מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
←דאס זאגן ביים סדר נאכט: הגהה, אינערליכע פארבינדונגען
ק (←שפראך: הגהה, אינערליכע פארבינדונגען) |
ק (←דאס זאגן ביים סדר נאכט: הגהה, אינערליכע פארבינדונגען) |
||
| שורה 47: | שורה 47: | ||
אין דער ערשטע דרוק פון חד גדיא, פראג ה'ש"נ, איז מיטגעווען אן איבערזעצונג אין אלט אידיש; אזוי אויך איז חד גדיא איבערגעזעצט געווארן אין לאדינו{{הערה|זע: {{אוצר החכמה||קטלוג קדם|622435|ירושלים, תשע"ו|כרך=01|עמוד=49}}}}, אידיש-[[אראביש]]{{הערה|{{אוצר החכמה|יקותיאל דהן|אור המערב|620751|ירושלים, תשע"ח, זייט צו|כותרת=מנהגי חודש ניסן|כרך=יט|עמוד=94}}}}, [[בוכאריש]]{{הערה|{{אוצר החכמה ||אשי ישראל|192254|בני ברק, תשנ"ז, זייט 323|כרך=ניסן|עמוד=329}}}} און נאך שפראכן{{הערה|{{אוצר החכמה|שלמה אשכנזי|אבני חן|158085|תל אביב, תש"נ, זייט 88|עמוד=88}}}}. | אין דער ערשטע דרוק פון חד גדיא, פראג ה'ש"נ, איז מיטגעווען אן איבערזעצונג אין אלט אידיש; אזוי אויך איז חד גדיא איבערגעזעצט געווארן אין לאדינו{{הערה|זע: {{אוצר החכמה||קטלוג קדם|622435|ירושלים, תשע"ו|כרך=01|עמוד=49}}}}, אידיש-[[אראביש]]{{הערה|{{אוצר החכמה|יקותיאל דהן|אור המערב|620751|ירושלים, תשע"ח, זייט צו|כותרת=מנהגי חודש ניסן|כרך=יט|עמוד=94}}}}, [[בוכאריש]]{{הערה|{{אוצר החכמה ||אשי ישראל|192254|בני ברק, תשנ"ז, זייט 323|כרך=ניסן|עמוד=329}}}} און נאך שפראכן{{הערה|{{אוצר החכמה|שלמה אשכנזי|אבני חן|158085|תל אביב, תש"נ, זייט 88|עמוד=88}}}}. | ||
== | ==ביים סדר נאכט== | ||
רבי ידידיה טיאה ווייל שרייבט אז מען האט | רבי ידידיה טיאה ווייל שרייבט אז מען האט געטראפן דעם פיוט אין בית המדרש פון דער רוקח, און מען האט קובע געווען עס צו זאגן פסח ביינאכט{{הערה|שם=ווייל|{{אוצר החכמה|רבי ידידיה טיאה ווייל|הגדה של פסח המרבה לספר|104764|קארלסראע, תקנ"א, דף מו, א|עמוד=93}}}}. פון אנדערע מפרשים איז משמע אז עס איז דירעקט נתחבר געווארן צו זאגן ביים סדר{{הערה|ווי אין: {{אוצר החכמה|רבי מרדכי מקאליש|מאמר מרדכי|146867|דירנפורט, תקנ"ד}}}}. | ||
דער | דער שייכות צום סדר ווערט ערקלערט אויף פארשידענע וועגן. לויט טייל מפרשים, איז דער טעם אויסצודרוקן בענקשאפט נאך די צייטן פון [[בית המקדש]], ווען מען האט מקריב געווען דעם [[קרבן פסח]]{{הערה|שם=ווייל}}{{הערה|שם=חתם}}. אנדערע, וואס טייטשן דעם פיוט על דרך ה[[מוסר]], זאגן אז עס איז כדי מען זאל נישט קומען צו קלות ראש נאכן סדר וואו מען האט געגעסן און געטרינקען{{הערה|שם=הורוויץ}}. טייל זאגן אז וויבאלד מען וועט זיין נייגעריג צו דערגיין פשט פון דעם חידה, וועט מען דורך דעם ממילא עוסק זיין אין [[סיפור יציאת מצרים]]{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי מרדכי מקאליש|מאמר מרדכי|146867|דירנפורט, תקכ"ד|ללא}}}}. עס זענען דא וואס זאגן אז עס איז א [[לחש]] קעגן [[עין הרע]] וואס קען קומען פון די [[מלאך|מלאכים]], וואס זיי זענען מקנא די מדריגות פון די אידן ביים סדר{{הערה|רבי נפתלי צבי מראפשיץ, געברענגט אין: {{אוצר החכמה|ישכר דב פרידמאן|יד שלום|198077|ניו יארק, תשע"ו, זייט קפט|עמוד=191}}}}. | ||
דער [[חיד"א]], וואס זייענדיג אין די [[ספרד]]'ישע מקומות האט ער נישט געזאגט דעם פיוט ביים סדר, דרוקט זיך אבער גאר שארף אויס און לאזט לייגן אין [[חרם]] איינער וואס האט אפגעשפעט פון דעם אשכנז'ישן מנהג, שרייבנדיג אז עס זענען מרומז דערין גרויסע סודות התורה{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי חיים יוסף דוד אזולאי|חיים שאל||ליוורנו, תקנ"ה, סימן כ"ח|עמוד=66}}}}. | |||
==פירושים== | ==פירושים== | ||
פילע פירושים זענען געזאגט געווארן אויף דעם חד גדיא. געוויסע זענען מסביר אז די פיוט שפעט פון די גוים וואס דינען עבודה זרה'ס וואס זענען באשעפענישן, און ברעגנט ארויס אז יעדער באשעפעניש האט א שוואכקייט און א צווייטע קען אים בייקומען. נאר דער באשעפער איז שטערקער פון אלעם{{הערה|געברעגנט אין: {{אוצר החכמה|אוצר מפרשי ההגדה|157081|מוסד ירושלים, תשס"ח, זייט 381 הערה 3|עמוד=388}}}}. דער געדאנק איז געבויט אויף א מדרש וואס שילדערט א דיאלאג צווישן אברהם און נמרוד וואס לויפט אויף דער געדאנקנגאנג פון חד גדיא:{{ציטוט|אמר ליה נסגוד לנורא, אמר ליה אברהם ונסגוד למיא דמטפין נורא, אמר ליה נמרוד נסגוד למיא, אמר ליה אם כן נסגוד לעננא דטעין מיא, אמר ליה נסגוד לעננא, אמר ליה אם כן נסגוד לרוחא דמבדר עננא, אמר ליה נסגוד לרוחא, אמר ליה ונסגוד לבר אינשא דסביל רוחא|בראשית רבה פרשה לח פסקא יג}}. | פילע פירושים זענען געזאגט געווארן אויף דעם חד גדיא. געוויסע זענען מסביר אז די פיוט שפעט פון די גוים וואס דינען עבודה זרה'ס וואס זענען באשעפענישן, און ברעגנט ארויס אז יעדער באשעפעניש האט א שוואכקייט און א צווייטע קען אים בייקומען. נאר דער באשעפער איז שטערקער פון אלעם{{הערה|געברעגנט אין: {{אוצר החכמה|אוצר מפרשי ההגדה|157081|מוסד ירושלים, תשס"ח, זייט 381 הערה 3|עמוד=388}}}}. דער געדאנק איז געבויט אויף א מדרש וואס שילדערט א דיאלאג צווישן אברהם און נמרוד וואס לויפט אויף דער געדאנקנגאנג פון חד גדיא:{{ציטוט|אמר ליה נסגוד לנורא, אמר ליה אברהם ונסגוד למיא דמטפין נורא, אמר ליה נמרוד נסגוד למיא, אמר ליה אם כן נסגוד לעננא דטעין מיא, אמר ליה נסגוד לעננא, אמר ליה אם כן נסגוד לרוחא דמבדר עננא, אמר ליה נסגוד לרוחא, אמר ליה ונסגוד לבר אינשא דסביל רוחא|בראשית רבה פרשה לח פסקא יג}}. | ||