מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
הגהה אנהייב
ק (הגהה) צייכן: רויע רעדאגירונג |
ק (הגהה אנהייב) |
||
| שורה 10: | שורה 10: | ||
| מספר לא תעשה חינוך = 30 | | מספר לא תעשה חינוך = 30 | ||
| עשה חינוך = דיני [[עבד עברי]], [[אמה עבריה#יעוד|יעוד]] און אויסלייזן אן [[אמה עבריה]], [[ארבע מיתות בית דין|מיתת חנק]], דיני [[קנסות]], [[ארבע מיתות בית דין|מיתת סייף]], דיני [[ארבעה אבות נזיקין]], דיני [[גניבה|גנב]], [[ארבעה שומרים|דיני שומרים]], דין [[מפתה]], [[הלוואה|פארבארגן פאר אן ארעמאן]], [[רוב|פסק'ענען נאך רוב דיינים]], [[פריקה וטעינה]], [[שמיטה|שמיטת קרקעות]], [[שבת|רוען אין שבת]], [[עליה לרגל]], [[ביכורים]]. | | עשה חינוך = דיני [[עבד עברי]], [[אמה עבריה#יעוד|יעוד]] און אויסלייזן אן [[אמה עבריה]], [[ארבע מיתות בית דין|מיתת חנק]], דיני [[קנסות]], [[ארבע מיתות בית דין|מיתת סייף]], דיני [[ארבעה אבות נזיקין]], דיני [[גניבה|גנב]], [[ארבעה שומרים|דיני שומרים]], דין [[מפתה]], [[הלוואה|פארבארגן פאר אן ארעמאן]], [[רוב|פסק'ענען נאך רוב דיינים]], [[פריקה וטעינה]], [[שמיטה|שמיטת קרקעות]], [[שבת|רוען אין שבת]], [[עליה לרגל]], [[ביכורים]]. | ||
| לא תעשה חינוך = פארקויפן אן [[אמה עבריה]], אפהאלטן פון איר [[שאר כסות ועונה]], [[איסור פון שלאגן די עלטערן]], עסן פון [[שור הנסקל]], [[כישוף|לאזן א מכשפה לעבן]], [[אונאת הגר|אויספאפן א גר]] מיט רייד אדער מיט געלט, [[כל אלמנה ויתום לא תענון|פייניגן אן אלמנה אדער א יתום]], [[לא תהיה לו כנושה|מאנען א חוב פון אן ארעמאן]], [[ריבית|איסור ריבית]], [[איסור קללה|שעלטן א דיין אדער נשיא]], [[תרומות ומעשרות|פארטוישן די סדר תרומות און מעשרות]], [[טריפה|עסן טריפות]], [[לשון הרע|לשון הרע אדער שמע שווא]], [[פסולי עדות]], [[טויטשטראף|אנטיילנעמען מיט עושי רע]], זיך פארלאזן אין [[דיני נפשות]] אויף א צווייטן [[דיין]], פארדרייען א משפט, פסק'נען לויט שאצונגען, [[שוחד]], זיך באשווערן אין א אפגאט, [[מסית|בארעדן צו דינען עבודה זרה]], שחט'ן [[קרבן פסח]] ווען ס'איז נאך דא [[חמץ]] אין שטוב, [[נותר|איבערנעכטיגן די אימורים פון קרבן פסח]], [[בשר בחלב|קאכן בשר בחלב]], שליסן א בונד מיט אזעלכע וואס דינען עבודה זרה, [[לא תחנם]] | | לא תעשה חינוך = פארקויפן אן [[אמה עבריה]], אפהאלטן פון איר [[שאר כסות ועונה]], [[מכה אביו ואמו|איסור פון שלאגן די עלטערן]], עסן פון [[שור הנסקל]], [[כישוף|לאזן א מכשפה לעבן]], [[אונאת הגר|אויספאפן א גר]] מיט רייד אדער מיט געלט, [[כל אלמנה ויתום לא תענון|פייניגן אן אלמנה אדער א יתום]], [[לא תהיה לו כנושה|מאנען א חוב פון אן ארעמאן]], [[ריבית|איסור ריבית]], [[איסור קללה|שעלטן א דיין אדער נשיא]], [[תרומות ומעשרות|פארטוישן די סדר פון תרומות און מעשרות]], [[טריפה|עסן טריפות]], [[לשון הרע|לשון הרע אדער שמע שווא]], [[פסולי עדות]], [[טויטשטראף|אנטיילנעמען מיט עושי רע]], זיך פארלאזן אין [[דיני נפשות]] אויף א צווייטן [[דיין]], פארדרייען א משפט, פסק'נען לויט שאצונגען, [[שוחד]], זיך באשווערן אין א אפגאט, [[מסית|בארעדן צו דינען עבודה זרה]], שחט'ן [[קרבן פסח]] ווען ס'איז נאך דא [[חמץ]] אין שטוב, [[נותר|איבערנעכטיגן די אימורים פון קרבן פסח]], [[בשר בחלב|קאכן בשר בחלב]], שליסן א בונד מיט אזעלכע וואס דינען עבודה זרה, [[לא תחנם]] | ||
| עדה1=אשכנזים און ספרדים | | עדה1=אשכנזים און ספרדים | ||
| עדה2=תימנים | | עדה2=תימנים | ||
| שורה 20: | שורה 20: | ||
'''{{מנוקד|פרשת מִשְׁפָּטִים}}''' איז די זעקסטע [[סדרה]] פון [[ספר שמות]], און די אכצנטע פון די תורה בכלל. די פרשה גייט פון {{תנ"ך|שמות|כא|א|אן=ספר|לאנג=יא}} ביז {{תנ"ך|שמות|כד|יח|אן=ספר|לאנג=יא}}, לויט'ן אנגענומענעם צעטיילונג פון [[קאפיטלען פון תנ"ך|קאפיטלען]], פארמאגנדיג אינאיינעם 118 פסוקים, און 33 פרשיות - זעקס [[פרשה פתוחה|פתוחות]] און 27 [[פרשה סתומה|סתומות]]. | '''{{מנוקד|פרשת מִשְׁפָּטִים}}''' איז די זעקסטע [[סדרה]] פון [[ספר שמות]], און די אכצנטע פון די תורה בכלל. די פרשה גייט פון {{תנ"ך|שמות|כא|א|אן=ספר|לאנג=יא}} ביז {{תנ"ך|שמות|כד|יח|אן=ספר|לאנג=יא}}, לויט'ן אנגענומענעם צעטיילונג פון [[קאפיטלען פון תנ"ך|קאפיטלען]], פארמאגנדיג אינאיינעם 118 פסוקים, און 33 פרשיות - זעקס [[פרשה פתוחה|פתוחות]] און 27 [[פרשה סתומה|סתומות]]. | ||
אין מערהייט פרשה ווערט אויסגערעכנט אסאך [[מצוות]] און דינים, בעיקר וואס האט מיט [[דיני ממונות]]. אין סוף פרשה ווערט דערציילט איבער | אין מערהייט פרשה ווערט אויסגערעכנט אסאך [[מצוות]] און דינים, בעיקר וואס האט מיט [[דיני ממונות]]. אין סוף פרשה ווערט דערציילט איבער דער בונד פון די אידן מיטן באשעפער, און דאס ארויפגיין פון משה צום בארג סיני. | ||
פרשת משפטים ווערט געליינט צווישן [[כ"ד שבט]] און [[א' אדר]]. | פרשת משפטים ווערט געליינט צווישן [[כ"ד שבט]] און [[א' אדר]]. אין רוב פון די פשוט'ע יארן (אויסער אין [[השא יאר]]ן) געפאלט דאס א שבת בעפאר [[ראש חודש]] [[אדר]], וואס דאן ליינט מען [[מפטיר]] די ערשטע פרשה פון די "[[ארבע פרשיות]]" - [[פרשת שקלים]]. | ||
ביי די ספרדים איז געווען איינגעפירט אין טייל [[עיבור יאר]]ן ([[השג יאר|השג]] און [[החא יאר]]ן) צו צעטיילן משפטים אויף צוויי - "משפטים" און "אם כסף תלוה" ({{תנ"ך|שמות|כב|כד|אן=ספר}}){{ביאור|דער מנהג ווערט געברענגט דורך די ראשונים אין די ספרדי'שע פלעצער, לויט'ן כלל פון "סגיר ופסח" - אז [[פרשת מצורע|פרשת "מצורע"]] ("סגיר" אויף [[אראמיש]]) ווערט געליינט | ביי די ספרדים איז געווען איינגעפירט אין טייל [[עיבור יאר]]ן ([[השג יאר|השג]] און [[החא יאר]]ן) צו צעטיילן משפטים אויף צוויי - "משפטים" און "אם כסף תלוה" ({{תנ"ך|שמות|כב|כד|אן=ספר}}){{ביאור|דער מנהג ווערט געברענגט דורך די ראשונים אין די ספרדי'שע פלעצער, לויט'ן כלל פון "סגיר ופסח" - אז [[פרשת מצורע|פרשת "מצורע"]] ("סגיר" אויף [[אראמיש]]) ווערט געליינט דער שבת פאר "[[פסח]]", און אין יארן וואס [[ראש השנה]] געפאלט אום [[דאנערשטאג]] (השג און החא יארן), פעלט אויס נאך א קריאה בעפאר פסח אז מצורע זאל געפאלן אין איינקלאנג מיט'ן כלל. דער [[ראב"ח]] שרייבט דעם מנהג אין ספר העבור{{הערה|{{היברובוקס|2=ספר העבור|3=21292|page=88|4=לוח תיקון הסדרים הנקראים בשבתות בכל שנה}}.}} וועלכע שלאגט פאר צו צעטיילן [[פרשת וירא|וירא]], משפטים, אדער [[פרשת כי תשא|כי תשא]] (ווי טייל יוצאי ליביע פירן זיך). אויך אין [[ספר האשכול]] ווערט דערמאנט אז טייל נעמען אן דעם כלל פון סגיר ופסח{{הערה|{{היברובוקס|2=ספר האשכול|3=9047|page=270|מהדורה=אלבעק|עמ=דף ס"ה ע"א}}.}}. אויך דער [[מאירי]] שרייבט דער מנהג צו צעטיילן [[כי תשא]]{{הערה|{{היברובוקס|2=קרית ספר|3=41282|page=80|באנד=חלק א'|עמ=פג-פד}}.}}, און עס ווערט אויך דערמאנט אין ארחות חיים פון [[רבי אהרן הכהן מלוניל]]{{הערה|[https://machon.oretzion.com/document/ארחות%20חיים%20ב%20סופי%20עדכני.pdf#page=89 הל' קריאת ספר תורה סי' ס"ג].}}, און אין [[אבודרהם]]{{הערה|{{שיתופתא|Abudarham,_Hebrew_Calendar,_Order_of_Parashiot_and_Haftarot/82|סדר הפשריות וההפטרות - פ"ב}}.}}. דער [[ספר החינוך]] צעטיילט אויך די [[s:ספר החינוך (סדר דפוס פרנקפורט)/ספר שמות|מצוות אין משפטים]] פאר צוויי פרשיות.{{ש}}אין [[מחזור ויטרי]]{{הערה|{{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Laws_of_Purim/256|סימן רנ"ו}}.}} און נאך פיל ראשונים איז אבער דער כלל "פקיד ופסח", אז מען ליינט [[פרשת צו]] (פקיד) בעפאר פסח, גילטיג סיי אין א פשוט יאר און סיי אין אן עיבור יאר. עס ווערט אבער אויך געברענגט אלס דער מנהג פון צרפת, אדער אלס מנהג פון [[רבינו תם]]{{הערה|אזוי אין די {{היברובוקס|2=השלמות למחזור ויטרי|3=10172|page=410|עמ=6}}.}} פאר אן עיבור יאר איז "סגיר ופסח" (מצורע), און פאר השג און החא יארן - "פטיר ופסח" (אדער "אוחר ופסח") - [[פרשת אחרי]], און דער מנהג ווערט גע'פסק'נט אין [[טור]] און אין [[שלחן ערוך]]{{הערה|{{טור|אורח חיים|תכח}}; {{שלחן ערוך|אורח חיים|תכח|ד}}.}}.}}, און אזוי האבן זיך געפירט די אידן אין [[טוניזיע]] ביז שפעטערע יארן{{הערה|זעט {{דעת|מרדכי סיטבון, אברהם הטל|daat/toshba/minhagim/tu2.htm|"ממנהגי יהדות תוניסיה"}}.}}. | ||
==פרשה אינהאלט== | ==פרשה אינהאלט== | ||
| שורה 63: | שורה 63: | ||
די [[הפטורה]] פון פרשת משפטים איז אין [[ספר ירמיהו]], פון {{תנ"ך|ירמיהו|לד|ח|אן=ספר|לאנג=יא}}, וואו [[ירמיה הנביא]] דערמאנט די געזעצן פון אן עבד עברי, און מוסר'ט די אידן פארוואס זיי האבן דאס נישט איינגעהאלטן. די תימנים ענדיגן סוף {{תנ"ך|ירמיהו|לה|יט|אן=ספר|לאנג=יא}}{{הערה|{{שיתופתא|1=Mishneh_Torah,_The_Order_of_Prayer/5?selectedunittext=3|2=רמב"ם - סדר התפילה ה׳, ד'}}.}}, די אשכנזים און ספרדים ליינען ביז {{תנ"ך|ירמיהו|לד|כ|לאנג=יא|אן=ספר}}, און כדי צו צוענדיגן מיט א גוטע זאך גייט מען צוריק, צולייגנדיג די לעצטע פסוקים פון {{תנ"ך|ירמיהו|לג|כה|כו|לאנג=יא|אן=ספר}}{{הערה|[[אבודרהם]] {{שיתופתא|Abudarham,_Hebrew_Calendar,_Order_of_Parashiot_and_Haftarot/19|סדר העיבור, סדר הפרשיות וההפטרות}}.}}, א זאך וואס טייל פוסקים האלטן איז נישט אויסגעהאלטן, צוליב וואס מען טאר נישט ליינען צוריקצואוועגס{{הערה|לויט {{בבלי|יומא|ע|א}}; זעט אין די נושאי כלים אויף {{שלחן ערוך|אורח חיים|קמד|א}}; {{משנה ברורה|קמד|ט}}; [[רבי שמואל שטראשון|רש"ש]] {{שיתופתא|Rashash_on_Yoma/70a|יומא עא.}} ברענגט אז אזוי איז די מנהג למעשה.}}. [[רבי חיים קאניעווסקי]] שרייבט{{הערה|{{היברובוקס|2=טעמא דקרא|3=49911|page=73|עמ=עג|לינק טעקסט=סוף פרשת משפטים}}, און ברענגט אזוי פון {{היברובוקס|2=שערי אפרים|3=34320|page=273|לינק טעקסט=שער ט', סימן כ"ח}}.}}, אז ביי די פלעצער וואו מ'ליינט די הפטורה פון קלף, זאל מען חושש זיין דערצו און נישט צוריקגיין. ביי די [[ראמאניאטן|ראָמאַניאטן]] ליינט מען {{תנ"ך|ישעיהו|נו|א|לאנג=יא}} - {{תנ"ך|ישעיהו|נז|י|לאנג=יא|אן=ספר}}. | די [[הפטורה]] פון פרשת משפטים איז אין [[ספר ירמיהו]], פון {{תנ"ך|ירמיהו|לד|ח|אן=ספר|לאנג=יא}}, וואו [[ירמיה הנביא]] דערמאנט די געזעצן פון אן עבד עברי, און מוסר'ט די אידן פארוואס זיי האבן דאס נישט איינגעהאלטן. די תימנים ענדיגן סוף {{תנ"ך|ירמיהו|לה|יט|אן=ספר|לאנג=יא}}{{הערה|{{שיתופתא|1=Mishneh_Torah,_The_Order_of_Prayer/5?selectedunittext=3|2=רמב"ם - סדר התפילה ה׳, ד'}}.}}, די אשכנזים און ספרדים ליינען ביז {{תנ"ך|ירמיהו|לד|כ|לאנג=יא|אן=ספר}}, און כדי צו צוענדיגן מיט א גוטע זאך גייט מען צוריק, צולייגנדיג די לעצטע פסוקים פון {{תנ"ך|ירמיהו|לג|כה|כו|לאנג=יא|אן=ספר}}{{הערה|[[אבודרהם]] {{שיתופתא|Abudarham,_Hebrew_Calendar,_Order_of_Parashiot_and_Haftarot/19|סדר העיבור, סדר הפרשיות וההפטרות}}.}}, א זאך וואס טייל פוסקים האלטן איז נישט אויסגעהאלטן, צוליב וואס מען טאר נישט ליינען צוריקצואוועגס{{הערה|לויט {{בבלי|יומא|ע|א}}; זעט אין די נושאי כלים אויף {{שלחן ערוך|אורח חיים|קמד|א}}; {{משנה ברורה|קמד|ט}}; [[רבי שמואל שטראשון|רש"ש]] {{שיתופתא|Rashash_on_Yoma/70a|יומא עא.}} ברענגט אז אזוי איז די מנהג למעשה.}}. [[רבי חיים קאניעווסקי]] שרייבט{{הערה|{{היברובוקס|2=טעמא דקרא|3=49911|page=73|עמ=עג|לינק טעקסט=סוף פרשת משפטים}}, און ברענגט אזוי פון {{היברובוקס|2=שערי אפרים|3=34320|page=273|לינק טעקסט=שער ט', סימן כ"ח}}.}}, אז ביי די פלעצער וואו מ'ליינט די הפטורה פון קלף, זאל מען חושש זיין דערצו און נישט צוריקגיין. ביי די [[ראמאניאטן|ראָמאַניאטן]] ליינט מען {{תנ"ך|ישעיהו|נו|א|לאנג=יא}} - {{תנ"ך|ישעיהו|נז|י|לאנג=יא|אן=ספר}}. | ||
למעשה ליינט מען גאנץ זעלטן די הפטורה פון משפטים (ארום 23.8% יארן, אין די קביעות [[השא יאר|השא]], [[השג יאר|השג]], [[החא יאר|החא]], [[בשז יאר|בשז]] און [[גכז יאר|גכז]]), וויבאלד אין א מערהייט פון יארן (ארום 59.8% פון אלע יארן) - [[שנים פשוטות]], ווערט פרשת תרומה געליינט א שבת בעפאר [[ראש חודש]] [[אדר]], און דאן ליינט מען די הפטורה פון [[ארבע פרשיות#שבת שקלים|שבת שקלים]]. אין עיבור יארן געפאלט פרשת משפטים אום שבת ראש חודש אדר, אדער שבת ערב ראש חודש, וואס דאן ליינט מען די הפטורה פון [[שבת ראש חודש]] אדער | למעשה ליינט מען גאנץ זעלטן די הפטורה פון משפטים (ארום 23.8% יארן, אין די קביעות [[השא יאר|השא]], [[השג יאר|השג]], [[החא יאר|החא]], [[בשז יאר|בשז]] און [[גכז יאר|גכז]]), וויבאלד אין א מערהייט פון יארן (ארום 59.8% פון אלע יארן) - [[שנים פשוטות]], ווערט פרשת תרומה געליינט א שבת בעפאר [[ראש חודש]] [[אדר]], און דאן ליינט מען די הפטורה פון [[ארבע פרשיות#שבת שקלים|שבת שקלים]]. אין עיבור יארן געפאלט פרשת משפטים אום שבת ראש חודש אדר, אדער שבת ערב ראש חודש, וואס דאן ליינט מען די הפטורה פון [[שבת ראש חודש]] אדער "מחר חודש". | ||
אין "ספר השלחן"{{הערה|{{היברובוקס|2=ספר השולחן|3=16251|page=75|לינק טעקסט=הלכות תפילה שער ו}}.}} (תלמיד פונעם [[רשב"א]]) שטייט, אז לויט דער מנהג פון צעטיילן מפשטים אין צוויי, ליינט מען די הפטורה נאך "אם כסף" אין {{תנ"ך|ירמיהו|לא|ל|לט|לאנג=יא}}, און מען לייגט צו {{תנ"ך|ירמיהו|לג|י|טז|לאנג=יא|אן=ספר}}. | אין "ספר השלחן"{{הערה|{{היברובוקס|2=ספר השולחן|3=16251|page=75|לינק טעקסט=הלכות תפילה שער ו}}.}} (תלמיד פונעם [[רשב"א]]) שטייט, אז לויט דער מנהג פון צעטיילן מפשטים אין צוויי, ליינט מען די הפטורה נאך "אם כסף" אין {{תנ"ך|ירמיהו|לא|ל|לט|לאנג=יא}}, און מען לייגט צו {{תנ"ך|ירמיהו|לג|י|טז|לאנג=יא|אן=ספר}}. | ||