בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,412
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 14: | שורה 14: | ||
אין די אנהייב 1900ער יארן זענען "שוויצשעפּער" (sweatshops) פאבריקן געווען א געווענליכע ערשיינונג אין ניו יארק סיטי, ספעציעל אין די טענעמענט געביידעס פון לאוער מענהעטן, נאנט צום [[לאוער איסט סייד]], וואס איז געווען א צענטער פון אידישן לעבן אין יענער צייט. די ארבעטער אין די פאבריקן זענען געווען מערסטנס יונגע אימיגראנט פרויען, אריינגערעכנט א גרויסע צאל אידישע און איטאליענע מיידלעך, וואס זענען אפט געווען די איינציגע אדער ערשטע מיטגלידער פון זייערע פאמיליעס וואס זענען געקומען קיין אמעריקע. | אין די אנהייב 1900ער יארן זענען "שוויצשעפּער" (sweatshops) פאבריקן געווען א געווענליכע ערשיינונג אין ניו יארק סיטי, ספעציעל אין די טענעמענט געביידעס פון לאוער מענהעטן, נאנט צום [[לאוער איסט סייד]], וואס איז געווען א צענטער פון אידישן לעבן אין יענער צייט. די ארבעטער אין די פאבריקן זענען געווען מערסטנס יונגע אימיגראנט פרויען, אריינגערעכנט א גרויסע צאל אידישע און איטאליענע מיידלעך, וואס זענען אפט געווען די איינציגע אדער ערשטע מיטגלידער פון זייערע פאמיליעס וואס זענען געקומען קיין אמעריקע. | ||
די טרייענגל שירטוועיסט קאמפּאני איז געווען א גרויסע קליידער־פאַבריק וואס האט פראדוצירט פרויען בלוזקעס, גערופן "שירטוועיסטס". די פאַבריק איז געווען לאָקאַליזירט אין די 8טע, 9טע און 10טע שטאק פון דעם אש געביידע (Asch Building; שפעטער באוואוסט אלס די בראון געביידע) אין [[גרינוויטש ווילידזש|גרינוויטש ווילעדזש]] אין מאנהעטן. די רייכע אייגנטימער פון דער פאבריק זענען געווען מאַקס בלאַנק און אייזיק העריס. אין דער פאבריק האבן געארבעט ארום 500 ארבעטער, מערסטנס יונגע אימיגראנטן פרויען פון איטאליע און רוסלאנד, אסאך פון זיי אידישע פרויען און מיידלעך אין די יארן פון זעכצן ביז דריי און צוואנציג. | די טרייענגל שירטוועיסט קאמפּאני איז געווען א גרויסע קליידער־פאַבריק וואס האט פראדוצירט פרויען בלוזקעס, גערופן "שירטוועיסטס". די פאַבריק איז געווען לאָקאַליזירט אין די 8טע, 9טע און 10טע שטאק פון דעם אש געביידע (Asch Building; שפעטער באוואוסט אלס די בראון געביידע), 23–29 וואשינגטאן פּלעיס אין [[גרינוויטש ווילידזש|גרינוויטש ווילעדזש]] אין מאנהעטן. די רייכע אייגנטימער פון דער פאבריק זענען געווען מאַקס בלאַנק און אייזיק העריס. אין דער פאבריק האבן געארבעט ארום 500 ארבעטער, מערסטנס יונגע אימיגראנטן פרויען פון איטאליע און רוסלאנד, אסאך פון זיי אידישע פרויען און מיידלעך אין די יארן פון זעכצן ביז דריי און צוואנציג. | ||
די ארבעטס־באדינגונגען אין דער פאבריק און אין דער גארמענט־אינדוסטריע בכלל אין יענער צייט זענען געווען שווער און אומזיכער. די ארבעטער האבן געארבעט לאנגע שעות, צום ביישפיל ניין שעה א טאג אין די וואכן און זיבן שעה שבת, פאר נידעריגע געהאלטן, צווישן 7 און 12 דאלאר א וואך. די אייגנטימער האבן פארגעצויגן צו איינשטעלן אימיגראנטן פרויען ווייל זיי האבן געארבעט פאר ווייניגער געלט און זענען געווען ווייניגער גרייט זיך צו ארגאניזירן אין א יוניאן. די פאבריק איז געווען באוואוסט פאר איר אנטי-יוניאן פאליסי. | די ארבעטס־באדינגונגען אין דער פאבריק און אין דער גארמענט־אינדוסטריע בכלל אין יענער צייט זענען געווען שווער און אומזיכער. די ארבעטער האבן געארבעט לאנגע שעות, צום ביישפיל ניין שעה א טאג אין די וואכן און זיבן שעה שבת, פאר נידעריגע געהאלטן, צווישן 7 און 12 דאלאר א וואך. די אייגנטימער האבן פארגעצויגן צו איינשטעלן אימיגראנטן פרויען ווייל זיי האבן געארבעט פאר ווייניגער געלט און זענען געווען ווייניגער גרייט זיך צו ארגאניזירן אין א יוניאן. די פאבריק איז געווען באוואוסט פאר איר אנטי-יוניאן פאליסי. | ||
פאר דעם פייער, אין 1909, איז פארגעקומען א סטרייק, "דער אויפשטאנד פון די 20,000" (Uprising of the 20,000), פאר בעסערע באדינגונגען, אבער די טרייענגל שירטוועיסט האט זיך אנטקעגנגעשטעלט. די סאניטארישע באדינגונגען זענען געווען ארעם. כאטש ס'איז געווען פארבאטן צו רויכערן אין דער פאבריק, איז דאס אבער פארגעקומען{{הערה| | פאר דעם פייער, אין 1909, איז פארגעקומען א סטרייק, "דער אויפשטאנד פון די 20,000" (Uprising of the 20,000), פאר בעסערע באדינגונגען, אבער די טרייענגל שירטוועיסט האט זיך אנטקעגנגעשטעלט. די סאניטארישע באדינגונגען זענען געווען ארעם. כאטש ס'איז געווען פארבאטן צו רויכערן אין דער פאבריק, איז דאס אבער פארגעקומען{{הערה|{{עיה|דער מארגען זשורנאל|tjm||מעיר ארדערט אן אינוועסטיגיישען|19110331|8}}}}. אין דער קליידער אינדוסטריע זענען געווען חשדות פון ארסאן פאר פארזיכערונג צוועקן, און בלאנק און האריס האבן געהאט פריערדיגע פייערן אין זייערע געשעפטן. | ||
==דער פייער== | ==דער פייער== | ||
שבת נאכמיטאג, דעם 25טן מערץ 1911, ארום 4:40 נאכמיטאג, ווען אלע ארבייטער פון דער "טרייענגל" | שבת נאכמיטאג, דעם 25טן מערץ 1911, ארום 4:40 נאכמיטאג, ווען אלע ארבייטער פון דער "טרייענגל" האבן שוין באלד געדארפט אהיים גיין פון דער ארבייט, האט אויסגעבראכן א שרעקליכער פייער אין פאבריק. עס האט אנגעהויבן אויף די אכטע שטאק און האט זיך שנעל פארשפרייט צו די ניינטע און צענטע שטאק. די פּונקטליכע סיבה איז א דעבאטע (ווארשיינליך אַן אוועקגעווארפן ציגארעטל, אבער מעגליך א מאשין מאטאר). די אנטלויף וועגן זענען געווען באגרעניצט; די טירן זענען געווען פארשפארט כדי צו פארמיידן ארבעטער פון גיין אויף פּויזעס און פון גנב'ען{{הערה|{{פארווערטס||דערצעהלען ווי וואונדערבאר זיי האבען זיך גערעטעט פון טרייענגעל שאפּ|19111213|4}}}}. איין פייער-אנטלויף איז צעפאלן. פיל ארבעטער האבן פרובירט צו אנטלויפן דורך די טרעפ און די פראכט-עלעוועיטערס, אבער דער פייער האט זיך צו שנעל פארשפרייט. אסאך ארבעטער זענען געשפרונגען פון די פענסטער אויף די הויכע שטאקן צו זייער טויט, כדי צו פארמיידן די פלאמען. | ||
האבן שוין באלד געדארפט אהיים גיין פון דער ארבייט, האט אויסגעבראכן א שרעקליכער פייער אין פאבריק. עס האט אנגעהויבן אויף די אכטע שטאק און האט זיך שנעל פארשפרייט צו די ניינטע און צענטע שטאק. די | |||
די פייערלעשער זענען געשווינד געקומען, אבער זייערע לייטערס האבן נישט געקענט דערגרייכן די העכסטע שטאקן פון די געביידע. די צאל פון די אומגעקומענע איז געווען 146 מענטשן (ערשט געמאלדן אלס 147): 123 פרויען און מיידלעך און 23 מענער. | די פייערלעשער זענען געשווינד געקומען, אבער זייערע לייטערס האבן נישט געקענט דערגרייכן די העכסטע שטאקן פון די געביידע. די צאל פון די אומגעקומענע איז געווען 146 מענטשן (ערשט געמאלדן אלס 147): 123 פרויען און מיידלעך און 23 מענער. | ||
| שורה 35: | שורה 34: | ||
==נאכפאלגן== | ==נאכפאלגן== | ||
[[טעקע:TriangleTradeParade.jpg|קליין|א דענקמאל פּאראדע פאר די אומגעקומענע אין די טרייענגל שירטוועיסט פאבריק פייער, 1911.]] | [[טעקע:TriangleTradeParade.jpg|קליין|א דענקמאל פּאראדע פאר די אומגעקומענע אין די טרייענגל שירטוועיסט פאבריק פייער, 1911.]] | ||
אסאך קרבנות זענען געווען פארברענט ביז אומדערקענבאר. | אסאך קרבנות זענען געווען פארברענט ביז אומדערקענבאר. עס האט גענומען עטליכע טעג פאר פאמיליע מיטגלידער צו אידענטיפיצירן די קערפערס, פון וועלכע פילע זענען געווען פארברענט ביזן זיין אומדערקענבאר. זעקס פון די קרבנות זענען געבליבן אומאידענטיפיצירט ביז 2011; זיי זענען אלע באערדיגט געווארן אונטער א מאנומענט אין א ניו יארק סיטי בית החיים. וואכן נאכן פייער האט מען נאך געטראפן איברים{{הערה|{{עיתונות יהודית היסטורית|דיא ווארהייט|dwt||געפונען א פוס אין דער "טרייענגל" בילדינג|19110416|2}}}}. | ||
עס איז פארגעקומען א מאסן לוויה, מיט הונדערטער טויזנטער וואס זענען מארשירט. עס איז געווען א גרויסער טרויער אין דער שטאט. די "פארווערטס" רעדאקטאר [[אברהם קאהאן]] האט געשריבן אין זיין ארטיקל: "דער גאנצער קוואַרטאַל זיצט שבעה"{{הערה|{{פארווערטס|אברהם קאהאן|דיא בלוט פון דיא קרבנות שרייט צו אונז אלעמען|19110327|12}}.}}. | |||
די טראגעדיע האט געשאפן א גרויסע אויפברויז אין דער אידישער קהילה און אין דער גאנצער שטאט. עס זענען פארגעקומען גרויסע פראטעסטן און מיטינגען וואו מען האט געפאדערט רעפארמען אין די ארבעטס באדינגונגען און זיכערהייט אין פאבריקן{{הערה|{{עיה|יידישעס טאגעבלאט|ytb||בעוויינען די קרבנות פון טרייענגל פייער|19111026|69}}; {{פארווערטס||היינט דער מיטינג פון די קרובים פון די טרייענגל קרבנות|19111201|48}}}}. | די טראגעדיע האט געשאפן א גרויסע אויפברויז אין דער אידישער קהילה און אין דער גאנצער שטאט. עס זענען פארגעקומען גרויסע פראטעסטן און מיטינגען וואו מען האט געפאדערט רעפארמען אין די ארבעטס באדינגונגען און זיכערהייט אין פאבריקן{{הערה|{{עיה|יידישעס טאגעבלאט|ytb||בעוויינען די קרבנות פון טרייענגל פייער|19111026|69}}; {{פארווערטס||היינט דער מיטינג פון די קרובים פון די טרייענגל קרבנות|19111201|48}}}}. | ||
| שורה 41: | שורה 42: | ||
באלד נאכ'ן פייער איז א רעליעף קאמיטע געגרינדעט געווארן דורך פארשידענע ארגאניזאציעס, אַריינגערעכנט די 'לעידיס וועיסט מעיקערס יוניאן', צו פארטיילן שטיצע פאר איבערלעבער און די משפחות פון קרבנות, ארבעטנדיג צוזאמען מיט די אמעריקאנער [[רויטער קרייץ]]{{הערה|{{פארווערטס||טראגישער אפקלאנג פון דער "טרייענגל" שרפה ביים טהיילען די שטיצע|19110416|7}}}}. | באלד נאכ'ן פייער איז א רעליעף קאמיטע געגרינדעט געווארן דורך פארשידענע ארגאניזאציעס, אַריינגערעכנט די 'לעידיס וועיסט מעיקערס יוניאן', צו פארטיילן שטיצע פאר איבערלעבער און די משפחות פון קרבנות, ארבעטנדיג צוזאמען מיט די אמעריקאנער [[רויטער קרייץ]]{{הערה|{{פארווערטס||טראגישער אפקלאנג פון דער "טרייענגל" שרפה ביים טהיילען די שטיצע|19110416|7}}}}. | ||
די אידישע אייגנטימער, בלאנק און העריס, זענען געשטעלט געווארן צו א געריכט פאר | ===טרייעל=== | ||
נאך דער שרעקליכער פייער האבן זיך אנגעהויבן לעגאלע פּראצעדורן. די אידישע אייגנטימער, בלאנק און העריס, זענען געשטעלט געווארן צו א געריכט פאר באשילדיגונגען אין מערדעריי{{הערה|{{עיה|יידישעס טאגעבלאט|ytb||אבלים מאכען א סצענע ביים טרייענגל טרייעל|19111206|1}}; {{פארווערטס||יונגע אידישע מיידעל א שטארקע עדות געגען דיא טרייענגעל באסעס|19111212|1}}}}. דער פּראצעס האט זיך אנגעהויבן דעם 4טן דעצעמבער 1911. | |||
די פּראקורירונג האט געצילט צו אויפווייזן אז בלענק און העריס זענען שולדיג אין די טויטפאלן צוליב זייער פארנאכלעסיגונג, ספּעציפיש האבן זיי גע'טענה'ט אז די אייגנטימער האבן געוואוסט אז די אַרויסגאנג טירן זענען געווען פארשפּארט אין די ארבעט־שעה'ן. עדות, אריינגערעכנט די איבערלעבערין קעיט אלטערמאן, האבן געגעבן הארצרייסנדע עדות, שילדערנדיג ווי זיי האבן אנגעטראפן פארשפּארטע טירן ווען זיי האבן פּרובירט אנטלויפן פון די פלאמען. אלטערמאן האט דערציילט ווי זי האט געזען מארגארעט שווארץ שטארבן ווייל א טיר צום טרעפּן־שטייג איז געווען אוממעגליך צו עפענען. | |||
די פארטיידיגונג, געפירט דורך דער הויפּט אדוואקאט מאַקס ד. שטויער, האט געארבעט צו אפּשוואכן די קרעדיביליטעט פון די עדות. זיי האבן גע'טענה'ט אז די פּראקורירונג האט נישט באוויזן אז די אייגנטימער האבן געוואוסט אז די טירן זענען געווען פארשפּארט אין דעם ספּעציפישן מאמענט פון דעם פייער, און אז טייל עדות קענען האבן איינגע'חזר'ט זייערע עדות. | |||
דער ריכטער, טאָמאַס סי. טי. קרעין, האט אינסטרוקטירט די דזשורי אז כדי צו געפינען די באשולדיגטע שולדיג אין ערשטן־גראד אומפארזיכטיגע מאָרד, מוזן זיי זיין איבערצייגט אז די טיר איז געווען פארשפּארט אונטער אומשטענדן וואס האבן געפירט די אייגנטימער צו וויסן דערפון, און אז מארגארעט שווארץ איז געשטארבן א רעזולטאט דערפון. | |||
דעם 27סטן דעצעמבער 1911 האט די דזשורי אנאנסירט איר ווערדיקט: נישט שולדיג פאר ביידע, בלענק און העריס, אויף די טשארדזשעס פאר אומפארזיכטיגע מארד. דער רעזולטאט האט ארויסגערופן א גרויסן כעס ביים פּובליק. טראץ איבערצייגנדע באווייזן פון דער פּראקורירונג און עדות, האט די זשורי ווי עס שיינט נישט געקענט קלאר באשליסן אז די אייגנטימער האבן געוויסט אז די ספּעציפישע טיר איז געווען פארשפּארט אין דעם פּונקטליכן מאָמענט פונעם פייער. | |||
אבער זענען פרייגעשפראכן געווארן{{הערה|{{פארווערטס||טרייענגל באסעס "ניט שולדיג"|19111228|22}}; {{עיה|יידישעס טאגעבלאט|ytb||טרייענגל באסעס געהן ארויס פריי|19111228|1}}; {{עיה|דער מארגען זשורנאל|tjm||טרייענגל באסעס פריי; זיי וועלען נאך אמאל פּראצעסירט ווערען|19111228|1}}}}. זיי האבן באקומען די אינשורענס געלט און האבן ווידער געעפנט א נייעם פאבריק אויף אַן אנדערן אדרעס. בלאנק איז צוויי יאר שפּעטער ווידער ארעסטירט געווארן פארן דארט אויך האלטן פארשלאסן די טירן{{הערה|{{פארווערטס||טרייענגל באס ארעסטירט פאר האלטען פארשלאסען דיא טהירען|19130821|7}}}}. אין 1913 האט דער בילדינג-אייגנטומער אַש געסעטלט און באצאלט פינף און זיבעציג דאלאר צו יעדן פון די דריי און צוואנציג פאמיליעס פון קרבנות וואס האבן געקלאגט{{הערה|{{פארווערטס||קרובים פון טרייענגל קרבנות קריעגען צו 75 דאל.|19131226|16}}}}. קיינער איז קיינמאל נישט אויסגעשטאנען קיין ערנסטע קאנסעקווענצן פארן טויט פון די אלע ארבעטערס. | |||
==קאָנסעקווענצן און רעפארמען== | ==קאָנסעקווענצן און רעפארמען== | ||