אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אקדמות"

דער פארצייטישער מנהג איז געווען איבעראל צו זאגן דעם פיוט נאכ'ן ערשטן פסוק "בחודש השלישי", ווי עס ווערט פארצייכנט אין די פריערדיגע ספרים פון מנהגי אשכנז. דאס שטאמט פון דעם וואס דער תורגמן פלעגט זאגן רשות איידער'ן אנהייבן די תרגום פונעם ערשטן פסוק. שפעטער, ווען דער תרגום איז פארגעסן געווארן, איז געווארן אומפארשטענדליך פארוואס מ'איז מפסיק אינמיטן ליינען. [[רבי אפרים הכהן]] פון ווילנא איז אנגעפרעגט געווארן איבער דעם מנהג פון די אשכנז'ישע קהילה אין [[ווענעציע]] וועלכע האבן זיך אזוי געפירט, און די ארטיגע ספרד'ישע אידן, וועלכע זענען דער רוב, האבן גע'טענה'ט אז ס'איז נישט אויסגעהאלטן צו מאכן א הפסק אינמיטן קריאת התורה. אין זיין ספר שער אפרים איז ער מבאר אז דער מנהג איז א פארצייטישער און מען קען נישט מפקפק זיין דערויף, און אז איינמאל מען ליינט שוין דעם ערשטן פסוק איז עס מער נישט קיין הפסק. אויך מאכט ער קלאר, אז די ספרדים קענען זיך נישט מישן אין די מנהגים פון די אשכנזים זיי מבטל צו זיין{{הערה|רבי אפרים הכהן מווילנא, {{אוצר|שער אפרים/י|שער אפרים, סי' י}}}}. אויך דער [[מגן אברהם]] ברענגט אראפ דעם מנהג פון זאגן אקדמות נאכ'ן ערשטן פסוק און ברענגט נישט אויף קיין חשש דערביי{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|קמו|א|מפרש=מגן אברהם}}, זע {{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|ב|מפרש=חתם סופר}}}}.

דער [[שו"ת פנים מאירות]] ברענגט, אז ס'איז געווען א רב וואס האט דאס געוואלט איינפירן ווי דעם ט"ז, און דער קהל האט אים נישט געלאזט. און ער פירט אויס, אז וויבאלד אקדמות איז גאר א גרויסער שבח וואס מען האט מקבל געווען פון די פריערדיגע דורות, און מען האט זיך אלעמאל געפירט צו מפסיק זיין אינמיטן קריאת התורה, קענען מיר נישט זיין קלוגער פון די פריערדיגע צו זאגן אז זיי האבן נישט גוט געטון און מבטל זיין דעם מנהג, ומנהג ישראל תורה היא{{הערה|פנים מאירות, [https://tashma.jewishoffice.co.il/books/learn/18073/שו%22ת_פנים_מאירות/ג/לא ח"ג סימן לא]}}.

דער פיוט אקדמות איז אלע יארן באטראכט געווארן מיט גרויס חביבות, און ווערט געזאגט מיט גרויס ליבשאפט. טייל דרוקן זיך אויס אז דאס איז "דאס מערסט באוואוסטער און באליבטער פיוט"{{הערה| Rabbi Avi Gold, The Complete Artscroll Machzor, Shavuos, New York 1991, p. 28}}.

אין חוות יאיר שטייט "דער פיוט פון ר׳ מאיר בעל הש"ץ איז פונקט אזוי גרויס ווי די פיוטים פון ר' אליעזר הקליר וחביריו, וואס איז געזאגט געווארן מיט רוח הקודש אין עס איז באהאלטען דערין סודות נוראים{{הערה|ילקוט הגרשוני, שו"ת שבות יעקב ח״א סי' י״ז}}.

==ניגון==

[[טעקע:אקדמות.png|קליין|נאטן פון אקדמות דורך מאיר שמעון גשורי]]

אין געוויסע קהילות זינגט מען ביי ברכת כהנים שבועות מיט די ניגון פון אקדמות<ref name=":0" />.

אין געציילטע קהילות זינגט מען אנדערע ניגונים. אין [[מאדזשיץ (חסידות)|מאדזשיץ]] זינגט מען עס אויף א ניגון פארפאסט דורך [[רבי ישראל טויב|דער 'דברי ישראל']]{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://new.machon-modzitz.co.il/songs/ניגון-אופרה-אקדמות/|שרייבער=ר' בנציון שענקער|קעפל=ניגון אופרה אקדמות, מוזשיץ}}}}; און אין געוויסע קהילות, צווישן זיי, אין [[ראדאמסק (חסידות)|ראדאמסק]] און [[גור (חסידות)|גור]], שאפט מען יעדן יאר א נייעם ניגון פאר אקדמות.

ביי די ספרד'ישע, ווי אויך אין חב"ד, זאגט מען נישט קיין אקדמות{{הערה|ספר המנהגים, לוח היום יום, עמ' נט}}.

אין געוויסע פלעצער האט דער רבי געזאגט א דרשה איידער אקדמות{{הערה|צווישן זיי, אין [[מונקאטש (חסידות)|מונקאטש]]}}.

==מעשה בעל אקדמות==

[[טעקע:געשיכטע.png|קליין|מעשה פון בעל אקדמות, פיררא תנ"ד]]

===געשיכטע===

פאלגנד איז א קורצע ווערסיע פון די מעשה, באזירט אויפ'ן דרוק פון פירט תנ"ד און כתבי יד פון יענער צייט{{הערה|זע [[#ריווקינד|ריווקינד]]}}:

<blockquote>עס זענען געווען מכשפים וועלכע האבן פארמאגט א "גליק ראד" דורך וועלכער דער טייוול האט זיי אויסגעלערנט "צויבער", און דער גליק ראד איז צעבראכן געווארן דורך א איד. איינע פון די מכשפים, א מאנאך, האט אלס נקמה גע'הרג'עט פיל אידן דורך כישוף. נאך וואס די אידן האבן זיך באקלאגט פארן קייזער, האט ער באשטימט אן עפנטליכער פארמעסט צווישן די אידישע חכמים מיט'ן גלח. נאכ'ן פארמערן תשובה, תפילה, און צדקה, האט דער "בעל החלומות" אנטפלעקט פאר די חכמים אין חלום אז דער וואס איז פאסיג זיך צו פארמעסטן מיט דעם גלח איז איינער פון די עשרת השבטים וואס געפונען זיך הינטער'ן סמבטיון.

מ'האט אויסגעוועלט רבי מאיר ש"ץ צו גיין צו די עשרת השבטים, לצורך פיקוח נפש איז ער אריבער דעם סמבטיון אום שבת – ווען עס רוט, און איז שוין דארט פארבליבן. די עשרת השבטים האבן געשיקט זיך צו פארמעסטן מיטן גלח א קליינטשיגער שוואכער אידל, ר' דן. דער אידל האט זיך טאקע ארויסגעשטעלט קעגן דעם גלח, און ער האט באוויזן זיך צו שטארקן אויף זיין כישוף. מיט כוחות הקדושה האט ער דעם גלח פארברענט און צעמאלן, און זיין אש איז געפלויגן צום מדבר. און אזוי ארום זענען די אידן געראטעוועט געווארן.

דער ערשטער געדרוקטער פארמאט פון די געשיכטע וואס מען וויסט, איז א העפט "מגילת רבי מאיר" וואס איז געדרוקט געווארן אין קרעמאָנא, איטאליע, ארום יאר ה'ש"כ{{הערה|{{היברובוקס|פרידבערג|בית עקד ספרים|37114|page=309|קעפל=אות מ, נומער 2927}}}}. א קאפיע דערפון איז נישט באקאנט צו עקזיסטירן היינט, אבער עס ווערט דערמאנט אין די ליסטעס פונעם איטאליענישן צענזור{{הערה|{{אוצר החכמה|2=ספר זכרון לאריה ליאונה קארפי|3=612880|page=120}}}}.

אויך ווערט די מעשה דערמאנט בקיצור דורך איינע פון די איטאליענישע גדולים פון יענער צייט, רבי אברהם יגל (-ה'שפ"ג), אין זיין ספר "באר שבע" אין כתב יד: "ביי די אשכנז'ישע קהילות געפונט זיך א "מגילה" וואס טייל פירן זיך עס צו דערמאנען אין שבועות, איבער א נס וואס האט פאסירט צו די אידן אין אשכנז"</nowiki>{{הערה|{{היברובוקס|2=קבץ על יד - שנה ד|3=43924|page=39|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרמ"ח|מו"ל=חברת מקיצי נרדמים}}}}{{הערה|ער שרייבט נישט אז עס האט א שייכות מיט'ן פיוט אקדמות, ער דערמאנט אבער אז מען פלעגט ליינען די מגילה אום שבועות}}.

שפעטער איז עס געדרוקט געווארן אין לעמבערג, אין א קונטרס אויף אידיש מיטן נאמען "מעשה גבורת ה'". אויפן שער בלאט ווערט נישט אנגעגעבן קיין יאר (געשאצט אויף סוף ת"ק - אנהויב ת"ר), און שטייט אז ס'איז איבערגעזעצט פון לשה"ק. אויך איז געדרוקט געווארן אין לעמבערג אין יאר ה'תרע"ו דער ספר "מעשה גבורת ד'", וואס שילדערט די מעשה אויף לשון הקודש{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מעשה גבורות ד'|3=146858}}}}, ער שרייבט אינעם אריינפיר אז ער האט עס געפונען אין אן זעלטענעם אלטן ספר אויף אידיש, און ער איז דאס מעתיק אויף לשה"ק. ביים ענדע איז ער מדייק אז פון דעם ווערסיע וואס ער איז מעתיק, זעט אויס אז דער פיוט פלעגט געזאגט ווערן פון פריער ביי די עשרת השבטים אום יו"ט שבועות, און בלויז די צווייטע חלק, אין וואס עס איז אנגעצייכנט די נאמען פון רבי מאיר ש"ץ, דאס איז שפעטער צוגעלייגט געווארן.

דער [[רבי אליה שפירא|אליה רבה]] ברענגט עס אלס הסבר צום מנהג צו זאגן נאכן ערשטן פסוק: "עס איז געפונען געווארן געדרוקט אין לשון אשכנז, אור אלט, א לאנגע מעשה איבער וואס מען האט מתקן געווען אקדמות, און עס פירט אויס אז וויבאלד די מעשה איז געווען אין מדבר, האט מען עס מתקן געזאגט צו זאגן נאך במדבר סיני, א זכר לנס"{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|מפרש=אליה רבה|סק=ה|אן=חלק}}}}. דער 'אור אלטער' דרוק וואס דער אליה רבה דערמאנט איז ווארשיינליך די קונטרס'ל "מגילת רבי מאיר"', געדרוקט אין קרעמאָנא.

פארהאן וואס זענען מפקפק אויף די קראנטקייט פון די געשיכטעס, און אין די דעטאלן דערפון. אין די מחזורים איז געדרוקט אינעם אריינפיר צום פיוט אקדמות: "וקלא דלא פסיק כי רב מעשהו מבא המחבר לכך, אם קבלה היא נקבל. אמנם אין ראיה ומופת ע״ז ואין משגיחין בבת קול, אמרתי איני יודע, והנחתיו"{{הערה|זע מחזור פון רבי וואלף היידנהיים {{היברובוקס|2=קרובות - מחזור לחג השבועות|3=43202|page=143}} אין מחזור מטה לוי {{היברובוקס|2=מחזור קרבן אהרן לשבועות|3=43480|page=138}}}}.