אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דרעפט:צען מכות"

אין דער תורה ווערט נישט דערמאנט די נומער "צען" מכות{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמות|יא|י|מפרש=ר' יוסף אבן כספי}}, וועלכער צייגט אז דער נומער ווערט בכלל נישט דערמאנט אין דער תורה, און פארגלייכט דעם פאקט מיט דעם וואס די [[י"ג מידות]] זענען אויך נישט אנגעצייכנט מיט א קלארן נומער אין תנ"ך.}}, און זיי ווערן אויך נישט אנגערופן "מכות"{{הערה|די פּלשתים, אין {{תנ"ך|שמואל א|ד|ח}}, זענען די ערשטע וואס נוצן דעם [[סובסטאנטיוו]] "מכה". אבער, דער [[ווערב]] הכה ערשיינט שוין אין ספר שמות, סיי אין רעפערענץ צו די מכות בכלל (זעט {{תנ"ך|שמות|ג|כ}}) ווי אויך אין באצוג צו אינדיווידועלע מכות (זעט שמות ז':כ"ה, ט':ט"ו, ט':כ"ה, ט':ל"א-ל"ב, י"ב:י"ב,כ"ט).}}, נאר "אותות", "מֹפְתִים"{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמות|ז|ג}}. ז, ט. ח, יט. י, א-ב, יא, ט-י.}}, "שְׁפָטִים"{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמות|ו|ו}}. ז, ד. יב, יב.}}, "נגעים"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יא|א}}}} און "מַגֵּפות"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ט|יד}}}}. דער טערמין "עשר מכות" טרעפט מען אין משניות{{הערה|{{משנה|אבות|ה|ד}}. זעט [https://mishna.alhatorah.org/Parshan/R._Yaakov_b._Shimshon/Avot/5.4 פירוש רבי יעקב בר שמשון, אבות דארט].}}, מדרשים{{הערה|זעט {{מכילתא דרבי ישמעאל|מסכתא=ויהי בשלח|סימן=ז}}; {{ספרי|1=במדבר|4=פח}}; מדרש תנאים דברים כ"ו; }}, און אין דער [[הגדה של פסח]]. דער צאל צען ערשיינט אויך אין ספרים פון תקופת בית שני{{הערה|זעט {{יובלים|מח|ו}}-י"ב און פילון על חיי משה א, יז}}.

#'''דם''' - בלוט: דער [[נילוס]] טייך און אלע וואסער קוואלן אין מצרים זענען פארוואנדלט געווארן אין [[בלוט]], און די מצריים האבן נישט געקענט טרינקען פון די טייכן. די פיש זענען דערפון געשטארבן און פארשטונקען דעם טייך{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|יד|כה}}}}. עס שטייט אין מדרש אז די די וואסער און די מויל פון די מצריים און זייערע פרוכט-זאפט האבן זיך פארוואנדלט אין בלוט, און אז זייערע הילצערנע און שטיינערנע געצייג האבן אנגעהויבן טריפּן בלוט{{הערה|{{רבה|שמות|ט|יא}};  מדרש הגדול[https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=33185#p=67 אויף ז, יט]}}. די מצריים האבן בלויז געטרונקען וואסער וואס זיי האבן געקויפט פון די אידן פאר א הויכע פּרייז{{הערה|{{רבה|שמות|ט|י}}}}.

#'''כינים''' - לייז: אלע שטויב איז פארוואנדלט געווארן אין לייז וואס האבן באפאלן מענטשן און בהמות אינעם גאנצן לאנד. די חרטומים, וועלכע האָבן אומערפאלגרייך פרובירט נאכצומאכן די מכה, האבן געזאָגט דערויף: "אֶצְבַּע אֱלֹקִים הִוא" (דאס איז דער פינגער פון ג-ט){{הערה|{{תנ"ך|שמות|ח|יב|טו}}}}.

#'''ערוב''' - ווילדע חיות: א געמיש פון ווילדע חיות האבן אטאקירט די מצריים און זייערע בהמות{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ח|טז|כח}}}}. זיי זענען פארשוואונדן געווארן נאכן סוף פון דער מכה, כדי די מצריים זאלן נישט קענען געניסן פון די הויט פון די חיות. [[רשב"ם]] טייטשט ערוב אלס [[וואלף|וועלף]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ח|יז|מפרש=רשב"ם}}}}. [[רבי נחמיה]] אין מדרש איז טייטשט ערוב אלס שווארעמס פון אינזעקטן{{הערה|{{רבה|שמות|יא|ג}}}}.

#'''ברד''' - האגל: א שרעקליכער שטורעם פון האגל געמישט מיט פייער האט פארטיליגט פעלדער און ביימער, און אויך געטויט מענטשן און בהמות וואס זענען געווען אויפ'ן פעלד. דער האגל איז געווען אַן אומגעווענליכע, אזא וואס איז קיינמאל פריער נישט געווען{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ט|יג|לה}}}}.

#'''ארבה''' - היישעריק: א ריזיגער שווארעם היישעריק האט באפאלן און באדעקט גאנץ מצרים און אויפגעגעסן אלע פלאנצונגען וואס זענען געבליבן נאך דעם האגל, אריינגערעכנט די פעלדער און די פרוכט פון די ביימער. אזא היישעריק-מגפה איז קיינמאל פריער נישט געווען אין מצרים{{הערה|{{תנ"ך|שמות|י|א|כ}}}}.

#'''חושך''' - פינסטערניש: א געדיכטע און אומדורכזיכטיגע פינסטערניש האט באדעקט גאנץ מצרים פאר זעקס טעג{{הערה|שם=יכב|{{תנ"ך|שמות|י|כב|מפרש=רש"י}}}}, ווען ביים קלימאקס איז די טינקלקייט געווען אזוי דיק אז די מצריים האבן נישט געקענט רירן קיין גליד{{הערה|{{רבה|שמות|יד|ג}}}}. אין גושן, וואו די אידן האבן געוואוינט, איז געווען ליכטיג. עס ווערט דערמאנט אז די פינסטערניש האט געדינט צו באהאלטן דעם טויט פון די רשעים פון די אידן וואס האבן נישט געוואלט פארלאזן מצרים. דער מדרש דערציילט אז במשך די מכה האבן די אידן באזוכט די הייזער פון די מצריים און אנטדעקט זייערע אוצרות, אינפארמאציע וואס זיי האבן שפּעטער גענוצט ווען ג-ט האט זיי באפוילן צו בעטן די דאזיגע זאכן פארן פארלאזן מצרים{{הערה|{{תנ"ך|שמות|י|כב|מפרש=רש"י}}}}.

#'''בכורות''' - טויט פון די בכורים: אין איין נאכט האט ג-ט גע'הרג'עט אלע בכורים פון מצרים, סיי מענטשן און סיי בהמות, פון פּרעה'ס ערשט-געבוירענעם זון ביז צום בכור פון דעם געפאנגענעם אין טורמע. אבער די אידישע ערשט-געבוירענע זענען אפגעשוינט געווארן.