בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:ספר לב טוב"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 8: | שורה 8: | ||
דער ספר איז געשריבן געווארן אלס א עטיש-רעליגיעזע ווערק אין 20 קאפיטלעך, וועלכע גיבן אנווייזונגען וועגן געהעריגער אידישער אויפפירונג, סיי אין רעליגיעזן קאנטעקסט (למשל, תקנות פון תפילה און שוהל), און סיי אינעם טאג-טעגליכן לעבן. דאס ספר אנטהאלט הלכות, מנהגים, מעשיות און משלים. | דער ספר איז געשריבן געווארן אלס א עטיש-רעליגיעזע ווערק אין 20 קאפיטלעך, וועלכע גיבן אנווייזונגען וועגן געהעריגער אידישער אויפפירונג, סיי אין רעליגיעזן קאנטעקסט (למשל, תקנות פון תפילה און שוהל), און סיי אינעם טאג-טעגליכן לעבן. דאס ספר אנטהאלט הלכות, מנהגים, מעשיות און משלים. | ||
דער מחבר האט געשריבן זיין ווערק אויף אידיש, רעדאקטירט און געענדערט דעם אינהאלט פון זיינע מקורים, און צוגעלייגט אסאך צו זיי צו מאכן דאס בוך פאסיג פאר זיין בדעה'דיגן עולם, דעם אשכנזישן איד. ער האט אריינגענומען פארשידענע אספעקטן פון אשכנזישן לעבן, ווי רעפערענצן צו באקאנטע אשכנזישע פערזענלעכקייטן (ווי מהר"ל מפראג), זייערע גלויבנס און מנהגים{{הערה|שם=ייווא}}. | דער מחבר האט געשריבן זיין ווערק אויף אידיש, רעדאקטירט און געענדערט דעם אינהאלט פון זיינע מקורים, און צוגעלייגט אסאך צו זיי צו מאכן דאס בוך פאסיג פאר זיין בדעה'דיגן עולם, דעם אשכנזישן איד. ער האט אריינגענומען פארשידענע אספעקטן פון אשכנזישן לעבן, ווי רעפערענצן צו באקאנטע אשכנזישע פערזענלעכקייטן (ווי מהר"ל מפראג), זייערע גלויבנס און מנהגים{{הערה|שם=ייווא}}. | ||
| שורה 18: | שורה 16: | ||
==מחבר== | ==מחבר== | ||
עס זענען זייער ווייניג ביאגראפישע ידיעות וועגן ר' יצחק בן אליקום מפוזנא. למעשה, זענען די איינציגע באקאנטע פאקטן | עס זענען זייער ווייניג ביאגראפישע ידיעות וועגן ר' יצחק בן אליקום מפוזנא. למעשה, זענען די איינציגע באקאנטע פאקטן זיין נאמען — יצחק, זיין טאטנס נאמען — אליקום (אדער אליקים), און זיין פארבינדונג מיט דער שטאָט פּוזנא. מאַקס עריק, דער הויפּט־פארשער פונעם "לב טוב", האט קלאר געשטעלט, אז מער אינפארמאציע וועגן דעם מחבר איז נישט באקאנט{{הערה|עריק, געשיכטע, ז' 297.}}. | ||
ער איז אפּענבאר געווען צוגעצויגן צו קבלה, אזוי אז [[רבי משה זכות]] האט אים געשיקט זיין חיבור, "תיקון סופרים", פאר הסכמה{{הערה|אקספארד, באָדלעיען ביבליאטעק, כתב יד אפּפּענהיים 554, וואס אנטהאלט אויך ר' יצחק'ס תשובה.}}{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ער איז אפּענבאר געווען צוגעצויגן צו קבלה, אזוי אז [[רבי משה זכות]] האט אים געשיקט זיין חיבור, "תיקון סופרים", פאר הסכמה{{הערה|אקספארד, באָדלעיען ביבליאטעק, כתב יד אפּפּענהיים 554, וואס אנטהאלט אויך ר' יצחק'ס תשובה.}}{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ||
הגם די שטאט פּוזנא ווייזט נישט אלץ אויף געבורט אדער לאנגע וואוינארט, איז אבער מסתמא, אז ר' יצחק האט געוואוינט אין פּוזנא א געוויסע צייט, | הגם די שטאט פּוזנא ווייזט נישט אלץ אויף געבורט אדער לאנגע וואוינארט, איז אבער מסתמא, אז ר' יצחק האט געוואוינט אין פּוזנא א געוויסע צייט, ווייל דער נאמען פון דער שטאט איז פאַרבונדן מיט זיין נאמען אין דער הקדמה פון זיין ספר. עס איז אויך מסתמא, אז ער האט געוואוינט אין פּראג א צייט, אזוי ארום ש"פ, ווען זיין ספר איז צום ערשטן מאל געדרוקט געווארן, ווייל מחברים פלעגן וואוינען אין דרוק־ארט בשעת די ערשטע אויפלאגע פונעם ספר, כּדי אויפצוּפּאסן אויפן דרוק־פּראצעס{{הערה|רובין, כובש, עמ' 44.}}. די שטעט פּראג און פּוזנא זענען געווען א קולטורעלע געגנט, וואו רבנים און תלמידי־חכמים פלעגן וואנדערן{{הערה|רובין, כובש, עמ' 46.}}. פּראג איז געווען א באקאנטער דרוק־צענטער פאר העברעאישע און אידישע ספרים אין מזרח־אייראפּע. דער בית דפוס פון ר' יעקב ב"ק, וואו דער "לב טוב" איז געדרוקט געווארן, האט אנגעהויבן איר טעטיגקייט אין איטאליע און זיך אריבערגעצויגן קיין פּראג אין שס"ה. ר' יעקב ב"ק איז נפטר געווארן אין שע"ח, צוויי יאר פאר דער ערשטער אויפלאגע פונעם "לב טוב", און דער שער־בלאט גיט אָן: "על ידי האחים בני הרר יעקב ב"ק זצ"ל"{{הערה|רובין, כובש, עמ' 47.}}. | ||
===צייט פון | ===צייט פון שרייבן און דרוקן=== | ||
אין דער הקדמה פונעם ספר (און אין א שפּעטערדיגן ארט) דערמאנט דער מחבר דעם [[רבי יהודה ליוואי|מהר"ל מפראג]]. דער מהר"ל איז נפטר געווארן אין שס"ט. דער מחבר דערמאנט דעם מהר"ל צוויי מאל: איין מאל מיט דער ברכה פאר א לעבעדיגן "יצ"ו" (ישמרהו צורו וגואלו) און שפּעטער מיט דער ברכה פאר א נפטר "זצ"ל" (זכר צדיק לברכה). דאס שלאגט פאָר, אז דער עלטערער טייל פונעם טעקסט איז געשריבן געווארן פאר שס"ט, און דער שפּעטערדיגער רעדאקציע אדער דרוק איז געשען נאך שס"ט, אפשר נאנט צו ש"פ. דער ספר איז מסתמא נישט געשריבן פאר של"ח, דעם יאר וואס דער מהר"ל'ס "גור אריה" איז צום ערשטן מאל געדרוקט געווארן{{הערה|רובין, כובש, עמ' 48.}}. | אין דער הקדמה פונעם ספר (און אין א שפּעטערדיגן ארט) דערמאנט דער מחבר דעם [[רבי יהודה ליוואי|מהר"ל מפראג]]. דער מהר"ל איז נפטר געווארן אין שס"ט. דער מחבר דערמאנט דעם מהר"ל צוויי מאל: איין מאל מיט דער ברכה פאר א לעבעדיגן "יצ"ו" (ישמרהו צורו וגואלו) און שפּעטער מיט דער ברכה פאר א נפטר "זצ"ל" (זכר צדיק לברכה). דאס שלאגט פאָר, אז דער עלטערער טייל פונעם טעקסט איז געשריבן געווארן פאר שס"ט, און דער שפּעטערדיגער רעדאקציע אדער דרוק איז געשען נאך שס"ט, אפשר נאנט צו ש"פ. דער ספר איז מסתמא נישט געשריבן פאר של"ח, דעם יאר וואס דער מהר"ל'ס "גור אריה" איז צום ערשטן מאל געדרוקט געווארן{{הערה|רובין, כובש, עמ' 48.}}. | ||
דער צווייטער טאָג אין ספר, וואס ווערט באמערקט, איז אַ טייל | דער צווייטער טאָג אין ספר, וואס ווערט באמערקט, איז אַ טייל פון אַן אָריגינעלן דיסקוסיע פון דעם מחבר וועגן דער השתּלשלות פון הלכה. רש"י ווערט דערמאָנט "פאַר פינף הונדערט יאָרן" און דער בעל הטורים "פאַר דריי אָדער פיר הונדערט יאָרן". ר' יוסף קאַראַ (דער מחבר פון שולחן ערוך) ווערט דערמאָנט "פאַר דרייסיג אָדער פינף און דרייסיג יאָרן". דער רמ"א ווערט אויך דערמאָנט. די דאָזיקע דאַטעס ווייזן אויף דעם יאָר ש"ס (1600) אַלס די אומגעפערע צייט פון שרייבן. דאָס פאָרשלאָגט, אַז דער ספר איז געשריבן געוואָרן אַרום 1600, בערך צוויי יאָרצענדליק פאַר דער ערשטער דרוק אין 1620{{הערה|רובין, כובש, 48–49.}}. | ||
די דערמאנונג פונעם רמ"א און | די דערמאנונג פונעם רמ"א און זיינע הגהות מיינט, אַז דער ספר קען נישט געשריבן געוואָרן פאַר שנת של"ב (1572), דעם יאָר פון דער ערשטער אויפלאַגע פון רמ"אס הגהות. דעריבער איז מסתמא, אז דער "לב טוב" איז געשריבן געוואָרן צווישן 1572 און 1600{{הערה|רובין, כובש, 49.}}. | ||
פון דעם "לב טוב" קומט ארויס אַז דער מחבר איז געווען א גרויסער למדן. ער איז געווען באקאנט מיט א ברייטן קייט פון מקורים, געדענקט א סך פון זיי אויסנווייניג, און האָט געקענט זיי איבערזעצן און באַאַרבעטן אויף אַן איינדרוקספולן אופן{{הערה|רובין, כובש, עמ' 60.}}. | פון דעם "לב טוב" קומט ארויס אַז דער מחבר איז געווען א גרויסער למדן. ער איז געווען באקאנט מיט א ברייטן קייט פון מקורים, געדענקט א סך פון זיי אויסנווייניג, און האָט געקענט זיי איבערזעצן און באַאַרבעטן אויף אַן איינדרוקספולן אופן{{הערה|רובין, כובש, עמ' 60.}}. | ||
עס איז מעגליך, אז דער מחבר האט פּערזענליך געקענט דעם מהר"ל, | עס איז מעגליך, אז דער מחבר האט פּערזענליך געקענט דעם מהר"ל, ווייל ער רופט אים "ליב", א חולין־נאמען פון יהודה, וואס קען ווייזן אויף א נאענטע באקאנטשאפט. | ||
דער פארשער פריץ קליינבערגער האט באמערקט אַ נאָענטע פאַרבינדונג צווישן דעם מחבר'ס ווערק און דעם מהר"ל'ס תורה. הגם קליינבערגער האט נישט אנגעגעבן | דער פארשער פריץ קליינבערגער האט באמערקט אַ נאָענטע פאַרבינדונג צווישן דעם מחבר'ס ווערק און דעם מהר"ל'ס תורה. הגם קליינבערגער האט נישט אנגעגעבן זיינע מקורים, ווייזט א טיפע איבערפּריקונג פונעם "לב טוב" אויף א חברותשאַפטליכן אדער א רבי־תלמיד פארבינדונג צווישן די צוויי פּערזענליכקייטן{{הערה|רובין, כובש, עמ' 50.}}. | ||
==אינהאלט און סטרוקטור== | ==אינהאלט און סטרוקטור== | ||
| שורה 44: | שורה 42: | ||
==מקורים== | ==מקורים== | ||
דער הויפט-מקור פון ספר לב טוב איז | כאטש דער מחבר ציט פון פארשידענע מקורים, איז זיין הויפט-מקור דער 'ספר המוסר' פון [[רבי יהודה כלץ]], וועלכער איז א קיצור פון ספר 'מנורת המאור' פון רבי ישראל אבן נקווה. ספר 'לב טוב' איז פארבונדן מיט 'ספר המוסר' סיי אין סטרוקטור און סיי אינהאלט. דער מחבר דערמאנט אויך אנדערע מקורים ווי ראשית חכמה און [[ארבעה טורים]]{{הערה|שם=ייווא|[https://encyclopedia.yivo.org/article/2255 Lev Tov, Seyfer - YIVO Encyclopedia].}}. | ||
רבי יצחק בן אליקום האט אויך גענוצט מקורים ווי ראשית חכמה פון רבי אליהו די ווידאס און ארבעה טורים פון רבי יעקב בן אשר. | |||
רבי יצחק בן אליקים האט אבער אויך גענוצט אנדערע מקורים, ווי ספר מנורת המאור פון ישראל אבן נקווה (פון וועלכן ספר המוסר איז א קיצור), און ספר מנורת המאור פון רבי יצחק אבוהב. | |||
רבי יצחק בן אליקום האט אויך גענוצט מקורים ווי ראשית חכמה פון רבי אליהו די ווידאס און ארבעה טורים פון רבי יעקב בן אשר. | |||
==אויסגאַבע און אויסגאַבעס==פאפולאריטעט און אויפלאגעס== | ==אויסגאַבע און אויסגאַבעס==פאפולאריטעט און אויפלאגעס== | ||