אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אבימלך מלך גרר"

504 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 2 יאָר
שורה 12: שורה 12:
די [[ברונעם|ברונעמ'ס]] וואסער אין לאנד [[גרר]] זענען געווען עקזיסטענץ וויכטיג. ארום די ברונעמס האבן זיך געפירט מלחמות. אבימלך האט צוריק געברענגט די ברונעמס מיט דיפלאמאטיע.
די [[ברונעם|ברונעמ'ס]] וואסער אין לאנד [[גרר]] זענען געווען עקזיסטענץ וויכטיג. ארום די ברונעמס האבן זיך געפירט מלחמות. אבימלך האט צוריק געברענגט די ברונעמס מיט דיפלאמאטיע.


אויף די טענות פון אברהם ענפערט אבימלך דריי תירוצים, "איך ווייס נישט ווער האט דאס געטון, און דו האסט מיר אויך נישט געזאגט, און איך האב אויך נישט געהערט דערפון ביז היינט" {{הערה|1= וַיֹּאמֶר אֲבִימֶלֶךְ, לֹא יָדַעְתִּי מִי עָשָׂה אֶת הַדָּבָר הַזֶּה, וְגַם אַתָּה לֹא הִגַּדְתָּ לִּי, וְגַם אָנֹכִי לֹא שָׁמַעְתִּי בִּלְתִּי הַיּוֹם" {{תנ"ך|בראשית|כא|כו}}}}. דאס פארמערן אין תירוצים ווייזט אויף די שוואכקייט פון זיין פאזיציע. דער פאלק האט געוויסט אז אבימלך געוועלטיגט אויף די ברונעמס. אברהם פארשטייט אז אויפן וואגשאל שטייט די כבוד פון אבימלך. צוריק אויפהייבן די כבוד פון אבימלך איז די איינציגסטע וועג צוריק צובאקומען די ברונעמס. טראץ וואס מען טרעפט נישט קיין לייזונג אויף די פראבלעם פון די ברונעמס ברענגט ארויף אברהם די געדאנק פון בינדן א בונד, אברהם האט גענומען שאף און רינדער און געגעבן פאר אבימלך און זיי האבן ביידע געבינדן א בונד{{הערה|1= וַיִּקַּח אַבְרָהָם צֹאן וּבָקָר וַיִּתֵּן לַאֲבִימֶלֶךְ וַיִּכְרְתוּ שְׁנֵיהֶם בְּרִית"{{תנ"ך|בראשית|כא|כז}}}}. אבער נאך אלץ איז אבימלכ'ס כבוד נאך נישט געווען צוריק. אברהם שטעלט אוועק אבימלך אין אן ערליכקייט פראבע, "וַיַּצֵּב אַבְרָהָם אֶת שֶׁבַע כִּבְשֹׂת הַצֹּאן לְבַדְּהֶן"{{ביאור|און אברהם האט אוועקגעשטעלט די זיבן לעמעלעך עקסטער}}{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כא|כח}}}}. אבימלך קען נעמען די שאף ווי זיי ואלטן געווען א טייל פון געשעפט, אדער פרעגן וואס זיי מיינען. און טאקע, "וַיֹּאמֶר אֲבִימֶלֶךְ אֶל אַבְרָהָם מָה הֵנָּה שֶׁבַע כְּבָשֹׂת הָאֵלֶּה אֲשֶׁר הִצַּבְתָּ לְבַדָּנָה"{{ביאור|און אבימלך האט געזאגט צו אברהם וואס זענען די זיבן לעמעלעך וואס דו האסט אוועק געשטעלט עקסטער}}. אלע זעען אז אבימלך איז א גלייכער מענטש, ער נעמט נישט וואס באלאנגט נישט צו אים. זיין כבוד האט זיך צוריק אויפגעהויבן. יעצט זאגט אברהם, "וַיֹּאמֶר כִּי אֶת שֶׁבַע כְּבָשֹׂת תִּקַּח מִיָּדִי בַּעֲבוּר תִּהְיֶה לִּי לְעֵדָה כִּי חָפַרְתִּי אֶת הַבְּאֵר הַזֹּאת". כלומר, אתה אדם הגון אינך לוקח מה שלא שלך לכן, הבארות שלי. לקיים את הדבר הם כורתים שוב ברית, "וַיִּכְרְתוּ בְרִית בִּבְאֵר שָׁבַע וַיָּקָם אֲבִימֶלֶךְ וּפִיכֹל שַׂר צְבָאוֹ וַיָּשֻׁבוּ אֶל אֶרֶץ פְּלִשְׁתִּים". אבימלך חוזר לארצו כאדם הגון ומכובד{{הערה|{{צ-ספר|מחבר=רוזנפלד יקותיאל|שם=על פרשת השבוע|מקום הוצאה=בני ברק|שנת הוצאה=2018}}}}.
אויף די טענות פון אברהם ענפערט אבימלך דריי תירוצים, "איך ווייס נישט ווער האט דאס געטון, און דו האסט מיר אויך נישט געזאגט, און איך האב אויך נישט געהערט דערפון ביז היינט" {{הערה|1= וַיֹּאמֶר אֲבִימֶלֶךְ, לֹא יָדַעְתִּי מִי עָשָׂה אֶת הַדָּבָר הַזֶּה, וְגַם אַתָּה לֹא הִגַּדְתָּ לִּי, וְגַם אָנֹכִי לֹא שָׁמַעְתִּי בִּלְתִּי הַיּוֹם" {{תנ"ך|בראשית|כא|כו}}}}. דאס פארמערן אין תירוצים ווייזט אויף די שוואכקייט פון זיין פאזיציע. דער פאלק האט געוויסט אז אבימלך געוועלטיגט אויף די ברונעמס. אברהם פארשטייט אז אויפן וואגשאל שטייט די כבוד פון אבימלך. צוריק אויפהייבן די כבוד פון אבימלך איז די איינציגסטע וועג צוריק צובאקומען די ברונעמס. טראץ וואס מען טרעפט נישט קיין לייזונג אויף די פראבלעם פון די ברונעמס ברענגט ארויף אברהם די געדאנק פון בינדן א בונד, אברהם האט גענומען שאף און רינדער און געגעבן פאר אבימלך און זיי האבן ביידע געבינדן א בונד{{הערה|1= וַיִּקַּח אַבְרָהָם צֹאן וּבָקָר וַיִּתֵּן לַאֲבִימֶלֶךְ וַיִּכְרְתוּ שְׁנֵיהֶם בְּרִית"{{תנ"ך|בראשית|כא|כז}}}}. אבער נאך אלץ איז אבימלכ'ס כבוד נאך נישט געווען צוריק. אברהם שטעלט אוועק אבימלך אין אן ערליכקייט פראבע, ער שטעלט אוועק זיבן לעמעלעך עקסטער {{הערה|"וַיַּצֵּב אַבְרָהָם אֶת שֶׁבַע כִּבְשֹׂת הַצֹּאן לְבַדְּהֶן"{{תנ"ך|בראשית|כא|כח}}}}. אבימלך קען נעמען די שאף ווי זיי ואלטן געווען א טייל פון געשעפט, אדער פרעגן וואס זיי מיינען. און טאקע, אבימלך האט גלייך "וואס זענען די זיבן לעמעלעך וואס דו האסט אוועק געשטעלט עקסטער"{{הערה|וַיֹּאמֶר אֲבִימֶלֶךְ אֶל אַבְרָהָם מָה הֵנָּה שֶׁבַע כְּבָשֹׂת הָאֵלֶּה אֲשֶׁר הִצַּבְתָּ לְבַדָּנָה"}}. אלע זעען אז אבימלך איז א גלייכער מענטש, ער נעמט נישט וואס באלאנגט נישט צו אים. זיין כבוד האט זיך צוריק אויפגעהויבן. יעצט זאגט אברהם, "די זיבן לעמעלעך וועסטו נעמען פון מיר, כדי עס זאל זיין א באווייז אז איך האב געגראבן די ברונעם{{הערה|וַיֹּאמֶר כִּי אֶת שֶׁבַע כְּבָשֹׂת תִּקַּח מִיָּדִי בַּעֲבוּר תִּהְיֶה לִּי לְעֵדָה כִּי חָפַרְתִּי אֶת הַבְּאֵר הַזֹּאת"}}. דאס מיינט, דו ביסט אן ערליכער מענטש וואס נעמט נישט וואס עס באלאנגט נישט צו אים, און דעריבער זענען די ברונעמס מיינע. כדי דאס אוועקצושטעלן בינד זיי ווידער א בונד, "וַיִּכְרְתוּ בְרִית בִּבְאֵר שָׁבַע וַיָּקָם אֲבִימֶלֶךְ וּפִיכֹל שַׂר צְבָאוֹ וַיָּשֻׁבוּ אֶל אֶרֶץ פְּלִשְׁתִּים"{{ביאור|און זיי האבן געבינדן א בונד אין באר שבע, און אבימלך מיט זיין מיליטער מיניסטער פיכל האבן זיך צוריק געקערט קיין פלשתים}}. אבימלך קערט זיך צוריק צו זיין לאנד ווי א גלייכער חשובער מאן{{הערה|{{צ-ספר|מחבר=רוזנפלד יקותיאל|שם=על פרשת השבוע|מקום הוצאה=בני ברק|שנת הוצאה=2018}}}}.


שפעטער{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כא|כב|לב}}}} טרעפט זיך אבימלך אין באגלייטונג פון פיכול זיין מיליטער מיניסטער, מיט אברהם און בינדט מיט אים א בונד. אברהם מוסרט אים וועגן א ברונעם וואסער וואס אבימלכ'ס מענטשן האבן גערויבט, און אבימלך בארעכטיגט זיך און קערט צוריק די ברונעם. און שווערט אפילו אז די ברונעם געהער צו אברהם, און דעריבער איז איר נאמען באשטימט צו ווערן גערופן [[באר שבע]]. דער פסוק צייכנט אז די באציאונגען האבן פארגעזעצט צו זיין געהעריג, און אז אברהם האט געוואוינט רוהיגערהייט נאך א לאנגע צייט אין פלשתים.
שפעטער{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כא|כב|לב}}}} טרעפט זיך אבימלך אין באגלייטונג פון פיכול זיין מיליטער מיניסטער, מיט אברהם און בינדט מיט אים א בונד. אברהם מוסרט אים וועגן א ברונעם וואסער וואס אבימלכ'ס מענטשן האבן גערויבט, און אבימלך בארעכטיגט זיך און קערט צוריק די ברונעם. און שווערט אפילו אז די ברונעם געהער צו אברהם, און דעריבער איז איר נאמען באשטימט צו ווערן גערופן [[באר שבע]]. דער פסוק צייכנט אז די באציאונגען האבן פארגעזעצט צו זיין געהעריג, און אז אברהם האט געוואוינט רוהיגערהייט נאך א לאנגע צייט אין פלשתים.


===
אן ענליכע געשעניש האט פאסירט צו יצחק{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כו|א|ל}}}}. ווען אין ארץ כנען האט אויסגעבראכן אן הונגער, האט יצחק נישט פארלאזט דאס לאנד, נאר ער האט אויסגעוועלט צו וואוינען אין [[גרר]], לכאורה אלס די גוטע באציאונגען צווישן דער הערשער און זיין טאטע. אויך אין דעם פאל זאגט יצחק אז זיין ווייב איז זיין שוועסטער פאר די היגע מענטשן וואס פרעגן זיך נאך די שיינע פרוי, אויס מורא אז מען וועט אים פרובירן צו ערמארדן און נעמען [[רבקה]]. אבימלך גיבט אכטונג אין די פאל פון זיך איילן איר צו נעמען, קען זיין אלס פריערידע ערפארונג, און דורכאויס די צייט זעט אדער פארשטייט ער אז רבקה און יצחק זענען געהייראט, וועגן ליבשאפט באווייזן צווישן זיי - "וְהִנֵּה יִצְחָק מְצַחֵק אֵת רִבְקָה אִשְׁתּוֹ". ער רופט יצחק, און מוסרט אים אויף דעם וואס ער האט געזאגט אז רבקה איז זיין שוועסטער, און דאס האט כמעט צוגעברענגט אז אבימלך זאל זינדיגן מיט רבקה. יצחק האט זיך בארעכטיגט אז ער האט ליגנט געזאגט אלס מורא אז מען וועט אים טויטן. אבימלך האט אנגענומען זיין אנטשולדיגונג מוסרנדיג: "מַה זֹּאת עָשִׂיתָ לָּנוּ? כִּמְעַט שָׁכַב אַחַד הָעָם אֶת אִשְׁתֶּךָ, וְהֵבֵאתָ עָלֵינוּ אָשָׁם."{{ביאור|וואס האסטו אונז געטון? כמעט האט איינער פון פאלק גענומען דיין ווייב, און דו וואלסט געברענגט אויף אונז א שולד.}}{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כו|י}}}}, און ער האט געלאזט וויסן אז יצחק האט א קעניגליכע שוץ, און ווער עס וועט טשעפען אים און זיין ווייב וועט באקומען טויט שטראף.
אן ענליכע געשעניש האט פאסירט צו יצחק{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כו|א|ל}}}}. ווען אין ארץ כנען האט אויסגעבראכן אן הונגער, האט יצחק נישט פארלאזט דאס לאנד, נאר ער האט אויסגעוועלט צו וואוינען אין [[גרר]], לכאורה אלס די גוטע באציאונגען צווישן דער הערשער און זיין טאטע. אויך אין דעם פאל זאגט יצחק אז זיין ווייב איז זיין שוועסטער פאר די היגע מענטשן וואס פרעגן זיך נאך די שיינע פרוי, אויס מורא אז מען וועט אים פרובירן צו ערמארדן און נעמען [[רבקה]]. אבימלך גיבט אכטונג אין די פאל פון זיך איילן איר צו נעמען, קען זיין אלס פריערידע ערפארונג, און דורכאויס די צייט זעט אדער פארשטייט ער אז רבקה און יצחק זענען געהייראט, וועגן ליבשאפט באווייזן צווישן זיי - "וְהִנֵּה יִצְחָק מְצַחֵק אֵת רִבְקָה אִשְׁתּוֹ". ער רופט יצחק, און מוסרט אים אויף דעם וואס ער האט געזאגט אז רבקה איז זיין שוועסטער, און דאס האט כמעט צוגעברענגט אז אבימלך זאל זינדיגן מיט רבקה. יצחק האט זיך בארעכטיגט אז ער האט ליגנט געזאגט אלס מורא אז מען וועט אים טויטן. אבימלך האט אנגענומען זיין אנטשולדיגונג מוסרנדיג: "מַה זֹּאת עָשִׂיתָ לָּנוּ? כִּמְעַט שָׁכַב אַחַד הָעָם אֶת אִשְׁתֶּךָ, וְהֵבֵאתָ עָלֵינוּ אָשָׁם."{{ביאור|וואס האסטו אונז געטון? כמעט האט איינער פון פאלק גענומען דיין ווייב, און דו וואלסט געברענגט אויף אונז א שולד.}}{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כו|י}}}}, און ער האט געלאזט וויסן אז יצחק האט א קעניגליכע שוץ, און ווער עס וועט טשעפען אים און זיין ווייב וועט באקומען טויט שטראף.


נאך וואס יצחק ווערט רייך און ברענגט צו אז די פלשתים זאלן מקנא זיין, בעט אים אבימלך אז ער זאל גיין פון דארט און פאקטיש פארטרייבט ער אים. יצחק גייט אריבער וואוינען נישט ווייט פון דארט אין [[נחל גרר]]. נאך א צאל קריגערייען ארום די ברונעמס צווישן יצחק און אבימלכ'ס מענטשן, ערשיינט אבימלך אין באגלייטונג פון פיכול זיין מיליטער מינסטער און זיינע גוטע פריינד ביי יצחק און בעט צו פאריכטן זייערע באציאונגען, און בינדט א בונד אויך מיט יצחק פונקט ווי מיט זיין טאטן אברהם, ווייל זיי האבן געזען אז גאט איז מיט אים. יצחק נעמט אים אויף בייזערהייט, אבער ענדע עסט ער מיט אים א סעודה. אבימלך און זיינע מענטשן נעכטיגן אפילו ביי אים, און צופרי שווערן זיי זיך איינער צום צווייטן, א זאך וואס קוקט אויס ווי א בונד.
נאך וואס יצחק ווערט רייך און ברענגט צו אז די פלשתים זאלן מקנא זיין, בעט אים אבימלך אז ער זאל גיין פון דארט און פאקטיש פארטרייבט ער אים. יצחק גייט אריבער וואוינען נישט ווייט פון דארט אין [[נחל גרר]]. נאך א צאל קריגערייען ארום די ברונעמס צווישן יצחק און אבימלכ'ס מענטשן, ערשיינט אבימלך אין באגלייטונג פון פיכול זיין מיליטער מינסטער און זיינע גוטע פריינד ביי יצחק און בעט צו פאריכטן זייערע באציאונגען, און בינדט א בונד אויך מיט יצחק פונקט ווי מיט זיין טאטן אברהם, ווייל זיי האבן געזען אז גאט איז מיט אים. יצחק נעמט אים אויף בייזערהייט, אבער ענדע עסט ער מיט אים א סעודה. אבימלך און זיינע מענטשן נעכטיגן אפילו ביי אים, און צופרי שווערן זיי זיך איינער צום צווייטן, א זאך וואס קוקט אויס ווי א בונד.


פון זיין שטורעמישע רעאקציע פארן אקט פון באהאלטן, און פון זיינע אקטיוון דערנאך, קען מען פארשטיין אז אזעלכע זאכן ווי נעמען אן אשת איש, זענען נישט געווען אנגענומען אונטער אבימלכ'ס הערשאפט. "וַיִּקְרָא אֲבִימֶלֶךְ לְאַבְרָהָם וַיֹּאמֶר לוֹ: מֶה עָשִׂיתָ לָּנוּ וּמֶה חָטָאתִי לָךְ, כִּי הֵבֵאתָ עָלַי וְעַל מַמְלַכְתִּי חֲטָאָה גְדֹלָה, מַעֲשִׂים אֲשֶׁר לֹא יֵעָשׂוּ עָשִׂיתָ עִמָּדִי."{{ביאור|און אבימלך האט גערופן אברהם און אים געזאגט: וואס האסטו געטאן צו אונז און וואס האב איך געזינדיגט, אז דו האסט געברענגט אויף מיר און מיין קעניגרייך א גרויסע זינד, זאכן וואס טארן נישט געשען האסטו געטאן מיט מיר.}}{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כ|ט}}}}.
פון זיין שטורעמישע רעאקציע פארן אקט פון באהאלטן, און פון זיינע אקטן דערנאך, קען מען פארשטיין אז אזעלכע זאכן ווי נעמען אן אשת איש, זענען נישט געווען אנגענומען אונטער אבימלכ'ס הערשאפט. "וַיִּקְרָא אֲבִימֶלֶךְ לְאַבְרָהָם וַיֹּאמֶר לוֹ: מֶה עָשִׂיתָ לָּנוּ וּמֶה חָטָאתִי לָךְ, כִּי הֵבֵאתָ עָלַי וְעַל מַמְלַכְתִּי חֲטָאָה גְדֹלָה, מַעֲשִׂים אֲשֶׁר לֹא יֵעָשׂוּ עָשִׂיתָ עִמָּדִי."{{ביאור|און אבימלך האט גערופן אברהם און אים געזאגט: וואס האסטו געטאן צו אונז און וואס האב איך געזינדיגט, אז דו האסט געברענגט אויף מיר און מיין קעניגרייך א גרויסע זינד, זאכן וואס טארן נישט געשען האסטו געטאן מיט מיר.}}{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כ|ט}}}}.


== געשטאלט פון אבימלך אין מפרשים ==
== געשטאלט פון אבימלך אין מפרשים ==
486

רעדאגירונגען