אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "הרב חיים העליר"

קפיצה לניווט קפיצה לחיפוש

הרב חיים העליר (זעט מקור)

רעוויזיע פון 01:30, 17 פעברואר 2025

142 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 9 חדשים
קיין רעדאגירונג באמערקונג
וויזועלוויקיטעקסט
אין תקציר עריכה
אין תקציר עריכה
שורה 4: שורה 4:
| בילד = C heller.jpg
| בילד = C heller.jpg
}}
}}
'''רבי חיים העליר''' (כ' תמוז תרל"ח{{הערה|1=10 יולי 1878 אין [[יוליאנישער קאלענדאר|יוליאנישן קאלענדאר]]. {{לינק|אדרעס=https://asif.co.il/wpfb-file/קווים-לדמותו-של-הגאון-ר-חיים-הלר/|קעפל=קווים לדמותו של הגאון ר' חיים הלר|זייטל=ספריית אסיף|שפראך=he}}. אומריכטיגע דאטומען ווערן אנגעגעבן אין פארשידענע קוועלער}}, [[ביאליסטאק]] – 10 אפריל 1960, [[ניו יארק]]) איז געווען א פּראמינענטער גאון אין תורה און פארשער פון תנ"ך איבערזעצונגען וועלכער האט קאמבינירט טראדיציאנעלן רבנישער ערודיציע מיט עקספּערטיז אין מאָדערנער טעקסטואַלער פארשונג<ref name=":1"/>. ער האט פארמאגט א דאָקטאָראַט און איז געווען בארימט פאר זיין געוועלטיגונג אין אור-אלטע שפּראכן<ref name=":2"/>.
'''רבי חיים העליר''' (תרל"ח–תש"כ) איז געווען א פּראמינענטער גאון אין תורה און פארשער פון תנ"ך איבערזעצונגען וועלכער האט קאמבינירט טראדיציאנעלן רבנישער ערודיציע מיט עקספּערטיז אין מאָדערנער טעקסטואַלער פארשונג<ref name=":1"/>. ער האט פארמאגט א דאָקטאָראַט און איז געווען בארימט פאר זיין געוועלטיגונג אין אור-אלטע שפּראכן<ref name=":2"/>.


== ביאָגראַפיע ==
== ביאָגראַפיע ==
ר' חיים איז געבוירן געווארן אין כ' תמוז תרל"ח אין [[ביאליסטאק|ביאַליסטאָק]] צו ישראל פּינסקער, אלס דער קלענערער ברודער פון נחמן העלער, וואָס איז שפעטער אויך געוואָרן אַן אמעריקאנער רב. ר' ישראל איז זעלבסט געווען א באוואוסטער תלמיד חכם{{הערה|1={{Cite web|title=Bialystok, Poland (Volume 1, Pages 191-198)|url=https://www.jewishgen.org/yizkor/bialystok/bia1_191.html}}|כיוון=שמאל}} און לויט זיין מצבה האט ער געענדיגט [[גמרא|ש"ס]] 70 מאָל.<ref name=":4">{{לינק|אדרעס=https://asif.co.il/wpfb-file/קווים-לדמותו-של-הגאון-ר-חיים-הלר/|קעפל=קווים לדמותו של הגאון ר' חיים הלר|זייטל=ספריית אסיף|שפראך=he}}</ref> ער איז געווען דער אייניקל פון ר' חיים ברודא, מחבר פון 'זרע חיים' (געדרוקט דורך ר' חיים העליר){{הערה|{{היברובוקס|רבי חיים ברודא|זרע חיים|549|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרס"ז}}}}. נאך דעם טויט פון ר' חיים'ס מוטער, איז ער אויפגעצויגן געווארן אין [[ווארשע|וואַרשע]] דורך זיין פעטער ר' יעקב יוסף ברודא. ער האט נישט געלערנט אין קיין ישיבה, ער האט נישט געהאט קיין רבי’ן, און שוין אלס צען יעריג בחור’ל איז ער געווען באוואוסט אלס "ווארשעווער עילוי". כמעט יעדער גדול, וועלכער איז געקומען אין יענע יארן קיין ווארשע, האט גערעדט מיט דעם אינגן עילוי אין לערנען{{הערה|שם=ראזמארין|אהרן ראזמארין'ס תנ"ך ענציקלאפעדיע, באנד 1, עמ' עה-עט}}.
ר' חיים איז געבוירן געווארן אין [[ביאליסטאק|ביאַליסטאָק]] אין כ' תמוז תרל"ח{{הערה|1=10 יולי 1878 אין [[יוליאנישער קאלענדאר|יוליאנישן קאלענדאר]]. {{לינק|אדרעס=https://asif.co.il/wpfb-file/קווים-לדמותו-של-הגאון-ר-חיים-הלר/|קעפל=קווים לדמותו של הגאון ר' חיים הלר|זייטל=ספריית אסיף|שפראך=he}}. אומריכטיגע דאטומען ווערן אנגעגעבן אין פארשידענע קוועלער}}. זיין פאטער ר' ישראל פּינסקער, איז געווען א תלמיד חכם{{הערה|1={{Cite web|title=Bialystok, Poland (Volume 1, Pages 191-198)|url=https://www.jewishgen.org/yizkor/bialystok/bia1_191.html}}|כיוון=שמאל}} וועלכער האט זיך באשעפטיגט מיט האנדל און לויט זיין מצבה האט ער געענדיגט [[גמרא|ש"ס]] 70 מאל<ref name=":4">{{לינק|אדרעס=https://asif.co.il/wpfb-file/קווים-לדמותו-של-הגאון-ר-חיים-הלר/|קעפל=קווים לדמותו של הגאון ר' חיים הלר|זייטל=ספריית אסיף|שפראך=he}}</ref>. ער איז געווען דער אייניקל פון ר' חיים ברודא, מחבר פון 'זרע חיים' (געדרוקט דורך ר' חיים העליר){{הערה|{{היברובוקס|רבי חיים ברודא|זרע חיים|549|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרס"ז}}}}.  העליר'ס עלטערער ברודער איז געווען ר' נחמן העליר, וואס איז שפעטער אויך געווארן אַן אמעריקאנער רב. נאך דעם טויט פון ר' חיים'ס מוטער, איז ער אויפגעצויגן געווארן אין [[ווארשע]] דורך זיין פעטער ר' יעקב יוסף ברודא. ער האט נישט געלערנט אין קיין ישיבה, ער האט נישט געהאט קיין רבי’ן, און שוין אלס צען יעריג בחור’ל איז ער געווען באוואוסט אלס "ווארשעווער עילוי". דער הויז פון זיין רייכן פעטער אין ווארשע האט געדינט אלס בית ועד פאר די גרעסטע תלמידי חכמים פון יענע יארן ווען זיי האבן געוויילט אין ווארשע, אריינגערעכנט [[רבי יאשע בער הלוי סאלאווייטשיק|רבי יאשע בער סאלאווייטשיק]], זיין זון [[רבי חיים סאלאווייטשיק|רבי חיים]], דער [[רבי ישראל מאיר הכהן|חפץ חיים]]{{הערה|1={{Cite book |last=Rakeffet-Rothkoff |first=Aaron |url=https://books.google.com/books?id=3y9QBzS-MhMC |title=The Rav: The World of Rabbi Joseph B. Soloveitchik |date=1999 |publisher=KTAV Publishing House, Inc. |isbn=978-0-88125-614-7 |language=en}}|שם=:1|כיוון=שמאל}}, [[רבי יצחק אלחנן ספעקטאר|רבי יצחק אלחנן ספּעקטאָר]], [[רבי נפתלי צבי יהודה בערלין]], און זיין זון רבי חיים בערלין{{הערה|רבי חיים בערלין רעפערירט אין אַ תשובה צו "דער דערמאַנונג פון אונזער יוגנט פריינדשאַפט, ווען יחדיו נמתיק סוד אין פילע ענינים אין טיפעניש פון הלכה אין הויז פון [העלער'ס] פעטער". {{אוצר החכמה|חיים ברלין|שו"ת נשמת חיים - חושן משפט|176453|סי' עב|page=128}}}}, וועלכע פלעגן רעדן מיט דעם יונגן עילוי אין לערנען{{הערה|שם=ראזמארין|אהרן ראזמארין'ס תנ"ך ענציקלאפעדיע, באנד 1, עמ' עה-עט}}. אויסער די גרעניצן פון ווארשע, האט ר' חיים געפירט הלכה'דיגע משא ומתן מיט דער [[רבי חיים חזקיהו מדיני|'שדי חמד']]{{הערה|רח"ח מדיני, שדי חמד, טו, וורשה תרס"ז, עמ' 289 (= כללים, מערכת מ, כלל קפז); הנ"ל, שם, יז, וורשה תרס"ח, עמ' 473 (= פאת השדה, כללים, מערכת ח, כלל יג); הנ"ל, שם, יח, וורשה תרע"ב, עמ' 280 (= שיורי הפאה, מערכת ה, כלל ח).}}, דער [[רבי ברוך לאווסקי|'מנחת ברוך']], דער [[רבי מאיר דן פלאצקי|'כלי חמדה']], דער [[רבי אליהו דוד ראבינאוויץ-תאומים|אדר"ת]], [[רבי אליעזר גארדאן]] פון טעלז, רבי אליהו קלאַצקין פון לובלין, רבי יוסף ענגיל, און אנדערע.


אין דעם הויז פון זיין רייכן פעטער אין ווארשע, האט ער זיך געטראפן און גע'טענה'ט מיט די גרעסטע תלמידי חכמים פון דער צייט, אַריינגערעכנט [[רבי יאשע בער הלוי סאלאווייטשיק|רבי יאשע בער סאלאווייטשיק]], זיין זון [[רבי חיים סאלאווייטשיק|רבי חיים]], זיין זון הרב [[הרב יאשע בער סאלאווייטשיק|יוסף ב.]], [[רבי ישראל מאיר הכהן]], יוגען מיטוואָך, רבי יחיאל יעקב וויינבערג{{הערה|1={{Cite book |last=Rakeffet-Rothkoff |first=Aaron |url=https://books.google.com/books?id=3y9QBzS-MhMC |title=The Rav: The World of Rabbi Joseph B. Soloveitchik |date=1999 |publisher=KTAV Publishing House, Inc. |isbn=978-0-88125-614-7 |language=en}}|שם=:1|כיוון=שמאל}}, [[רבי יצחק אלחנן ספעקטאר|רבי יצחק אלחנן ספּעקטאָר]], [[רבי נפתלי צבי יהודה בערלין]], און זיין זון רבי חיים בערלין{{הערה|רבי חיים בערלין רעפערירט אין אַ תשובה צו "דער דערמאַנונג פון אונזער יוגנט פריינדשאַפט, ווען יחדיו נמתיק סוד אין פילע ענינים אין טיפעניש פון הלכה אין הויז פון [העלער'ס] פעטער". {{אוצר החכמה|חיים ברלין|שו"ת נשמת חיים - חושן משפט|176453|סי' עב|page=128}}}}. אויסער וואַרשע, האָט ער געאַרבעט אין הלכה'דיגע ענינים מיט [[רבי חיים חזקיהו מדיני]]{{הערה|רח"ח מדיני, שדי חמד, טו, וורשה תרס"ז, עמ' 289 (= כללים, מערכת מ, כלל קפז); הנ"ל, שם, יז, וורשה תרס"ח, עמ' 473 (= פאת השדה, כללים, מערכת ח, כלל יג); הנ"ל, שם, יח, וורשה תרע"ב, עמ' 280 (= שיורי הפאה, מערכת ה, כלל ח).}}, ברוך לאַווסקי, [[רבי מאיר דן פלאצקי]], רבי אליהו דוד ראבינאוויץ-תאומים, [[רבי אליעזר גארדאן]], רבי אליהו קלעצקין, רבי יוסף ענגל, און אנדערע. ער איז געווען א נאנטער פריינט פון [[רבי חיים עוזר גראדזענסקי]], [[רבי אליהו חיים מייזל]], און רבי אליהו פיינשטיין<ref>כך כתב עליו ר' יוסף דב סולובייצ'יק מבוסטון בהספדו עליו, דברי הגות והערכה, ירושלים: ספרית אלינר, 1982, עמ' 148.</ref>.
ארום יאר תר"ס האט ער חתונה געהאט מיט פריידה דער טאכטער פון אלכסנדר סנדר דיסקין, א רייכער איד פון [[לאדזש]]. אין תרס"ז האט ער א קורץ וויילע שטודירט געזעץ אין דער אוניווערסיטעט אין [[פעטערבורג|סעינט־פּעטערבורג]]. אין יענער צייט האט ער ארויסגעגעבן דעם קונטרס "פרי חיים", חידושים און ערקלערונגען אויף פארשידענע הלכות אין [[חושן משפט]]{{הערה|1={{היברובוקס|2=קונטרס פרי חיים|3=549|page=81|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרס"ז|4=ענדע פון ספר זרע חיים}}}} וועלכע האבן איבערראשט די לומד'ישע וועלט{{הערה|שם=ראזמארין|אהרן ראזמארין'ס תנ"ך ענציקלאפעדיע, באנד 1, עמ' עה-עט}}. דעם נאכפאלגנדן יאר האט ער זיך אריבערגעצויגן קיין [[בערלין]], וואו ער האט שטודירט מזרח'דיגע שטודיעס אינעם אוניווערסיטעט, אריינגערעכנט די [[סעמיטישע שפראכן]] פון די אלטע תנ"ך איבערזעצונגען - גריכיש, לאטיין, אראמיש-סיריש, אראביש, און נאך. דארטן האט ער זיך באגעגנט מיט דער '[[ביבל קריטיק]]', און האט אנגעהויבן זיין לעבנס מיסיע וואס האט געדויערט א יובל יארן – פארטיידיגן דאס אריגינאליטעט פון תנ"ך און זיין קדושה פון זיינע אטאקירער. ר' חיים האט באקומען א דאָקטאָראַט פון דער אוניווערסיטעט פון [[ווירצבורג]] אין 1910. נאך די פטירה פון רבי מלכיאל צבי טענענענבוים (תר"ע), האט די קהילה פון לאָמזשע אויסדערוועלט ר' חיים אים צו איבערנעמען. אין דער צייט האט ר' חיים שוין אנגעהויבן ארויסגעבן באגריסנדע פארשונגען וועגן די [[סעפטואגינטא|סעפּטואַגינטא]] און וועגן דעם רמב"ם. כאטש וואס ער איז געווען א שטודירטער דאקטאר, דאך, מיט די השתדלות פון [[רבי אליהו חיים מייזל]] וואס האט דארט געדינט אלס רב אין די פארגאנגענהייט, און מיט'ן הסכמה פון [[רבי אברהם מרדכי אלטער|גערער רבי'ן]] איז ער אויפגענומען געווארן אלס רב אין דעם עיר ואם בישראל{{הערה|{{עיתונות יהודית היסטורית 2|1=המצפה|2=MZP|4=הסכמת החסידים לרב־דקטור|5=19120329|6=9}}}}. הרב מייזל האט זיך אויסגעדריקט אויף אים "סוקר את כל הש"ס בסקירה אחת"{{הערה|ספר זיכרון לקהילת לומז'ה, בעריכת [[יום טוב לוינסקי]], 1952, עמ' 115}}. טראץ דעם, האט ער באלד פארלאזט דאס רבנות. סאלאווייטשיק האט דערציילט אז ר' חיים האט אים געזאגט אז ער איז באזארגט אז זיין שטעלע אלס קהילה רב וועט אים צווינגען צו האנדלען מיט נשמה-ברעכנדע באזארגן<ref>בסוד היחיד והיחד, פליטת סופריהם</ref>.
 
ארום תר"ס (1899) האט ער חתונה געהאט מיט פריידע דער טאכטער פון ה. דיסקין, אַ רייכער איד פון [[לאדזש]]. אין תרס"ז (1906) האט ר' חיים געלערנט א קורץ וויילע אין דער אוניווערסיטעט אין [[פעטערבורג|סעינט־פּעטערבורג]], איידער ער האט זיך אריבערגעצויגן קיין בערלין דעם נאכפאלגנדן יאר. ר' חיים האט באקומען א דאָקטאָראַט פון דער אוניווערסיטעט פון [[ווירצבורג]] אין 1910. נאך די פטירה פון רבי מלכיאל צבי טענענענבוים (תר"ע), האט די קהילה פון לאָמזשע אויסדערוועלט ר' חיים אים צו איבערנעמען. אין דער צייט האט ר' חיים שוין אנגעהויבן ארויסגעבן באגריסנדע פארשונגען וועגן די [[סעפטואגינטא|סעפּטואַגינטא]] און וועגן דעם רמב"ם. כאטש וואס ער איז געווען א שטודירטער דאקטאר, דאך, מיט די השתדלות פון [[רבי אליהו חיים מייזל]] וואס האט דארט געדינט אלס רב אין די פארגאנגענהייט, און מיט'ן הסכמה פון [[רבי אברהם מרדכי אלטער|גערער רבי'ן]] איז ער אויפגענומען געווארן אלס רב אין דעם עיר ואם בישראל{{הערה|{{עיתונות יהודית היסטורית 2|1=המצפה|2=MZP|4=הסכמת החסידים לרב־דקטור|5=19120329|6=9}}}}. הרב מייזל האט זיך אויסגעדריקט אויף אים "סוקר את כל הש"ס בסקירה אחת"{{הערה|ספר זיכרון לקהילת לומז'ה, בעריכת [[יום טוב לוינסקי]], 1952, עמ' 115}}. טראץ דעם, האט ער באלד פארלאזט דאס רבנות. סאלאווייטשיק האט דערציילט אז ר' חיים האט אים געזאגט אז ער איז באזארגט אז זיין שטעלע אלס קהילה רב וועט אים צווינגען צו האנדלען מיט נשמה-ברעכנדע באזארגן<ref>בסוד היחיד והיחד, פליטת סופריהם</ref>.


אין נאוועמבער 1920 איז ר' חיים געפארן קיין ניו יארק ווייטער ארבעטן אויף זיין אויסגאבע פון דער [[פשיטתא]]{{הערה|{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=M1xAAQAAMAAJ |title=The American Hebrew & Jewish Messenger |date=1920 |publisher=American Hebrew Publishing Company |language=en}}}}. העליר האט זיך דערנאך באזעצט אין [[בערלין]], וואו ער האט אין 1922 געגרינדעט א נייע סארט ישיבה ('בית המדרש העליון') און געפירט סעמינארן, וואס האבן אקאדעמיש געפארשט די תנ"ך און תלמוד. די ישיבה האט זיך נישט אויסגעארבעט, נישט געפונענדיג גענוג תלמידים וואס קומען נאך אירע סטאנדארטן<ref name=":1" />. זיינע שיעורים האבן צוגעצויגן א צאל גראדואנטן פון מזרח-אייראפּעאישע ישיבות, ווי שמואל ביאַלאָבאָצקי, י.ב. סאָלאָווייטשיק, אברהם אהרן פרייס און [[רבי מנחם מענדל שניאורסאהן]], העליר'ס פריינט{{הערה|1={{Cite web |date=2022-04-28 |title=An Important Historical Discovery From 1868-9: “I Knew Him Personally…” |url=https://crownheights.info/chabad-news/772063/an-important-historical-discovery-from-1868-9-i-knew-him-personally/ |access-date=2023-06-04 |website=CrownHeights.info - Chabad News, Crown Heights News, Lubavitch News |language=en}}|כיוון=שמאל}}{{הערה|{{Cite book |last=Deutsch |first=Shaul Shimon |url=https://books.google.com/books?id=X_gRAQAAIAAJ |title=Larger Than Life: The Life and Times of the Lubavitcher Rebbe Rabbi Menachem Mendel Schneerson |date=1995 |publisher=Chasidic Historical Productions |isbn=978-0-9647243-1-0 |language=en}}|כיוון=שמאל}}.
אין נאוועמבער 1920 איז ר' חיים געפארן קיין ניו יארק ווייטער ארבעטן אויף זיין אויסגאבע פון דער [[פשיטתא]]{{הערה|{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=M1xAAQAAMAAJ |title=The American Hebrew & Jewish Messenger |date=1920 |publisher=American Hebrew Publishing Company |language=en}}}}. העליר האט זיך דערנאך באזעצט אין [[בערלין]], וואו ער האט אין 1922 געגרינדעט א נייע סארט ישיבה ('בית המדרש העליון') און געפירט סעמינארן, וואס האבן אקאדעמיש געפארשט די תנ"ך און תלמוד. די ישיבה האט זיך נישט אויסגעארבעט, נישט געפונענדיג גענוג תלמידים וואס קומען נאך אירע סטאנדארטן<ref name=":1" />. זיינע שיעורים האבן צוגעצויגן א צאל גראדואנטן פון מזרח-אייראפּעאישע ישיבות, ווי שמואל ביאַלאָבאָצקי, י.ב. סאָלאָווייטשיק, אברהם אהרן פרייס און [[רבי מנחם מענדל שניאורסאהן]], העליר'ס פריינט{{הערה|1={{Cite web |date=2022-04-28 |title=An Important Historical Discovery From 1868-9: “I Knew Him Personally…” |url=https://crownheights.info/chabad-news/772063/an-important-historical-discovery-from-1868-9-i-knew-him-personally/ |access-date=2023-06-04 |website=CrownHeights.info - Chabad News, Crown Heights News, Lubavitch News |language=en}}|כיוון=שמאל}}{{הערה|{{Cite book |last=Deutsch |first=Shaul Shimon |url=https://books.google.com/books?id=X_gRAQAAIAAJ |title=Larger Than Life: The Life and Times of the Lubavitcher Rebbe Rabbi Menachem Mendel Schneerson |date=1995 |publisher=Chasidic Historical Productions |isbn=978-0-9647243-1-0 |language=en}}|כיוון=שמאל}}.
שורה 27: שורה 25:
== ווערק ==
== ווערק ==
ר' חיים האט זיך אפּגעגעבן מיט פילע פארשידענע געביטן פון תנ"ך, תלמוד און הלכה. אין זיין פארשונג האט ער געזוכט צו אויסקלארן טעקסטן מיט ריכטיגע מאנוסקריפּטן־ליינונגען. אין אלגעמיין איז זיין צוגאַנג געווען קאנסערוואטיוו, אבער ער איז נישט אוועקגעשטאנען פון מאדערנע פארשונגען פון אידישע און נישט־אידישע ווערק. ער האט געזען זיינע אויספארשונגען פון די אלטע ביבלישע ווערסיעס ווי א הייליגער מיסיע צו אויפווייזן דאס אינטעגריטעט פון דעם מסורה'דיגן טעקסט{{הערה|1={{צייגט בוך|last=Shapiro|first=Marc B.|url=https://books.google.com/books?id=7m9vEAAAQBAJ|title=Between the Yeshiva World and Modern Orthodoxy|date=17 March 2022|publisher=Liverpool University Press|isbn=978-1-80085-846-6|language=en}}|שם=:2|כיוון=שמאל}}. ער האט געשריבן פופצן ספרים, מערסטנס אויף העברעאיש{{הערה|שם=:0}}.
ר' חיים האט זיך אפּגעגעבן מיט פילע פארשידענע געביטן פון תנ"ך, תלמוד און הלכה. אין זיין פארשונג האט ער געזוכט צו אויסקלארן טעקסטן מיט ריכטיגע מאנוסקריפּטן־ליינונגען. אין אלגעמיין איז זיין צוגאַנג געווען קאנסערוואטיוו, אבער ער איז נישט אוועקגעשטאנען פון מאדערנע פארשונגען פון אידישע און נישט־אידישע ווערק. ער האט געזען זיינע אויספארשונגען פון די אלטע ביבלישע ווערסיעס ווי א הייליגער מיסיע צו אויפווייזן דאס אינטעגריטעט פון דעם מסורה'דיגן טעקסט{{הערה|1={{צייגט בוך|last=Shapiro|first=Marc B.|url=https://books.google.com/books?id=7m9vEAAAQBAJ|title=Between the Yeshiva World and Modern Orthodoxy|date=17 March 2022|publisher=Liverpool University Press|isbn=978-1-80085-846-6|language=en}}|שם=:2|כיוון=שמאל}}. ער האט געשריבן פופצן ספרים, מערסטנס אויף העברעאיש{{הערה|שם=:0}}.
אין תרס"ז האט ער ארויסגעגעבן דעם קונטרס "פרי חיים", חידושים און ערקלערונגען אויף פארשידענע הלכות אין [[חושן משפט]]{{הערה|1={{היברובוקס|2=קונטרס פרי חיים|3=549|page=81|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרס"ז|4=ענדע פון ספר זרע חיים}}}} וועלכע האבן איבערראשט די לומד'ישע וועלט{{הערה|שם=ראזמארין|אהרן ראזמארין'ס תנ"ך ענציקלאפעדיע, באנד 1, עמ' עה-עט}}. שפעטער איז ערשינען פון אים


זיינע ווערק נעמען אריין אַן אויסגאבע פון ספר המצוות, א צוויי-באנד אַרבעט אויף שולחן ערוך, חושן משפט מיטן טיטל 'לחקרי הלכות', 'נוסח השומרוני', און אנדערע ווערק.<ref name=":3">{{Cite web|title=Mission & History|website=Yeshiva University|url=https://www.yu.edu/riets/about/mission-history#}}</ref> פּאָסטהום ארויסגעגעבענע ווערק רעכענען אריין עטליכע בריוון און אַ פאָטאָסקאַן פון העליר'ס פערזענליכע ביבליאַ העבראיקאַ, אַריינגערעכנט זיינע קרייץ־רעפערענצן, ארויס דורך העליר'ס איידעם יוסף זינגער אין פיר בענדער אלס 'ספר מסורות התנ"ך' (1996). העליר, וואס האט אויך פאַרלוירן גאנצע מאנוסקריפּטן אין דער האלאקאוסט, האט אנגעבליך איבערגעלאזט א באדייטנדער הויפן פון אומפּובליצירטע מאטעריאל, אבער עס זענען נישט באקאנט צו זיין איבערגעבליבן קיינע מאנוסקריפטן.
זיינע ווערק נעמען אריין אַן אויסגאבע פון ספר המצוות, א צוויי-באנד אַרבעט אויף שולחן ערוך, חושן משפט מיטן טיטל 'לחקרי הלכות', 'נוסח השומרוני', און אנדערע ווערק.<ref name=":3">{{Cite web|title=Mission & History|website=Yeshiva University|url=https://www.yu.edu/riets/about/mission-history#}}</ref> פּאָסטהום ארויסגעגעבענע ווערק רעכענען אריין עטליכע בריוון און אַ פאָטאָסקאַן פון העליר'ס פערזענליכע ביבליאַ העבראיקאַ, אַריינגערעכנט זיינע קרייץ־רעפערענצן, ארויס דורך העליר'ס איידעם יוסף זינגער אין פיר בענדער אלס 'ספר מסורות התנ"ך' (1996). העליר, וואס האט אויך פאַרלוירן גאנצע מאנוסקריפּטן אין דער האלאקאוסט, האט אנגעבליך איבערגעלאזט א באדייטנדער הויפן פון אומפּובליצירטע מאטעריאל, אבער עס זענען נישט באקאנט צו זיין איבערגעבליבן קיינע מאנוסקריפטן.
גענומען פון "https://yi.hamichlol.org.il/באַזונדער:השוואה_ניידת/334771"

נאוויגאציע מעניו