בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
|||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט}} | {{דרעפט}} | ||
[[טעקע:Jews in Jerusalem 1895.jpg|קליין|אידן אין ירושלים, ארום תרנ"ה]] | [[טעקע:Jews in Jerusalem 1895.jpg|קליין|אידן אין ירושלים, ארום תרנ"ה]] | ||
'''חלוקה''' (טייטש: פארטיילונג) איז געווען אַן ארגאניזירטער סיסטעם פון זאמלען און פארטיילן צדקה געלטער פאר די אידישע איינוואוינער | די '''חלוקה''' (טייטש: פארטיילונג) איז געווען אַן ארגאניזירטער סיסטעם פון זאמלען און פארטיילן צדקה געלטער פאר די אידישע איינוואוינער פונעם [[ישוב הישן]] אין ארץ-ישראל, באזירט אויף די ביישטייערונגען פון אידן אין חוץ לארץ. אין א ברייטערן זין (ספּעציעל פון ענדע 18טן יארהונדערט), באצייכנט חלוקה די גאנצע ארגאניזירטע מעטאדע פון מאטעריעלער שטיצע דורך די קהילות פון גלות פאר די ארעמע אידן, וועלכע לעבן אין ארץ-ישראל פאר רעליגיעזע סיבות. | ||
דער געדאנק פון חלוקה איז באזירט אויף דער איבערצייגונג, אז ארץ-ישראל איז דער רעליגיעז-נאציאנאלער צענטער פון אידישן פאלק. די אידישע באפעלקערונג אין דער הייליגער שטאט (דער [[ישוב הישן|ישוב]]) שטעלט פאָר דאס גאנצע פאלק און האט א ספּעציעלע ראלע ווי שומרים פון די הייליגע ערטער אין ארץ-ישראל, און דערפאר פארדינט עס שטיצע פון גאנצן פאלק. אידן אין דער גלות – סיי גאנצע קהילות, סיי יעדער מיטגליד – האבן זיך געפילט פאראנטווארטליך צו העלפן דעם ישוב און באטראכט די הילף ווי אַן אקט פון סאלידאריטעט. | דער געדאנק פון חלוקה איז באזירט אויף דער איבערצייגונג, אז ארץ-ישראל איז דער רעליגיעז-נאציאנאלער צענטער פון אידישן פאלק. די אידישע באפעלקערונג אין דער הייליגער שטאט (דער [[ישוב הישן|ישוב]]) שטעלט פאָר דאס גאנצע פאלק און האט א ספּעציעלע ראלע ווי שומרים פון די הייליגע ערטער אין ארץ-ישראל, און דערפאר פארדינט עס שטיצע פון גאנצן פאלק. אידן אין דער גלות – סיי גאנצע קהילות, סיי יעדער מיטגליד – האבן זיך געפילט פאראנטווארטליך צו העלפן דעם ישוב און באטראכט די הילף ווי אַן אקט פון סאלידאריטעט. | ||
| שורה 8: | שורה 8: | ||
==היסטאריע און אנהייב== | ==היסטאריע און אנהייב== | ||
ארנטליכע חלוקה איז שוין דערמאנט אין דער משנה און תלמוד צייטן, ווען שליחים פון ארץ-ישראל זענען געפאָרן אין אנדערע לענדער צו זאמלען נדבות פאר די תורה-לערנער, און די ישיבות אין ארץ־ישראל זענען געשטיצט געווארן גרעסטנטייל | ארנטליכע חלוקה איז שוין דערמאנט אין דער משנה און תלמוד צייטן, ווען שליחים פון ארץ-ישראל זענען געפאָרן אין אנדערע לענדער צו זאמלען נדבות פאר די תורה-לערנער, און די ישיבות אין ארץ־ישראל זענען געשטיצט געווארן גרעסטנטייל דורך נדבות פון קהילות אין אנדערע ערטער{{מקור}}. | ||
אין דער [[אמוראים|אמורא]]ישער תקופה (פערטן יארהונדערט לויט דער ציווילער צייטרעכענונג) איז דער טערמין "שליח ציון" געווען באנוצט פאר חמא בר אדא | אין דער [[אמוראים|אמורא]]ישער תקופה (פערטן יארהונדערט לויט דער ציווילער צייטרעכענונג) איז דער טערמין "שליח ציון" געווען באנוצט פאר חמא בר אדא{{הערה|{{בבלי|ביצה|כה|ב}}}}, וועלכער איז געפארן צווישן בבל און ארץ־ישראל, איבערברענגענדיג פּסקים און בשורות, און ווארשיינליך אויך זאמלענדיג שטיצע{{הערה|שם=JE}}{{הערה|1=שלוחי ארץ ישראל – כרך א' – אברהם יערי, ח. כינויי השלוחים}}{{מקור}}. | ||
אין די מיטל-עלטערן און נאך מער אין די שפּעטערע יארהונדערטער, האט די חלוקה זיך שטארק צעשפּרייט אין דער גאנצער אידישער וועלט. | אין די מיטל-עלטערן און נאך מער אין די שפּעטערע יארהונדערטער, האט די חלוקה זיך שטארק צעשפּרייט אין דער גאנצער אידישער וועלט. | ||
| שורה 23: | שורה 23: | ||
סימפּאטישע אידן אין א גלות-שטאָט אדער געגנט האָבן געפארמירט א שטענדיגע קאמיטעט, אונטער א גבאי, כּדי צו אויפפּאסן אויפן זאמלען און שיקן געלטער האלב-יערליך צו די מנהלים פון דער חלוקה אין ירושלים. | סימפּאטישע אידן אין א גלות-שטאָט אדער געגנט האָבן געפארמירט א שטענדיגע קאמיטעט, אונטער א גבאי, כּדי צו אויפפּאסן אויפן זאמלען און שיקן געלטער האלב-יערליך צו די מנהלים פון דער חלוקה אין ירושלים. | ||
== | ==פאַרטיילונג== | ||
די | די הנהלה אין ירושלים האט געווענליך צעטיילט די געלטער אין דריי גלייכע טיילן: איין דריטל איז פארטיילט געווארן צו תלמידי הישיבות און לומדים, איין דריטל צו ארעמע אלמנות און יתומים, און פאר צייטווייליגע הילף פאר הילפלאזע מענער, און איין דריטל איז גענוצט געווארן צו דעקן די קהילה-הוצאות. | ||
די פארטיילונגען זענען געמאכט געווארן האלב-יערליך, פאר פּסח און די יום-טובים פון ראש-השנה. | די פארטיילונגען זענען געמאכט געווארן האלב-יערליך, פאר פּסח און די יום-טובים פון ראש-השנה. | ||
ביי די | ביי די אשכנזים, וועלכע זענען געווען גאר אפהענגיג פון חלוקה, זענען די געלטער פארטיילט געווארן אויף א "פּער קאַפּיטאַ" באזיס (פּער פּערזאן), מיט תּלמידי-חכמים באקומען נאך שטיצע. די סכומים האבן זיך געשיידט צווישן די כוללים. | ||
ביי די ספרדים איז חלוקה פארטיילט געווארן הויפּטזעכליך צו געלערנטע מענער, וועמענס לימוד איז געווען זייער פאך, וויבאלד זיי האבן געהאט א גרעסערע מעגליכקייט זיך צו שטיצן אליין. טייל פון די געלטער זענען אויך געניצט געווארן פאר קהילה-הוצאות. | ביי די ספרדים איז חלוקה פארטיילט געווארן הויפּטזעכליך צו געלערנטע מענער, וועמענס לימוד איז געווען זייער פאך, וויבאלד זיי האבן געהאט א גרעסערע מעגליכקייט זיך צו שטיצן אליין. טייל פון די געלטער זענען אויך געניצט געווארן פאר קהילה-הוצאות. | ||
| שורה 37: | שורה 37: | ||
די ירושלימער פארוואלטונג האט געשיקט רעפּרעזענטאנטן (זייטליך "[[משולח]]ים") אויף פאנדן-זאמלען מיסיעס אין די לעוואַנט, איטאליע, דייטשלאנד, פראנקרייך, האלאנד, און ענגלאנד, מיט פאָרשלאַגן קיין רוסלאנד, פּוילן און אמעריקע. | די ירושלימער פארוואלטונג האט געשיקט רעפּרעזענטאנטן (זייטליך "[[משולח]]ים") אויף פאנדן-זאמלען מיסיעס אין די לעוואַנט, איטאליע, דייטשלאנד, פראנקרייך, האלאנד, און ענגלאנד, מיט פאָרשלאַגן קיין רוסלאנד, פּוילן און אמעריקע. | ||
איינער פון די פּאָפּולערע מעטאָדן פון פאָנדן-זאמלען איז געווען די אינסטיטוציע פון דער שטוב און שול "צדקה- | איינער פון די פּאָפּולערע מעטאָדן פון פאָנדן-זאמלען איז געווען די אינסטיטוציע פון דער שטוב און שול "צדקה-[[צדקה-פושקע|פּושקע]]ס", אַן אינאוואציע פון שפּעטן 17טן יארהונדערט משולחים, וואס זענען אפט געווען באצייכנט, אז די צדקה זאל געגעבן ווערן לזכות [[רבי מאיר בעל הנס]]. די קעסטלעך ווערן באוואוסט אלס "רבי מאיר בעל הנס פּושקעס". קהילות און נאַציאָנאַלע קהילה־אָרגאַניזאַציעס האָבן געבעטן דעם ציבור צו מקיים זיין זייער חוב און ביישטייערן פאַרן ישוב. פּוילן, ליטע, מעהרן און אַנדערע מקומות האָבן אַריינגערעכנט ספּעציעלע פּאַראַגראַפן אין זייערע תקנות וועגן די חלוקה־פאָנדן און זייער איינזאַמלונג, און אפילו באַשטימט ספּעציעלע באַאַמטע פאַר דער חלוקה. | ||
די ביישטייערונגען זענען געוויינטלעך געשיקט געוואָרן קיין פּאַלעסטינע דורך האַנדל־צענטערס און פּאָרט־שטעט וועלכע האָבן געהאַט פאַרבינדונגען מיט מזרח. פון אָנהייב 17טן יאָרהונדערט איז ווענעציע געווען אַזאַ צענטער, און שפּעטער אויך ליווערנאָ און אַמסטערדאַם. אָבער דער וויכטיקסטער צענטער פאַר די געלטער איינגעזאַמלט אין אייראָפּע איז געוואָרן [[איסטאנבול]] (קאָנסטאַנטינאָפּל), וועלכער איז געווען נאָענט צו פּאַלעסטינע און די הויפּטשטאָט פון דער טערקישער רעגירונג. די רבנים פון איסטאַנבול האָבן זיך אַקטיוו באַטייליקט אינעם איינזאַמלען געלט. אין דער ערשטער פערטל 18טן יאָרהונדערט, האָט די קהילה אין איסטאַנבול איבערגענומען די אויפגאַבע צו פאַרבעסערן די פינאַנציעלע לאַגע פון דער ירושלימער קהילה און פּרובירט זי אַרויסצונעמען פון אירע שווערע חובות. | די ביישטייערונגען זענען געוויינטלעך געשיקט געוואָרן קיין פּאַלעסטינע דורך האַנדל־צענטערס און פּאָרט־שטעט וועלכע האָבן געהאַט פאַרבינדונגען מיט מזרח. פון אָנהייב 17טן יאָרהונדערט איז ווענעציע געווען אַזאַ צענטער, און שפּעטער אויך ליווערנאָ און אַמסטערדאַם. אָבער דער וויכטיקסטער צענטער פאַר די געלטער איינגעזאַמלט אין אייראָפּע איז געוואָרן [[איסטאנבול]] (קאָנסטאַנטינאָפּל), וועלכער איז געווען נאָענט צו פּאַלעסטינע און די הויפּטשטאָט פון דער טערקישער רעגירונג. די רבנים פון איסטאַנבול האָבן זיך אַקטיוו באַטייליקט אינעם איינזאַמלען געלט. אין דער ערשטער פערטל 18טן יאָרהונדערט, האָט די קהילה אין איסטאַנבול איבערגענומען די אויפגאַבע צו פאַרבעסערן די פינאַנציעלע לאַגע פון דער ירושלימער קהילה און פּרובירט זי אַרויסצונעמען פון אירע שווערע חובות. | ||