בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,368
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(בס"ד) צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט|מנחם אב}} | {{דרעפט|מנחם אב}} | ||
'''רבי צבי הירש פרידמאן | {{אישיות רבנית | ||
| תאריך לידה עברי = [[ה' באייר]] [[ה'תקס"ח]] | |||
| תאריך פטירה עברי = [[י"ד באב]] [[ה'תרל"ד]] | |||
| השתייכות = [[תנועת החסידות]] | |||
| רביס = רבי [[רבי משה טייטלבוים (ישמח משה)|רבי משה טייטלבוים]],{{ש}} [[רבי חיים האלבערשטאם]] | |||
| תלמידיו = [[רבי ישעיה שטיינער]] | |||
| ספרים = "אך פרי תבואה", "הישר והטוב" | |||
| טאטע = ר' אהרן | |||
| מאמע = שרה | |||
| ווייב = קלרה קריינטשא | |||
| תאריך לידה = [[2 במאי]] [[1808]] | |||
| תאריך פטירה = [[28 ביולי]] [[1874]] | |||
}} | |||
'''רבי צבי הירש פרידמאן פון ליסקא''' (ה' אייר ה'תקס"ח, 2טן מאי 1808 – י"ד באב ה'תרל"ד, 28טן יולי 1874), באקאנט אויך אלס '''רבי הערשעלע ליסקער''', איז געווען איינער פון די הויפט פירער פון דער חסידישער באוועגונג אין אונגארן אין 19טן יארהונדערט. ער איז געבוירן אין סאטאָראַליאויהעל ([[איהעל|אויהעל]]) און נסתלק און באערדיגט געווארן אין ליסקא (Olaszliszka), א דאָרף אין באָרשאָד-אַבאַאוּי-זעמפּלען געגנט, אונגארן. | |||
==ביאגראפיע== | ==ביאגראפיע== | ||
רבי צבי הירש איז געבוירן געווארן אין אוהעל צו זיינע עלטערן דער צדיק נסתר{{הערה|{{אנצ דעת|155|צבי הירש מליסקה}}}} ר' אהרן פרישמאן און שרה ("די בעקערין"), די טאכטער פון רפאל. זיין פאטער ר' אהרן איז געווען באקאנט אלס א צדיק נסתר{{מקור|מאדנע פאראדאקס...}}. ר' הערשעלע האט געענדערט זיין פאמיליע נאמען פון פרישמאן צו פרידמאן כדי אויסצומיידן גיוס אין דער ארמיי. ער איז פאר'יתומ'ט געווארן פון פאטער אין א יונגן עלטער. ער איז אויפגעוואקסן אינעם הויז פון [[רבי משה טייטלבוים (ישמח משה)|רבי משה טייטלבוים]], דער בעל "ישמח משה" פון אויהעל, און איז שפּעטער געווארן זיין הויפּט תלמיד. ער האט אויך פאָרגעזעצט זיין תורה לערנען אין דער ישיבה פון [[רבי צבי הירש העלער]] (חריף) אין [[באניהאד|באָניהאַד]]. ער איז אויך געווען נאנט צו [[רבי חיים האלבערשטאם|רבי חיים האלבערשטאַם]] פון צאנז (דער "דברי חיים"), וועלכער האט שפּעטער געגעבן א הסכמה אויף זיין ספר "'''אך פרי תבואה'''". | |||
פון א יונגן עלטער ביז זיין פטירה, איז רבי צבי הירש פיל געפאָרן צו די חסידישע הויפן אין גאליציע און אוקראינע. ער האט באזוכט צדיקים ווי [[רבי ישראל פון רוזשין]], [[רבי מאיר פון פרעמישלאן]], [[רבי שלום פון בעלזא]], רבי חיים פון צאנז, און אנדערע אין שטעט ווי [[רבי צבי הירש פון רימאנאוו|רימאַנאָוו]], [[רבי נפתלי צבי הורוויץ|ראפּשיץ]], [[רבי אברהם יהושע העשיל (אפטא)|אַפּטא]], פרעמישלאן, רוזשין, סאדיגורא, [[רבי יצחק אייזיק סאפרין|קאמארנא]], [[רבי צבי הירש אייכנשטיין|זידיטשוב]] און [[רבי אליעזר הורוויץ|דזשיקוב]]. ער האט געזוכט צו ברענגען זייערע צוגאנגען און לעבנסשטייגער קיין אונגארן. | פון א יונגן עלטער ביז זיין פטירה, איז רבי צבי הירש פיל געפאָרן צו די חסידישע הויפן אין גאליציע און אוקראינע. ער האט באזוכט צדיקים ווי [[רבי ישראל פון רוזשין]], [[רבי מאיר פון פרעמישלאן]], [[רבי שלום פון בעלזא]], רבי חיים פון צאנז, און אנדערע אין שטעט ווי [[רבי צבי הירש פון רימאנאוו|רימאַנאָוו]], [[רבי נפתלי צבי הורוויץ|ראפּשיץ]], [[רבי אברהם יהושע העשיל (אפטא)|אַפּטא]], פרעמישלאן, רוזשין, סאדיגורא, [[רבי יצחק אייזיק סאפרין|קאמארנא]], [[רבי צבי הירש אייכנשטיין|זידיטשוב]] און [[רבי אליעזר הורוויץ|דזשיקוב]]. ער האט געזוכט צו ברענגען זייערע צוגאנגען און לעבנסשטייגער קיין אונגארן. | ||
| שורה 12: | שורה 25: | ||
אלס ליסקער רבי, האט רבי צבי הירש געהאט א באדייטנדן איינפלוס אדאנק זיין כאריזמאטישער פּערזענליכקייט. ער איז געווען בארימט אלס א "בעל מופת" (וואונדער רבי), און טויזנטער מענטשן פון גאנץ אונגארן און די שכנישע לענדער פלעגן שטראמען צו אים, זוכן זיין ברכה און עצה. פיל לעגענדעס זענען געווען ארום זיין לעבן. | אלס ליסקער רבי, האט רבי צבי הירש געהאט א באדייטנדן איינפלוס אדאנק זיין כאריזמאטישער פּערזענליכקייט. ער איז געווען בארימט אלס א "בעל מופת" (וואונדער רבי), און טויזנטער מענטשן פון גאנץ אונגארן און די שכנישע לענדער פלעגן שטראמען צו אים, זוכן זיין ברכה און עצה. פיל לעגענדעס זענען געווען ארום זיין לעבן. | ||
רבי צבי הירש איז געווען א געשעצטער תלמיד חכם. כאטש ער האט געהאט גוטע באציאונגען מיט רוב פון די אשכנזישע (נישט-חסידישע) [[ארטאדאקסיע|ארטאדאקסישע]] רבנים אין לאנד, איז ער אריינגעשלעפּט געווארן אין אן אויסערגעווענליך ביטערן מחלוקת מיט [[רבי ירמיה לעוו|הרב ירמיה לעוו]], דער רב פון אויהעל, וועלכער האט געפירט אן אומאופהערליכן קאַמף [[מתנגדים|קעגן חסידות]]. אין א בריוו צו א געמיינזאמען פריינד, האט רבי צבי הירש פארטיידיגט די חסידים און זייער צוגאנג צו לערנען, הגם ער האט מודה געווען אז טייל מאל זענען זייערע ריטואלן טאקע געווען חידושים. כאטש ער האט זיך אנגעשלאסן אינעם אולטראַ־ארטאדאקסישן לאַגער און אונטערגעשריבן זייער | רבי צבי הירש איז געווען א געשעצטער תלמיד חכם. כאטש ער האט געהאט גוטע באציאונגען מיט רוב פון די אשכנזישע (נישט-חסידישע) [[ארטאדאקסיע|ארטאדאקסישע]] רבנים אין לאנד, איז ער אריינגעשלעפּט געווארן אין אן אויסערגעווענליך ביטערן מחלוקת מיט [[רבי ירמיה לעוו|הרב ירמיה לעוו]], דער רב פון אויהעל, וועלכער האט געפירט אן אומאופהערליכן קאַמף [[מתנגדים|קעגן חסידות]]. אין א בריוו צו א געמיינזאמען פריינד, האט רבי צבי הירש פארטיידיגט די חסידים און זייער צוגאנג צו לערנען, הגם ער האט מודה געווען אז טייל מאל זענען זייערע ריטואלן טאקע געווען חידושים. כאטש ער האט זיך אנגעשלאסן אינעם אולטראַ־ארטאדאקסישן לאַגער און אונטערגעשריבן זייער מאניפעסט, דער באקאנטער מיהאלאוויצער פּסק דין אין תרכ"ו, איז ער נאָר געווען א ווידערוויליגער אליאירטער אין זייערע קאמפּיינס קעגן די נעאלאגן ביים צייט פונעם [[אידישער קאנגרעס|אידישן קאנגרעס]]{{הערה|Yehuda Aharon Horovitz, [https://encyclopedia.yivo.org/article/1577 Friedman, Tsevi Hirsh - YIVO Encyclopedia]|כיוון=שמאל}}. | ||
לגבי דאוונען, פלעגט רבי צבי הירש אליין דאוונען נוסח ספרד אין זיין בית המדרש. אבער, צוליב דעם דרוק פונעם ציבור וואס האט געוואלט אנהאלטן די טראדיציע פון די עלטערן, האט ער געלזאט בלייבן נוסח אשכנז אין דער הויפט שול אין ליסקא. געוויסע אנדערע אדמו"רים האבן זיך אויך אזוי געפירט. | לגבי דאוונען, פלעגט רבי צבי הירש אליין דאוונען נוסח ספרד אין זיין בית המדרש. אבער, צוליב דעם דרוק פונעם ציבור וואס האט געוואלט אנהאלטן די טראדיציע פון די עלטערן, האט ער געלזאט בלייבן נוסח אשכנז אין דער הויפט שול אין ליסקא. געוויסע אנדערע אדמו"רים האבן זיך אויך אזוי געפירט. | ||
| שורה 47: | שורה 60: | ||
*עס ווערט דערציילט א מערקווירדיגע מעשה ווען רבי הערשלע האט אַריינגעקוקט אין דער לבנה ביי א ליקוי לבנה (מון עקליפס). צוריקקומענדיג אין בית המדרש, האט ער געזאָגט תורה אויף דער גמרא "לבנה ליקה סימן רע לשונאים של ישראל" (א מון עקליפס איז א שלעכטער סימן פאַר די שונאים פון ישראל). פּלוצלונג האט ער אויסגעשריען מיט התלהבות: "בזמן שישראל עושין רצונו של הקדוש ברוך הוא אין מתיראין מכל אלו שנאמר ומאותות השמים אל תחתו" (ווען אידען טוען ג-ט ברוך הוא'ס רצון, דאַרפען זיי זיך פאַר גאָר ניט שרעקען). ער האט עטליכע מאָל איבערגעחזר'ט די ווערטער "ניט שרעקען, ניט שרעקען". | *עס ווערט דערציילט א מערקווירדיגע מעשה ווען רבי הערשלע האט אַריינגעקוקט אין דער לבנה ביי א ליקוי לבנה (מון עקליפס). צוריקקומענדיג אין בית המדרש, האט ער געזאָגט תורה אויף דער גמרא "לבנה ליקה סימן רע לשונאים של ישראל" (א מון עקליפס איז א שלעכטער סימן פאַר די שונאים פון ישראל). פּלוצלונג האט ער אויסגעשריען מיט התלהבות: "בזמן שישראל עושין רצונו של הקדוש ברוך הוא אין מתיראין מכל אלו שנאמר ומאותות השמים אל תחתו" (ווען אידען טוען ג-ט ברוך הוא'ס רצון, דאַרפען זיי זיך פאַר גאָר ניט שרעקען). ער האט עטליכע מאָל איבערגעחזר'ט די ווערטער "ניט שרעקען, ניט שרעקען". | ||
*א גרויסער עני (אָרימאַן) איז געקומען צו רבי הערשלע און זיך אויסגעוויינט איבער זיין גורל, אז נאך פיל שוועריקייטן איז אים געלונגען צו טון א שידוך פאַר זיין איינציגן טאכטער, אָבער ער קען נישט באַצאָלן דעם נדן (דאָוורי) וואָס ער האט זיך מתחייב געווען, און דער מחותן דראָעט אָפּצולזאגן דעם שידוך. רבי הערשלע האט באַקומען זייער רחמנות אויף אים און אים באַלד דערלאנגט דעם גאַנצן ריזיגן סומע וואָס איז געלעגן אויפ'ן טיש, פאַר נדן, וואונטשנדיג אז עס זאָל זיין מיט מזל און ברכה. | *א גרויסער עני (אָרימאַן) איז געקומען צו רבי הערשלע און זיך אויסגעוויינט איבער זיין גורל, אז נאך פיל שוועריקייטן איז אים געלונגען צו טון א שידוך פאַר זיין איינציגן טאכטער, אָבער ער קען נישט באַצאָלן דעם נדן (דאָוורי) וואָס ער האט זיך מתחייב געווען, און דער מחותן דראָעט אָפּצולזאגן דעם שידוך. רבי הערשלע האט באַקומען זייער רחמנות אויף אים און אים באַלד דערלאנגט דעם גאַנצן ריזיגן סומע וואָס איז געלעגן אויפ'ן טיש, פאַר נדן, וואונטשנדיג אז עס זאָל זיין מיט מזל און ברכה. | ||
==ביבליאגראפיע== | |||
*https://www.academia.edu/37564034/דרכי_הישר_והטוב_pdf | *https://www.academia.edu/37564034/דרכי_הישר_והטוב_pdf | ||
== רעפערענצן == | |||
{{רעפערענצן}} | |||
[[he:רבי צבי הירש מליסקא]] | [[he:רבי צבי הירש מליסקא]] | ||