בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,363
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 23: | שורה 23: | ||
ער איז געבוירן געווארן אין יאר תר"ג אין באַלטרימאַנץ (Butrimonys), א קליין שטעטל אין ווילנער גובערניע, [[ליטא]], צו רבי שמשון קלונימוס קלמן און זיין ווייב אסנת. ר' קלונימוס איז געווען אַן אנגעזעענער סוחר און א תלמיד חכם, און זיין הויז איז געווען א "בית ועד לחכמים". ווען דער גאון [[רבי מאיר טיקטין]] איז איינגעשטאנען ביי אים אין הויז א לענגערע צייט, האט ער אים געבענטשט אז אים זאל געבוירן ווערן א זון וועלכער זאל באלייכטן די אויגן פון ישראל אין תורה. | ער איז געבוירן געווארן אין יאר תר"ג אין באַלטרימאַנץ (Butrimonys), א קליין שטעטל אין ווילנער גובערניע, [[ליטא]], צו רבי שמשון קלונימוס קלמן און זיין ווייב אסנת. ר' קלונימוס איז געווען אַן אנגעזעענער סוחר און א תלמיד חכם, און זיין הויז איז געווען א "בית ועד לחכמים". ווען דער גאון [[רבי מאיר טיקטין]] איז איינגעשטאנען ביי אים אין הויז א לענגערע צייט, האט ער אים געבענטשט אז אים זאל געבוירן ווערן א זון וועלכער זאל באלייכטן די אויגן פון ישראל אין תורה. | ||
שוין יונגערהייט איז ער געווארן באוואוסט אלס עילוי און האט געלערנט ביי זיין פאטער אין די ערשטע צען יאר פון זיין לעבן{{הערה|שם=שטיינ61|Steinmetz, 2022, 61.}}. ווען ער איז אלט געווען דרייצן יאר איז א באוואוסטער רב געווען זייער גאסט. און ער האט געהאט דעם כתב יד פון זיינ'ס א ספר מיט זיך. איין טאָג האט ער דערזען ווי דער מאנוסקריפּט איז אנגעפּיקעוועט מיט הערות. ווען דאס בחור'ל האט אים געזאגט אז די נאָטן זענען זיינע, האט ער אים שארף פירגעהאלטן. אבער ער איז געווען ערשטוינט צו זען די ווערטפולע חידושים. ער האט אים געגעבן א קוש, און ער האט פאראויס געזאגט אז ער וועט זיין גרויס אין לערנען{{הערה|{{היברובוקס|רבינר, זאב אריה בן בנימין בינוש|רבינו מאיר שמחה הכהן|7338|page=7}}}}. ער האט אויך באוויזן אויסצומיידן די "[[קאנטאניסטן]] דעקרעטן", וואס האבן געצוואונגען אידישע יונגע לייט צו דינען אין דער רוסישער ארמיי{{הערה|Meir Simcha of Dvinsk - Wikipedia}}. | שוין יונגערהייט איז ער געווארן באוואוסט אלס עילוי און האט געלערנט ביי זיין פאטער אין די ערשטע צען יאר פון זיין לעבן{{הערה|שם=שטיינ61|Steinmetz, 2022, 61.}}. ווען ער איז אלט געווען דרייצן יאר איז א באוואוסטער רב געווען זייער גאסט. און ער האט געהאט דעם כתב יד פון זיינ'ס א ספר מיט זיך. איין טאָג האט ער דערזען ווי דער מאנוסקריפּט איז אנגעפּיקעוועט מיט הערות. ווען דאס בחור'ל האט אים געזאגט אז די נאָטן זענען זיינע, האט ער אים שארף פירגעהאלטן. אבער ער איז געווען ערשטוינט צו זען די ווערטפולע חידושים. ער האט אים געגעבן א קוש, און ער האט פאראויס געזאגט אז ער וועט זיין גרויס אין לערנען{{הערה|{{היברובוקס|רבינר, זאב אריה בן בנימין בינוש|רבינו מאיר שמחה הכהן|7338|page=7}}}}. ער האט אויך באוויזן אויסצומיידן די "[[קאנטאניסטן]] דעקרעטן", וואס האבן געצוואונגען אידישע יונגע לייט צו דינען אין דער רוסישער ארמיי{{הערה|שם=וויקי|Meir Simcha of Dvinsk - Wikipedia}}. | ||
פון 1856 ביז 1859, האט ער געלערנט אין כולל פרושים אין [[איישישאק]], ביי רבי משה דאַנישעווסקי{{הערה|שם=שטיינ61}}. אין יאר ה'תר"כ, ביי די 17 יאר, האט ער געהייראט חיה, די טאכטער פון ר' צבי (הירש) פלטיאל מאקאבעסקי, א רייכער מאן פון [[ביאליסטאק]], פוילן, וועלכער האט אים געשטיצט בשעת ער האט ווייטער געלערנט, וואוינענדיג ביי זיין שווער. זיין ווייב האט פארדינט פרנסה פון האנדל און ער איז געזעסן און געלערנט תורה פאר 26 יאר. אין ביאליסטאק האט ער געלערנט אין דער "גמילות חסדים בית מדרש" מיט זיין ידיד רבי יוסף זונדל הוטנער. ר' מאיר שמחה איז געווארן נאנט מיטן שטאט'ס רב, [[רבי יום טוב ליפמאן האלפרין]] (תקע"ו–תרל"ט), דער מחבר פון עונג יום טוב, וואס האט אים מקרב געווען און געלערט מיט אים בחברותא. אויך האט ער געלערנט מיט הרב יצחק לייב גראסבערג, מחבר פון "שי למורא" אויף [[מסכת בכורות]]{{הערה|{{חכמי ישראל|שעט}}}}. | פון 1856 ביז 1859, האט ער געלערנט אין כולל פרושים אין [[איישישאק]], ביי רבי משה דאַנישעווסקי{{הערה|שם=שטיינ61}}. אין יאר ה'תר"כ, ביי די 17 יאר, האט ער געהייראט חיה, די טאכטער פון ר' צבי (הירש) פלטיאל מאקאבעסקי, א רייכער מאן פון [[ביאליסטאק]], פוילן, וועלכער האט אים געשטיצט בשעת ער האט ווייטער געלערנט, וואוינענדיג ביי זיין שווער. זיין ווייב האט פארדינט פרנסה פון האנדל און ער איז געזעסן און געלערנט תורה פאר 26 יאר. אין ביאליסטאק האט ער געלערנט אין דער "גמילות חסדים בית מדרש" מיט זיין ידיד רבי יוסף זונדל הוטנער. ר' מאיר שמחה איז געווארן נאנט מיטן שטאט'ס רב, [[רבי יום טוב ליפמאן האלפרין]] (תקע"ו–תרל"ט), דער מחבר פון עונג יום טוב, וואס האט אים מקרב געווען און געלערט מיט אים בחברותא. אויך האט ער געלערנט מיט הרב יצחק לייב גראסבערג, מחבר פון "שי למורא" אויף [[מסכת בכורות]]{{הערה|{{חכמי ישראל|שעט}}}}. | ||
| שורה 38: | שורה 38: | ||
ביי דער [[ערשטע וועלט-מלחמה|ערשטער וועלט מלחמה]], ווען די מערסטע איינוואוינער זענען אנטלאפן פון שטאָט, און עס זענען געבליבן בלויז די ארימערע, איז ר' מאיר שמחה געבליבן מיט זיי, זאגנדיג: "אזוי לאנג ווי עס וועלן זיין ניין אידן אין שטאט, וועל איך זיין דער צענטער צום מנין". און ער האט נאך צוגעגעבן: יעדע קויל האט א ספּעציעלע שליחות. יעדע פּולי{{הבהרה}} האט א באשטימטן אדרעס{{הערה|ראזמארין}}. | ביי דער [[ערשטע וועלט-מלחמה|ערשטער וועלט מלחמה]], ווען די מערסטע איינוואוינער זענען אנטלאפן פון שטאָט, און עס זענען געבליבן בלויז די ארימערע, איז ר' מאיר שמחה געבליבן מיט זיי, זאגנדיג: "אזוי לאנג ווי עס וועלן זיין ניין אידן אין שטאט, וועל איך זיין דער צענטער צום מנין". און ער האט נאך צוגעגעבן: יעדע קויל האט א ספּעציעלע שליחות. יעדע פּולי{{הבהרה}} האט א באשטימטן אדרעס{{הערה|ראזמארין}}. | ||
ער איז אמאל ארעסטירט געווארן דורך די [[באלשעוויקן]] אין תרע"ט, אבער איז באפרייט געווארן נאכדעם וואס זיי האבן דערקענט זיין גדלות{{לינק | ער איז אמאל ארעסטירט געווארן דורך די [[באלשעוויקן]] אין תרע"ט, אבער איז באפרייט געווארן נאכדעם וואס זיי האבן דערקענט זיין גדלות{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://rabbidunner.com/rav-herzogs-remarkable-obituary-for-the-ohr-someach/|קעפל=RAV HERZOG'S REMARKABLE OBITUARY FOR THE OHR SOME'ACH|זייטל=Rabbi Pini Dunner|דאטום=August 21, 2023}}}}. | ||
יענע יאר איז פארשפרייט געווארן א פאלשע באריכט דורך צייטונגען ארום די וועלט אז ר' מאיר שמחה איז ערמארדעט געווארן אין א פּאָגראָם{{הערה|זעט דערוועגן [https://forum.otzar.org/viewtopic.php?t=13450 דא אויף אוצר החכמה פארום].}}. אין רעאקציע זענען געגעבן געווארן א צאל הספדים, צווישן זיי דורך [[רבי ישראל אבא ציטראן]], רב פון פתח תקווה{{הערה|פארעפנטליכט געווארן דורך {{היברובוקס|זאב אריה רבינר|מרן רבנו מאיר שמחה הכהן|7338|page=221|מקום הוצאה=תל אביב|שנת הוצאה=תשכ"ז|עמ=רלב–רלג}}}}, און רבי בנציון קואינקה{{הערה|פארעפנטליכט אין {{היברובוקס|2=מקבציאל|3=65040|page=732|באנד=לט|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשע"ג|מו"ל=חברת אהבת שלום|עמ=עמ' תשלט והלאה}}}}. | יענע יאר איז פארשפרייט געווארן א פאלשע באריכט דורך צייטונגען ארום די וועלט אז ר' מאיר שמחה איז ערמארדעט געווארן אין א פּאָגראָם{{הערה|זעט דערוועגן [https://forum.otzar.org/viewtopic.php?t=13450 דא אויף אוצר החכמה פארום].}}. אין רעאקציע זענען געגעבן געווארן א צאל הספדים, צווישן זיי דורך [[רבי ישראל אבא ציטראן]], רב פון פתח תקווה{{הערה|פארעפנטליכט געווארן דורך {{היברובוקס|זאב אריה רבינר|מרן רבנו מאיר שמחה הכהן|7338|page=221|מקום הוצאה=תל אביב|שנת הוצאה=תשכ"ז|עמ=רלב–רלג}}}}, און רבי בנציון קואינקה{{הערה|פארעפנטליכט אין {{היברובוקס|2=מקבציאל|3=65040|page=732|באנד=לט|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשע"ג|מו"ל=חברת אהבת שלום|עמ=עמ' תשלט והלאה}}}}. | ||
| שורה 51: | שורה 51: | ||
זיינע חידושים אויף תלמוד בבלי און ירושלמי זענען געדרוקט געווארן מיט'ן נאמען "חידושי רבינו מאיר שמחה על הש"ס". אין תשמ"א זענען אויך ארויסגעקומען זיינע תשובות{{הערה|יונה עמנואל, "שאלות ותשובות אור שמח : מאת מאיר שמחה הכהן מדווינסק, שו"ת אור שמח, נערך ע"י הרב אוזבנד והרב צבי לייטנר, תשמא", '''המעין''' כב, א (תשמב) 73-78}}{{הערה|[https://tablet.otzar.org/#/book/146642/p/1/t/0.088425740606946751234/fs/0/start/0/end/0/c דריטער מהדורה, מיט הוספות, תשנ"ח, אויף אוצר החכמה].}}. | זיינע חידושים אויף תלמוד בבלי און ירושלמי זענען געדרוקט געווארן מיט'ן נאמען "חידושי רבינו מאיר שמחה על הש"ס". אין תשמ"א זענען אויך ארויסגעקומען זיינע תשובות{{הערה|יונה עמנואל, "שאלות ותשובות אור שמח : מאת מאיר שמחה הכהן מדווינסק, שו"ת אור שמח, נערך ע"י הרב אוזבנד והרב צבי לייטנר, תשמא", '''המעין''' כב, א (תשמב) 73-78}}{{הערה|[https://tablet.otzar.org/#/book/146642/p/1/t/0.088425740606946751234/fs/0/start/0/end/0/c דריטער מהדורה, מיט הוספות, תשנ"ח, אויף אוצר החכמה].}}. | ||
רבי מאיר שמחה איז נפטר געוואָרן אין ד' אלול תרפ"ו אין אַ האָטעל אין ריגע, לאַטוויע, בשעת ער האָט געזוכט מעדיצינישע באַהאַנדלונג{{הערה| | רבי מאיר שמחה איז נפטר געוואָרן אין ד' אלול תרפ"ו אין אַ האָטעל אין ריגע, לאַטוויע, בשעת ער האָט געזוכט מעדיצינישע באַהאַנדלונג{{הערה|שם=וויקי}}. ביי זיין לוויה, האָט דער ראָגאַטשאָווער גאון באַפוילן צו באַגראָבן רבי מאיר שמחה'ס שטענדער מיט אים, א באַווייז צו זיין פולער איבערגעבנקייט צו תורה{{הערה|1=D. Sofer, [http://www.eilatgordinlevitan.com/dvinsk/dv_pages/dvinsk_stories_simcha.html The Or Sameach, Rav Meir Simcha Hakohen of Dvinsk ZT"L] (originally appeared in Yated Neeman)}}. | ||
==השקפות== | ==השקפות== | ||
אין איינע פון זיינע באוואוסטע אויסדרוקן האט ער געווארנט די מענטשן וואס האבן געלעבט מיט דעם געדאנק אז "בערלין איז ירושלים", און געזאגט אז א "רוח סערה וסופה" וועט זיי אויסרייסן פון זייער מקום — א נבואה וואס איז געווארן מקוים בערך צען יאר נאך זיין פטירה ביי די צווייטע וועלט מלחמה. | אין איינע פון זיינע באוואוסטע אויסדרוקן האט ער געווארנט די מענטשן וואס האבן געלעבט מיט דעם געדאנק אז "בערלין איז ירושלים", און געזאגט אז א "רוח סערה וסופה" וועט זיי אויסרייסן פון זייער מקום — א נבואה וואס איז געווארן מקוים בערך צען יאר נאך זיין פטירה ביי די צווייטע וועלט מלחמה. | ||
רבי מאיר שמחה איז געווען אַ שטאַרקער שטיצער פון די יישוב אין ארץ ישראל און האָט באַגריסט די [[באלפור דעקלעראציע]] מיט ענטוזיאַזם. ער האָט אָנטייל גענומען אין פייערונגען פאַר דער באַלפור דעקלאַראַציע "אָן קיין צווייפל"{{הערה|רבינר, עמ' קס; Steinmetz, 2022, 71–72.}}. ער האָט געשריבן אַ בריוו, וואָס האָט אָנגעמוטיקט צו שטיצן דעם קרן היסוד פאַר דעם יישוב אין ארץ ישראל, כאָטש ער האָט נישט עקספּליציט דערמאָנט די ציוניסטישע אָרגאַניזאַציע. | |||
"כעת הסבה ההשגחה אשר באספת הממלכות הנאורות בסאן רעמא, ניתן צו אשר ארץ ישראל תהיה לעם ישראל, וכיון ש'סר פחד השבועות' וברישיון המלכים, קמה מצוות ישוב ארץ ישראל ששקולה כנגד כל מצוות שבתורה למקומה. ומצוה על כל איש לסייע בכל יכלתו לקיים מצוה זו…" | |||
אין א בריוו וואס ער האט געשריבן צום קק"ל און איז ארויסגעקומען אין צייטונג "התור" אין יאר תרפ"ב, שרייבט ער אזוי: | |||
"כעת הסבה ההשגחה אשר באספת הממלכות הנאורות בסאן רעמא, ניתן צו אשר ארץ ישראל תהיה לעם ישראל, וכיון ש'סר פחד השבועות' וברישיון המלכים, קמה מצוות ישוב ארץ ישראל ששקולה כנגד כל מצוות שבתורה למקומה. ומצוה על כל איש לסייע בכל יכלתו לקיים מצוה זו…" | |||
ער האָט אָפּגעוואָרפן דעם בוכשטעבליכן פאַרשטענדעניש פון די "[[שלש שבועות|דריי שבועות]]" (נישט ארויפצוגיין מיט קראַפט קיין ארץ ישראל), טענה'נדיג אַז די באַלפור דעקלאַראַציע האָט אנולירט די שבועה, ווייל די פעלקער פון דער וועלט שטימען איצט צו צו דער אידישער יישוב. וועגן זיינע נואַנסירטע מיינונגען, איז ער נישט געווען אָנגעשלאָסן אין קיין פּאָליטישע ציוניסטישע (מזרחי) אָדער אַנטי-ציוניסטישע (אגודת ישראל) אָרגאַניזאַציעס{{הערה|Steinmetz, 2022, 74.}}. ער איז געווען א חובב ציון, אָבער נישט קיין פּאָליטישער ציוניסט{{הערה|רי"א ציטראן אין זיין הספד שילדערט ר' מאיר שמחה אלס א "חובב ציון אמתי": רבינר, עמ' רלג.}}. ער האָט זיך געקעגנגעשטעלט ריין סעקולאַרן נאַציאָנאַליזם; ער האָט געגלייבט, אַז ליבע צו ארץ ישראל קומט פון הייליגקייט און תורה, און נישט פון אַ נאַציאָנאַליזם נוסח פראַנקרייך. | |||
*{{עיה|1=דאס ווארט (ווילנא)|2=dosvortvilnius|4=א בריוו פון הגאון ר' מאיר שמחה זצ"ל וועגן ישוב ארץ ישראל|5=19261022|6=10}} | |||
ער האָט אָנטייל גענומען אין די פריע שטאפּלען פון אגודת ישראל. זיין נואַנסירטער צוגאַנג האָט געמיינט, אַז ער האָט נישט פּאַסיק געהאַט אין דעם לאַגער פון די פירנדיקע רבנים פון אגודת ישראל. | ער האָט אָנטייל גענומען אין די פריע שטאפּלען פון אגודת ישראל. זיין נואַנסירטער צוגאַנג האָט געמיינט, אַז ער האָט נישט פּאַסיק געהאַט אין דעם לאַגער פון די פירנדיקע רבנים פון אגודת ישראל. | ||
| שורה 74: | שורה 80: | ||
==פּערזענליכע לעבן און פטירה== | ==פּערזענליכע לעבן און פטירה== | ||
ר' מאיר שמחה האט נאר געהאט איין טאכטער, און זי איז געווען נפשיות'דיג קראנק. לויט א מקור האט זי געפרואווט אומצוברענגען איר פאטער, אים געשטאכן אין האלז, און בדרך נס האט ער איבערגעלעבט{{הערה|{{היברובוקס|רבי ישראל דושאוויץ|המסלה|12004|page=8|קעפל=אבל יחיד ומספד תמרורים|באנד=א:ה-ו|שנת הוצאה=סיון-תמוז תרצ"ו|עמ=6}}}}. זיין איידעם, אברהם לופטוויר, אַ שטייגנדער רבנישער שטערן, און זיין טאָכטער זענען געשטאָרבן יונג אָן קינדער, און זענען באַגראָבן אין וואַרשע{{הערה|1={{לינק|שרייבער=Dovi Safier and Yehuda Geberer | ר' מאיר שמחה האט נאר געהאט איין טאכטער, און זי איז געווען נפשיות'דיג קראנק. לויט א מקור האט זי געפרואווט אומצוברענגען איר פאטער, אים געשטאכן אין האלז, און בדרך נס האט ער איבערגעלעבט{{הערה|{{היברובוקס|רבי ישראל דושאוויץ|המסלה|12004|page=8|קעפל=אבל יחיד ומספד תמרורים|באנד=א:ה-ו|שנת הוצאה=סיון-תמוז תרצ"ו|עמ=6}}}}. זיין איידעם, אברהם לופטוויר, אַ שטייגנדער רבנישער שטערן, און זיין טאָכטער זענען געשטאָרבן יונג אָן קינדער, און זענען באַגראָבן אין וואַרשע{{הערה|1={{לינק|שרייבער=Dovi Safier and Yehuda Geberer | ||
|קעפל=The Mistaken “Murder” of Rav Meir Simcha|אדרעס=https://mishpacha.com/the-mistaken-murder-of-rav-meir-simcha/|זייטל=Mishpacha Magazine|דאטום=December 22, 2020}} (Originally featured in Mishpacha, Issue 841)}}. רבי מאיר שמחה אַליין איז נישט געבליבן מיט קיין אייניקלעך. זיין תלמיד, ישראל אברהם אבא קריגער, האָט זיך אונטערגענומען צו פאָרזעצן זיין ירושה{{הערה| | |קעפל=The Mistaken “Murder” of Rav Meir Simcha|אדרעס=https://mishpacha.com/the-mistaken-murder-of-rav-meir-simcha/|זייטל=Mishpacha Magazine|דאטום=December 22, 2020}} (Originally featured in Mishpacha, Issue 841)}}. רבי מאיר שמחה אַליין איז נישט געבליבן מיט קיין אייניקלעך. זיין תלמיד, ישראל אברהם אבא קריגער, האָט זיך אונטערגענומען צו פאָרזעצן זיין ירושה{{הערה|שם=וויקי}}. | ||
==לעגאט== | ==לעגאט== | ||
| שורה 82: | שורה 88: | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*{{ | *{{היברובוקס|זאב אריה רבינר|מרן רבינו מאיר שמחה הכהן|7338|מקום הוצאה=תל אביב|שנת הוצאה=תשכ"ז}} | ||
<div class="mw-content-ltr"> | <div class="mw-content-ltr"> | ||
*{{Cite journal|last=Steinmetz|first=Jonah|title=A Light Unto Our Nation: R. Meir Simḥah of Dvinsk’s Approach to Nationhood and Zionism in Meshekh Ḥokhmah|url=https://hakirah.org/Vol31Steinmetz.pdf|journal=Ḥakirah|volume=31|issue=2022|pages=59–87}} | *{{Cite journal|last=Steinmetz|first=Jonah|title=A Light Unto Our Nation: R. Meir Simḥah of Dvinsk’s Approach to Nationhood and Zionism in Meshekh Ḥokhmah|url=https://hakirah.org/Vol31Steinmetz.pdf|journal=Ḥakirah|volume=31|issue=2022|pages=59–87}} | ||