בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,390
רעדאגירונגען
←פושקע און כוללים
(אסאך זאכן שטייען צוויי מאל. מ'דארף עס בעסער אויסשטעלן) |
|||
| שורה 31: | שורה 31: | ||
==פושקע און כוללים== | ==פושקע און כוללים== | ||
[[טעקע:127263 gush halab jish PikiWiki Israel.jpg|קליין|אריינגאנג צום ציון אין גוש חלב]] | |||
{{זעט אויך|חלוקה}} | {{זעט אויך|חלוקה}} | ||
אין אנהויב איז די סגולה געווען צו צוזאגן צו צינדן ליכט לעילוי נשמתו פון רמבעה"נ{{הערה|כן הוא בכש"ט וחיד"א}}. שפעטער{{הבהרה|ווען?}} האבן די גבאי ארץ-ישראל פארגעשלאגן עס צו שיקן קיין א"י און דארטן צינדן דערמיט לע"נ רבי מאיר. הערשט אין די שפעטערע ת"ק יארן איז אנגענומען געווארן אז צדקה פאר רמבעה"נ זאל גיין פארן ישוב אין ארץ ישראל. אין אנהייב איז דאס געלט געגאנגען הויפּטזעכליך צום באנייטן אידישן ישוב אין טבריה, וואו זיין קבר איז. אין די מזרח-לענדער איז עס טאקע געבליבן א מקור פון הכנסה פאר טבריה. אין אייראפּעאישע לענדער (מערב און מזרח), פון אנהייב 19טן יארהונדערט, איז די הכנסה געגאנגען פארן גאנצן אשכנז'ישן ישוב אין ארץ־ישראל, וואס איז דעמאלט הויפּטזעכליך קאנצענטרירט געווען אין די פיר הייליגע שטעט: ירושלים, חברון, צפת און טבריה. | |||
אין אנהויב | |||
דער אידישער ישוב אין ארץ ישראל איז מתחילה באשטאנען בעיקר פון ספרדישע אידן, וועלכע האבן קאנטראלירט די כוללים און שטיצע אפאראטן. די אשכנזים זענען געווען ווייניג, און האבן זיך אויסגעהאלטן פון געלט וואס זיי האבן מיטגעברענגט מיט זיך אדער האבן זיי זיך ארגאניזירט שטיצע איידערן ארויפקומען. נאך דער חסידישע עליה פון רבי מנחם מענדל פון וויטעבסק, רבי אברהם מקאליסק, און רבי ישראל פּלאצקער אין תקל"ז, האבן זיך דער אשכנזישער ציבור פארברייטערט און דער פינאנציעלער מצב איז געווארן אומדערטרעגליך. זיי האבן געמוזט שיקן שליחים צו איינזאמלען געלט אין חוץ-לארץ. רבי ישראל פלאצקער איז געשיקט געווארן קיין חוץ לארץ צו ארגאניזירן פינאנציעלע קוועלער, און אין רוסלאנד האט ער באשטימט [[רבי שניאור זלמן פון ליאדי]] צו פירן דאס איינזאמלען פון "מעות ארץ הקודש". רבי שניאור זלמן האט דאן אוועקגעשטעלט א ברייטע סיסטעם מיט גובים, גבאים און שד"רים אין הונדערטער שטעט און ישובים צו זאמלען געלט און שיקן קיין ארץ ישראל, און איז אפילו איינגעזעצט געווארן צוליב דעם{{הערה|בלוי, זז' קכח–קכט.}}. | דער אידישער ישוב אין ארץ ישראל איז מתחילה באשטאנען בעיקר פון ספרדישע אידן, וועלכע האבן קאנטראלירט די כוללים און שטיצע אפאראטן. די אשכנזים זענען געווען ווייניג, און האבן זיך אויסגעהאלטן פון געלט וואס זיי האבן מיטגעברענגט מיט זיך אדער האבן זיי זיך ארגאניזירט שטיצע איידערן ארויפקומען. נאך דער חסידישע עליה פון רבי מנחם מענדל פון וויטעבסק, רבי אברהם מקאליסק, און רבי ישראל פּלאצקער אין תקל"ז, האבן זיך דער אשכנזישער ציבור פארברייטערט און דער פינאנציעלער מצב איז געווארן אומדערטרעגליך. זיי האבן געמוזט שיקן שליחים צו איינזאמלען געלט אין חוץ-לארץ. רבי ישראל פלאצקער איז געשיקט געווארן קיין חוץ לארץ צו ארגאניזירן פינאנציעלע קוועלער, און אין רוסלאנד האט ער באשטימט [[רבי שניאור זלמן פון ליאדי]] צו פירן דאס איינזאמלען פון "מעות ארץ הקודש". רבי שניאור זלמן האט דאן אוועקגעשטעלט א ברייטע סיסטעם מיט גובים, גבאים און שד"רים אין הונדערטער שטעט און ישובים צו זאמלען געלט און שיקן קיין ארץ ישראל, און איז אפילו איינגעזעצט געווארן צוליב דעם{{הערה|בלוי, זז' קכח–קכט.}}. | ||
לויט עמרם בלוי איז | לויט ווי עמרם בלוי שפעקולירט, איז דאס שיקן די רמבעה"נ געלט צום ישוב אין א"י איינגעפירט געווארן ארום יאר תקע"ג דורך דער [[רבי דובער פון ליובאוויטש|מיטעלער רבי פון ליובאוויטש]], וועלכער האט לויט אים אויך איינגעפירט די שטוב-[[פושקע]]ס, און פון דארטן האט זיך עס פארשפּרייט אין פּוילן און אוקריינא. ער האט אויך פעסטגעשטעלט א יערליכע סכום לויט דריי עקאנאמישע ניוואען, וואס מען האט געקענט געבן ביסלעכווייז טעגליך אין דער פושקע. | ||
<!-- די שטיקל קומט אפשר אין [[חלוקה]] -->ביז תר.. זענען געווען בעיקר צוויי אשכנזישע כוללים אין א"י: כולל חסידים (וואהלין) און כולל פרושים [חוץ חב"ד], וואו אלע אשכנזים האבן געשיקט דאס געלט. אין אונגארן איז די קאסע געפירט געווארן, אין אונטערלאנד דורכ'ן יש"מ<ref>ער האט עס איבערגענומען אין תקפ"א פון רבי אייזיקל קאלובער</ref>, און אין אויבערלאנד דורכ'ן חתם סופר. דער יש"מ פלעגט שיקן פארן כולל חסידים, און דער חת"ס פלעגט צוטיילן דאס געלט צווישן חסידים און פרושים. אבער ביידע זענען געווען דערקעגן אז יעדער זאל שטיצן דווקא יוצאי מדינתו, נאר צעטיילן אייניג<ref>רק שלשיטת היש"מ החסידים כבר הוחזקו באונטערלאנד</ref>. דער יש"מ לייגט צו אז ער פארשטייט אז די חסידים ווילן דווקא שטיצן חסידים, און אז די ווילנער קאסע וויל נישט שטיצן חסידים, אבער ס'מאכט נישט אויס וועלכע מדינה מ'שטאמט<ref>אוצרות יש"מ פרק ח'. ועיי"ש עמ' .. מכתב רצ"ה לעהרין</ref>. אבער יארן שפעטער ווען עס האבן זיך פארמערט אונגארישע עולים האט אונגארן זיך יא אפגעטיילט פון כולל פוילן. | <!-- די שטיקל קומט אפשר אין [[חלוקה]] -->ביז תר.. זענען געווען בעיקר צוויי אשכנזישע כוללים אין א"י: כולל חסידים (וואהלין) און כולל פרושים [חוץ חב"ד], וואו אלע אשכנזים האבן געשיקט דאס געלט. אין אונגארן איז די קאסע געפירט געווארן, אין אונטערלאנד דורכ'ן יש"מ<ref>ער האט עס איבערגענומען אין תקפ"א פון רבי אייזיקל קאלובער</ref>, און אין אויבערלאנד דורכ'ן חתם סופר. דער יש"מ פלעגט שיקן פארן כולל חסידים, און דער חת"ס פלעגט צוטיילן דאס געלט צווישן חסידים און פרושים. אבער ביידע זענען געווען דערקעגן אז יעדער זאל שטיצן דווקא יוצאי מדינתו, נאר צעטיילן אייניג<ref>רק שלשיטת היש"מ החסידים כבר הוחזקו באונטערלאנד</ref>. דער יש"מ לייגט צו אז ער פארשטייט אז די חסידים ווילן דווקא שטיצן חסידים, און אז די ווילנער קאסע וויל נישט שטיצן חסידים, אבער ס'מאכט נישט אויס וועלכע מדינה מ'שטאמט<ref>אוצרות יש"מ פרק ח'. ועיי"ש עמ' .. מכתב רצ"ה לעהרין</ref>. אבער יארן שפעטער ווען עס האבן זיך פארמערט אונגארישע עולים האט אונגארן זיך יא אפגעטיילט פון כולל פוילן. | ||
| שורה 48: | שורה 46: | ||
אין יאר תקפ"א האבן די רבנים פון ליטא געמאכט א תקנה אז דאס געלט מוז גיין דווקא קיין א"י, צוליב וואס די ישוב איז אין חשש פקוח נפש. שפעטער האבן די פוילישע/חסידישע גדולים זיך אויך צוגעשטעלט דערצו<ref>זע בלוי. עס זענען געדרוקט בריוו פון די חסידישע רביס אין א"י וכו' און קדו"ל, אז מ'מוז שיקן דאס געלט קיין א"י און נישט צינדן דערמיט קיין לעכט אין בית הכנסת. אבער די קראנטקייט פון די בריוו איז שטארק פראגליך. סייווי האבן די בריוו נישט געהאט קיין השפעה כמעט. זע בלוי </ref>. | אין יאר תקפ"א האבן די רבנים פון ליטא געמאכט א תקנה אז דאס געלט מוז גיין דווקא קיין א"י, צוליב וואס די ישוב איז אין חשש פקוח נפש. שפעטער האבן די פוילישע/חסידישע גדולים זיך אויך צוגעשטעלט דערצו<ref>זע בלוי. עס זענען געדרוקט בריוו פון די חסידישע רביס אין א"י וכו' און קדו"ל, אז מ'מוז שיקן דאס געלט קיין א"י און נישט צינדן דערמיט קיין לעכט אין בית הכנסת. אבער די קראנטקייט פון די בריוו איז שטארק פראגליך. סייווי האבן די בריוו נישט געהאט קיין השפעה כמעט. זע בלוי </ref>. | ||
די צדקה לעילוי נשמת רבי מאיר בעל הנס געבט מען דווקא פאר ארעמע בני תורה אין ארץ ישראל, און דערפאר ווערן די ארץ-ישראל קאסעס אנגערופן "צדקת רבי מאיר בעל הנס". טייל גדולים זענען שארף געשטאנען דערויף, אז געלט וואס איז געגעבן אויפן נאמען פון רבי מאיר מעג גיין בלויז פאר די ארעמע אין ארץ ישראל. אנדערע זאגן אז ס'דארף גיין דווקא קיין טבריא, פארן כולל וואס לערנט אינעם בית המדרש אויפן ציון פון רבי מאיר בעל הנס{{הערה|זעט אן אריכות אין [https://tashma.jewishoffice.co.il/books/learn/26012/שדי_חמד/אסיפת_דינים/מערכת_ארץ_ישראל/אות_ז שדי חמד], אסיפת דינים, ארץ ישראל סימנים ז-ח; {{אוצר החכמה|יצחק זאב כהנא|סיני|16186|page=129|קעפל=מעות רבי מאיר בעל הנס בספרות ההלכה|באנד=מג|שנת הוצאה=תשי"ח|עמ=קכה–קמד|מג}}, איבערגעדרוקט אין {{אוצר החכמה||מחקרים בספרות התשובות|157013|page=249|מו"ל=מוסד הרב קוק|מהדורה=תשל"ג|עמ=239}}; היכל הבעש"ט יא.}}. | |||
די פושקע האט אויך סימבאליזירט די בענקשאפט צו ארץ ישראל. פון [[רבי אהרן פון קארלין (צווייטער)|רבי אהרן קארלינער]] ווערט געברענגט צו געבן צדקה אינעם רבי מאיר בעל הנס פושקע פארן דאווענען, כדי דורכן געבן צדקה פאר תושבי ארץ ישראל זאל ער זיך דערמאנען אז די תפלה זאל גיין דורך ארץ ישראל, ווי עס שטייט "והתפללו דרך ארצם"{{הערה|[https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=4706&st=&pgnum=24 דברי תורה], מהדורא קמא אות י"ד.}}. ענליך דערצו שרייבט [[רבי אהרן פון סטראשעלע|רבי אהרן סטראשעלער]]{{הערה|עבודת הלוי, חלק ג', ליקוטים, אגרת לכלל (בלוי עמוד קנז)}}. | די פושקע האט אויך סימבאליזירט די בענקשאפט צו ארץ ישראל. פון [[רבי אהרן פון קארלין (צווייטער)|רבי אהרן קארלינער]] ווערט געברענגט צו געבן צדקה אינעם רבי מאיר בעל הנס פושקע פארן דאווענען, כדי דורכן געבן צדקה פאר תושבי ארץ ישראל זאל ער זיך דערמאנען אז די תפלה זאל גיין דורך ארץ ישראל, ווי עס שטייט "והתפללו דרך ארצם"{{הערה|[https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=4706&st=&pgnum=24 דברי תורה], מהדורא קמא אות י"ד.}}. ענליך דערצו שרייבט [[רבי אהרן פון סטראשעלע|רבי אהרן סטראשעלער]]{{הערה|עבודת הלוי, חלק ג', ליקוטים, אגרת לכלל (בלוי עמוד קנז)}}. | ||
| שורה 57: | שורה 57: | ||
*[[כולל שומרי החומות]] - דער אונגארישער כולל | *[[כולל שומרי החומות]] - דער אונגארישער כולל | ||
*כולל חב"ד | *כולל חב"ד | ||
*כולל פוילן, אדער כולל | *כולל פוילן, אדער כולל ווארשע | ||
*כולל וואָהלין | *כולל וואָהלין | ||
*כולל אהבת ציון - דער זיבנבערגן כולל | *כולל אהבת ציון - דער זיבנבערגן כולל | ||