבן זיין לעבנס מיסיע וואס האט געדויערט א יובל יארן – פארטיידיגן דאס אריגינאליטעט פון תנ"ך און זיין קדושה פון זיינע אטאקירער. אין תרע"א איז אין בערלין פארעפנטליכט געווארן זיין פארשונג אויף דייטש וועגן דער [[פשיטתא|פשיטא]] – די סירישע איבערזעצונג פון תנ"ך, א פארשונג וואס האט אים פארדינט א [[דאקטאראט]] פונעם אוניווערסיטעט פון [[ווירצבורג]].
שורה 38: שורה 38:
אין די קומענדיגע יארן איז ר' חיים געפארן אויף פארשידענע ערטער, אריינגערעכנט צוויי מאל באזוכן ארץ ישראל. אין תרפ"ט האט ער זיך אנגעשלאסן אין די פאקולטעט פונעם [[ישיבת רבינו יצחק אלחנן|רבי יצחק אלחנן טעאלאגישן סעמינאר]], ניו יארק. נאך א קורצער אויפהאלט אין [[ארץ ישראל]], האט ער זיך אומגעקערט קיין אמעריקע, וואוינענדיג ערשט אין [[שיקאגא]] און דאן ניו־יארק.
אין די קומענדיגע יארן איז ר' חיים געפארן אויף פארשידענע ערטער, אריינגערעכנט צוויי מאל באזוכן ארץ ישראל. אין תרפ"ט האט ער זיך אנגעשלאסן אין די פאקולטעט פונעם [[ישיבת רבינו יצחק אלחנן|רבי יצחק אלחנן טעאלאגישן סעמינאר]], ניו יארק. נאך א קורצער אויפהאלט אין [[ארץ ישראל]], האט ער זיך אומגעקערט קיין אמעריקע, וואוינענדיג ערשט אין [[שיקאגא]] און דאן ניו־יארק.


אין תרצ"ז, ווען די נאציס זענן אויפגעשטיגן צו דער מאכט, איז ר' חיים אוועק קיין ניו־יארק, וואו ער האט פאָרגעזעצט זיין תורה-אקאדעמישע ארבעט בעת ער האט פארגעלערנט אינעם רבי יצחק אלחנן טעאלאגישן סעמינאַר. העליר איז געווען בארימט פאַר זיין פעאיגקייט צו ברענגען אור־אלטע דערציילונגען צו לעבן. ער איז געווען אַן עהרן־פּרעזידענט פון דער [[OU]] און דער קאָ־פארזיצער פון דער רבנישער קאונסיל פון אמעריקע'ס הלכה־קאמיסיע<ref name=":1"/>. אין דער רי"א ישיבה האט ער פארגעלערנט תנ"ך, תנ"ך-איבערזעצונגען און מפרשים פאר איין זמן יעדער יאר.
אין תרצ"ז, ווען די נאציס זענן אויפגעשטיגן צו דער מאכט, איז ר' חיים אוועק קיין ניו־יארק, וואו ער האט פאָרגעזעצט זיין תורה-אקאדעמישע ארבעט בעת ער האט פארגעלערנט אינעם רבי יצחק אלחנן טעאלאגישן סעמינאַר. העליר איז געווען בארימט פאר זיין פעאיגקייט צו ברענגען אור־אלטע דערציילונגען צו לעבן. ער איז געווען אַן עהרן־פּרעזידענט פון דער [[OU]] און דער קאָ־פארזיצער פון דער רבנישער קאונסיל פון אמעריקע'ס הלכה־קאמיסיע<ref name=":1"/>. אין דער רי"א ישיבה האט ער פארגעלערנט תנ"ך, תנ"ך-איבערזעצונגען און מפרשים פאר איין זמן יעדער יאר.


סאלאווייטשיק האט געהאט אזא רעספּעקט פאר העליר, אז ער פלעגט איבערברעכן עפנטליכע רעפעראַטן, ווען ער האט געזען אז העליר איז אנגעקומען, אים צו העלפן מיט זיין מאנטל און אים באגלייטן צו זיין זיצפּלאץ{{הערה|שם=:1}}. צום סוף פון זיין לעבן איז העליר'ס שטימע אזוי שוואך געווארן, אז ער האט נישט געקענט פארלערנען פאר גרופּעס אפילו מיט דער הילף פון א מיקראפאן. אנשטאט, פלעגט סאלאווייטשיק זיצן נעבן אים און איבער'חזר'ן זיינע רעפעראטן ווארט-ביי-ווארט פארן עולם{{הערה|1={{Cite book |last=Eleff |first=Zev |url=https://books.google.com/books?id=sa06PAem-SgC |title=Mentor of Generations: Reflections on Rabbi Joseph B. Soloveitchik |date=2008 |publisher=KTAV Publishing House, Inc. |isbn=978-1-60280-011-3 |language=en}}|כיוון=שמאל}}.
סאלאווייטשיק האט געהאט אזא רעספּעקט פאר העליר, אז ער פלעגט איבערברעכן עפנטליכע רעפעראַטן, ווען ער האט געזען אז העליר איז אנגעקומען, אים צו העלפן מיט זיין מאנטל און אים באגלייטן צו זיין זיצפּלאץ{{הערה|שם=:1}}. צום סוף פון זיין לעבן איז העליר'ס שטימע אזוי שוואך געווארן, אז ער האט נישט געקענט פארלערנען פאר גרופּעס אפילו מיט דער הילף פון א מיקראפאן. אנשטאט, פלעגט סאלאווייטשיק זיצן נעבן אים און איבער'חזר'ן זיינע רעפעראטן ווארט-ביי-ווארט פארן עולם{{הערה|1={{Cite book |last=Eleff |first=Zev |url=https://books.google.com/books?id=sa06PAem-SgC |title=Mentor of Generations: Reflections on Rabbi Joseph B. Soloveitchik |date=2008 |publisher=KTAV Publishing House, Inc. |isbn=978-1-60280-011-3 |language=en}}|כיוון=שמאל}}.


הרב העליר איז געווארן באלוינט מיט דעם הרב קוק פּרייז פאר רבני'שע ליטעראטור אין 1947. אייניגע הויכע מדינת ישראל באאמטע האבן מערערע מאל אים איינגעלאַדן זיך צו באזעצן אין ארץ ישראל און אויסגעהאלטן ווערן פון דער רעגירונג בלויז צו טון זיין אייגענע ארבעט אין תנ"ך און תלמוד{{הערה|שם=ראזמארין}}.
הרב העליר האט אייניגע מאל אפגעהאלטן עפנטליכע דרשות וועגן תנ"ך שטודיום און א גרויסער עולם איז געקומען הערן זיינע ווערטער, אזש די גרויסע זאלן זענען געווען איבערגעפילט{{הערה|שם=מסורת}}. ער איז געווארן באלוינט מיט דעם הרב קוק פּרייז פאר רבני'שע ליטעראטור אין 1947. אייניגע הויכע מדינת ישראל באאמטע האבן מערערע מאל אים איינגעלאַדן זיך צו באזעצן אין ארץ ישראל און אויסגעהאלטן ווערן פון דער רעגירונג בלויז צו טון זיין אייגענע ארבעט אין תנ"ך און תלמוד{{הערה|שם=ראזמארין}}.


ר' חיים איז נפטר געווארן י"ד ניסן תש"כ, איבערלאזנדיג זיין ווייב און דריי טעכטער, מרים העליר, רבקה, ווייב פון ר' יוסף יצחק סינגער, און ווייב פון ר' חיים רעגענסבערג{{הערה|1={{היברובוקס|[[מאיר אמסעל]] (רעדאקטאר)|המאור|27821|page=24|באנד=שנה יא חוברת ח (קד) תמוז תש"כ}}}}. ער איז באערדיגט געווארן אין די מאונט יהודה בית עולם אין רידזשוואוד, [[קווינס]]. ביי זיין לוי' האבן זיך באטייליגט הונדערטער רבנים, געפירט דורך ר' יאשע בער סאלאווייטשיק{{הערה|[http://www.jta.org/1960/04/13/archive/rabbi-chaim-heller-noted-talmudic-scholar-dies-in-new-york Rabbi Chaim Heller, Noted Talmudic Scholar, Dies in New York], ''[[Jewish Telegraphic Agency|JTA]]'', April 13, 1960|שם=:0|כיוון=שמאל}}. שאסייען אין רחובות און [[גבעת מרדכי]] זענען גערופן געווארן נאך אים.
ר' חיים איז נפטר געווארן י"ד ניסן תש"כ, איבערלאזנדיג זיין ווייב און דריי טעכטער, מרים (מיטשע) העליר (–תשנ"ה), א יידיש-שפּראך דיכטערין{{הערה|זעט מרים העליר, [https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yiddish-books/spb-nybc207160/heller-miriam-oygn-reydn-lider אויגן ריידן: לידער], פארלאג רמים, תשכ"ג}} וועלכע האט געוואוינט מיט אירע עלטערן; רבקה, ווייב פון ר' יוסף יצחק סינגער; און ווייב פון ר' חיים רעגענסבערג{{הערה|1={{היברובוקס|[[מאיר אמסעל]] (רעדאקטאר)|המאור|27821|page=24|באנד=שנה יא חוברת ח (קד) תמוז תש"כ}}}}. ער איז באערדיגט געווארן אין די מאונט יהודה בית עולם אין רידזשוואוד, [[קווינס]]. ביי זיין לוי' האבן זיך באטייליגט הונדערטער רבנים, געפירט דורך ר' יאשע בער סאלאווייטשיק{{הערה|[http://www.jta.org/1960/04/13/archive/rabbi-chaim-heller-noted-talmudic-scholar-dies-in-new-york Rabbi Chaim Heller, Noted Talmudic Scholar, Dies in New York], ''[[Jewish Telegraphic Agency|JTA]]'', April 13, 1960|שם=:0|כיוון=שמאל}}. גאסן אין [[יפו]] און [[גבעת מרדכי]] געגנט אין ירושלים זענען גערופן געווארן נאך אים.


== ווערק ==
== ווערק ==
שורה 52: שורה 52:


ער האט אויך געשריבן הערות אויפ'ן "פירוש לכתבי הקדש" פון ר' יונה הספרדי אבן ג'נאח (תרצ"ו){{הערה|{{היברובוקס|ר' יונה אבן גנאח הספרדי|פירוש לכתבי הקדש|34546|מקום הוצאה=תל אביב|שנת הוצאה=תרצ"ו|מלוקט מספריו ומספרי חכמים אחרים ע"י א"ז רבינוביץ. מעמ' 311 - הערות ר' חיים הלר|סופיקס=יא}}}}.
ער האט אויך געשריבן הערות אויפ'ן "פירוש לכתבי הקדש" פון ר' יונה הספרדי אבן ג'נאח (תרצ"ו){{הערה|{{היברובוקס|ר' יונה אבן גנאח הספרדי|פירוש לכתבי הקדש|34546|מקום הוצאה=תל אביב|שנת הוצאה=תרצ"ו|מלוקט מספריו ומספרי חכמים אחרים ע"י א"ז רבינוביץ. מעמ' 311 - הערות ר' חיים הלר|סופיקס=יא}}}}.
נאך זיין פטירה איז ארויסגעקומען דורך זיין איידעם סינגער דעם ספר "מסורת התנ"ך", פיר בענדער (תשנ"ז), א פאטאסקען פון העליר'ס פערזענליכע ביבליא העבראיקא, מיט זיינע קרייץ־רעפערענצן{{הערה|[https://tablet.otzar.org/#/exKotar/145020 מסורת התנ"ך], תשנ"ז, אוצר החכמה}}. העליר איז געווען איינער פון די זייער ווייניג מאדערנע תלמידי חכמים, וואס האבן קאמבינירט א ברייטן און טיפן גמרא לערנען פונעם טראדיציאנעלן טיפּ מיט א גרונטליכן קאמפּעטענץ אין די מעטאדן פון טעקסט-פארשונג. ער האט פארטיידיגט דעם טראדיציאנעלער מסורה'דיגן טעקסט קעגן די ביבל קריטיקער.
נאך זיין פטירה איז ארויסגעקומען דורך זיין איידעם סינגער דעם ספר "מסורת התנ"ך", פיר בענדער (תשנ"ז), א פאטאסקען פון העליר'ס פערזענליכע ביבליא העבראיקא, מיט זיינע מראי מקומות צו פּאראלעלע פסוקים{{הערה|[https://tablet.otzar.org/#/exKotar/145020 מסורת התנ"ך], תשנ"ז, אוצר החכמה}}{{הערה|שם=מסורת}}. העליר איז געווען איינער פון די זייער ווייניג מאדערנע תלמידי חכמים, וואס האבן קאמבינירט א ברייטן און טיפן גמרא לערנען פונעם טראדיציאנעלן טיפּ מיט א גרונטליכן קאמפּעטענץ אין די מעטאדן פון טעקסט-פארשונג. ער האט פארטיידיגט דעם טראדיציאנעלער מסורה'דיגן טעקסט קעגן די ביבל קריטיקער.


==ביבליאגראפיע==
==ביבליאגראפיע==
שורה 74: שורה 74:
[[קאַטעגאָריע:תנ"ך]]
[[קאַטעגאָריע:תנ"ך]]
[[קאַטעגאָריע:מחברי ספרים]]
[[קאַטעגאָריע:מחברי ספרים]]
[[קאטעגאריע:געווינער פון מדינת ישראל פרייז]]
[[קאַטעגאָריע:געווינער פון מדינת ישראל פרייז]]
[[he:הרב חיים הלר]]
[[he:הרב חיים הלר]]