בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
43,828
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(פון ראזמארין'ס ענציקלאפעדיע, באנד 2) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 8: | שורה 8: | ||
זייער אורשפּרונג, פּונקט ווי זייער נאמען, איז אויך נאכנישט געווארן פעסט-געשטעלט ביז היינט צו טאג. ס'איז נאך אלץ אין דעם אויספארשונג סטאדיום, און דעבאטע מאטעריאל פאר די פאך געלערנטע. פינאָ-אוגריאַן ווערט באטראכט די העכסט ווארשיינליכע קוועלע. די אורזאכן פאר דעם זענען : א) זייערע אפיציעלע טיטלס זענען ווי די אוגריקיש, ב) די נעמען פון זייערע | זייער אורשפּרונג, פּונקט ווי זייער נאמען, איז אויך נאכנישט געווארן פעסט-געשטעלט ביז היינט צו טאג. ס'איז נאך אלץ אין דעם אויספארשונג סטאדיום, און דעבאטע מאטעריאל פאר די פאך געלערנטע. פינאָ-אוגריאַן ווערט באטראכט די העכסט ווארשיינליכע קוועלע. די אורזאכן פאר דעם זענען : א) זייערע אפיציעלע טיטלס זענען ווי די אוגריקיש, ב) די נעמען פון זייערע | ||
שטעט זענען פון אוגריקישן דיאלעקט, ג) זייער אַרט רעדן ענדלט [[בולגאריש]] און דאס היינטיגע [[אונגאריש]] (מאַדיאַריש). ס'איז | שטעט זענען פון אוגריקישן דיאלעקט, ג) זייער אַרט רעדן ענדלט [[בולגאריש]] און דאס היינטיגע [[אונגאריש]] (מאַדיאַריש). ס'איז | ||
פאַראַן אַפילו | פאַראַן אַפילו א מיינונג אין העברעאישע | ||
קוועלעס אַז זיי שטאַמען אָפּ פון תוגרמה בן | קוועלעס אַז זיי שטאַמען אָפּ פון תוגרמה בן | ||
גומר, בן יפת, בן נח. | גומר, בן יפת, בן נח. | ||
| שורה 18: | שורה 18: | ||
ירושלמי און יונתן בראשית י, ב מיט ותרקי). | ירושלמי און יונתן בראשית י, ב מיט ותרקי). | ||
אַנדערע אַראַבישע היסטאָריקערס האַלטן אַז | אַנדערע אַראַבישע היסטאָריקערס האַלטן אַז | ||
זיי | זיי זענען פערוואַנד מיט די סלאַוון און גרוזינער. אַנדערע פאַך געלערנטע מיינען אַז די | ||
כאַזאַרן (כוזרים) שטאַמען אָפּ פון די דינטיאַנער. | כאַזאַרן (כוזרים) שטאַמען אָפּ פון די דינטיאַנער. | ||
די כאַזאַרן, | די כאַזאַרן, א זייער שטאַרק פאָלק אין | ||
יענער צייט, האָט נישט דערגרייכט דעם קלימאַקס פון גרויסקייט פּלוצים, אָדער מיט איין | יענער צייט, האָט נישט דערגרייכט דעם קלימאַקס פון גרויסקייט פּלוצים, אָדער מיט איין | ||
מאָל. גיכער, אָדער וואַרשיינליך איז דאָס | מאָל. גיכער, אָדער וואַרשיינליך איז דאָס | ||
געווען | געווען א שטופנווייזע ענטוויקלונג. מיר האָבן | ||
נאָך קיינע פולע, היסטאָרישע באַווייזן פאַר | נאָך קיינע פולע, היסטאָרישע באַווייזן פאַר | ||
דעם. | דעם. | ||
עטנאָלאָגיש | עטנאָלאָגיש זענען די כאַזאַרן בעשטאַנען | ||
פון | פון א ווייסער און א טונקעלער ראַסע. די | ||
ווייסע האָבן געהאַט די אויבער האַנט. זייער | ווייסע האָבן געהאַט די אויבער האַנט. זייער | ||
געשיכטע | געשיכטע גייט צוריק ביז צו דעם אָנהייב | ||
פון דעם צווייטן יאָר הונדערט. אין דער | פון דעם צווייטן יאָר הונדערט. אין דער | ||
מלחמה צווישן די רוימישע און פּערסישע | מלחמה צווישן די רוימישע און פּערסישע | ||
מאַכטן איז אַרמעניע געווען אָפט דאָס שלאַכט | מאַכטן איז אַרמעניע געווען אָפט דאָס שלאַכט | ||
פעלד. ווי | פעלד. ווי א פּועל יוצא, רעזולטאַט פון דעם | ||
איז די שטעלונג פון די כאַזאַרן געוואָרן אַ | איז די שטעלונג פון די כאַזאַרן געוואָרן אַ | ||
וויכטיקער פּאָליטישער פאַקטאָר. די פּערסיאַר | וויכטיקער פּאָליטישער פאַקטאָר. די פּערסיאַר | ||
נער האָבן | נער האָבן שטענדיג באַמיט זיך צו געווינען | ||
זיי אויף זייער זייט. זיי האָבן געגעבן זיי | זיי אויף זייער זייט. זיי האָבן געגעבן זיי | ||
איין קאָנצעסיע נאָך דער אַנדערער, ביז די | איין קאָנצעסיע נאָך דער אַנדערער, ביז די | ||
כאַזאַרן | כאַזאַרן זענען געווען שוין גענוג שטאַרק צו | ||
קאָנען פירן זייערע אייגענע מלחמות. קעמפנדיג אלס ביזאנטישע אליאירטע און שפּעטער אויף דער זייט פון | קאָנען פירן זייערע אייגענע מלחמות. קעמפנדיג אלס ביזאנטישע אליאירטע און שפּעטער אויף דער זייט פון | ||
די פּערסיער, האָבן זיי גלייך צייטיק געלערנט | די פּערסיער, האָבן זיי גלייך צייטיק געלערנט | ||
און ערוואָרבן זיך אויך די סטראַטעגיק פון | און ערוואָרבן זיך אויך די סטראַטעגיק פון | ||
אַנדערע פעלקער. פּערסיע האָט באַקומען מורא | אַנדערע פעלקער. פּערסיע האָט באַקומען מורא | ||
פאַר זיי, און האָט אויף געמויערט | פאַר זיי, און האָט אויף געמויערט א שטאַרקע | ||
וואַנט און פעסטונק ביי דער כאַזאַרישער | וואַנט און פעסטונק ביי דער כאַזאַרישער | ||
גרעניץ. אָבער דאָס האָט געהאָלפן זיי | גרעניץ. אָבער דאָס האָט געהאָלפן זיי זייער | ||
ווייניג. די כאַזאַרן האָבן פאַרניכט זיי און | |||
אָקופּירט, איין גענומען און באַזעצט פּערסיע. | אָקופּירט, איין גענומען און באַזעצט פּערסיע. | ||
אין דעם יאָר 626 האָבן די גריכן געשלאָסן | אין דעם יאָר 626 האָבן די גריכן געשלאָסן א בונד מיט די כאַזאַרן. שפּעטער | ||
האָבן די אַדעליקע פון אַרמעניע פאַרפליכטעט זייער | האָבן די אַדעליקע פון אַרמעניע פאַרפליכטעט זייער אונטערטעניגקייט צו דעם קעניג | ||
פון די כאַזאַרן. זיי האָבן באַזיגט אויך איבעריאַ, געאָרגיאַ, און אַרמעניע. דער פּערסישער קעניג האָט אַפּעלירט צו דעם רוימישן | פון די כאַזאַרן. זיי האָבן באַזיגט אויך איבעריאַ, געאָרגיאַ, און אַרמעניע. דער פּערסישער קעניג האָט אַפּעלירט צו דעם רוימישן | ||
אימפּעראַטאָר לעאָן דעם ערשטן צו העלפן | אימפּעראַטאָר לעאָן דעם ערשטן צו העלפן | ||
אים | אים פאַרטיידיגן קליין אַזיע געגן די כאַזאַרן. | ||
אָבער | אָבער זייענדיג אַליין געדריקט ביי די כאַזאַרן, האָט ער נישט געקאָנט ערפילן זיין | ||
אַפּיל, זיין ביטע. | אַפּיל, זיין ביטע. | ||
| שורה 68: | שורה 68: | ||
נאָך זייער פאַרלירן די מלחמה אין דרום | נאָך זייער פאַרלירן די מלחמה אין דרום | ||
זייט, האָבן די כאַזאַרן געווענד זיך קיין | זייט, האָבן די כאַזאַרן געווענד זיך קיין | ||
מערב זייט. זיי | מערב זייט. זיי זענען געווען ערפאָלגרייך | ||
אין איין נעמען קאָלאָניעס לענג אויס דעם | אין איין נעמען קאָלאָניעס לענג אויס דעם | ||
ברעג פון דעם שוואַרצן ים, און זיי האָבן | ברעג פון דעם שוואַרצן ים, און זיי האָבן | ||
געהערשט איבער זיי ביז דעם יאָר 840. אין | געהערשט איבער זיי ביז דעם יאָר 840. אין | ||
דעם יאָר 679 האָבן זיי | דעם יאָר 679 האָבן זיי אונטערטעניגקט אויך | ||
די בולגאַרן, און האָבן פאַרשפּרייט זיך ווייטער צו מערב זייט צווישן די טייכן דאָן | די בולגאַרן, און האָבן פאַרשפּרייט זיך ווייטער צו מערב זייט צווישן די טייכן דאָן | ||
און דניעפּר. אין דעם זיבעטן יאָר הונדערט | און דניעפּר. אין דעם זיבעטן יאָר הונדערט | ||
האָבן זיי אַנעקסירט, עראָבערט די געגנט | האָבן זיי אַנעקסירט, עראָבערט די געגנט | ||
קרים. זיי האָבן געווינען קאָנטראָל איבער | קרים. זיי האָבן געווינען קאָנטראָל איבער | ||
דעם ים אַזאָוו, אָרגאַניזירט דעם | דעם ים אַזאָוו, אָרגאַניזירט דעם פאַרקער | ||
צווישן אַזיע און | צווישן אַזיע און אייראפּע, און גענומען צינזש | ||
פון די וואַליטשאַנער, סעוויאַנער און פּאָליאַנער. | פון די וואַליטשאַנער, סעוויאַנער און פּאָליאַנער. | ||
אָבער קלימאַקסישער אַרויף שטייג | אָבער קלימאַקסישער אַרויף שטייג ענדיגט זיך אָפט מאָל מיט אַראָפּ שטייג. און | ||
דאָס איז געווען דער פאַל אויך מיט די | דאָס איז געווען דער פאַל אויך מיט די | ||
כאַזאַרן. נאָך זייער דערגרייכן דעם העכסטן | כאַזאַרן. נאָך זייער דערגרייכן דעם העכסטן | ||
שפּיץ פון באַרימקייט אַלס | שפּיץ פון באַרימקייט אַלס קעמפענדיג פאָלק, | ||
האָט עס אָן געהויבן צו | האָט עס אָן געהויבן צו גיין זיי מיט דער | ||
פּוטער אַראָפּ. זיי האָבן געליטן איין פאַרלוסט נאָך דעם אַנדערן. זייער | פּוטער אַראָפּ. זיי האָבן געליטן איין פאַרלוסט נאָך דעם אַנדערן. זייער כסדר’דיג פירן | ||
מלחמה האָט פאַרמינערט | מלחמה האָט פאַרמינערט זייער די צאָל פון | ||
זייער שטאַם, בעת זייערע שונאים האָבן | זייער שטאַם, בעת זייערע שונאים האָבן געמערט זיך אין צאָל, און געשטאַרקט זיך | ||
אין מאַכט. סע | אין מאַכט. סע זענען געווען צייטן ווען זיי | ||
האָבן געדאַרפט דינגען סאָלדאַטן פון אַנדערע | האָבן געדאַרפט דינגען סאָלדאַטן פון אַנדערע | ||
שטאַמען. זייערע פיינד האָבן באַקענט זיך | שטאַמען. זייערע פיינד האָבן באַקענט זיך | ||
מיט זייער סטראַטעגיק, און זייער ירידה, | מיט זייער סטראַטעגיק, און זייער ירידה, | ||
זייער אַראָפּ נידער איז געווען | זייער אַראָפּ נידער איז געווען א נאַטירליכער | ||
קאָנסעקווענץ. | קאָנסעקווענץ. | ||
| שורה 99: | שורה 99: | ||
געהויבן זייער מאַרש צו איין נעמען די | געהויבן זייער מאַרש צו איין נעמען די | ||
וועלט, האָבן די אַראַבערס, וועמען די כאַזאַרן | וועלט, האָבן די אַראַבערס, וועמען די כאַזאַרן | ||
האָבן געטרויעט | האָבן געטרויעט זייער פיל, באַטרוגן זיי. דאָס | ||
האָט, | האָט, פאַרשטייט זיך, אונטער געמינעוועט די | ||
כאַזאַרנס פּאָזיציע. | כאַזאַרנס פּאָזיציע. | ||
| שורה 107: | שורה 107: | ||
קעניגרייך. נישט געקוקט אויף זייער ווערן | קעניגרייך. נישט געקוקט אויף זייער ווערן | ||
אָפּ געשוואַכט דורך דעם באַטריג פון זייערע | אָפּ געשוואַכט דורך דעם באַטריג פון זייערע | ||
אַליאירטע, און דורך דעם פאַרלירן | אַליאירטע, און דורך דעם פאַרלירן מערערע | ||
מלחמות, האָבן זיי דאָך נאָך באַוויזן צו | מלחמות, האָבן זיי דאָך נאָך באַוויזן צו | ||
באַזיגן די נאָרמאַנען אונטער דער פירערשאַפט פון אָליעג. און כמעט אַלע היסטאריקערס גיבן צו, | באַזיגן די נאָרמאַנען אונטער דער פירערשאַפט פון אָליעג. און כמעט אַלע היסטאריקערס גיבן צו, זענען איין שטימיק אַז | ||
די כאַזאַרן האָבן באַשיצט געגען, און אָפּ | די כאַזאַרן האָבן באַשיצט געגען, און אָפּ | ||
געראַטעוועט | געראַטעוועט אייראפּע פון, מאַכמעדאַניזם. און | ||
זיי האָבן געמאַכט קאַווקאַז די גרעניץ פון | זיי האָבן געמאַכט קאַווקאַז די גרעניץ פון | ||
דעם מאַכמעדאַנישן זיג. | דעם מאַכמעדאַנישן זיג. | ||
| שורה 119: | שורה 119: | ||
קאָלאָניזירט זייערע עראָבערונגען. און אַרום | קאָלאָניזירט זייערע עראָבערונגען. און אַרום | ||
דעם צוועלפטן יאָר הונדערט האָבן די פּאָד | דעם צוועלפטן יאָר הונדערט האָבן די פּאָד | ||
לאָווציס פאַרניכט | לאָווציס פאַרניכט פולשטענדיג די כאַזאַרן. | ||
די געשיכטע פון די כאַזאַרן איז אויך | די געשיכטע פון די כאַזאַרן איז אויך | ||
פאַרבונדן מיט | פאַרבונדן מיט א זייער אינטערעסאַנטן עפּיזאָד, וועלאַכער איז געוואָרן בעטראַכט אַ | ||
לאַנגע צייט פאַר | לאַנגע צייט פאַר א לעגענדע. אָבער שפּעטער האָבן א. האַרקאַווי און ה. גרעץ באַוויזן | ||
אַז די לעגענדע אַז די כאַזאַרן, כוזרים, און | אַז די לעגענדע אַז די כאַזאַרן, כוזרים, און | ||
זייער קעניג האָבן מגייר געווען זיך, אַז זיי | זייער קעניג האָבן מגייר געווען זיך, אַז זיי | ||
האָבן אָן גענומען די אידישע אמונה. דעם | האָבן אָן גענומען די אידישע אמונה. דעם | ||
אידישן גלויבן איז קיין לעגענדע, נאָר אַ | אידישן גלויבן איז קיין לעגענדע, נאָר אַ | ||
היסטאָרישער פאַקט. און | היסטאָרישער פאַקט. און געשען איז די | ||
געשיכטע אַזוי: | געשיכטע אַזוי: | ||
אין דער צייט ווען דאָס כאַזאַרישע קעניגרייך איז געווען אויף דעם שפּיץ פון רום, | אין דער צייט ווען דאָס כאַזאַרישע קעניגרייך איז געווען אויף דעם שפּיץ פון רום, | ||
זענען די אידן געוואָרן ברוטאַל פאַרפאָלגט | |||
אין ביזאַנטין און אין פּערסיע. אונטער יוסטיניאַנס הערשאַפט (565—527) | אין ביזאַנטין און אין פּערסיע. אונטער יוסטיניאַנס הערשאַפט (565—527) זענען געוואָרן | ||
פּראָקלאַמירט | פּראָקלאַמירט שווערע גזירות געגן אידן. די | ||
אידן האָבן נישט געטאָרט פייערן פּסח, ווען | אידן האָבן נישט געטאָרט פייערן פּסח, ווען | ||
דער יום טוב איז אויס געקומען פאַר זייער | דער יום טוב איז אויס געקומען פאַר זייער | ||
| שורה 140: | שורה 140: | ||
די אידן צו עסן מצות פּסח. אין דעם יאָר | די אידן צו עסן מצות פּסח. אין דעם יאָר | ||
553 איז געוואָרן פאַרבאָטן די אידן צו לערנען גמרא, און צו אָפּ היטן די תלמוד’ישע | 553 איז געוואָרן פאַרבאָטן די אידן צו לערנען גמרא, און צו אָפּ היטן די תלמוד’ישע | ||
געזעצן. דער ביזאַנטינעשער קעניג לעאָן איסאַברי (741—718) האָט | געזעצן. דער ביזאַנטינעשער קעניג לעאָן איסאַברי (741—718) האָט באפוילן אַז די | ||
אידן זאָלן שמד’ן זיך. דאָס האָט געצווינגן | אידן זאָלן שמד’ן זיך. דאָס האָט געצווינגן | ||
די ביזאַנטינישע אידן צו פאַרלאָזן דאָס לאַנד | די ביזאַנטינישע אידן צו פאַרלאָזן דאָס לאַנד | ||
| שורה 154: | שורה 154: | ||
האָבן מגייר געווען זיך. סע איז נאָך נישט | האָבן מגייר געווען זיך. סע איז נאָך נישט | ||
זיכער אַקוראַט ווען זיי האָבן אָן גענומען דעם | זיכער אַקוראַט ווען זיי האָבן אָן גענומען דעם | ||
אידישן גלויבן. געוויסע געלערנטע | אידישן גלויבן. געוויסע געלערנטע זענען מיט | ||
דער מיינונג אַז דאָס האָט פּאַסירט אין דעם | דער מיינונג אַז דאָס האָט פּאַסירט אין דעם | ||
יאָר 620. אַנדערע האַלטן אין דעם יאָר 740. | יאָר 620. אַנדערע האַלטן אין דעם יאָר 740. | ||
סע | סע זענען אויך נישט פאַראַן מערערע אויטענטישע דאָקומענטן וועגן זייער מגייר זיין | ||
זיך. די איינציקע דאָקומענטן | זיך. די איינציקע דאָקומענטן זענען ר’ חסדאי’ס בריוו וועלאַכע זענען געדרוקט אין | ||
מאַנכע אויסגאַבעס פון דעם באַרימטן דיאַלאָג | מאַנכע אויסגאַבעס פון דעם באַרימטן דיאַלאָג | ||
בעקאַנט אַלס ספר הכוזרי פון רבי יהודה | בעקאַנט אַלס ספר הכוזרי פון רבי יהודה | ||
הלוי. (זעט אױסגאַבע | הלוי. (זעט אױסגאַבע "אום"). | ||
און סע איז כדאי צו באַמערקן דעם | און סע איז כדאי צו באַמערקן דעם | ||
פאַקט, אַז ווען נישט די בריוו, וואָלט דער | פאַקט, אַז ווען נישט די בריוו, וואָלט דער | ||
נאָמען כוזרי פאַר שווינדן אין גאַנצן פון די | נאָמען כוזרי פאַר שווינדן אין גאַנצן פון די | ||
אידישע מקורים. און די כאַזאַרנס | אידישע מקורים. און די כאַזאַרנס באַקערן | ||
זיך צו אידישקייט און אידנטום איז געווען | זיך צו אידישקייט און אידנטום איז געווען | ||
בלויז לעגענדע ביז אין דעם זעכצנטן יאָר | בלויז לעגענדע ביז אין דעם זעכצנטן יאָר | ||
| שורה 192: | שורה 192: | ||
הויפּט גייסטליכער, ער זאָל העלפן אים מגייר | הויפּט גייסטליכער, ער זאָל העלפן אים מגייר | ||
זיין זיינע אונטערטאַנען. נאָך דעם אייבערשטנס | זיין זיינע אונטערטאַנען. נאָך דעם אייבערשטנס | ||
אַנטפּלעקן זיך צו דעם כאַן אין | אַנטפּלעקן זיך צו דעם כאַן אין א חלום, האָט | ||
די באַוועגונג אָן געהויבן זיך באַלד. זיי | די באַוועגונג אָן געהויבן זיך באַלד. זיי | ||
האָבן פערזאַמלט אַלע מענטשן און פאָר געשלאָגן אַז זיי זאָלן אָן נעמען דעם אידישן | האָבן פערזאַמלט אַלע מענטשן און פאָר געשלאָגן אַז זיי זאָלן אָן נעמען דעם אידישן | ||
| שורה 203: | שורה 203: | ||
דאָזיקע לאַנד. | דאָזיקע לאַנד. | ||
דער קאַליף פון די טערקן און דער ביזאַנטינישער אימפּעראַטאָר | דער קאַליף פון די טערקן און דער ביזאַנטינישער אימפּעראַטאָר זענען געווען זייער | ||
נישט צו פרידן מיט דעם כאַזאַרס | נישט צו פרידן מיט דעם כאַזאַרס פּלוצימדיגן | ||
אויף שוואונג צו מאַכט און רום. האָבן זיי | אויף שוואונג צו מאַכט און רום. האָבן זיי | ||
געשיקט דעלעגאַציעס מיט מתנות, געשאַנקן, | געשיקט דעלעגאַציעס מיט מתנות, געשאַנקן, | ||
און קלוגע לייט, זיי זאָלן | און קלוגע לייט, זיי זאָלן באַקערן די כאַזאַרן | ||
צו זייערע רעליגיעס. בולאָן האָט איין געלאַדן די איינס קלוגע לייט, און ער האָט | צו זייערע רעליגיעס. בולאָן האָט איין געלאַדן די איינס קלוגע לייט, און ער האָט | ||
אויס געהערט אַלעמענס אַרגומענטן, טענות | אויס געהערט אַלעמענס אַרגומענטן, טענות | ||
| שורה 216: | שורה 216: | ||
פון די אַנדערע צוויי רעליגיעס זיי בעטראַכטן אַלס די בעסטע. אַזוי ווי ביידע | פון די אַנדערע צוויי רעליגיעס זיי בעטראַכטן אַלס די בעסטע. אַזוי ווי ביידע | ||
האָבן צו געגיבן אַז די אידישע אמונה, | האָבן צו געגיבן אַז די אידישע אמונה, | ||
רעליגיע | רעליגיע שטייט העכער, האָט בולאַן איין | ||
געזען אַז די אידישע רעליגיע איז די אמת’ע. | געזען אַז די אידישע רעליגיע איז די אמת’ע. | ||
בולאַן האָט געלאָזט מל’ן אַלע זיינע באַדינערס, און ער האָט געשיקט נאָך אַן אידישן | בולאַן האָט געלאָזט מל’ן אַלע זיינע באַדינערס, און ער האָט געשיקט נאָך אַן אידישן | ||
| שורה 226: | שורה 226: | ||
ער האָט איין געלאַדן אידישע תלמידי | ער האָט איין געלאַדן אידישע תלמידי | ||
חכמים, געלערנטע צו באַזעצן זיך אין דעם | חכמים, געלערנטע צו באַזעצן זיך אין דעם | ||
לאַנד. ער האָט געגרינדעט שולן און | לאַנד. ער האָט געגרינדעט שולן און שולעס. זיי האָבן קאָדיפיצירט די געזעצן, דינים | ||
לויט וועלאַכע די כאַזאַרן האָבן געפירט זיך. | לויט וועלאַכע די כאַזאַרן האָבן געפירט זיך. | ||
מע האָט געלערנט מיט זיי | מע האָט געלערנט מיט זיי תנ"כ, מינה, | ||
גמרא. און זיי האָבן גענוצט דעם א, ב אַלס | גמרא. און זיי האָבן גענוצט דעם א, ב אַלס | ||
זייער שריפט. | זייער שריפט. | ||
רבי חסדאי הייבט אָן זיין קאָרעספּאָנדענץ | רבי חסדאי הייבט אָן זיין קאָרעספּאָנדענץ | ||
מיט | מיט א דאָפּעלטער אַקראָסטישער באַגריסונג | ||
וועלאַכע ענטהאַלט זיבן און דרייסיג שורות, | וועלאַכע ענטהאַלט זיבן און דרייסיג שורות, | ||
וועמענס איניציאַלן, ערשטע אותיות פון אויבן | וועמענס איניציאַלן, ערשטע אותיות פון אויבן | ||
אַראָפּ מאַכן, לייענען זיך : אני חסדאי בר | אַראָפּ מאַכן, לייענען זיך : אני חסדאי בר | ||
יצחק בר עזרא בר שפּרוט מנחם בן סרוק{{הערה| | יצחק בר עזרא בר שפּרוט מנחם בן סרוק{{הערה|פארגלייכט מיט דעם בריוו אין ספר הכוזרי}}. | ||
אין זיינע בריוו | אין זיינע בריוו דערציילט ער אויך די | ||
שוועריקייטן, וועלאַכע ער האָט אין שיקן זיי. | |||
די קאָרעספּאָנדענץ | די קאָרעספּאָנדענץ דערציילט נישט בלויז | ||
די געשיכטע פון די כאַזאַרנס אָן נעמען דעם | די געשיכטע פון די כאַזאַרנס אָן נעמען דעם | ||
אידישן גלויבן. נאָר זי אינפאָרמירט אויך וועגן | אידישן גלויבן. נאָר זי אינפאָרמירט אויך וועגן | ||
זייער אורשפּרונג, זייער געאָגראַפישע פּאָזיציע, זייער באַציאונג צו די | זייער אורשפּרונג, זייער געאָגראַפישע פּאָזיציע, זייער באַציאונג צו די שכנות’דיגע | ||
שטאַמען, און זייער דיפּלאָמאַטישע באַציאונגען | שטאַמען, און זייער דיפּלאָמאַטישע באַציאונגען | ||
צו די | צו די הערשנדיגע מאַכטן אין יענער צייט. | ||
אַקרישעס אָנדעקונג, די איינציקע אידישע | אַקרישעס אָנדעקונג, די איינציקע אידישע | ||
| שורה 253: | שורה 252: | ||
כאַזאַרן, איז ערשינען צו דעם ערשטן מאָל | כאַזאַרן, איז ערשינען צו דעם ערשטן מאָל | ||
אין קאָנסטאַנטינאָפּל אַרום דעם יאָר 1577 | אין קאָנסטאַנטינאָפּל אַרום דעם יאָר 1577 | ||
אין | אין "קול מבשר". סע איז געוואָרן איבער | ||
געדרוקט אַלס | געדרוקט אַלס "פּראָלאָג" צו דעם "כוזרי". | ||
אַ נייע אויסגאַבע פון דעם כאַזאַרנס קעניגס | אַ נייע אויסגאַבע פון דעם כאַזאַרנס קעניגס | ||
| שורה 260: | שורה 259: | ||
אַ בעסערע באַשרייבונג פון דעם לאַנדס געאָ־ | אַ בעסערע באַשרייבונג פון דעם לאַנדס געאָ־ | ||
גראַפיע, איז ערשינען פון דר. א. האַרקאַווי | גראַפיע, איז ערשינען פון דר. א. האַרקאַווי | ||
אין דער צייט שריפט | אין דער צייט שריפט "מאסף נדחים", נומער | ||
ח, פון | ח, פון א מאַנוסקריפּט וועלאַכן פירקאָוויץ | ||
האָט געבראַכט פון עגיפּטן, מצרים. | האָט געבראַכט פון עגיפּטן, מצרים. | ||
אַזוי ווי די היסטאָרישע קוועלעס וועגן | אַזוי ווי די היסטאָרישע קוועלעס וועגן | ||
די כאַזאַרן | די כאַזאַרן זענען זייער ווייניג, און די קאָרעספּאָנדענץ צווישן רבי חסדאי און דעם | ||
קעניג איז דער איינציקער מקור, קוועלע, | קעניג איז דער איינציקער מקור, קוועלע, | ||
אויף וועלאַכן אונזער אינפאָרמאַציע וועגן דער | אויף וועלאַכן אונזער אינפאָרמאַציע וועגן דער | ||
| שורה 271: | שורה 270: | ||
פילע פאַך געלערנטע ווי גאָלדענטאַל (1848), | פילע פאַך געלערנטע ווי גאָלדענטאַל (1848), | ||
דאָבריאַקאָוו (1865), און אַפילו דער היסטאָריקער אילאָוואַיסקי (1876), פאַרפירט דורך | דאָבריאַקאָוו (1865), און אַפילו דער היסטאָריקער אילאָוואַיסקי (1876), פאַרפירט דורך | ||
פריערדיגע מיינונגען, באַצויגן זיך סקעפּטיש | |||
צו די בריוו־דאָקומענטן. | צו די בריוו־דאָקומענטן. | ||
באַסנאַג דרוקט די בריוו אין זיין | באַסנאַג דרוקט די בריוו אין זיין "געשיכטע | ||
פון די | פון די אידן" (1707), און ער דערקלערט אַלס | ||
פּוסטע פאַנטאַזיע נישט בלויז דאָס כאַזאַרן | פּוסטע פאַנטאַזיע נישט בלויז דאָס כאַזאַרן | ||
קעניגרייך, נאָר אַפילו אויך די גאַנצע עקזיסטענץ פון דעם כאַזאַרן פאָלק. ער האַלט די | קעניגרייך, נאָר אַפילו אויך די גאַנצע עקזיסטענץ פון דעם כאַזאַרן פאָלק. ער האַלט די | ||
גאַנצע אַנגעלעגנהייט פאַר אַן ערפינדונג פון | גאַנצע אַנגעלעגנהייט פאַר אַן ערפינדונג פון | ||
אידישער פּוסטער, באַרימערישער פאַנטאַזיע. | אידישער פּוסטער, באַרימערישער פאַנטאַזיע. | ||
און ביז דעם יאָר 1911 | און ביז דעם יאָר 1911 זענען די בריוו | ||
טאַקע געווען דער איינציקער מקור, קוועלע. | טאַקע געווען דער איינציקער מקור, קוועלע. | ||
אין דעם יאָר 1911 האָט דר. ש. ז. שעכטער | אין דעם יאָר 1911 האָט דר. ש. ז. שעכטער | ||
געפונען אין דער גניזה פון מצרים | געפונען אין דער גניזה פון מצרים א פראַגמענט אין וועלאַכן סע רעד זיך וועגן די | ||
כאַזאַרן, און ער ענטהאַלט נייע אינפאָרמאַציע | כאַזאַרן, און ער ענטהאַלט נייע אינפאָרמאַציע | ||
וועגן זיי. | וועגן זיי. | ||
דער דאָזיקער פראַגמענט איז ערשינען אין | דער דאָזיקער פראַגמענט איז ערשינען אין | ||
דעם פערטל יאָריקן זשורנאַל | דעם פערטל יאָריקן זשורנאַל "דזשואיש קוואָטערלי רעוויו" אין פילאַדעלפיע. דער מאַנוסקריפּט, כתב יד, האָט נישט דעם אָנהייב, און | ||
נישט דעם סוף. ער | נישט דעם סוף. ער באַשטייט פון בלויז צוויי | ||
מיטלסדיגע זייטן. אויך דער דאָזיקער דאָקו־ | |||
מענט איז געשריבן אין דער פאָרמע פון אַ | מענט איז געשריבן אין דער פאָרמע פון אַ | ||
בריוו. ווייל ער ענטהאַלט די פראַזע : | בריוו. ווייל ער ענטהאַלט די פראַזע : "הנני | ||
מודיע | מודיע לאדוני", איך לאָז וויסן מיין האַר . . . | ||
ער איז געשריבן אין לייענבאַרער האַנט | ער איז געשריבן אין לייענבאַרער האַנט | ||
שריפט, און אין קוואַדראַטנע אותיות. | שריפט, און אין קוואַדראַטנע אותיות. | ||
| שורה 301: | שורה 300: | ||
קוואַדראַטנער שריפט, איז מען גענייגט צו | קוואַדראַטנער שריפט, איז מען גענייגט צו | ||
האַלטן אַז ער אי געואָרן געשריבן אַרום דעם | האַלטן אַז ער אי געואָרן געשריבן אַרום דעם | ||
צוועלפטן יאָר הונדערט. ווייל פאַר דעם דאָזיקן פּעריאָד האָט נישט עקזיסטירט | צוועלפטן יאָר הונדערט. ווייל פאַר דעם דאָזיקן פּעריאָד האָט נישט עקזיסטירט א קוואַדראַט שריפט. און נאָך דעם דרייצנטן יאָר | ||
הונדערט, האָט מע גענוצט קוואַדראַט שריפט | הונדערט, האָט מע גענוצט קוואַדראַט שריפט | ||
בלויז פאַר שרייבן ספרי תורה. | בלויז פאַר שרייבן ספרי תורה. | ||
| שורה 309: | שורה 308: | ||
דאָקומענט. ער ענטהאַלט קלאָרע ענטפערס | דאָקומענט. ער ענטהאַלט קלאָרע ענטפערס | ||
אויף די פראַגעס וועגן רבי חסדאי’ן. די | אויף די פראַגעס וועגן רבי חסדאי’ן. די | ||
נעמען פון די פעלקער | נעמען פון די פעלקער זענען אַראַנזשירט | ||
און אָן געגעבן ריכטיק. און ער גיט | און אָן געגעבן ריכטיק. און ער גיט א קלאָרע | ||
באַשרייבונג וועגן די כאַזאַרנס אָן נעמען דעם | באַשרייבונג וועגן די כאַזאַרנס אָן נעמען דעם | ||
אידישן גלויבן. | אידישן גלויבן. | ||
https://www.google.com/books/edition/The_Jewish_Forum/38WBY8vBk7kC?hl=en&gbpv=1&pg=PA186&printsec=frontcover | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
[[he:ממלכת הכוזרים]] | [[he:ממלכת הכוזרים]] | ||