בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,368
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(ראזמארין) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 18: | שורה 18: | ||
נאַכער האט רש"י זיך באזעצט אין זיין שטאט טרוא און באלד איז ער בארימט געווארן אלס מפרש פון דער גמרא און עס האבן אנגעהויבן שטראמען צו אים פיל תלמידים. | נאַכער האט רש"י זיך באזעצט אין זיין שטאט טרוא און באלד איז ער בארימט געווארן אלס מפרש פון דער גמרא און עס האבן אנגעהויבן שטראמען צו אים פיל תלמידים. | ||
רש"י האט זיך באמיט נאכצוקאנטראלירן די אלע פּשטים פון די קונטרסים און ער אליין האט אויסגעקליבן די בעסטע פון זיי און האט אויך צוגעגעבן זיינע אייגענע פּשטים, און זיי אלע רעדאגירט און אויפגעשריבן אין א | רש"י האט זיך באמיט נאכצוקאנטראלירן די אלע פּשטים פון די קונטרסים און ער אליין האט אויסגעקליבן די בעסטע פון זיי און האט אויך צוגעגעבן זיינע אייגענע פּשטים, און זיי אלע רעדאגירט און אויפגעשריבן אין א מייסטערהאפטער, קלארער קורצער שפּראך, און אזוי ארום איז אנשטאנען דער פּירוש רש"י אויף גמרא, וואס איז געווארן דער יסוד פון לערנען גמרא ביז אויף היינטיגן טאג. | ||
צוליב דעם זיך באנוצן מיט די קונטרסים ווערט גאנץ אפט אויך רש"יס פּירוש אנגערופן דורך די בעלי תוספות "פּירוש הקונטרס". | צוליב דעם זיך באנוצן מיט די קונטרסים ווערט גאנץ אפט אויך רש"יס פּירוש אנגערופן דורך די בעלי תוספות "פּירוש הקונטרס". | ||
| שורה 28: | שורה 28: | ||
זיין טאכטער מרים האט חתונה געהאט מיט זיין תלמיד ר' יהודה ב"ר נתן, וועלכער איז באקאנט אלס ריב"ן. זיין טאכטער יוכבד האט חתונה געהאט מיט זיין תלמיד ר' מאיר ב"ר שמואל. זיין טאכטער רחל האט חתונה געהאט מיט ר' אלעזר'ן (ר' אפרים?), אבער זיי האבן זיך גע'גט. | זיין טאכטער מרים האט חתונה געהאט מיט זיין תלמיד ר' יהודה ב"ר נתן, וועלכער איז באקאנט אלס ריב"ן. זיין טאכטער יוכבד האט חתונה געהאט מיט זיין תלמיד ר' מאיר ב"ר שמואל. זיין טאכטער רחל האט חתונה געהאט מיט ר' אלעזר'ן (ר' אפרים?), אבער זיי האבן זיך גע'גט. | ||
פון זיינע טעכטער האט ער געהאט בארימטע אייניקלעך, די ערשטע בעלי תוספות | פון זיינע טעכטער האט ער געהאט בארימטע אייניקלעך, די ערשטע בעלי תוספות. יוכבד האט געבוירן [[רשב"ם|רבי שמואל ב"ר מאיר]] בארימט אלס רשב"ם, און ר' יעקב באוויסט אלס "[[רבינו תם]]", איינער פון די בארימטסטע בעלי התוספות, וועמענס גרויס און טיף וויסן האט שטארק באאיינפלוסט דאס אידישע לעבן און געזעץ. ר' יוסף ב"ר מאיר, באוויסט אלס ריב"ם, (און ר' שלמה ?). אט אזוי איז רש"י'ס פאמיליע געווארן די פאָרשטייערין פון לומדות אין פראנקרייך. | ||
צו פינף און צוואנציג יאר האט רש"י פארלאזט זיינע רביים מיט וועלכע ער איז געשטאנען שטענדיג אין קאנטאקט, אין די פריינדליכסטע באציאונגען, און ער האט אומגעקערט זיך קיין טראָי. ער איז שוין דענצמאל געווען באקאנט אין דער לומד'ישער וועלט. זיין אומקערן זיך קיין טראָי האט סיגנאלירט דעם אויפקום פון א נייער עפּאכע אין דער לומד'ישער וועלט. ווייל פון איצט אָן האבן די תלמוד אקאדעמיעס אין פראנקרייך איבער גענומען די אויטאריטעט פון די ישיבות אין די רהיין פּראווינצן. | צו פינף און צוואנציג יאר האט רש"י פארלאזט זיינע רביים מיט וועלכע ער איז געשטאנען שטענדיג אין קאנטאקט, אין די פריינדליכסטע באציאונגען, און ער האט אומגעקערט זיך קיין טראָי. ער איז שוין דענצמאל געווען באקאנט אין דער לומד'ישער וועלט. זיין אומקערן זיך קיין טראָי האט סיגנאלירט דעם אויפקום פון א נייער עפּאכע אין דער לומד'ישער וועלט. ווייל פון איצט אָן האבן די תלמוד אקאדעמיעס אין פראנקרייך איבער גענומען די אויטאריטעט פון די ישיבות אין די רהיין פּראווינצן. | ||
| שורה 34: | שורה 34: | ||
אין דעם יאָר 1070 האָט רש"י געגרינדעט זיין אייגענע ישיבה, וועלכע האט צוגעצויגן פילע תלמידים. ער האָט אָנגעהאלטן אויך א כסא הרבנות, אבער ער האט אפּגעזאגט שכירות, געהאלט. ער האט געצויגן פּרנסה פון זיין וויין גארטן. | אין דעם יאָר 1070 האָט רש"י געגרינדעט זיין אייגענע ישיבה, וועלכע האט צוגעצויגן פילע תלמידים. ער האָט אָנגעהאלטן אויך א כסא הרבנות, אבער ער האט אפּגעזאגט שכירות, געהאלט. ער האט געצויגן פּרנסה פון זיין וויין גארטן. | ||
די לעצטע יארן פון רש"י זענען געווען פארוואלקנט דורך די שרעקלעכע גזרות פון תתנ"ו, [[קרייצצוג|קרייץ־פאָרער]], נוסעי הצלב, וועלכע האָבן אויסגעשאכטן פיל אידישע קהלות. | |||
די לעגענדע דערציילט, אז רש"י האט פארגעזאגט דעם פירער פון די קרייץ-פאָרער גאָרפריד פון בויאָן, אַז ער וועט האבן א מפּלה, אַז ער וועט צוריקומען קיין פראַנקרייך מיט 3 ריטער, און אַז אַזוי איז געשען. אבער דאס איז נאר א לעגענדע. | |||
די לעצטע | |||
די לעגענדע דערציילט, | |||
מען דערציילט אויך וועגן רשי"ס מוטער, אַז ווען זי איז געווען שוואנגער מיט רש"י איז זי פאַרבייגעגאנגען אַ שמאָל געסל און אַ פור איז דורכגעפאָרן און איר געדראט צו טויטן, און איר איז געשען אַ נס, אַז די וואַנט פון דער זייט גאַס איז געוואָרן איינגעבויגן און די מוטער איז דאָרט אַריין. | מען דערציילט אויך וועגן רשי"ס מוטער, אַז ווען זי איז געווען שוואנגער מיט רש"י איז זי פאַרבייגעגאנגען אַ שמאָל געסל און אַ פור איז דורכגעפאָרן און איר געדראט צו טויטן, און איר איז געשען אַ נס, אַז די וואַנט פון דער זייט גאַס איז געוואָרן איינגעבויגן און די מוטער איז דאָרט אַריין. | ||
אַ צווייטע לעגענדע דערציילט וועגן רשיי"ס פאָטער, אַז ער האָט געהאָט צו פאַרקויפן אַ בריליאנט און ווען גלחים האָבן אים געוואָלט קויפן פאַר אַ צלם, האָט ער דעם בריליאנט אַריינגעוואָרפן אין טייך, און דערפאר האָט ער זוכה געווען צו אַזאַ זון. | אַ צווייטע לעגענדע דערציילט וועגן רשיי"ס פאָטער, אַז ער האָט געהאָט צו פאַרקויפן אַ בריליאנט און ווען גלחים האָבן אים געוואָלט קויפן פאַר אַ צלם, האָט ער דעם בריליאנט אַריינגעוואָרפן אין טייך, און דערפאר האָט ער זוכה געווען צו אַזאַ זון. | ||
רש" | ==פירוש== | ||
רש"י האט שטארק מורא געהאט טאמער וועלן דער תנ"ך און דער תלמוד ווערן "פארשלאסענע ספרים" פאר די מאַסן. זייענדיג "דעמאָקראַטיש", א פאָלקס מענטש פון נאטור, איז ער געווען אייפעריג צו באקענען דעם פּשוט'ן איד, "עמך", מיט אונזערע רייכע גייסטיגע אוצרות. ער האט געוואלט אז יעדער איד זאל פארשטיין דעם תנ"ך ווי אונזערע חכמים ז"ל טייטשן אים אויס. האט ער גענומען שרייבן פּירושים אויף תנ"ך און אויף גמרא. און זיין אונטערנעמונג איז אים געלונגען אויסערגעווענליך. ווייל זיינע אויסטייטשונגען און פארטייטשונגען מאכן קלאר דעם תנ"ך און ש"ס פארן פּשוט'ן אידן און פארן תלמיד חכם, פאר יונג און אלט. | |||
רש"י'ס פּירוש איז געוואָרן אַזוי אָנגענומען בכל תפוצות ישראל, אַז מען האָט רש"ין גערופן "פּרשנדתא" (דער פּרשן פון דת), און זיין פּירוש אויף חומש איז ווארשיינליך געווען דאס ערשטע העברעאישע ספר וואָס איז געוואָרן געדרוקט (אין יאָר 1475, רל"ה). | |||
אין זיין פּירוש אויף תנ"ך באַנוצט רש"י זייער פיל די מדרשים און דעם אגדה'שן טייל פון ש"ס. ער נוצט אויס באזונדערס די שטעלעס וועלכע ענטהאלטן א מאראלישן, אדער אַן עטישן פּונקט. זייענדיג אַן אויסערגעווענליכער מייסטער פון לשון הקודש, און באזיצענדיג אַן אויסערגעווענליכן חוש פאר שפּראך אין אלגעמיין, איז עס אים געלונגען צו ערקלערן קלאר דעם קאמפּליצירסטן, פארוויקלטסטן ענין אין עטליכע קורץ געפאסטע אבער פיל זאגענדיגע ווערטער. | |||
רש"י | רש"י באנוצט אין זיין פּירוש געוויסע ספרים פון דקדוק, זעצט איבער פיל ווערטער אין אַלט־פראַנצויזיש און טיילמאָל אין דייטש, וואָס הייסט ביי אים "בלעז". וועגן דעם איז פאַראַן דאָס בוך פון דארמשטעטער, וועלכער האָט אויפן גרונט פון רש"יס פראנצויזישע וערטער געפאָרשט די אַנטוויקלונג פון פראַנצויזיש. | ||
פון פיל ערטער איז צו זען, אַז רש"י איז אויך געווען באַקאַנט מיט מעדיצין. | פון פיל ערטער איז צו זען, אַז רש"י איז אויך געווען באַקאַנט מיט מעדיצין. | ||
| שורה 56: | שורה 59: | ||
וועגן רש"י זענען געשריבן געווארן פיל וויסנשאפטליכע אפּהאנדלונגען. אין העברעאיש איז די בעסטע ארבעט פון א. מ. ליפשיץ, "רש"י". | וועגן רש"י זענען געשריבן געווארן פיל וויסנשאפטליכע אפּהאנדלונגען. אין העברעאיש איז די בעסטע ארבעט פון א. מ. ליפשיץ, "רש"י". | ||
{{ | == רעפערענצן == | ||
{{רעפערענצן}} | |||
[[HE:רש"י]] | [[HE:רש"י]] | ||