1,047
רעדאגירונגען
אויסגעבעסערט
ק (←מנהגים: הגהה) |
(אויסגעבעסערט) |
||
| שורה 142: | שורה 142: | ||
[[טעקע:געשיכטע.png|קליין|מעשה פון בעל אקדמות, פיורדא תנ"ד]] | [[טעקע:געשיכטע.png|קליין|מעשה פון בעל אקדמות, פיורדא תנ"ד]] | ||
די אומשטענדן פון דער פארפאסונג פונעם פיוט זענען איינגעוויקלט אין א וואונדערליכער געשיכטע מיט איר פארפאסער רבי מאיר ש"ץ און די עשרת השבטים. די געשיכטע איז געדרוקט געווארן מערערע מאל, און עס זענען דא פארשידענע ווערסיעס און ענדערונגען צווישן די דרוקן. | די אומשטענדן פון דער פארפאסונג פונעם פיוט זענען איינגעוויקלט אין א וואונדערליכער געשיכטע מיט איר פארפאסער רבי מאיר ש"ץ און די עשרת השבטים. די געשיכטע איז געדרוקט געווארן מערערע מאל, און עס זענען דא פארשידענע ווערסיעס און ענדערונגען צווישן די דרוקן. פאלגנד איז א קורצע איבערבליק פון י געשיכטע (באזירט אויפן דרוק פון פיורדא תנד): | ||
:די מעשה הויבט זיך אן מיט א "גליק ראד", דורך וועלכער דער "טייוול" האט אויסגעלערנט "צויבער" (כישוף) פאר די מכשפים. אין ענדע איז דער גליק ראד צובראכן געווארן דורך א איד. איינער פון די מכשפים, א "מאנאך" (גלח), האט אלס נקמה גע'הרג'עט פיל אידן דורך כישוף. נאך וואס די אידן האבן זיך באקלאגט פארן קייזער, האט ער באשטימט אן עפנטליכער פארמעסט צווישן די אידישע חכמים מיט'ן גלח. נאכ'ן פארמערן תשובה, תפילה און צדקה האט דער "בעל החלומות" אנטפלעקט פאר די חכמים אין חלום, אז דער וואס איז פאסיג זיך צו פארמעסטן מיט דעם גלח איז איינער פון די עשרת השבטים וואס געפונען זיך הינטערן סמבטיון. מ'האט אויסגעוועלט רבי מאיר ש"ץ צו גיין צו די עשרת השבטים, ער איז אריבער דעם סמבטיון אום שבת - ווען עס רוט, לצורך פיקוח נפש. ר' מאיר איז שוין דארט פארבליבן. די עשרת השבטים האבן געשיקט א קליינטשיגער שוואכער אידל, ר' דן, זיך צו פארמעסטן מיטן גלח. דער אידל האט זיך טאקע ארויסגעשטעלט קעגן דעם גלח, און ער האט באוויזן זיך צו שטארקן אויף זיינע כישוף. מיט כוחות הקדושה האט ער דעם גלח פארברענט און צומאלן, און זיין אש איז געפלויגן צום מדבר, און די אידן זענען געראטעוועט געווארן. | |||
:די מעשה הויבט זיך אן מיט א "גליק ראד", דורך וועלכער דער "טייוול" האט אויסגעלערנט "צויבער" (כישוף) פאר די מכשפים. אין ענדע איז דער גליק ראד צובראכן געווארן דורך א איד. | |||
:דער קומענדיגער טאג איז געווען ערב שבועות, און דער אידל האט ארויסגענומען דעם נוסח האקדמות וואס רבי מאיר האט אים מיטגעשיקט, אז מ'זאל עס זאגן אין זיין אנדענק. ער האט צוגעלייגט אז מ'זאל עס זאגן נאכ'ן פסוק "במדבר סיני" אלס זכר צום נס, וואס דעם גלח'ס איבערבלייבענישן זענען פארפלויגן צום מדבר. | :דער קומענדיגער טאג איז געווען ערב שבועות, און דער אידל האט ארויסגענומען דעם נוסח האקדמות וואס רבי מאיר האט אים מיטגעשיקט, אז מ'זאל עס זאגן אין זיין אנדענק. ער האט צוגעלייגט אז מ'זאל עס זאגן נאכ'ן פסוק "במדבר סיני" אלס זכר צום נס, וואס דעם גלח'ס איבערבלייבענישן זענען פארפלויגן צום מדבר. | ||
| שורה 151: | שורה 150: | ||
דער ערשטער געדרוקטער פארמאט פון די געשיכטע וואס איז באקאנט, איז א העפט "מגילת רבי מאיר" וואס איז געדרוקט געווארן אין קרימונה, איטאליע, ארום דעם יאר ה'ש"כ{{הערה|{{היברובוקס|פרידבערג|בית עקד ספרים|37114|page=309|קעפל=מ-2927}}}}. עס איז נישט באקאנט היינט צו עקזיסטירן א קאפיע דערפון, אבער עס ווערט דערמאנט אין די ליסטעס פונעם איטאליענישן צענזור{{הערה|{{אוצר החכמה|2=ספר זכרון לאריה ליאונה קארפי|3=612880|page=120}}}}. | דער ערשטער געדרוקטער פארמאט פון די געשיכטע וואס איז באקאנט, איז א העפט "מגילת רבי מאיר" וואס איז געדרוקט געווארן אין קרימונה, איטאליע, ארום דעם יאר ה'ש"כ{{הערה|{{היברובוקס|פרידבערג|בית עקד ספרים|37114|page=309|קעפל=מ-2927}}}}. עס איז נישט באקאנט היינט צו עקזיסטירן א קאפיע דערפון, אבער עס ווערט דערמאנט אין די ליסטעס פונעם איטאליענישן צענזור{{הערה|{{אוצר החכמה|2=ספר זכרון לאריה ליאונה קארפי|3=612880|page=120}}}}. | ||
אין די זעלבע תקופה אין איטאליע איז די מעשה איבערגעזעצט געווארן אויף לשון הקודש, אין אן איטאליענישער כתב יד געשריבן אין יאר ה'ש"צ, אונטערן קעפל "מגילת ספר החכם ר' מאיר". ער שרייבט אינעם פארווארט אז וויבאלד נישט יעדער פארשטייט אידיש, | אין די זעלבע תקופה אין איטאליע איז די מעשה איבערגעזעצט געווארן אויף לשון הקודש, אין אן איטאליענישער כתב יד געשריבן אין יאר ה'ש"צ, אונטערן קעפל "מגילת ספר החכם ר' מאיר". ער שרייבט אינעם פארווארט אז וויבאלד נישט יעדער פארשטייט אידיש, און איך האב געזען אז די מעשה געפינט זיך צווישן אונז בלויז אויף לשון אשכנז, נאר אין איינס פון הונדערט אלטע אשכנז'ישע מחזורים, דערפאר זעצט ער עס איבער אין לשה"ק כדי יעדער זאל עס פארשטיין{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990001499450205171/NLI#$FL61161660|קעפל=כתב יד|זייטל=ספרייה הלאומית|עמודים=160-167}}. אויפגעזעצט דורך: עלי יסיף, 'תרגום קדמון ונוסח עברי של מעשה אקדמות', בקורת ופרשנות 9-10 (תשל"ז), עמ' 214-228, מיט נישט ווייניג גרייזן}}. | ||
אויך ווערט די מעשה דערמאנט בקיצור דורך איינע פון די איטאליענישע גדולים פון יענער צייט, רבי אברהם יגל (-ה'שפ"ג), אין זיין ספר "באר שבע" אין כתב יד: "ביי די אשכנז'ישע קהילות געפונט זיך א "מגילה" וואס טייל פירן זיך עס צו דערמאנען אין שבועות, איבער א נס וואס האט פאסירט צו די אידן אין אשכנז"{{הערה|{{היברובוקס|2=קבץ על יד - שנה ד|3=43924|page=39|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרמ"ח|מו"ל=חברת מקיצי נרדמים}}}}{{הערה|ער שרייבט נישט אז עס האט א שייכות מיט'ן פיוט אקדמות, ער דערמאנט אבער אז מען פלעגט ליינען די מגילה אום שבועות}}. | אויך ווערט די מעשה דערמאנט בקיצור דורך איינע פון די איטאליענישע גדולים פון יענער צייט, רבי אברהם יגל (-ה'שפ"ג), אין זיין ספר "באר שבע" אין כתב יד: "ביי די אשכנז'ישע קהילות געפונט זיך א "מגילה" וואס טייל פירן זיך עס צו דערמאנען אין שבועות, איבער א נס וואס האט פאסירט צו די אידן אין אשכנז"{{הערה|{{היברובוקס|2=קבץ על יד - שנה ד|3=43924|page=39|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרמ"ח|מו"ל=חברת מקיצי נרדמים}}}}{{הערה|ער שרייבט נישט אז עס האט א שייכות מיט'ן פיוט אקדמות, ער דערמאנט אבער אז מען פלעגט ליינען די מגילה אום שבועות}}. | ||
די זעלבע שילדערונג פון די מעשה ווערט אויך געברענגט אין א כתב יד פון די ש' יארן, צווישן אנדערע אידישע געשיכטעס{{הערה|דער כתב געפונט זיך אין די אפפענהיים קאלעקציע פונעם [[באדלעיאן ביבליאטעק]] אין [[אוניווערסיטעט פון אקספארד|אקספארד]]. זע באריכט אויף דעם כתב יד אין {{לינק|אדרעס=https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990000956600205171/NLI|קעפל=ספרייה הלאומית}}. עס איז געדרוקט אין [[#ריווקינד|ריווקינד]], [https://tablet.otzar.org/he/book/book.php?book=146890&pagenum=17 עמ' 17]}}. | די זעלבע שילדערונג פון די מעשה ווערט אויך געברענגט אין א כתב יד פון די ש' יארן, צווישן אנדערע אידישע געשיכטעס{{הערה|דער כתב געפונט זיך אין די אפפענהיים קאלעקציע פונעם [[באדלעיאן ביבליאטעק]] אין [[אוניווערסיטעט פון אקספארד|אקספארד]]. זע באריכט אויף דעם כתב יד אין {{לינק|אדרעס=https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990000956600205171/NLI|קעפל=ספרייה הלאומית}}. עס איז געדרוקט אין [[#ריווקינד|ריווקינד]], [https://tablet.otzar.org/he/book/book.php?book=146890&pagenum=17 עמ' 17]}}. שפעטער איז עס געדרוקט געווארן אין פיורדא ה'תנ"ד, אין א העפט מיטן נאמען "איין שיין וואונדרליך מעשה". עס איז איבערגעדרוקט געווארן אויך אין אמסטערדאם ה'תס"ד. | ||
שפעטער איז עס געדרוקט געווארן אין פיורדא ה'תנ"ד, אין א העפט מיטן נאמען "איין שיין וואונדרליך מעשה". עס איז איבערגעדרוקט געווארן אויך אין אמסטערדאם ה'תס"ד. | |||
שפעטער איז עס געדרוקט געווארן אין לעמבערג אן א יאר (געשאצט אויף סוף ת"ק - אנהויב ת"ר), מיטן נאמען "מעשה גבורת ה'". אויפן שער בלאט ווערט אנגעגעבן אז ס'איז איבערגעזעצט פון לשה"ק. אין יאר ה'תרע"ו איז געדרוקט געווארן אין לבוב דער ספר "מעשה גבורת ה'"{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מעשה גבורות ד'|3=146858}}}} דער שער בלאט לויטעט אז עס שילדערט א פארכטיגע מעשה וואס האט פאסירט מיט 900 יאר צוריק פאר די אידן פון אשכנז, דורך א מכשף וואס האט זיי געוואלט פארלענדן, און זיי זענען געווארן געראטעוועט דורך רבי מאיר ש"ץ. ער שרייבט אינעם אריינפיר אז ער ער האט עס געפונען אין אן זעלטענעם אלטן ספר אויף אידיש, און ער איז דאס מעתיק אויף לשה"ק. ער פאררעכט אז די יאר פון די געשיכטע איז געווען ד'תשס"א. ביים ענדע איז ער מדייק אז לויט זיין נוסח פלעגט דער פיוט שוין געזאגט ווערן פון פריער ביי די עשרת השבטים אום יו"ט שבועות, און בלויז די צווייטע חלק, אין וואס עס איז אנגעצייכנט די נאמען פון רבי מאיר ש"ץ, דאס איז שפעטער צוגעלייגט געווארן. | שפעטער איז עס געדרוקט געווארן אין לעמבערג אן א יאר (געשאצט אויף סוף ת"ק - אנהויב ת"ר), מיטן נאמען "מעשה גבורת ה'". אויפן שער בלאט ווערט אנגעגעבן אז ס'איז איבערגעזעצט פון לשה"ק. אין יאר ה'תרע"ו איז געדרוקט געווארן אין לבוב דער ספר "מעשה גבורת ה'"{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מעשה גבורות ד'|3=146858}}}} דער שער בלאט לויטעט אז עס שילדערט א פארכטיגע מעשה וואס האט פאסירט מיט 900 יאר צוריק פאר די אידן פון אשכנז, דורך א מכשף וואס האט זיי געוואלט פארלענדן, און זיי זענען געווארן געראטעוועט דורך רבי מאיר ש"ץ. ער שרייבט אינעם אריינפיר אז ער ער האט עס געפונען אין אן זעלטענעם אלטן ספר אויף אידיש, און ער איז דאס מעתיק אויף לשה"ק. ער פאררעכט אז די יאר פון די געשיכטע איז געווען ד'תשס"א. ביים ענדע איז ער מדייק אז לויט זיין נוסח פלעגט דער פיוט שוין געזאגט ווערן פון פריער ביי די עשרת השבטים אום יו"ט שבועות, און בלויז די צווייטע חלק, אין וואס עס איז אנגעצייכנט די נאמען פון רבי מאיר ש"ץ, דאס איז שפעטער צוגעלייגט געווארן. | ||
| שורה 163: | שורה 160: | ||
רבי מאטל סלאנימער האט דערציילט{{הערה|סיפורי מרן הרמ״ח (עמ׳ רפג אות צא)}}: | רבי מאטל סלאנימער האט דערציילט{{הערה|סיפורי מרן הרמ״ח (עמ׳ רפג אות צא)}}: | ||
:איך האב געהערט פון אלטע אידן און פון ר״ש העניך ז״ל, אז די סלאוויטא דרוקערס האבן געוואלט דרוקן די מעשה אין די מחזורים, נאר וויבאלד זיי האבן עס נישט געוואוסט מיט א קלארקייט האבן זיי עס נישט געדרוקט. איינמאל האט מען גוזר געווען א גירוש אויף די אידן, און נאכדעם וואס מ'האט באשלאסן צו ברענגען איינעם פון די בני משה צו מבטל זיין די גזירה, איז איינער געשיקט געווארן אריבערצוגיין דעם סמבטיון, אריבערצוגיין דעם סמבטיון נעמט 18 שעה, און עס רוהט זיך נישט אפ פון זיין שטורעם נאר פון ער"ש האלבן טאג ביז מוצש"ק, און אין די געציילטע שעות פון ערב שבת איז נישט מעגליך אריבערצוגיין ווייל די וועג דויערט 18 שעה. האט מען אים איבערגעגעבן א שם, אז ער זאל קענען אריבערגיין דעם טייך צו די בני משה, אבער אויף צוריקצוגיין האט מען אים נישט ערלויבט זיך צו באנוצן מיט'ן שם, ווייל מ'נוצט עס נאר אויף פיקוח נפש. דער שליח האט געגעבן א גט פאר זיין ווייב, און איז אהינגעגאנגען מיט'ן ציל צו פארבלייבן דארט א גאנץ לעבן. די בני משה האבן געשיקט "א הינקעדיגער שניידער" צו מבטל זיין די גזירה, וואס אויך ער האט געגעבן א גט פאר זיין פרוי און איז אריבער דעם טייך. ער איז געקומען צום מכשף וואס האט געהעצט ארויסצוגעבן די גזירה, און אים געזאגט אז ער זאל אים אויספרובירן און זען ווער וועט זיך שטארקן אויף וועם. מען האט אפגעמאכט אז יעדער וועט זאגן דעם צווייטן וואס צו טון, און יענער דארף דאס אויספירן. דער שניידער האט געמאכט א רינג ארום זיך, און דער מכשף האט געשיקט וכו'{{קלאר אויס|כוחות הטמאה?}} צו אים, אבער ווען זיי זענען אנגעקומען צום רינג זענען זיי געבליבן שטיין. דערנאך האט דער שניידער געזאגט דעם מכשף ער זאל זיך אנלאנען אויפ'ן שטאם פון א ארטיגן בוים און ער האט גענומען צוויי בינטלעך אייזערנע שטריק, ווען דער כישוף מאכער האט זיך אנגעלאנט אויפ'ן בוים, האט זיך דער בוים אויפגעהויבן און די שטריק האט זיך פארוויקלט ארום זיין האלז, און אים דערשטיקט, און די גזירה איז בטל געווארן. | :איך האב געהערט פון אלטע אידן און פון ר״ש העניך ז״ל, אז די סלאוויטא דרוקערס האבן געוואלט דרוקן די מעשה אין די מחזורים, נאר וויבאלד זיי האבן עס נישט געוואוסט מיט א קלארקייט האבן זיי עס נישט געדרוקט. איינמאל האט מען גוזר געווען א גירוש אויף די אידן, און נאכדעם וואס מ'האט באשלאסן צו ברענגען איינעם פון די בני משה צו מבטל זיין די גזירה, איז איינער געשיקט געווארן אריבערצוגיין דעם סמבטיון, אריבערצוגיין דעם סמבטיון נעמט 18 שעה, און עס רוהט זיך נישט אפ פון זיין שטורעם נאר פון ער"ש האלבן טאג ביז מוצש"ק, און אין די געציילטע שעות פון ערב שבת איז נישט מעגליך אריבערצוגיין ווייל די וועג דויערט 18 שעה. האט מען אים איבערגעגעבן א שם, אז ער זאל קענען אריבערגיין דעם טייך צו די בני משה, אבער אויף צוריקצוגיין האט מען אים נישט ערלויבט זיך צו באנוצן מיט'ן שם, ווייל מ'נוצט עס נאר אויף פיקוח נפש. דער שליח האט געגעבן א גט פאר זיין ווייב, און איז אהינגעגאנגען מיט'ן ציל צו פארבלייבן דארט א גאנץ לעבן. די בני משה האבן געשיקט "א הינקעדיגער שניידער" צו מבטל זיין די גזירה, וואס אויך ער האט געגעבן א גט פאר זיין פרוי און איז אריבער דעם טייך. ער איז געקומען צום מכשף וואס האט געהעצט ארויסצוגעבן די גזירה, און אים געזאגט אז ער זאל אים אויספרובירן און זען ווער וועט זיך שטארקן אויף וועם. מען האט אפגעמאכט אז יעדער וועט זאגן דעם צווייטן וואס צו טון, און יענער דארף דאס אויספירן. דער שניידער האט געמאכט א רינג ארום זיך, און דער מכשף האט געשיקט וכו'{{קלאר אויס|כוחות הטמאה?|דאס איז וואס שטייט במקור}} צו אים, אבער ווען זיי זענען אנגעקומען צום רינג זענען זיי געבליבן שטיין. דערנאך האט דער שניידער געזאגט דעם מכשף ער זאל זיך אנלאנען אויפ'ן שטאם פון א ארטיגן בוים און ער האט גענומען צוויי בינטלעך אייזערנע שטריק, ווען דער כישוף מאכער האט זיך אנגעלאנט אויפ'ן בוים, האט זיך דער בוים אויפגעהויבן און די שטריק האט זיך פארוויקלט ארום זיין האלז, און אים דערשטיקט, און די גזירה איז בטל געווארן. | ||
עס זענען פארהאן נאך נוסחאות געדרוקט אין פארשידענע פלעצער<ref>{{צ-בוך|נאמען=אקדמות ע"פ דרך דרש|מקום הוצאה=ווארשא|שנת הוצאה=תרס"ב|עמ=כא}}</ref><ref>זע אין [https://forum.otzar.org/viewtopic.php?p=835487#p835487 אוצר החכמה פארום]</ref>. | עס זענען פארהאן נאך נוסחאות געדרוקט אין פארשידענע פלעצער<ref>{{צ-בוך|נאמען=אקדמות ע"פ דרך דרש|מקום הוצאה=ווארשא|שנת הוצאה=תרס"ב|עמ=כא}}</ref><ref>זע אין [https://forum.otzar.org/viewtopic.php?p=835487#p835487 אוצר החכמה פארום]</ref>. | ||
| שורה 170: | שורה 167: | ||
אין ספר מעשה נסים געשריבן דורך ר' יוזפא שמש אין שטאט ווירמייזא, ווערט דערמאנט דעם כישוף-ראד בשייכות צו אן אנדערע געשיכטע. און ער לייגט צו אז עס איז געדרוקט א מעשה איבער דעם אקדמות: "עס איז איין מעשה געדרוקט פון אקדמות, דאס מען אום שבועות זאגט, דארט אין שטייט דאס מעשה גאנץ אויס{{הערה|{{צ-בוך|נאמען=מעשה נסים|מקום הוצאה=אמסטערדאם|שנת הוצאה=תנ"ו|עמ=לא ע"ב|קישור=https://books.google.co.il/books?id=i5NnAAAAcAAJ&hl=iw&pg=PP68#v=onepage&q&f=false}}}}." | אין ספר מעשה נסים געשריבן דורך ר' יוזפא שמש אין שטאט ווירמייזא, ווערט דערמאנט דעם כישוף-ראד בשייכות צו אן אנדערע געשיכטע. און ער לייגט צו אז עס איז געדרוקט א מעשה איבער דעם אקדמות: "עס איז איין מעשה געדרוקט פון אקדמות, דאס מען אום שבועות זאגט, דארט אין שטייט דאס מעשה גאנץ אויס{{הערה|{{צ-בוך|נאמען=מעשה נסים|מקום הוצאה=אמסטערדאם|שנת הוצאה=תנ"ו|עמ=לא ע"ב|קישור=https://books.google.co.il/books?id=i5NnAAAAcAAJ&hl=iw&pg=PP68#v=onepage&q&f=false}}}}." | ||
דער [[רבי אליה שפירא|אליה רבה]] ברענגט עס אלס הסבר צום מנהג צו זאגן נאכן ערשטן פסוק: "עס איז געפונען געווארן געדרוקט אין אן אור־אלטער אשכנז'ישער לשון, א לאנגע מעשה איבער וואס מען האט מתקן געווען אקדמות, און עס ענדיגט אז וויבאלד דער מעשה איז געווען אין מדבר, האט מען עס מתקן געזאגט צו זאגן נאך במדבר סיני, א זכר לנס"{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|מפרש=אליה רבה|סק=ה|אן=חלק}}}}. דער 'אור אלטער' דרוק וואס דער אליה רבה דערמאנט איז ווארשיינליך די קונטרס'ל "מגילת רבי מאיר". | דער [[רבי אליה שפירא|אליה רבה]] ברענגט עס אלס הסבר צום מנהג צו זאגן נאכן ערשטן פסוק: "עס איז געפונען געווארן געדרוקט אין אן אור־אלטער אשכנז'ישער לשון, א לאנגע מעשה איבער וואס מען האט מתקן געווען אקדמות, און עס ענדיגט אז וויבאלד דער מעשה איז געווען אין מדבר, האט מען עס מתקן געזאגט צו זאגן נאך במדבר סיני, א זכר לנס"{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|מפרש=אליה רבה|סק=ה|אן=חלק}}}}. דער 'אור אלטער' דרוק וואס דער אליה רבה דערמאנט איז ווארשיינליך די קונטרס'ל "מגילת רבי מאיר", געדרוקט אין קרימונה. | ||
אין א בריוו וואס די גדולים פון צפת, צווישן זיי דער [[בת עין]], און רבי ישראל פון שקלאוו, האבן אדרעסירט צו די עשרת השבטים, דערמאנען זיי די מעשה. "אשר באזנינו שמענו מפי עדי ראייה אבותינו סיפרו לנו כי באלף החמישי היתה גזירה קשה בחו"ל במדינת אחב"י בארץ אשכנז על ידי גוי רשע אחד מכשף כי רצה לאבד את היהודים וישלחו כלל אחינו בנ"י שליחים נאמנים למחנה שכינת קדושת אחינו בני משה ע"ה וישיגו אותם חונים מעבר לנהר סמבטיון ויעבור איש צדיק ושמו רבי מאיר חזן שחיבר שירת אקדמות שאומרים ביום מתן תורתינו קודם קריאת התורה את נהר סמבטיון בשבת בשביל פיקוח נפש ויקרב אל אחינו הקדושים וישלחו משם איש צדיק אחד ושמו ר' דן ובגבורות נפלאות אשר עשה והראה וקידש שמו הגדול והקדוש ית"ש הציל את אחינו בני ישראל בארץ ההיא". | אין א בריוו וואס די גדולים פון צפת, צווישן זיי דער [[בת עין]], און רבי ישראל פון שקלאוו, האבן אדרעסירט צו די עשרת השבטים, דערמאנען זיי די מעשה. "אשר באזנינו שמענו מפי עדי ראייה אבותינו סיפרו לנו, כי באלף החמישי היתה גזירה קשה בחו"ל במדינת אחב"י בארץ אשכנז על ידי גוי רשע אחד מכשף כי רצה לאבד את היהודים, וישלחו כלל אחינו בנ"י שליחים נאמנים למחנה שכינת קדושת אחינו בני משה ע"ה, וישיגו אותם חונים מעבר לנהר סמבטיון, ויעבור איש צדיק ושמו רבי מאיר חזן שחיבר שירת אקדמות שאומרים ביום מתן תורתינו קודם קריאת התורה את נהר סמבטיון בשבת בשביל פיקוח נפש, ויקרב אל אחינו הקדושים, וישלחו משם איש צדיק אחד ושמו ר' דן, ובגבורות נפלאות אשר עשה והראה וקידש שמו הגדול והקדוש ית"ש, הציל את אחינו בני ישראל בארץ ההיא". | ||
פארהאן וואס זענען מפקפק אויף די קראנטקייט פון די געשיכטעס | פארהאן וואס זענען מפקפק אויף די קראנטקייט פון די געשיכטעס און אין די דעטאלן דערפון. אין די מחזורים איז געדרוקט אינעם אריינפיר צום פיוט אקדמות: "וקלא דלא פסיק כי רב מעשהו מבא המחבר לכך, אם קבלה היא נקבל. אמנם אין ראיה ומופת ע״ז ואין משגיחין בבת קול אמרתי איני יודע, והנחתיו"{{הערה|זע מחזור פון רבי וואלף היידנהיים {{היברובוקס|2=קרובות - מחזור לחג השבועות|3=43202|page=143}}, און אין מחזור מטה לוי {{היברובוקס|2=מחזור קרבן אהרן לשבועות|3=43480|page=138}}}}. | ||
לגבי די יאר ווען די מעשה האט פאסירט זענען דא קעגנזייטיגע דאטומען אין די פארשידענע ווערסיעס, וואס שטימען נישט מיט די | לגבי די יאר ווען די מעשה האט פאסירט זענען דא קעגנזייטיגע דאטומען אין די פארשידענע ווערסיעס, וואס שטימען נישט מיט די לעבנס-יארן פון רבי מאיר ש"ץ. די מעשה ווערט דערציילט אויפ'ן יאר קכ"א, קס"א, און תס"א, וואס דער דרוקער שפעטער האט עס פארראכטן אויף ד'תשס"א. ווי אויך די נעמען פון די קעניגן וואס ווערן דערמאנט זענען נישט באקאנט אין די היסטאריע. | ||
עס זענען פארהאן פארשידענע מסורות איבער די מקום קבורה פון רבי מאיר ש"ץ, לויט דעם קען נישט זיין אז ער איז פארבליבן אויפ'ן אנדער זייט סמבטיון. | עס זענען פארהאן פארשידענע מסורות איבער די מקום קבורה פון רבי מאיר ש"ץ, לויט דעם קען נישט זיין אז ער איז פארבליבן אויפ'ן אנדער זייט סמבטיון. | ||
אין אן אלטער פנקס פון הזכרת נשמות אין שטאט ווירמייזע ווערט דערמאנט "רבינו מאיר בר יצחק שליח ציבור וכו' בעבור שתיקן שבחות למקום", ס'איז דא וואס ווילן ברענגען א ראי' פון דעם אז ער ליגט באגראבן אין ווירמייזע{{הערה|{{הספרייה הדיגיטלית|2=פנקס הזכרת נשמות בקהלת ורמיזא|3=990000402490205171|4=עמוד 7}}, {{לינק|אדרעס=https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/d859aa4f-ecca-4845-96bb-c6931c940647/surfaces/48939344-6093-4a51-8127-64ba4d6c7511/|קעפל=פנקס של קהל ווירמזיי' ממחזור ר"ט|זייטל=[[באדליען ביבליאטעק]] אין [[אקספארד]]}}}}. עס זענען דא וואס ווילן זאגן אז די "קבר רבי מאיר בעל הנס" וואס געפינט זיך אין טבריה איז פון רבי מאיר ש"ץ וואס האט זוכה געווען צו נסים. אויך איז פארהאן א קבר אין [[גוש חלב]] וואס שטייט אז דארט ליגט רבי מאיר ש"ץ. אן אנדערע מסורה געבט אן אז ער ליגט אין לובלין<ref>{{צ-בוך|נאמען=לקורות היהודים בלובלין|עמ=139}}</ref>. אין דעם דור נאך אים ווערט ער דערמאנט דורך איינער פון די ראשונים, אלס "רבינו מאיר בן יצחק מאבילי ירושלים"{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי אברהם בן עזריאל|ערוגת הבשם|6804|page=96}}}}, דאס איז אן אנדייטונג אז ער שטאמט פון אר"י, אדער פון די עשרת השבטים. | אין אן אלטער פנקס פון הזכרת נשמות אין שטאט ווירמייזע ווערט דערמאנט "רבינו מאיר בר יצחק שליח ציבור וכו' בעבור שתיקן שבחות למקום", ס'איז דא וואס ווילן ברענגען א ראי' פון דעם אז ער ליגט באגראבן אין ווירמייזע{{הערה|{{הספרייה הדיגיטלית|2=פנקס הזכרת נשמות בקהלת ורמיזא|3=990000402490205171|4=עמוד 7}}, {{לינק|אדרעס=https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/d859aa4f-ecca-4845-96bb-c6931c940647/surfaces/48939344-6093-4a51-8127-64ba4d6c7511/|קעפל=פנקס של קהל ווירמזיי' ממחזור ר"ט|זייטל=[[באדליען ביבליאטעק]] אין [[אקספארד]]}}}}. עס זענען דא וואס ווילן זאגן אז די "קבר רבי מאיר בעל הנס" וואס געפינט זיך אין טבריה איז פון רבי מאיר ש"ץ וואס האט זוכה געווען צו נסים. אויך איז פארהאן א קבר אין [[גוש חלב]] וואס שטייט אז דארט ליגט רבי מאיר ש"ץ. אן אנדערע מסורה געבט אן אז ער ליגט אין לובלין<ref>{{צ-בוך|נאמען=לקורות היהודים בלובלין|עמ=139}}</ref>. אין דעם דור נאך אים ווערט ער דערמאנט דורך איינער פון די ראשונים, אלס "רבינו מאיר בן יצחק מאבילי ירושלים"{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי אברהם בן עזריאל|ערוגת הבשם|6804|page=96}}}}, דאס איז אן אנדייטונג אז ער שטאמט פון אר"י, אדער פון די עשרת השבטים. | ||
געוויסע פארשער טענה'ן אז כאטש וואס געוויסע פרטים אין די געשיכטע זענען מעגליך צווייפלהאפטיג, איז די עצם מעשה ווארשיינליך געבויעט אויף היסטארישע פאקטן, אז רבי מאיר ש"ץ האט געראטעוועט אין א שעת הגזירה נאר די פרטים ארום איז צוגעלייגט געווארן{{הערה|שם=אגדה|[[יהודה לייב פישמן מימון]], [https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=33579#p=257&fitMode=fitwidth&hlts=&ocr= ה"אקדמות" ומחברו]}}. | געוויסע פארשער טענה'ן אז כאטש וואס געוויסע פרטים אין די געשיכטע זענען מעגליך צווייפלהאפטיג, איז די עצם מעשה ווארשיינליך געבויעט אויף היסטארישע פאקטן, אז רבי מאיר ש"ץ האט געראטעוועט אין א שעת הגזירה, נאר די פרטים ארום איז צוגעלייגט געווארן{{הערה|שם=אגדה|[[יהודה לייב פישמן מימון]], [https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=33579#p=257&fitMode=fitwidth&hlts=&ocr= ה"אקדמות" ומחברו]}}. | ||
==חשיבות== | ==חשיבות== | ||
| שורה 188: | שורה 185: | ||
[[רבי יעקב עמדין]] שרייבט: "אין מיינע אויגן איז דער פיוט זייער חשוב און טייער, אויך מיר טוען דאס זאגן, ווייל א גרויסער מענטש האט דאס מחבר געווען, און ס'איז פאסיג פאר דער וואס האט דאס געזאגט"{{הערה|סידור היעב"ץ}}. | [[רבי יעקב עמדין]] שרייבט: "אין מיינע אויגן איז דער פיוט זייער חשוב און טייער, אויך מיר טוען דאס זאגן, ווייל א גרויסער מענטש האט דאס מחבר געווען, און ס'איז פאסיג פאר דער וואס האט דאס געזאגט"{{הערה|סידור היעב"ץ}}. | ||
אין חוות יאיר שטייט "דער פיוט פון ר׳ מאיר בעל הש"ץ איז פונקט אזוי גרויס ווי די פיוטים פון ר' אליעזר הקליר וחביריו, וואס איז געזאגט | אין חוות יאיר שטייט "דער פיוט פון ר׳ מאיר בעל הש"ץ איז פונקט אזוי גרויס ווי די פיוטים פון ר' אליעזר הקליר וחביריו, וואס איז געזאגט געווארן מיט רוח הקודש אין עס איז באהאלטען דערין סודות נוראים{{הערה|ילקוט הגרשוני, שו"ת שבות יעקב ח״א סי' י״ז}}. | ||
==ניגון== | ==ניגון== | ||
דער ניגון פון אקדמות שטאמט הויפטזעכליך פונעם מחבר אליינס, און איז פארשפרייט איבעראל וואו מען זאגט דעם פיוט, דער ניגון זעלבסט | דער ניגון פון אקדמות שטאמט הויפטזעכליך פונעם מחבר אליינס, און איז פארשפרייט איבעראל וואו מען זאגט דעם פיוט, דער ניגון זעלבסט דרוקט זיך אויס דביקות און השתוקקות. די תנועות פונעם ניגון זענען היבש ענליך צו די טעמי המקרא, דאס פאסט אריין אינעם זאגן אינמיטן ליינען{{הערה|בנימין זאב מונק - מנהל "מכון ירושלים לחזנות".}}. | ||
אין געוויסע קהילות זינגט מען ביי ברכת כהנים שבועות מיט די ניגון פון אקדמות<ref name=":0" />. | אין געוויסע קהילות זינגט מען ביי ברכת כהנים שבועות מיט די ניגון פון אקדמות<ref name=":0" />. | ||
| שורה 197: | שורה 194: | ||
רבי נחמן פון ברסלב האט גאר גאר שטארק אויסגעלויבט דעם ניגון פון אקדמות, און געזאגט אז וויבאלד מען איז שוין אזוי געוואוינט דערצו, אנערקענט מען נישט איר גרויסקייט פון דעם געוואלדיגן הייליגן לויב געזאנג. ער האט געזאגט, ווער עס פארשטייט די גרויסקייט פון דעם שיר פון אקדמות און דער ניגון מיט וואס מען זינגט עס, דאס איז א ואונדערליכע זאך און גאר א גרויסער חידוש. דערביי האט ער זיך אינטעגעזונגען עטליכע ווערטער פון אקדמות מיט'ן ניגון. ער האט געזאגט אז אקדמות איז א געזאגג פון גלוסטעניש{{הערה|{{ויקיטקסט|שיחות_הר"ן/רנו|שיחת הר"ן, רנו}}}}. | רבי נחמן פון ברסלב האט גאר גאר שטארק אויסגעלויבט דעם ניגון פון אקדמות, און געזאגט אז וויבאלד מען איז שוין אזוי געוואוינט דערצו, אנערקענט מען נישט איר גרויסקייט פון דעם געוואלדיגן הייליגן לויב געזאנג. ער האט געזאגט, ווער עס פארשטייט די גרויסקייט פון דעם שיר פון אקדמות און דער ניגון מיט וואס מען זינגט עס, דאס איז א ואונדערליכע זאך און גאר א גרויסער חידוש. דערביי האט ער זיך אינטעגעזונגען עטליכע ווערטער פון אקדמות מיט'ן ניגון. ער האט געזאגט אז אקדמות איז א געזאגג פון גלוסטעניש{{הערה|{{ויקיטקסט|שיחות_הר"ן/רנו|שיחת הר"ן, רנו}}}}. | ||
אין געציילטע קהילות זינגט מען אן אנדער ניגון{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://new.machon-modzitz.co.il/songs/ניגון-אופרה-אקדמות/|שרייבער=ר' בנציון שענקער|קעפל=ניגון אופרה אקדמות, מוזשיץ}}}}. | אין געציילטע קהילות זינגט מען אן אנדער ניגון{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://new.machon-modzitz.co.il/songs/ניגון-אופרה-אקדמות/|שרייבער=ר' בנציון שענקער|קעפל=ניגון אופרה אקדמות, מוזשיץ}}}}. און אין געוויסע קהילות שאפט מען יעדן יאר א נייעם ניגון פאר אקדמות{{הערה|צווישן זיי, אין [[ראדאמסק (חסידות)|ראדאמסק]] און[[גור (חסידות)|גור]]}}. | ||
[[טעקע:אקדמות.png|קליין|נאטן פון אקדמות דורך [[מאיר שמעון גשורי]]]] | [[טעקע:אקדמות.png|קליין|נאטן פון אקדמות דורך [[מאיר שמעון גשורי]]]] | ||
==מנהגים== | ==מנהגים== | ||