אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:ספר לב טוב"

רוי:ספר לב טוב (זעט מקור)

רעוויזיע פון 08:37, 14 יולי 2025

6,275 בייטן צוגעלייגט , פֿאַר 4 חדשים

קיין רעדאגירונג באמערקונג

בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן

46,362

רעדאגירונגען

@@ שורה 5: / שורה 5: @@
 | מקור = {{סדר הדורות|ספרים|תתקפ"ב}}
 }}
-'''ספר לב טוב''' איז א בארימטער מוסר-ספר אויף אידיש, געשריבן דורך '''רבי יצחק בן אליקום פון פאזען''' ([[פויזן]]) וועלכער האט געלעבט אינעם זעכצנטן און זיבעצנטן יארהונדערט. דאס בוך איז צום ערשטן מאל געדרוקט געווארן אין [[פראג]] אין יאר ש"פ (1620).
+'''ספר לב טוב''' איז א בארימטער מוסר-ספר אויף אידיש, געשריבן דורך '''רבי יצחק בן אליקום פון פאזען''' ([[פויזן]]) וועלכער האט געלעבט אינעם זעכצנטן און זיבעצנטן יארהונדערט. דער ספר איז צום ערשטן מאל געדרוקט געווארן אין [[פראג]] אין יאר ש"פ (1620) און איז געווארן איינער פון די וויכטיגסטע און פּאפּולערסטע מוסר־ספרים, וואס האט באקומען איבער פופציג אויפלאגעס איבער פיר הונדערט יאר.
 דער ספר איז געשריבן געווארן אלס א עטיש-רעליגיעזע ווערק אין 20 קאפיטלעך, וועלכע גיבן אנווייזונגען וועגן געהעריגער אידישער אויפפירונג, סיי אין רעליגיעזן קאנטעקסט (למשל, תקנות פון תפילה און שוהל), און סיי אינעם טאג-טעגליכן לעבן. דאס ספר אנטהאלט הלכות, מנהגים, מעשיות און משלים.
@@ שורה 17: / שורה 17: @@
 דער ספר איז זייער פאפולער געווארן, און איז עטליכע מאל איבערגעדרוקט געווארן. זיין פאפולאריטעט ווערט באוויזן פון דעם אידישן זאג: "צום לב טוב דארף מען נאך האבן א גוט הארץ אויך"{{הערה|שם=ייווא}}. כאטש זיין פאפולאריטעט, איז עס אויך קריטיקירט געווארן אין אן אנאנימען אידישן בוך מיטן נאמען השגות (אמסטערדאם, ''צ.'' 1710).
-==רבי יצחק בן אליקים פון פּאָזען==
+==מחבר==
-רבי יצחק בן אליקים (אויך געשריבן אליקום) פון פּאָזען איז געווען א דייטשער מוסר-מחבר און שרייבער, וואס האט געלעבט אין די 16טע און 17טע יאָרהונדערטער. בלויז איינצלנע זאכן זענען באקאנט וועגן אים: אז ער האט געשריבן דאס אידישע ספר "לב טוב", און אז ער האט געהאט אַן אומדעפינירטע פארבינדונג מיט דער שטאָט פּאָזנאַן (פּוילן). ער איז אפּענבאר געווען צוגעצויגן צו קבלה, אזוי אז [[רבי משה זכות]] האט אים געשיקט זיין חיבור, "תיקון סופרים", פאר הסכמה{{הערה|אקספארד, באָדלעיען ביבליאטעק, כתב יד אפּפּענהיים 554, וואס אנטהאלט אויך ר' יצחק'ס תשובה.}}.
+עס זענען זייער ווייניג ביאגראפישע ידיעות וועגן ר' יצחק בן אליקום מפוזנא. למעשה, זענען די איינציגע באקאנטע פאקטן זײן נאמען — יצחק, זײן טאטנס נאמען — אליקום (אדער אליקים), און זײן פארבינדונג מיט דער שטאָט פּוזנא. מאַקס עריק, דער הויפּט־פארשער פונעם "לב טוב", האט קלאר געשטעלט, אז מער אינפארמאציע וועגן דעם מחבר איז נישט באקאנט{{הערה|עריק, געשיכטע, ז' 297.}}.
+ער איז אפּענבאר געווען צוגעצויגן צו קבלה, אזוי אז [[רבי משה זכות]] האט אים געשיקט זיין חיבור, "תיקון סופרים", פאר הסכמה{{הערה|אקספארד, באָדלעיען ביבליאטעק, כתב יד אפּפּענהיים 554, וואס אנטהאלט אויך ר' יצחק'ס תשובה.}}{{הערה|שם=יודאיקע}}.
+הגם די שטאט פּוזנא ווייזט נישט אלץ אויף געבורט אדער לאנגע וואוינארט, איז אבער מסתמא, אז ר' יצחק האט געוואוינט אין פּוזנא א געוויסע צייט, ווײל דער נאמען פון דער שטאט איז פאַרבונדן מיט זײן נאמען אין דער הקדמה פון זײן ספר. עס איז אויך מסתמא, אז ער האט געוואוינט אין פּראג א צייט, אזוי ארום ש"פ, ווען זײן ספר איז צום ערשטן מאל געדרוקט געווארן, ווײל מחברים פלעגן וואוינען אין דרוק־ארט בשעת די ערשטע אויפלאגע פונעם ספר, כּדי אויפצוּפּאסן אויפן דרוק־פּראצעס{{הערה|רובין, כובש, עמ' 44.}}. די שטעט פּראג און פּוזנא זענען געווען א קולטורעלע געגנט, וואו רבנים און תלמידי־חכמים פלעגן וואנדערן{{הערה|רובין, כובש, עמ' 46.}}. פּראג איז געווען א באקאנטער דרוק־צענטער פאר העברעאישע און אידישע ספרים אין מזרח־אייראפּע. דער בית דפוס פון ר' יעקב ב"ק, וואו דער "לב טוב" איז געדרוקט געווארן, האט אנגעהויבן איר טעטיגקייט אין איטאליע און זיך אריבערגעצויגן קיין פּראג אין שס"ה. ר' יעקב ב"ק איז נפטר געווארן אין שע"ח, צוויי יאר פאר דער ערשטער אויפלאגע פונעם "לב טוב", און דער שער־בלאט גיט אָן: "על ידי האחים בני הרר יעקב ב"ק זצ"ל"{{הערה|רובין, כובש, עמ' 47.}}.
+===צייט פון שרײבן און דרוקן===
+אין דער הקדמה פונעם ספר (און אין א שפּעטערדיגן ארט) דערמאנט דער מחבר דעם [[רבי יהודה ליוואי|מהר"ל מפראג]]. דער מהר"ל איז נפטר געווארן אין שס"ט. דער מחבר דערמאנט דעם מהר"ל צוויי מאל: איין מאל מיט דער ברכה פאר א לעבעדיגן "יצ"ו" (ישמרהו צורו וגואלו) און שפּעטער מיט דער ברכה פאר א נפטר "זצ"ל" (זכר צדיק לברכה). דאס שלאגט פאָר, אז דער עלטערער טייל פונעם טעקסט איז געשריבן געווארן פאר שס"ט, און דער שפּעטערדיגער רעדאקציע אדער דרוק איז געשען נאך שס"ט, אפשר נאנט צו ש"פ. דער ספר איז מסתמא נישט געשריבן פאר של"ח, דעם יאר וואס דער מהר"ל'ס "גור אריה" איז צום ערשטן מאל געדרוקט געווארן{{הערה|רובין, כובש, עמ' 48.}}.
+דער צווייטער טאָג אין ספר, וואס ווערט באמערקט, איז אַ טייל פֿון אַן אָריגינעלן דיסקוסיע פֿון דעם מחבר וועגן דער השתּלשלות פֿון הלכה. רש"י ווערט דערמאָנט "פֿאַר פֿינף הונדערט יאָרן" און דער בעל הטורים "פֿאַר דריי אָדער פֿיר הונדערט יאָרן". ר' יוסף קאַראַ (דער מחבר פֿון שולחן ערוך) ווערט דערמאָנט "פֿאַר דרייסיק אָדער פֿינף און דרייסיק יאָרן". דער רמ"א ווערט אויך דערמאָנט. די דאָזיקע דאַטעס ווייזן אויף דעם יאָר ש"ס (1600) אַלס די אומגעפֿערע צייט פֿון שרײַבן. דאָס פֿאָרשלאָגט, אַז דער ספר איז געשריבן געוואָרן אַרום 1600, בערך צוויי יאָרצענדליק פֿאַר דער ערשטער דרוק אין 1620{{הערה|רובין, כובש, 48–49.}}.
+די דערמאנונג פונעם רמ"א און זײנע הגהות מיינט, אַז דער ספר קען נישט געשריבן געוואָרן פאַר שנת של"ב (1572), דעם יאָר פון דער ערשטער אויפלאַגע פון רמ"אס הגהות. דעריבער איז מסתמא, אז דער "לב טוב" איז געשריבן געוואָרן צווישן 1572 און 1600{{הערה|רובין, כובש, 49.}}.
+פון דעם "לב טוב" קומט ארויס אַז דער מחבר איז געווען א גרויסער למדן. ער איז געווען באקאנט מיט א ברייטן קייט פון מקורים, געדענקט א סך פון זיי אויסנווייניג, און האָט געקענט זיי איבערזעצן און באַאַרבעטן אויף אַן איינדרוקספולן אופן{{הערה|רובין, כובש, עמ' 60.}}.
+עס איז מעגליך, אז דער מחבר האט פּערזענליך געקענט דעם מהר"ל, ווײל ער רופט אים "ליב", א חולין־נאמען פון יהודה, וואס קען ווײזן אויף א נאענטע באקאנטשאפט.
+דער פארשער פריץ קליינבערגער האט באמערקט אַ נאָענטע פאַרבינדונג צווישן דעם מחבר'ס ווערק און דעם מהר"ל'ס תורה. הגם קליינבערגער האט נישט אנגעגעבן זײנע מקורים, ווייזט א טיפע איבערפּריקונג פונעם "לב טוב" אויף א חברותשאַפטליכן אדער א רבי־תלמיד פארבינדונג צווישן די צוויי פּערזענליכקייטן{{הערה|רובין, כובש, עמ' 50.}}.
 ==אינהאלט און סטרוקטור==
@@ שורה 68: / שורה 82: @@
 ==ביבליאגראפיע==
+*מאקס עריק, [https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=umd.31430058874076&seq=308 די געשיכטע פון דער יידישער ליטעראטור פון די עלטסטע צייטן ביז דער השכלה תקופה], ווארשע 1928, זז' 294–301
 *נגה רובין, '''[https://forum.otzar.org/viewtopic.php?p=839821#p841602 כובש הלבבות: ספר לב טוב לר' יצחק בן אליקום מפוזנא]''', בני-ברק: הקיבוץ המאוחד, תשע"ג
 *{{היברובוקס|יצחק בן אליקום מפוזנא|לב טוב|54687|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשל"ה}}