מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
3,951
רעדאגירונגען
אין תקציר עריכה |
(הגהה, פארברייטערט, לבריאה) צייכן: צוריקגעשטעלט |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|יאר-טויזנט אין אידישן לוח}} | {{דעסקריפציע|יאר-טויזנט אין אידישן לוח}} | ||
דער '''אלף | דער '''אלף הראשון''' איז די ערשטע טויזנט יאר פון די וועלט באשאף, פון "שנת תוהו" (דער ערשטער יאר וואס האט אנטהאלטן בלויז פינף טעג) ביז יאר תתקצ"ט. די זענען בערך אין פּאראלעל צו די יארן 3761 ביז 2761 [[ציווילע צייט-רעכענונג|פצ"ר]] אינעם שפּעטערן גרעגאריאנישן קאלענדער. | ||
די ערשטע צוויי טויזנט יאר איז, לויט דער גמרא, אן עפּאכע פון "תוהו" (וויסטעניש){{הערה | די ערשטע צוויי טויזנט יאר איז, לויט דער גמרא, אן עפּאכע פון "תוהו" (וויסטעניש){{הערה|סנהדרין צז,א, עבודה-זרה ט,א.}}. מענטשן האבן דאן געלעבט גאר לאנג; די גאנצע טויזנט יאר באשטייט פון בערך 9 דורות, און דער ערשטער מענטש האט געלעבט כמעט די גאנצע טויזנט יאר. | ||
לויט | לויט'ן רמב"ן זענען די זעקס יאר-טויזנטער וואס די וועלט שטייט, אקעגן די זעקס טעג פון די וועלט באשאף; "אזוי אין די ערשטע צוויי טעג איז די וועלט געווען אינגאנצן וואסער, און גארנישט איז געווען בשלימות אין זיי. זיי ווייזן אויף די ערשטע צוויי טויזנט יאר ווען עס איז נישט געווען איינער וואס האט געדינט דעם באשעפער. און אזוי האבן חז"ל געזאגט: שני אלפים תוהו. אבער די באשאפונג אויף דער ערשטער טאג אין געווען די ליכטיגקייט, אנטקעגן צו די טויזנט יאר פון אדם וואס איז געווען דער ליכט פון דער וועלט און אנערקענט זיין באשאפער. און אפשר האט אנוש נישט געדינט קיין געצן ביז צום טויט פון אדם הראשון"{{הערה|1=רמב"ן {{תנ"ך|בראשית|ב|ג}}. זעט אויך רבנו בחיי און ריקאנטי דארט, מדרש רבי דויד הנגיד - שמות (ירושלים, תשכ"ח), זייט רא-רא.}}. | ||
{{ | {{לבריאה יארן}} | ||
== געשעענישן == | == געשעענישן == | ||
* '''א | *'''א''', [[כ"ה אדר]]-[[ב' ניסן]] – ששת ימי בראשית און שבת בראשית לויט [[רבי יהושע]] אז בניסן נברא העולם{{הערה|({{בבלי|ראש השנה|ח|א|מפרש=תוספות|ד"ה=לתקופות}}). לויט [[תקופת רב אדא|רב אדא]] איז עס געווען [[כ' אדר|כ']]-[[כ"ו אדר]] (יסוד עולם, מאמר רביעי פרק י"ד). דער רד"ל שרייבט עס איז געווען [[א' ניסן|א']]-[[ז' ניסן]] (פירוש הרד"ל אויף פרקי דרבי אליעזר, פרק כ"א אות י"ח).}}. | ||
* '''א' | * '''א''', [[כ"ה אלול]] (לויט [[רבי אליעזר]] אז בתשרי נברא העולם) – [[בריאת העולם]], ערשטער טאג פון וועלט באשאף{{הערה|{{מדרש רבה|ויקרא|כט|א}}}}. [[אויגוסט 22]] 3760 פצ"ר אינעם שפּעטערן גרעגאריאנישן קאלענדער | ||
* '''א' | * '''א''', [[כ"ו אלול]] – צווייטער טאג פון וועלט באשאף, גא-ט האט באשאפן די רקיע | ||
* ''' | * '''א''', [[כ"ז אלול]] – דריטער טאג פון וועלט באשאף, גא-ט האט באשאפן די [[פלאנץ|געוויקסן]] | ||
*''' | * '''א''', [[כ"ח אלול]] – פערטער טאג פון וועלט באשאף, גא-ט האט באשאפן די [[זון]], [[לבנה]] און [[שטערן|שטערנס]]{{הערה|{{פרקי דרבי אליעזר|ח}}}} | ||
* ''' | * '''א''', [[כ"ט אלול]] – פינפטער טאג פון וועלט באשאף, גא-ט האט באשאפן די [[פיש]]ן און [[פויגל]]ען | ||
* ''' | * '''ב'''', [[א' תשרי]] – זעקסטער טאג פון וועלט באשאף, גא-ט האט באשאפן די ערד-באשעפענישן, [[אדם הראשון]] און [[חוה]]. פארגעקומען דער [[חטא עץ הדעת]]. | ||
* ''' | * '''ב'''', [[ב' תשרי]] – ערשטער [[שבת]] | ||
*'''ב''', [[ג' תשרי]] – פייער איז באשאפן געווארן{{הערה|{{בבלי|פסחים|נד|א}}.}}, אדם הראשון הייבט אן פאסטן זיבן וואכן אין תשובה{{הערה|ילקוט שמעוני, בראשית, רמז לד}} | |||
* '''ב''''{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|כב|ד}}; {{פרקי דרבי אליעזר|כא}}. לויט אנדערע איז עס געווען א יאר שפעטער, שנת ב' ({{תנ"ך|בראשית|ד|ג|מפרש=חזקוני}}); אדער פערציג יאר שפעטער, שנת מ"ב ([[מדרש תנחומא]], פרשת בראשית, אות ט'). לויט רבי יהושע אז בניסן נברא העולם איז עס געווען שנת א'.}}, [[י"ד ניסן]]{{הערה|תרגום יונתן, בראשית פרק ד פסוק ג, {{פרקי דרבי אליעזר|כא}}. לויט אנדערע איז עס געווען חנוכה צייט ({{מדרש רבה|בראשית|כב|ד}}); און לויט זיי, לויט רבי יהושע אז בניסן נברא העולם איז עס געווען שבועות ({{מדרש רבה|בראשית|כב|ד}}).}} – די געשיכטע פון קין און הבל ({{תנ"ך|בראשית|ד|ג|טו}}) | |||
* '''קל"ב''' – די געשיכטע פון למך בן מתושאל ({{תנ"ך|בראשית|ד|כג|כד}}) לויט רש"י{{הערה|מדרש תנחומא, בראשית י"א; {{תנ"ך|בראשית|ד|כג|מפרש=רש"י}}.}} | |||
* '''רס"ח'''{{הערה|פענח רזא פרשת בראשית, געברענגט אין {{סדר הדורות|ימות עולם|רס"ו}}. דער {{תנ"ך|בראשית|ב|יג|מפרש=רמב"ן}} זאגט אז עס קען זיין אז אנוש האט נישט געדינט עבודה זרה ווילאנג אדם הראשון האט נאך געלעבט.}} – אנוש און זיין דור הייבן אן דינען [[עבודה זרה]] | |||
*ים אוקיינוס פארפלייצט א דירטל פון דער וועלט{{הערה|ירושלמי שקלים יז.}}, בערג ווערן שטיינערן, די טויטע הייבן אן שימלען, די פנימ'ער פון די מענטשן ווערן ווי מאלפעס, מזיקין באקומען שליטה אויף מענטשן{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|כג|ו}}.}}, אין די צייטן פון אנוש. | |||
* '''שס"ז''' – קינן ווערט דער ערשטער צו [[קעניג]]ן איבער מענטשן, לויט [[ספר הישר (אגדה)|ספר הישר]]{{הערה|[[ספר הישר (אגדה)|ספר הישר]], [[S:ספר הישר - מקרא ואגדה/בראשית|פרק ד']]}} | |||
== געבוירן == | == געבוירן == | ||
* ''' | * '''ב'''', [[א' תשרי]] – [[קין]] און [[הבל]]{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|כב|ב}}. לויט אן אנדערע דעה איז הבל געבוירן שפעטער ({{בבלי|סנהדרין|לח|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=וירדו}}), אין [[ט"ו תשרי]] ({{מדרש רבה|בראשית|כב|ד}}, לויט פירוש מהרי"פ).}} | ||
* [[חנוך בן קין]], [[עירד]], [[מחויאל]], [[מתושאל]], [[למך בן מתושאל]] און זיינע קינדער [[יבל]], [[יובל בן למך|יובל]] און [[תובל קין]] זענען אלע געבוירן געווארן אין די יארן ק'–קל"ב{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ד|כג|מפרש=רש"י}}}} | |||
* | * '''קל"ב''' – [[שת]], דער זון פון [[אדם הראשון]] | ||
* '''רל"ז''' – [[אנוש]], דער זון פון שת | |||
* '''שכ"ז''' – [[קינן]] דער זון פון אנוש | |||
* ''' | * '''שצ"ז''' – [[מהללאל]] דער זון פון קינן | ||
* '''תס"ב''' – [[ירד]], דער זון פון מהללאל | |||
* ''' | * '''תרכ"ד''' – [[חנוך]], דער זון פון ירד | ||
* ''' | * '''תרפ"ט''', [[י' חשון]]{{הערה|רבי שלמה בן שם טוב גבאי, עבד שלמה, אויף בראשית ז, ד}} – [[מתושלח]], דער זון פון חנוך | ||
* ''' | * '''תתע"ו''' – [[למך]], דער זון פון מתושלח און פאטער פון [[נח]] | ||
* ''' | * '''תתקע"ו''' – נעמה, די פרוי פון נח און א טאכטער פון חנוך, לויט [[ספר הישר (אגדה)|ספר הישר]]{{הערה|[[ספר הישר (אגדה)|ספר הישר]], [[S:ספר הישר - מקרא ואגדה/בראשית|פרק ד']]}}{{הערה|{{סדר הדורות|ימות עולם|תתקע"ד}}}} | ||
* ''' | |||
* ''' | |||
* ''' | |||
* ''' | |||
== נפטר געווארן == | == נפטר געווארן == | ||
* ''' | * '''ב'''', [[י"ד ניסן]] – הבל, אומגעברענגט דורך קין | ||
* '''קל"ב''' – [[קין]], גע'הרג'עט דורך למך בן מתושאל{{הערה|מדרש תנחומא, בראשית י"א; {{תנ"ך|בראשית|ד|כג|מפרש=רש"י}}. לויט אן אנדערע שיטה איז ער געשטארבן ביים [[מבול]], יאר {{לינק צו אידיש יאר|1656}} ({{מדרש רבה|בראשית|כב|יב}}; {{תנ"ך|בראשית|ד|יז|מפרש=רמב"ן}}).}} | |||
* '''תתקל"ב''' – [[אדם הראשון]] | |||
* ''' | * '''תתקפ"ט''' – [[חנוך]] בן [[ירד]] | ||
* ''' | |||
* ''' | |||
==צו ליינען מער== | ==צו ליינען מער== | ||
* {{אוצר החכמה|אברהם עקביא|סדרי זמנים לפי המסרת|12685|page= | * {{אוצר החכמה|אברהם עקביא|סדרי זמנים לפי המסרת|12685|page=21|מקום הוצאה=תל אביב|שנת הוצאה=תש"ג|עמ=7–13|סופיקס=יא}} | ||
* [[רבי יחיאל היילפרין]], [https://tashma.jewishoffice.co.il/books/learn/21012/סדר_הדורות/סדר_ימות_עולם/ | * [[רבי יחיאל היילפרין]], [https://tashma.jewishoffice.co.il/books/learn/21012/סדר_הדורות/סדר_ימות_עולם/אלף_הראשון סדר הדורות, ימות עולם, אלף הראשון] | ||
* {{אוצר החכמה|יצחק מאיר גולדשטיין|סדרי פרשיות|198585|מקום הוצאה=קרית ספר|שנת הוצאה=תשע"ו|סופיקס=יא}} | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
רעדאגירונגען