175
רעדאגירונגען
איבעגעארבעט
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
(איבעגעארבעט) |
||
| שורה 13: | שורה 13: | ||
| שם = רבי אביגדור קרא | | שם = רבי אביגדור קרא | ||
}} | }} | ||
'''רבי אביגדור בן יצחק קרא'''{{הערה|ראמאניזירט אלס Kara, Karo אדער Kroo.}} ( | '''רבי אביגדור בן יצחק קרא'''{{הערה|ראמאניזירט אלס Kara, Karo אדער Kroo.}} (אוועק ה'קצ"ט אין פּראג) איז געווען אַ בארימטער רב, מקובל, פּייטן און פילאזאף אין [[רוי:פראג|פּראג]] אין די ה'ק' יארן. | ||
==ביאגראפיע== | ==ביאגראפיע== | ||
| שורה 27: | שורה 27: | ||
תהא זכורה: ובצרור החיים נפשו תהא צרורה | תהא זכורה: ובצרור החיים נפשו תהא צרורה | ||
תנצבה אאא ססס}} | תנצבה אאא ססס}} | ||
רבי אביגדור קרא איז געווען פון דייטשן אפּשטאם, און איז ווארשיינליך געבוירן אין [[רעגענסבורג]], דייטשלאנד, פאר ה'קמ"ט. זיין פאטער, יצחק קרא, איז אומגעקומען אויף קידוש השם. | רבי אביגדור קרא איז געווען פון דייטשן אפּשטאם, און איז ווארשיינליך געבוירן אין [[רוי:רעגענסבורג|רעגענסבורג]], דייטשלאנד, פאר ה'קמ"ט. זיין פאטער, רבי יצחק קרא, איז אומגעקומען אויף קידוש השם. טייל האלטן אז דער נאמען קרא קומט צוליב זיין גרויסע בקיאות אין מקרא, אבער אנדערע מיינען אז ער איז געווען אַן אייניקל פון [[רבי יוסף קרא]]{{הערה|שם=יודאיקע}}. ארום יאר קמ"ט איז רבי אביגדור באשטימט געווארן אלס דיין אין פּראג, און ער איז געווען א טייל פון דער פּראגער בית דין ביז ארום קצ"ט{{הערה|שם=בראדט|Eliezer Brodt, [https://seforimblog.com/2007/07/wedding-carries-with-it-many-customs/ No more Bentchers: A Review of a Sefer Given as a Wedding Gift – The Seforim Blog]|כיוון=שמאל}}. | ||
ער איז געווען א קאלעגע און פריינד מיט [[רבי יום טוב ליפמאן מילהויזן|רבי יום טוב ליפּמאַן | ער איז געווען א קאלעגע און פריינד מיט [[רוי:רבי יום טוב ליפמאן מילהויזן|רבי יום טוב ליפּמאַן מילהויזן]] און [[רוי:רבי מנחם בן יעקב שלם|רבי מנחם בן יעקב שלם]], וועלכע זענען געווען וויכטיגע רבנים אין פּראג אין יענער צייט. רבי יום טוב מילהויזן איז באשעפטיגט געווען מיט קבלה, רבי מנחם שלם מער מיט פילאזאפיע, און רבי אביגדור קרא האט זיך באשעפטיגט מיט ביידע געביטן. | ||
רבי אביגדור קרא האט געהאט אוידיענצן מיט קעניג [[ווענצעסלאַוס דער פערטער]] פון [[בעהמען]], מיט וועלכן ער פלעגט דיסקוטירן רעליגיעזע ענינים. לויט א מסורה פון [[מהרי"ל | רבי אביגדור קרא האט געהאט אוידיענצן מיט קעניג [[ווענצעסלאַוס דער פערטער]] פון [[רוי:בעהמען|בעהמען]], מיט וועלכן ער פלעגט דיסקוטירן רעליגיעזע ענינים. לויט א מסורה פון [[מהרי"ל]] איז ער געווען באליבט ביי קעניג ווענצעסלאַוס. ער האט געהאט דיסקוסיעס מיט הויכע קריסטליכע גלחים אויף טעאלאגישע ענינים, און עס זעט אויס אז יאַן הוס און זיינע קאלעגעס און תלמידים זענען געווען באאיינפלוסט פון זיינע מיינונגען. | ||
ער איז געווען איינער פון די ווייניג אידן וואס האבן איבערגעלעבט דעם איסטער פּאגראם אין פּראג אין 1389. דער פּאגראם איז פארגעקומען דעם לעצטן טאג פסח קמ"ט, אלס רעזולטאט פון א באשולדיגונג אז זיי האבן פארשוועכט א קריסטליכן שמייליגן אביעקט. כמעט | ער איז געווען באוואוסט פאר זיין פּאלעמיק מיט קריסטן, ווי זיין קאלעגע רבי יום טוב ליפּמאן מילהויזן. | ||
ער איז געווען איינער פון די ווייניג אידן וואס האבן איבערגעלעבט דעם איסטער פּאגראם אין פּראג אין 1389. דער פּאגראם איז פארגעקומען דעם לעצטן טאג פסח קמ"ט, אלס רעזולטאט פון א באשולדיגונג אז זיי האבן פארשוועכט א קריסטליכן שמייליגן אביעקט. כמעט אלע אידישע מענער פון פּראג - ארום 3000 מענטשן - זענען אומגעקומען, און פיל פרויען און קינדער זענען געצוואונגען געווארן צו זיך שמד'ן. | |||
רבי אביגדור איז געפארן פיל, וואס האט געפירט צו דער פארלוירן פון א סך פון זיינע כתבי יד. ער האט געלעבט אין ארעמקייט און עס זענען געזאמלט געווארן נדבות פאר אים פון אידישע קהילות. אן אייגנארטיג בריוו וואס איז געפונען געווארן, געשריבן דורך רבי אביגדור, איז א פּאעטישע בקשה פאר פינאנציעלע הילף, וואס באשרייבט זיינע לעבנסבאדינגונגען אלס מלמד פון קינדער נאך אַן אטאקע אויף דער אידישער קהילה. עס ווערט פארגעשלאגן אז דער בריוו איז געשריבן געווארן נאך דעם קמ"ט פּאגראם{{הערה|Milan Žonca, [https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=815589 Avigdor Kara’s Appeal Reconsidered: A Transcription and English Translation of a Begging Letter Written by a Late Medieval Scholar from Prague], ''Judaica Bohemiae'' 2, 2019|כיוון=שמאל}}. | רבי אביגדור איז געפארן פיל, וואס האט געפירט צו דער פארלוירן פון א סך פון זיינע כתבי יד. ער האט געלעבט אין ארעמקייט און עס זענען געזאמלט געווארן נדבות פאר אים פון אידישע קהילות. אן אייגנארטיג בריוו וואס איז געפונען געווארן, געשריבן דורך רבי אביגדור, איז א פּאעטישע בקשה פאר פינאנציעלע הילף, וואס באשרייבט זיינע לעבנסבאדינגונגען אלס מלמד פון קינדער נאך אַן אטאקע אויף דער אידישער קהילה. עס ווערט פארגעשלאגן אז דער בריוו איז געשריבן געווארן נאך דעם קמ"ט פּאגראם{{הערה|Milan Žonca, [https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=815589 Avigdor Kara’s Appeal Reconsidered: A Transcription and English Translation of a Begging Letter Written by a Late Medieval Scholar from Prague], ''Judaica Bohemiae'' 2, 2019|כיוון=שמאל}}. | ||
[[רבי ידידיה טיאה ווייל]]{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי ידידיה טיאה ווייל|לבושי בדים|17031|page=51|שנת הוצאה=תשמ"ח|עמ=לז}}}} ברענגט אז רבי אביגדור קרא האט געשאפן א גולם. | |||
==ווערק און געדאנקען== | ==ווערק און געדאנקען== | ||
רבי אביגדור קרא האט געשריבן אין | רבי אביגדור קרא האט געשריבן אין לשון הקודש און אין אידיש{{הערה|זעט תלמג', "מכתבי ר' אביגדור קרא ור' מנחם שלם" אין '''הגות ומעשה''': ספר זכרון לשמעון ראבידוביץ, חיפה, תשמ"ג זז' 43–52}}. ער איז געווען א קאמפּאזיטאר פון פּיוטים, און 8 פון זיינע פּיוטים האבן איבערגעלעבט. ער ווערט פאררעכנט אלס דער לעצטער אשכנזי'שער פּייטן פונעם מיטל-אלטער{{הערה|ב"ש המבורגר, שרשי מנהג אשכנז, ג, בני ברק תשס"ב, עמ' .37}}. | ||
זיין באוואוסטע פּאָעמע אדער קינה איז "'''את כל התלאה''' אשר מצאתנו", וועלכע באטראכט די ליידן וואס די אידן פון פּראג האבן איבערגעלעבט ביי דעם קמ"ט פּאגראם. די אידן פון פּראג פלעגן רעציטירן די קינה בשעת מנחה אין יום כיפּור{{הערה|1={{לינק|אדרעס=https://jewishmiscellanies.com/2020/04/01/selichos-mikol-hashanah-one-of-the-first-hebrew-books-printed-in-england-by-a-jewish-printer-london-1770/|שרייבער=Jeffrey Maynard|קעפל=Selichos Mikol Hashanah – one of the first Hebrew books printed in England by a Jewish printer – London, 1770|זייטל=Jewish Miscellanies|דאטום=April 1, 2020}}}}. אירע ערשטע בוכשטאבן פארמען די אלף-בית. עס איז אויך א סליחה. | זיין באוואוסטע פּאָעמע אדער קינה איז "'''את כל התלאה''' אשר מצאתנו", וועלכע באטראכט די ליידן וואס די אידן פון פּראג האבן איבערגעלעבט ביי דעם קמ"ט פּאגראם. די אידן פון פּראג פלעגן רעציטירן די קינה בשעת מנחה אין יום כיפּור{{הערה|1={{לינק|אדרעס=https://jewishmiscellanies.com/2020/04/01/selichos-mikol-hashanah-one-of-the-first-hebrew-books-printed-in-england-by-a-jewish-printer-london-1770/|שרייבער=Jeffrey Maynard|קעפל=Selichos Mikol Hashanah – one of the first Hebrew books printed in England by a Jewish printer – London, 1770|זייטל=Jewish Miscellanies|דאטום=April 1, 2020}}}}. אירע ערשטע בוכשטאבן פארמען די אלף-בית. עס איז אויך א סליחה. | ||
אַן אנדער באוואוסטע פּיוט איז "'''אחד יחיד ומיוחד'''" וועגן דער אייניגקייט פון ג-ט. די פּאעמע איז געדרוקט געווארן אין 'דאשׂ בענשן' (א בענטשער מיט אידיש טייטש, אמסטערדאם, תפ"ב){{הערה|זעט [https://winners-auctions.com/items/נדיר-ספר-מנהגים-דאש-בענשן-ברכת-המזון-ו/ דא, בילד 5].}}, און ווערט געזונגען אין פיל קהילות ווען א חתן ווערט אויפגערופן צו דער תורה. | אַן אנדער באוואוסטע פּיוט איז "'''אחד יחיד ומיוחד'''" וועגן דער אייניגקייט פון ג-ט. די פּאעמע איז געדרוקט געווארן אין 'דאשׂ בענשן' (א בענטשער מיט אידיש טייטש, אמסטערדאם, תפ"ב){{הערה|זעט [https://winners-auctions.com/items/נדיר-ספר-מנהגים-דאש-בענשן-ברכת-המזון-ו/ דא, בילד 5].}}, און ווערט געזונגען אין פיל קהילות ווען א חתן ווערט אויפגערופן צו דער תורה. היינט איז אין רוב קהילות נאר פארבליבן דער אנהויב "אחד יחיד ומיוחד" אבער אן דעם המשך. | ||
ער איז אויך געווען א באוואוסטער מקובל און איינער פון די ערשטע וואס האבן פארשפּרייט די שפּאנישע און דייטשע קבלה אין זיין געגנט. ער ווערט אנגעזען אלס דער גרינדער פון דער באוועגונג וואס האט געצילט צו געפינען א געמיינזאַמע יסוד צווישן דער קבלה פון מזרח אייראפּע און די דאקטרינען פון די שפּאנישע חכמים, בפרט רמב"ם{{הערה|שם=יודאיקע|{{יודאיקה|Abraham David|Kara (Cara) Avigdor ben Isaac|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/kara-cara-avigdor-ben-isaac}}|כיוון=שמאל}}. | ער איז אויך געווען א באוואוסטער מקובל און איינער פון די ערשטע וואס האבן פארשפּרייט די שפּאנישע און דייטשע קבלה אין זיין געגנט. ער ווערט אנגעזען אלס דער גרינדער פון דער באוועגונג וואס האט געצילט צו געפינען א געמיינזאַמע יסוד צווישן דער קבלה פון מזרח אייראפּע און די דאקטרינען פון די שפּאנישע חכמים, בפרט רמב"ם{{הערה|שם=יודאיקע|{{יודאיקה|Abraham David|Kara (Cara) Avigdor ben Isaac|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/kara-cara-avigdor-ben-isaac}}|כיוון=שמאל}}. | ||
| שורה 54: | שורה 54: | ||
עס ווערט געגלויבט אז ער האט אויך פארפאסט די קבלה'ישע ווערק "ספר האמת"{{הערה|שם=יודאיקע}}. | עס ווערט געגלויבט אז ער האט אויך פארפאסט די קבלה'ישע ווערק "ספר האמת"{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ||
טייל פון זיינע [[תשובות]] זענען אויך ערהאלטן געווארן | טייל פון זיינע [[תשובות]] זענען אויך ערהאלטן געווארן<ref>א קאלעקציע פון זיינע תשובות איז געדרוקט געווארן צום ערשטן מאל פון כתב יד אין דעם ספר "מזכרת נישואין יהודה ויעל הערשקאוויטש" און איז אויף אוצר החכמה אונטערן נאמען "ארבעה ספרים נפתחים". {{אוצר החכמה|2=ארבעה ספרים נפתחים|3=660211|page=51|עמ=עמ' נא א"וו}}</ref>. די תשובות באהאנדלען אינטערעסאנטע טעמעס, אריינגערעכנט דאווענען צו מלאכים און זייער פונקציע אין תפילה, זיין ווערק "אבן ספיר", און דעם מנהג אויסצוטון די שיך פארן אריינגיין אין שול{{הערה|שם=בראדט}}. | ||
די קבלה ווערק [[ספר הקנה]] און [[ספר הפליאה|הפליאה]] (א פירוש אויף די ערשטע זעקס קאפּיטלען פון בראשית) זענען צומאל צוגעשריבן געווארן צו אים. אבער ס'איז אנגענומען אלס א טעות{{הערה|שם=בראדט}}. | |||
==משפּחה און קשרים== | ==משפּחה און קשרים== | ||
זיין פאטער איז געווען רבי יצחק קרא. | זיין פאטער איז געווען רבי יצחק קרא. זיינע זון זענען רבי יהודה קרא און רבי יצחק קרא. [[רבי אברהם בן אביגדור]], א רב אין פּראג אין סוף ה'ש' יארן, איז געווען זיין אייניקל. אויך דער באוואוסטער [[מהרש"א]], רבי שמואל איידלס, איז געווען זיין אייניקל{{הערה|[[אהרן מארקוס]], Der Chaßidismus, ז' 245}}. | ||
עס ווערט געזאגט אז זיין פעטער איז געווען רבי יהודה ליוואי הזקן<ref>{{Cite journal |last=Sherwin |first=Byron L. |date=2001 |title=The Legacy of Rabbi Judah Loew of Prague |url=https://www.jstor.org/stable/41443521 |journal=European Judaism: A Journal for the New Europe |volume=34 |issue=1 |pages=124–130 |doi=10.3167/001430001782384955 |jstor=41443521 |issn=0014-3006}}</ref>. רבי מנחם בן יעקב קרא, וואס האט געשריבן פירושים אויף פילאזאפישע ווערק, אריינגערעכנט רמב"ם'ס מורה נבוכים, קען האבן געווען זיין האלבער ברודער{{הערה|שם=יודאיקע}}. | עס ווערט געזאגט אז זיין פעטער איז געווען רבי יהודה ליוואי הזקן<ref>{{Cite journal |last=Sherwin |first=Byron L. |date=2001 |title=The Legacy of Rabbi Judah Loew of Prague |url=https://www.jstor.org/stable/41443521 |journal=European Judaism: A Journal for the New Europe |volume=34 |issue=1 |pages=124–130 |doi=10.3167/001430001782384955 |jstor=41443521 |issn=0014-3006}}</ref>. רבי מנחם בן יעקב קרא, וואס האט געשריבן פירושים אויף פילאזאפישע ווערק, אריינגערעכנט דער רמב"ם'ס מורה נבוכים, קען האבן געווען זיין האלבער ברודער{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ||
עטליכע מקורות | עטליכע מקורות פארבינדן אים מיט [[רבי יוסף קרא]], אבער אַנדערע ווענדן דאס אפ{{הערה|[https://groups.jewishgen.org/g/main/topic/karo_family_and_the_maharal/7051471 KARO family and the MaHaRaL]}}. | ||
==פטירה און קבורה== | ==פטירה און קבורה== | ||
רבי אביגדור קרא איז | רבי אביגדור קרא איז אוועק אין יאר קצ"ט. לויט זיין מציבה, איז ער נפטר געווארן שבת, ט' אייר, און באגראבן געווארן זונטאג, י' אייר, קצ"ט. עס איז אבער א פּראבלעם מיט דעם דאטום, ווייל ט' אייר קצ"ט איז געווען פרייטאג און י' אייר איז דעריבער געווען שבת. | ||
ער איז באגראבן אין דעם אלטן אידישן בית החיים אין פּראג. זיין מציבה איז די עלטסטע אידענטיפיצירטע קבורה אין דעם בית החיים. | ער איז באגראבן אין דעם אלטן אידישן בית החיים אין פּראג. זיין מציבה איז די עלטסטע אידענטיפיצירטע קבורה אין דעם בית החיים. | ||
די אויפשריפט אויף זיין מצבה איז שווער צו ליינען | די אויפשריפט אויף זיין מצבה איז היינט שוין שווער צו ליינען, אבער דער אריגינעלער טעקסט פון זיין מצבה איז פארשריבן אין דעם ספר גל עד{{הערה|{{היברובוקס|קלמן ליעבן|גל עד|6757|page=56|מקום הוצאה=פראג|שנת הוצאה=תרט"ז|נו' 2}}}}. | ||
== רעפערענצן == | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
[[he:רבי אביגדור קרא]] | [[he:רבי אביגדור קרא]] | ||