אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "הרב חיים העליר"

674 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 9 חדשים
שורה 47: שורה 47:


== ווערק ==
== ווערק ==
ר' חיים האט זיך אפּגעגעבן מיט פילע פארשידענע געביטן פון תנ"ך, תלמוד און הלכה. אין זיין פארשונג האט ער געזוכט צו אויסקלארן טעקסטן מיט ריכטיגע מאנוסקריפּטן־ליינונגען. אין אלגעמיין איז זיין צוגאַנג געווען קאנסערוואטיוו, אבער ער איז נישט אוועקגעשטאנען פון מאדערנע פארשונגען פון אידישע און נישט־אידישע ווערק. ער האט געזען זיינע אויספארשונגען פון די אלטע ביבלישע ווערסיעס ווי א הייליגער מיסיע צו אויפווייזן דאס אינטעגריטעט פון דעם מסורה'דיגן טעקסט{{הערה|1={{צייגט בוך|last=Shapiro|first=Marc B.|url=https://books.google.com/books?id=7m9vEAAAQBAJ|title=Between the Yeshiva World and Modern Orthodoxy|date=17 March 2022|publisher=Liverpool University Press|isbn=978-1-80085-846-6|language=en}}|שם=:2|כיוון=שמאל}}.
ר' חיים האט זיך אפּגעגעבן מיט פילע פארשידענע געביטן פון תנ"ך, תלמוד און הלכה. צווישן זיינע ספרים אין הלכה זענען: די צוויי בענדער "לחקרי הלכות" אויף חושן משפט (תרפ"ד–תרצ"ב){{הערה|1={{היברובוקס|הלר, חיים, 1879-1960|לחקרי הלכות - כרך א|8621|מקום הוצאה=ברלין|שנת הוצאה=תרפ"ד}}; {{היברובוקס|הלר, חיים, 1879-1960|לחקרי הלכות - כרך ב|8622|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרצ"ב}}}}; "פרי חיים" (שולזינגער אויסגאבע פון ​​רמב"ם'ס יד, תש"ז){{הערה|[https://drive.google.com/file/d/1T2Jo30Odwc8UvH7GXaZyRQ9wjgOD-BDu/view פרי חיים], בעיקר מלוקט מספרו "לחקרי הלכות", נדפס בסוף רמב"ם מהד' שולזינגר}}; און "קונטרס בהלכות מלוה ולוה" (תש"ו){{הערה|{{היברובוקס|2=קונטרס|3=38184|מקום הוצאה=שיקאגא|שנת הוצאה=תש"ו|סופיקס=יא}}}}. ער האט אויך געשריבן הערות אויפ'ן "פירוש לכתבי הקדש" פון ר' יונה הספרדי אבן ג'נאח (תרצ"ו){{הערה|{{היברובוקס|ר' יונה אבן גנאח הספרדי|פירוש לכתבי הקדש|34546|מקום הוצאה=תל אביב|שנת הוצאה=תרצ"ו|מלוקט מספריו ומספרי חכמים אחרים ע"י א"ז רבינוביץ. מעמ' 311 - הערות ר' חיים הלר|סופיקס=יא}}}}.


ער האט געשריבן פופצן ספרים, מערסטנס אויף העברעאיש{{הערה|שם=:0}}, צווישן זיי: די צוויי בענדער "לחקרי הלכות" אויף חושן משפט (תרפ"ד–תרצ"ב){{הערה|1={{היברובוקס|הלר, חיים, 1879-1960|לחקרי הלכות - כרך א|8621|מקום הוצאה=ברלין|שנת הוצאה=תרפ"ד}}; {{היברובוקס|הלר, חיים, 1879-1960|לחקרי הלכות - כרך ב|8622|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרצ"ב}}}}; "פרי חיים" (שולזינגער אויסגאבע פון ​​רמב"ם'ס יד, תש"ז){{הערה|[https://drive.google.com/file/d/1T2Jo30Odwc8UvH7GXaZyRQ9wjgOD-BDu/view פרי חיים], בעיקר מלוקט מספרו "לחקרי הלכות", נדפס בסוף רמב"ם מהד' שולזינגר}}; און "קונטרס בהלכות מלוה ולוה" (תש"ו){{הערה|{{היברובוקס|2=קונטרס|3=38184|מקום הוצאה=שיקאגא|שנת הוצאה=תש"ו|סופיקס=יא}}}}. אנדערע ווערק, וואס האבן א גרויסן וויסנשאפטליכן ווערט, זענען: זיין קריטיקע אויסגאבע פון ​​רמב”ם'ס [[ספר המצוות]] (1914, תש"ו<sup>2</sup>), באזירט אויף צוויי פארשידענע איבערזעצונגען (מאנוסקריפטן מינכן 213, און מרגליות, קאַט, 2 (תרע"ד), נומ' 503–505), די אראבישע אריגינאל, און אנדערע{{ביאור|דער רמב"ם האט געשריבן דעם ספר אין אראביש, און ר' משה אבן תיבון האט עס איבערזעצט אויף לשון הקודש. דער ערשטער "ספר המצוות" איז געדרוקט געווארן אין קאָנסטאַנטינאָפּאָל פון א פארגרייזטן כתב יד און די שפּעטערדיגע אויפלאגעס זענען נאך מער פארגרייזט געווארן. ר' חיים האט מיט זיין חריפות און בקיאות ארויסגעגעבן א פארראכטענע אבן תיבון טעקסט פונעם "ספר המצוות",  מיט הערות, פארגלייכנדיג עס מיט דעם אראבישן אריגינאל און מיט ר' שלמה בן יוסף אבן איוב'ס איבערזעצונג}}{{הערה|1={{היברובוקס||ספר המצוות - הלר|38151|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרע"ד}}}}; אַן אנאטירטע אויסגאבע פון דער [[פשיטתא|פשיטא]]־ווערסיע פון בראשית און יציאת מצרים אין לשון קודש בוכשטאבן (תרפ"ז–תרפ"ט){{הערה|1={{היברובוקס|2=פשיטא - התרגום הסורי לתנ"ך|3=37701|באנד=בראשית|מקום הוצאה=ברלין|שנת הוצאה=תרפ"ז|4=מועתק לכתב עברי עם ביאורים מר' חיים הלר}}; {{היברובוקס|2=פשיטא|3=37702|באנד=שמות|מקום הוצאה=ברלין|שנת הוצאה=תרפ"ט|סופיקס=יא}}}}; "הנוסח השמרוני של התורה: העתק מתוך נוסח המסורה" (תרפ"ד){{הערה|{{אוצר החכמה|2=הנוסח השמרוני של התורה|3=14037|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרפ"ד|סופיקס=יא}}}}; "על התרגום הירושלמי לתורה", (געשריבן אין שטאט האָמעל אין די יארן פון דער ערשטער וועלט־מלחמה, און פארעפנטליכט אין ניו־יארק, תרפ"א){{הערה|1={{היברובוקס||על התרגום הירושלמי|34431|מקום הוצאה=נ.י.|שנת הוצאה=תרפ"א}}}}; און אויף דער [[סעפטואגינטא|סעפּטואגינטא]], קריטיקע אַנאָטאַציעס צו מאַנדעלקערנ'ס תּנ״ך־[[קאנקארדאנציע|קאָנקאָרדאַנציע]] "על תרגום השבעים בקונקורדנציה היכל הקודש" (תש"ד), מיט אַן הקדמה אויף ענגליש{{הערה|1={{היברובוקס||על תרגום השבעים|39261|מקום הוצאה=נ.י.|שנת הוצאה=תש"ד}}}}; צוויי קונטרסים, "ע"ד מסורת הש"ס הירושלמי" (תרע"ד) און "המעלות לשלמה" (תר"ע){{הערה|{{היברובוקס||על דבר מסורת השס בירושלמי|34422|מקום הוצאה=ברלין|שנת הוצאה=תרע"ד}}; {{היברובוקס||שני קונטרסים|35294|מקום הוצאה=ברלין|שנת הוצאה=תרפ"ד}}}}. אויף דייטש האט העליר ארויסגעגעבן "אונטערזיכונגען איבער די פשיטתא" (Untersuchungen ueber die Peshitta), 1{{ר}} (1911; זיין דאקטאר-דיסערטאציע) און "אונטערזיכונגען צו די סעפּטואגינטא" (Untersuchungen zur Septuaginta), 1 {{ר}}(1932).
אין זיין פארשונג האט ער געזוכט צו אויסקלארן טעקסטן מיט ריכטיגע מאנוסקריפּטן־ליינונגען. אין אלגעמיין איז זיין צוגאנג געווען קאנסערוואטיוו, אבער ער איז נישט אוועקגעשטאנען פון מאדערנע פארשונגען פון אידישע און נישט־אידישע ווערק. ער האט געזען זיינע אויספארשונגען פון די אלטע ביבלישע ווערסיעס ווי א הייליגער מיסיע צו אויפווייזן דאס אינטעגריטעט פון דעם מסורה'דיגן טעקסט{{הערה|1={{צייגט בוך|last=Shapiro|first=Marc B.|url=https://books.google.com/books?id=7m9vEAAAQBAJ|title=Between the Yeshiva World and Modern Orthodoxy|date=17 March 2022|publisher=Liverpool University Press|isbn=978-1-80085-846-6|language=en}}|שם=:2|כיוון=שמאל}}. זיינע ווערק וואס האבן א גרויסן וויסנשאפטליכן ווערט זענען: זיין קריטיקע אויסגאבע פון ​​רמב”ם'ס [[ספר המצוות]] (תרע"ד, תש"ו<sup>2</sup>), באזירט אויף מאנוסקריפטן פון צוויי פארשידענע איבערזעצונגען, די אראבישע אריגינאל, און אנדערע{{ביאור|דער רמב"ם האט געשריבן דעם ספר אין אראביש, און ר' משה אבן תיבון האט עס איבערזעצט אויף לשון הקודש. דער ערשטער "ספר המצוות" איז געדרוקט געווארן אין קאָנסטאַנטינאָפּאָל פון א פארגרייזטן כתב יד און די שפּעטערדיגע אויפלאגעס זענען נאך מער פארגרייזט געווארן. ר' חיים האט מיט זיין חריפות און בקיאות ארויסגעגעבן א פארראכטענע אבן תיבון טעקסט פונעם "ספר המצוות",  מיט הערות, פארגלייכנדיג עס מיט דעם אראבישן אריגינאל און מיט ר' שלמה בן יוסף אבן איוב'ס איבערזעצונג}}{{הערה|1={{היברובוקס|2=ספר המצוות - הלר|3=38151|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרע"ד}}; {{אוצר החכמה|2=ספר המצות (הערות ר' חיים העליר)|3=155354|שנת הוצאה=תשס"ו|מו"ל=מוסד הרב קוק|4=על פי כתבי יד מינכן ולונדון … בתוספת השגות הרמב"ן על שרש י' וי"א שלא נדפסו מעולם}}}}, אויף וועלכן דער חפץ חיים האט זיך אויסגעדריקט אז 'אלע ספרים [ספר המצוות אויסגאבעס] אחוץ דער דאזיגער ווערן פאררעכנט אלס א ספר שאינו מוגה'{{הערה|{{היברובוקס|י' אלימלך וואהלגעלערנטער|הפרדס|23562|page=26|קעפל=הרב רבי חיים הליר - 'שר התורה ומושל במכמני המדע'|באנד=חלק ד חוברת ב|שנת הוצאה=תר"צ|עמ=26–30}}}}; אַן אנאטירטע אויסגאבע פון דער [[פשיטתא|פשיטא]]־ווערסיע פון בראשית און יציאת מצרים אין לשון קודש בוכשטאבן (תרפ"ז–תרפ"ט){{הערה|1={{היברובוקס|2=פשיטא - התרגום הסורי לתנ"ך|3=37701|באנד=בראשית|מקום הוצאה=ברלין|שנת הוצאה=תרפ"ז|4=מועתק לכתב עברי עם ביאורים מר' חיים הלר}}; {{היברובוקס|2=פשיטא|3=37702|באנד=שמות|מקום הוצאה=ברלין|שנת הוצאה=תרפ"ט|סופיקס=יא}}}}; "הנוסח השמרוני של התורה: העתק מתוך נוסח המסורה" (תרפ"ד){{הערה|{{אוצר החכמה|2=הנוסח השמרוני של התורה|3=14037|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרפ"ד|סופיקס=יא}}}}; "על התרגום הירושלמי לתורה", (געשריבן אין שטאט האָמעל אין די יארן פון דער ערשטער וועלט־מלחמה, און פארעפנטליכט אין ניו־יארק, תרפ"א){{הערה|1={{היברובוקס||על התרגום הירושלמי|34431|מקום הוצאה=נ.י.|שנת הוצאה=תרפ"א}}}}; און אויף דער [[סעפטואגינטא|סעפּטואגינטא]], קריטיקע אַנאָטאַציעס צו מאַנדעלקערנ'ס תּנ״ך־[[קאנקארדאנציע|קאָנקאָרדאַנציע]] "על תרגום השבעים בקונקורדנציה היכל הקודש" (תש"ד), מיט אַן הקדמה אויף ענגליש{{הערה|1={{היברובוקס||על תרגום השבעים|39261|מקום הוצאה=נ.י.|שנת הוצאה=תש"ד}}}}; צוויי קונטרסים, "ע"ד מסורת הש"ס הירושלמי" (תרע"ד) און "המעלות לשלמה" (תר"ע){{הערה|{{היברובוקס||על דבר מסורת השס בירושלמי|34422|מקום הוצאה=ברלין|שנת הוצאה=תרע"ד}}; {{היברובוקס||שני קונטרסים|35294|מקום הוצאה=ברלין|שנת הוצאה=תרפ"ד}}}}. אויף דייטש האט העליר ארויסגעגעבן "אונטערזיכונגען איבער די פשיטתא" (Untersuchungen ueber die Peshitta), 1{{ר}} (1911; זיין דאקטאר-דיסערטאציע) און "אונטערזיכונגען צו די סעפּטואגינטא" (Untersuchungen zur Septuaginta), 1 {{ר}}(1932).


ער האט אויך געשריבן הערות אויפ'ן "פירוש לכתבי הקדש" פון ר' יונה הספרדי אבן ג'נאח (תרצ"ו){{הערה|{{היברובוקס|ר' יונה אבן גנאח הספרדי|פירוש לכתבי הקדש|34546|מקום הוצאה=תל אביב|שנת הוצאה=תרצ"ו|מלוקט מספריו ומספרי חכמים אחרים ע"י א"ז רבינוביץ. מעמ' 311 - הערות ר' חיים הלר|סופיקס=יא}}}}.
נאך זיין פטירה איז ארויסגעקומען דורך זיין איידעם הרב סינגער דעם ספר "מסורת התנ"ך", פיר בענדער (תשנ"ז), א פאטאסקען פון העליר'ס פערזענליכע ביבליא העבראיקא, מיט זיינע מראי מקומות צו פּאראלעלע פסוקים{{הערה|[https://tablet.otzar.org/#/exKotar/145020 מסורת התנ"ך], תשנ"ז, אוצר החכמה}}{{הערה|שם=מסורת}}. העליר איז געווען איינער פון די זייער ווייניג מאדערנע תלמידי חכמים, וואס האבן קאמבינירט א ברייטן און טיפן גמרא לערנען פונעם טראדיציאנעלן טיפּ מיט א גרונטליכן קאמפּעטענץ אין די מעטאדן פון טעקסט-פארשונג. ער האט שארף פארטיידיגט דעם טראדיציאנעלער מסורה'דיגן טעקסט קעגן די ביבל קריטיקער.
נאך זיין פטירה איז ארויסגעקומען דורך זיין איידעם סינגער דעם ספר "מסורת התנ"ך", פיר בענדער (תשנ"ז), א פאטאסקען פון העליר'ס פערזענליכע ביבליא העבראיקא, מיט זיינע מראי מקומות צו פּאראלעלע פסוקים{{הערה|[https://tablet.otzar.org/#/exKotar/145020 מסורת התנ"ך], תשנ"ז, אוצר החכמה}}{{הערה|שם=מסורת}}. העליר איז געווען איינער פון די זייער ווייניג מאדערנע תלמידי חכמים, וואס האבן קאמבינירט א ברייטן און טיפן גמרא לערנען פונעם טראדיציאנעלן טיפּ מיט א גרונטליכן קאמפּעטענץ אין די מעטאדן פון טעקסט-פארשונג. ער האט שארף פארטיידיגט דעם טראדיציאנעלער מסורה'דיגן טעקסט קעגן די ביבל קריטיקער.


==ביבליאגראפיע==
==ביבליאגראפיע==