אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דרעפט:רבי דוד טעביל דיינאווסקי"

דרעפט:רבי דוד טעביל דיינאווסקי (זעט מקור)

רעוויזיע פון 21:32, 28 יאנואר 2025

461 בייטן אראפגענומען , פֿאַר 10 חדשים

קיין רעדאגירונג באמערקונג

בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן

46,371

רעדאגירונגען

@@ שורה 5: / שורה 5: @@
 ער איז געווען א מגיד שיעור ("ראש ישיבה") אין פּיאָנטניצע, א שטעטל ביי לאמזשע{{הערה|1=לאמזשע: 60}}.
-ער איז געווען דער חפץ חיימ’ס שוואָגער{{הערה|שם=לאמזשע270|לאמזשע: 270}}.
+ער איז געווען דער חפץ חיימ’ס שוואגער{{הערה|שם=לאמזשע270|לאמזשע: 270}}.
-אין די 1910ער יארן איז ר' דוד־טעבל געבראכט געווארן קיין מאַלטש (בריסקער גובערניע) פאר ממלא-מקום פון [[רבי שמעון שקאפ]]. אין אַ שיינעם זומער־טאָג האָט דאָס גאַנצע שטעטל אַרויסגעגאַנגען מקבל־פּנים זיין דעם רב אויף ווינאַדער וועג. געקומען איז ער מיט אַ היפּשער משפחה – 7 קינדער – 4 זין און 3 טעכטער: ישראל, משה־מרדכי, שמואל־לייזער און שמחה, ברכה, נחמה און כאַשע{{הערה|שם=עפל}}.
+אין די 1910ער יארן איז ר' דוד־טעבל געווארן אויפגענומען אלס רב אין מאַלטש (בריסקער גובערניע) אלס ממלא-מקום פון [[רבי שמעון שקאפ]]. ער איז אהינגעקומען מיט א פאמיליע פון 7 קינדער. דער ארטיגער ישיבה איז דאן געווען אפּגעשוואכט אבער דורך זיין השתדלות איז פון דער [[סלאבאדקער ישיבה]] אנגעקומען א גרויסע צאל בחורים, קאַרפּנקעפּ, גרויסע לומדים, צווישן זיי ר’ שלמה (וואס איז אינגיכן געווארן זיין איידעם). אויך איז געקומען א גרעסערע גרופּע זיינע תלמידים פון פּיאָנטניצע. מען האט אנגעהויבן לערנען "[[מוסר]]" ווי אין סלאבאדקע{{הערה|שם=עפל}}.
-ווען דער נייער רב איז אָנגעקומען איז די ישיבה געוועזן אָפּגעשוואַכט אָבער עס האָט לאַנג נישט געדויערט. דורך זיין השתדלות איז פון דער באַרימטער סלאָבאָדקער ישיבה אָנגעקומען אַ גרויסע צאָל בחורים, קאַרפּנקעפּ, גרויסע לומדים, צווישן זיי ר’ שלמה (וואָס איז אינגיכן געוואָרן זיין איידעם). אויך איז געקומען אַ גרעסערע גרופּע זיינע תלמידים פון פּיאָנטניצע. די ישיבה האָט באַקומען איר פריִערדיקן גלאַנץ. עס איז איינגעפירט געוואָרן אַ נייס — מען האָט אָנגעהויבן לערנען „מוסר“ ווי עס איז געווען די פירוננ אין סלאָבאָדקע{{הערה|שם=עפל}}.
+ר' דוד איז געווען א גרויסער גאון און א חריף. ער פלעגט קענען דעם גאנצן זמן זאגן דעם שיעור, וועלכע ער האט פארגעלערנט 2 מאל אין וואך, אויף איין עמוד פון דער גמרא, און אין דעם פלעגט ער אריינטייטשן דעם תמצית פון דער גאנצער מסכתא. זיין בית־דין־צימער (אַ היפּשער סאַלאָן) איז געווען א ריזיגע ביבליאטעק אנגעפּאקט מיט ספרים. ער איז אויך געווען א גרויסער משכיל, גוט געקענט לשון־קודש. טאג און נאכט איז ער געזעסן און געלערנט{{הערה|שם=עפל}}.
-דער רב איז געווען אַ גרויסער גאון און אַ חריף.
-ער פלעגט קענען דעם גאַנצן זמן זאָגן דעם
-„שיעור“ אויף איין עמוד פון דער גמרא. 2 מאָל
-אין וואָך האָט ער געהאַט זיין „שיעור“ און אין
-דעם איינציקן עמוד פלעגט ער אַריינטייטשן דעם
-תמצית פון דער גאַנצער מסכתא{{הערה|שם=עפל}}.
-זיין בית־דין־צימער (אַ היפּשער סאַלאָן) איז געווען אַ ריזיקע ביבליאָטעק אָנגעפּאַקט מיט ספרים. אַלע ווענט — פון פּאָל ביזן סופיט — פּאָליצעס מיט ספרים. געוועזן איז ער אויך אַ גרויסער משכיל, גוט געקענט העברעיִש. טאָג און נאַכט איז ער געזעסן איבער אַ ספר. עס ווערט פון אים דערציילט אַזאַ מין עפּיזאָד:
-אין איינער אַ ווינטערדיקער פראָסטיקער נאַכט, גאָר שפּעט, איז געגאַנגען אַ פּאַוולאָוויטשער פּויער פון פּרוזשענע און איז פאַרפרוירן געוואָרן. איז אַלע הייזער איז שוין געוועזן פינצטער, נאָר ביים רב האָט זיך געלויכטן (ער האָט שוין דעמאָלט געוואוינט ביי ברוך דעם פּאָטשטער אין דער נייער גרויסער שטוב). דער גוי האָט געקלאַפּט מיטן קאָפ אין טיר, מיט די פאַרפרוירענע הענט האָט ער שוין נישט געקענט רירן. דער רב האָט אים געעפנט און מען האָט אים אָפּגעראַטעוועט{{הערה|שם=עפל}}.
 אין דער ישיבה איז גאָר גיך באַקאַנט געוואָרן
@@ שורה 30: / שורה 19: @@
 פון צייט צו צייט זאָגן „מוסר“{{הערה|שם=עפל}}.
-די ישיבה האָט עקסיסטירט ביז יולי 1914, ווען עס איז אויסגעבראָכן די [[ערשטע וועלט-מלחמה|ערשטע וועלט־מלחמה]], די תלמידים זענען צוליב דער מלחמה זיך צעפאָרן אין זייערע היימען. פאַרן אָנקומען פון די דייטשן איז דעם רב'ס משפּחה אַוועק קיין [[מינסק]]. געבליבן איז נאָר דער רב און די רביצין. דעם רבס זעלטענער ספרים־אוצר איז פאַרניכטעט געוואָרן.
+אין יאָר 1909 איז געווען א פאל פון לייגן איינעם אין חרם. געווען אין מאלטש א איד
+יאַנקל טענענבוים, וועלכער פלעגט אומלעגאל אריבערפירן עמיגראנטן איבער דער גרעניץ קיין אמעריקע. פאר דעם צוועק האט הערשל מאַטלאָווסקי געהאַט אַ ספּעציעלע קאַנטאָר. איז צווישן זיי אנגעגאַנגען א מלחמה און עס איז געקומען צו אַ דין־תורה. טענענבוים האט אבער נישט אויסגעפאלגט דעם פּסק־דין פון דעם רב רבי דוד־טעבלי, דערביי זיך נאך אויסגעדריקט מיט א גרויסע באַליידיגונג קעגן רב און קעגן שולחן־ערוך און ר' טעבל האט אים געלייגט אין חרם.
+די שטאט האט דעם מוחרם באיקאטירט, נישט געהאט קיין שום מגע ומשא מיט דער דאזיגער משפחה. קהל'ס אויפפירונג האט טאקע געצוואונגען דעם בעל־דבר זיך אונטערצוגעבן. ער איז געקומען בהכנעה צום רב, געבעטן מחילה און דער חרם איז פון אים אַראָפּגענומען געוואָרן. קורץ נאָכדעם איז ער אַוועקגעפארן קיין אמעריקע{{הערה|עפלבוים: 484}}.
+די ישיבה האָט עקזיסטירט ביז אב תרע"ד, ווען עס האט אויסגעבראכן די [[ערשטע וועלט-מלחמה|ערשטע וועלט־מלחמה]], די תלמידים זענען צוליב דער מלחמה זיך צעפאָרן אין זייערע היימען. פאַרן אָנקומען פון די דייטשן איז דעם רב'ס משפּחה אַוועק קיין [[מינסק]]. געבליבן איז נאָר דער רב און די רביצין. דעם רבס זעלטענער ספרים־אוצר איז פאַרניכטעט געוואָרן.
-אין יאָר 1914, פאַר ראש־השנה, שוין אין דער צייט פון דער ערשטער וועלט־מלחמה איז אין מאַלטש באַנייט געוואָרן א נייער בית־עלמין. די ערשטע „קבורה“ איז געווען פון די ייִדישע „שמות“. מען האָט צונויפגעקליבן די צעריסענע ספרים און אָפּגענוצטע סידורים און מחזורים פון שטאָט און איינגעפּאַקט אין פיר קאַסטנס. מען האָט געמאַכט אַ לוויה און זיי מקבר געווען אין אַלע 4 ווינקלען פון בית־עולם. דער רב ר’ דוד־טעבל דיינאָווסקי האָט געהאַלטן אַ רירנדיקן הספּד אין גרויסן בית־המדרש און גאַנץ שטאָט האָט ביטער געוויינט{{הערה|שם=עפל|1={{צ-בוך|מחבר=שמואל עפּעלבוים|נאמען=פנקס מחמש קהילות חרבות|שנת הוצאה=1958|עמ=470-474|קישור=https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yizkor-books/yzk-nybc304969/bernstein-mordechai-wolf-pinkes-fun-finf-fartilikte-kehiles-pruzshene-bereze?book-page=492&book-mode=1up}}}}.
+סוף תרע"ד, שוין אין דער צייט פון דער ערשטער וועלט־מלחמה איז אין מאַלטש באנייט געווארן א נייער בית־עלמין. די ערשטע קבורה איז געווען פון די "[[גניזה|שמות]]". מען האט צונויפגעקליבן די צעריסענע ספרים און אפּגענוצטע סידורים און מחזורים פון שטאט און איינגעפּאקט אין פיר קאסטנס. מען האט געמאכט א לוויה און זיי מקבר געווען אין אַלע 4 ווינקלען פון בית־עולם. דער רב ר’ דוד־טעבל האט געהאלטן א רירנדן הספּד אין גרויסן בית־המדרש און דער גאנצער שטאט האט ביטער געוויינט{{הערה|שם=עפל|1={{צ-בוך|מחבר=שמואל עפּעלבוים|נאמען=פנקס מחמש קהילות חרבות|שנת הוצאה=1958|עמ=470-474|קישור=https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yizkor-books/yzk-nybc304969/bernstein-mordechai-wolf-pinkes-fun-finf-fartilikte-kehiles-pruzshene-bereze?book-page=492&book-mode=1up}}}}.
-בעת דער מלחמה פון 1914, ווען די דייטשן האָבן זיך דערנענטערט צו מאַלטש איז פּונקט אויסגעפאַלן פרייטאג און מען האָט געדאַרפט אַנטלויפן. איז מען געגאַנגען צום רב, ווייל עס האָט זיך געהאַנדלט וועגן חילול־שבת. האָט דער רב געזאגט אז מען טאר זיך נישט רירן פון אָרט, ווייל מען וועט מחלל־שבת זיין. האָט דער זיין איידעם ר' שלמה, וועלכער איז שוין געווען אַ ביסל מער מאָדערנע, זיך איינגעקויפט אַ פערד און וועגעלע און האָט דער ערשטער איינגעשפּאַנט און האָט אויסגעשריגן: פאָרט! ווען די סכנה איז גרויס איז עס דוחק שבת און אידן האָבן זיך געלאָזט אין וועג אַריין קיין קאַרטוז־בערעזע{{הערה|שם=משה762}}.
+בעת דער מלחמה, ווען די דייטשן האבן זיך דערנענטערט צו מאַלטש איז פּונקט אויסגעפאַלן פרייטאג און מען האָט געדארפט אנטלויפן. איז מען געגאנגען צום רב, ווייל עס האט זיך געהאנדלט וועגן חילול־שבת. האט דער רב געזאגט אז מען טאר זיך נישט רירן פון ארט, ווייל מען וועט מחלל־שבת זיין. האט זיין איידעם ר' שלמה, וועלכער איז שוין געווען אביסל מער א מאדערנער, זיך איינגעקויפט א פערד און וועגעלע און האט דער ערשטער איינגעשפּאנט און האט אויסגעשריגן: "פארט! ווען די סכנה איז גרויס איז עס דוחק שבת" און אידן האבן זיך געלאזט אין וועג אריין קיין קאַרטוז־בערעזע{{הערה|שם=משה762}}.
 נאָך דער מלחמה, שוין אין דער צייט פון דער נייער פּוילישער הערשאַפט אין 1924, האָט ר’ דוד־טעבל צוריק פאַרנומען דעם כסא־הרבנות אין פּיאָנטניצע, ביי לאָמזשע{{הערה|שם=עפל}}.