בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
רעפערענצן
(←די פארשידענע תקופות: פארראכטן פּאראמעטער) |
(רעפערענצן) |
||
| שורה 2: | שורה 2: | ||
די '''פיר תקופות''' זענען די פיר צייטן אין יאר ווען די זון קומט אן צו איינעם פון אירע ווענדפונקטן. דאס איז שטארק נוגע פאר די חשבונות פונעם [[אידישער לוח|אידישן לוח]] און דאס זאגן "ותן טל ומטר" און [[ברכת החמה]]. אין די צייטן ווען בית דין האט מעבר געווען יארן לויט א חשבון יעדן יאר, נישט דורך א באשטימטן לוח ווי מיר האבן היינט, האט די תקופה געשפילט די גרעסטע ראלע אינעם מעבר זיין דאס יאר. | די '''פיר תקופות''' זענען די פיר צייטן אין יאר ווען די זון קומט אן צו איינעם פון אירע ווענדפונקטן. דאס איז שטארק נוגע פאר די חשבונות פונעם [[אידישער לוח|אידישן לוח]] און דאס זאגן "ותן טל ומטר" און [[ברכת החמה]]. אין די צייטן ווען בית דין האט מעבר געווען יארן לויט א חשבון יעדן יאר, נישט דורך א באשטימטן לוח ווי מיר האבן היינט, האט די תקופה געשפילט די גרעסטע ראלע אינעם מעבר זיין דאס יאר. | ||
אין גמרא און אין די ראשונים ווערן געברענגט פארשידענע חשבונות אויסצורעכענען ווען די תקופה קומט אויס. באקאנט זענען [[תקופת שמואל]] און [[תקופת רב אדא]], וועלכע זענען צוויי מהלכים איבער דער לענג פונעם טראָפּישן יאר און די תקופות. אין דעם מחלוקת איז אויך געוואנדן ווען מ'רעכנט די ערשטע תקופה. | אין גמרא און אין די ראשונים ווערן געברענגט פארשידענע חשבונות אויסצורעכענען ווען די תקופה קומט אויס. באקאנט זענען [[תקופת שמואל]] און [[תקופת רב אדא]], וועלכע זענען צוויי מהלכים איבער דער לענג פונעם טראָפּישן יאר און די תקופות. אין דעם מחלוקת איז אויך געוואנדן ווען מ'רעכנט די ערשטע תקופה. | ||
דער [[רמב"ם]] אין הלכות קידוש החודש, אינמיטן שילדערן די חשבונות הראיה, ערווענט אז לויט זיינע חשבונות קען מען אויסרעכענען די "אמת'ע תקופה" און פארשידענע מחברים האבן לויט דעם אויסגעארבעט די תקופת הרמב"ם. די אידישע חשבונות ווערן אפט פארגליכן צו וואס עס איז אנגענומען היינט ביי אסטראנאמער. | דער [[רמב"ם]] אין הלכות קידוש החודש, אינמיטן שילדערן די חשבונות הראיה, ערווענט אז לויט זיינע חשבונות קען מען אויסרעכענען די "אמת'ע תקופה" און פארשידענע מחברים האבן לויט דעם אויסגעארבעט די תקופת הרמב"ם. די אידישע חשבונות ווערן אפט פארגליכן צו וואס עס איז אנגענומען היינט ביי אסטראנאמער. | ||
| שורה 22: | שורה 22: | ||
== אין הלכה == | == אין הלכה == | ||
=== מעבר זיין דאס יאר === | === מעבר זיין דאס יאר === | ||
אין די צייטן ווען מ'פלעגט באשטימען אן [[עיבור יאר|עיבור-יאר]] לויט א פאקטישן חשבון, איידער מ'האט אוועקגעשטעלט דעם קביעות'דיגן חשבון אין יאר [[ד'קי"ט]], איז די תקופה געווען איינער פון די שטארקע פאקטארן ביים באשטימען אן עיבור יאר. דאס האט געארבעט אז בית דין האט אויסגערעכנט ווען תקופת ניסן גייט אויספאלן, און אויב האבן זיי געזען אז ס'וועט זיין פון ט"ז ניסן (דער צווייטער טאג פסח) און ווייטער, האבן זיי באשטימט מ'זאל צולייגן נאך א חודש אדר, צו מאכן די תקופה פריער<ref>רמב"ם קידוש החודש ד,ב. </ref>. לויט טייל ראשונים איז דער 19-יעריגער מחזור פון עיבור-יארן אויך געבויט לויט די תקופות{{הערה|שם=ראשונים|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער חמישי|ללא|עמוד=109}} בשם רבינו חסאן הדיין, און רבינו יצחק בן ברוך אלבאליה; {{היברובוקס|רבינו יצחק הישראלי|יסוד עולם|23867|מאמר ד', פרק ב'|עמוד=128}}}}. | אין די צייטן ווען מ'פלעגט באשטימען אן [[עיבור יאר|עיבור-יאר]] לויט א פאקטישן חשבון, איידער מ'האט אוועקגעשטעלט דעם קביעות'דיגן חשבון אין יאר [[ד'קי"ט]], איז די תקופה געווען איינער פון די שטארקע פאקטארן ביים באשטימען אן עיבור יאר. דאס האט געארבעט אז בית דין האט אויסגערעכנט ווען תקופת ניסן גייט אויספאלן, און אויב האבן זיי געזען אז ס'וועט זיין פון ט"ז ניסן (דער צווייטער טאג פסח) און ווייטער, האבן זיי באשטימט מ'זאל צולייגן נאך א חודש אדר, צו מאכן די תקופה פריער<ref>רמב"ם קידוש החודש ד,ב. </ref>. לויט טייל ראשונים איז דער 19-יעריגער מחזור פון עיבור-יארן אויך געבויט לויט די תקופות{{הערה|שם=ראשונים|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער חמישי|ללא|עמוד=109}} בשם רבינו חסאן הדיין, און רבינו יצחק בן ברוך אלבאליה; {{היברובוקס|רבינו יצחק הישראלי|יסוד עולם|23867|מאמר ד', פרק ב'|עמוד=128}}}}. | ||
| שורה 29: | שורה 28: | ||
=== תענית גשמים === | === תענית גשמים === | ||
אין די צייטן פון חז"ל פלעגט מען גוזר תענית זיין אין ארץ ישראל אויב ס'איז געווען אן "עצירת גשמים". כאטש מ'האט נאר גוזר געווען א געוויסן סכום פון תעניתים, קען ווער ס'וויל צולייגן אן אייגענע תענית | אין די צייטן פון חז"ל פלעגט מען גוזר תענית זיין אין ארץ ישראל אויב ס'איז געווען אן "עצירת גשמים". כאטש מ'האט נאר גוזר געווען א געוויסן סכום פון תעניתים, קען ווער ס'וויל צולייגן אן אייגענע תענית ביז תקופת ניסן{{הערה|{{שוע|אורח חיים|תקעה|ז}}}}. | ||
=== ותן טל ומטר === | === ותן טל ומטר === | ||
אין חוץ לארץ הייבט מען אן זאגן "ותן טל ומטר" אינעם זעכציגסטן טאג נאך תקופת תשרי{{הערה|{{שוע|אורח חיים|קיז|א}}}}. דאס קומט אויס אין רוב יארן די נאכט פאר דעצעמבער 5, אבער אויב דער נאכפאלגנדער פעברואר פארמאגט 29 טעג איז עס די נאכט פאר דעצעמבער 6. | אין חוץ לארץ הייבט מען אן זאגן "ותן טל ומטר" אינעם זעכציגסטן טאג נאך תקופת תשרי{{הערה|{{שוע|אורח חיים|קיז|א}}}}. דאס קומט אויס אין רוב יארן די נאכט פאר דעצעמבער 5, אבער אויב דער נאכפאלגנדער פעברואר פארמאגט 29 טעג איז עס די נאכט פאר דעצעמבער 6. | ||
=== ברכת החמה === | === ברכת החמה === | ||
| שורה 41: | שורה 40: | ||
=== טרינקען וואסער === | === טרינקען וואסער === | ||
עס איז פארהאן אן אור-אלטער מנהג נישט צו טרינקען וואסער אין דער צייט פון דער תקופה | עס איז פארהאן אן אור-אלטער מנהג נישט צו טרינקען וואסער אין דער צייט פון דער תקופה<ref>רמ"א יו"ד קטז,ה.</ref>. | ||
=== אין אגדת חז"ל === | === אין אגדת חז"ל === | ||
פון [[חז"ל]] זעט אויס אז באלד פון [[ששת ימי בראשית]] איז דער גאנג פון דער זון געווען לויט די תקופות. אין [[פרקי דרבי אליעזר]]{{הערה|[[ | פון [[חז"ל]] זעט אויס אז באלד פון [[ששת ימי בראשית]] איז דער גאנג פון דער זון געווען לויט די תקופות. אין [[פרקי דרבי אליעזר]]{{הערה|[[ש:Pirkei_DeRabbi_Eliezer/8|פרק ח]]}} ווערט פארציילט אז באלד ווען דער אויבערשטער האט באשאפן די זון, האט ער איינגעארדנט די תקופות און איבערגעגעבן די חשבונות פאר אדם הראשון, ווי עס שטייט אין פסוק "זה ספר תולדות אדם"{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ה|א}}}}. אויך ברענגט די גמרא א [[ברייתא]] וואס דערציילט אז ווען [[אדם הראשון]] האט געזען אין די טעג פאר תקופת טבת ווי די טעג ווערן אלץ קירצער, האט ער געמיינט אז דאס איז א שטראף אויפן [[חטא עץ הדעת]], אז דער טאג גייט ווערן קלענער און קלענער ביז די וועלט ווען חרוב ווערן, און דעריבער האט ער געפאסט אכט טעג. נאך תקופת טבת, ווען ער האט געזען ווי די טעג הייבן ווידער אן גרעסער ווערן, האט ער פארשטאנען אז דאס איז דער שטייגער פון דער וועלט און ער האט דאן געמאכט אכט טעג א יום טוב. דעם קומענדיגן יאר האט ער געהאלטן אלע זעכצן טעג א יום טוב. שפעטער האבן די גוים קובע געווען אין די טעג חגאות פאר זייערע עבודה זרה'ס, די רוימישע "סטרנורא" און "קלנדא"{{הערה|{{בבלי|עבודה זרה|ח|א}}}}. | ||
ווידעראום אין טייל מפרשים אויפן פסוק "עוד כל ימי הארץ זרע וקציר וקר וחם וקיץ וחרף ויום ולילה לא ישבתו"{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב}}}}, ווערט ערקלערט אז ביזן [[מבול]] איז דער גאנג פון דער זון אלץ געווען העכער דער קו המשווה, אזויווי אין תקופת ניסן, און נאר נאכן מבול האט איר קרייז אוועקגענויגט פון דער קו המשווה וואס האט געברענגט צו פיר תקופות אין יאר{{הערה| | ווידעראום אין טייל מפרשים אויפן פסוק "עוד כל ימי הארץ זרע וקציר וקר וחם וקיץ וחרף ויום ולילה לא ישבתו"{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב}}}}, ווערט ערקלערט אז ביזן [[מבול]] איז דער גאנג פון דער זון אלץ געווען העכער דער קו המשווה, אזויווי אין תקופת ניסן, און נאר נאכן מבול האט איר קרייז אוועקגענויגט פון דער קו המשווה וואס האט געברענגט צו פיר תקופות אין יאר{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב|מפרש=ספורנו}}}}. א ראיה דערצו ווערט געברענגט פונעם מדרש{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|לד|יא}}}} אויף דעם פסוק וואס זאגט אז ביזן מבול איז אלעמאל געווען "א שיינער וועטער אזויווי אין תקופת ניסן"{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב|מלבי"ם}}; [https://library.alhatorah.org/?r1=R._S.R._Hirsch_Bereshit_8 רש"ר הירש] ביי alhatorah}} | ||
== די פארשידענע תקופות == | == די פארשידענע תקופות == | ||
| שורה 55: | שורה 54: | ||
די שיטה פונעם [[אמורא]] [[שמואל]] אנבאלאנגט דער לענג פון די פיר תקופות ווערט גערופן "תקופת שמואל". דאס אנהייבן זאגן "ותן טל ומטר" און די צייט פון מאכן ברכת החמה, ווענדן זיך ביידע אין תקופת שמואל{{הערה|{{שוע|אורח חיים|קיז|א}} און {{שוע|אורח חיים|רכט|ב|ללא=שם}}}}. די שיטה איז געבויט בעיקר אויף א מימרא פון שמואל אין מסכת עירובין{{הערה|{{בבלי|עירובין|נו|א}}}}, וואו עס קומט אויס אז א יאר איז 365 טעג און 6 שעה, און יעדע פון די פיר תקופות איז 91 טעג און 7.5 שעה. | די שיטה פונעם [[אמורא]] [[שמואל]] אנבאלאנגט דער לענג פון די פיר תקופות ווערט גערופן "תקופת שמואל". דאס אנהייבן זאגן "ותן טל ומטר" און די צייט פון מאכן ברכת החמה, ווענדן זיך ביידע אין תקופת שמואל{{הערה|{{שוע|אורח חיים|קיז|א}} און {{שוע|אורח חיים|רכט|ב|ללא=שם}}}}. די שיטה איז געבויט בעיקר אויף א מימרא פון שמואל אין מסכת עירובין{{הערה|{{בבלי|עירובין|נו|א}}}}, וואו עס קומט אויס אז א יאר איז 365 טעג און 6 שעה, און יעדע פון די פיר תקופות איז 91 טעג און 7.5 שעה. | ||
די שיטה איז בעצם אומפינקטליך, ווייל עס איז בעיקר געמאכט פאר דעם המון עם וואס קען נישט דערהייבן שווערע חשבונות, און די [[סנהדרין]] האבן געהאט | די שיטה איז בעצם אומפינקטליך, ווייל עס איז בעיקר געמאכט פאר דעם המון עם וואס קען נישט דערהייבן שווערע חשבונות, און די [[סנהדרין]] האבן געהאט די "תקופת רב אדא", וואס איז יא פינקטליך, וועלכן מ'האט נישט ארויסגעגעבן פארן ברייטן המון<ref>ספר העיבור לראב"ח ג,ה.</ref>. | ||
דער חשבון אויסצורעכענען ווען א געוויסע תקופה וועט אויסקומען לויט תקופת שמואל, ווערט געברענגט אין די ראשונים{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער שלישי|עמוד=97}}; {{רמב"ם|קידוש החודש|ט|ד}}; {{היברובוקס|אבן עזרא|ספר העבור|21162|ליק, תרל"ד, דף ב' עמוד ב'|עמוד=19}}}}. די שיטה נעמט אן אז די ערשטע תקופת ניסן פונעם וועלט באשאף איז געווען מיטוואך אנהייב מעת לעת, דאס מיינט דינסטאג נאכט 6:00, און דער מולד פון חודש ניסן איז געווען 7 טעג, 9 שעה און 642 חלקים שפעטער, ד"ה מיטוואך פארטאגס{{הערה|ברייתא דסוד העיבור אין '''מסכת כותים''' עם פירוש מצרף ומטהר להגר"ח קניבסקי, בני ברק תשכ"ה; {{רמב"ם|יסודי התורה|ט|ג}}}}. פארשידענע הסברים זענען געזאגט געווארן דערויף{{הערה|[[סמ"ג]], [[ | דער חשבון אויסצורעכענען ווען א געוויסע תקופה וועט אויסקומען לויט תקופת שמואל, ווערט געברענגט אין די ראשונים{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער שלישי|עמוד=97}}; {{רמב"ם|קידוש החודש|ט|ד}}; {{היברובוקס|אבן עזרא|ספר העבור|21162|ליק, תרל"ד, דף ב' עמוד ב'|עמוד=19}}}}. די שיטה נעמט אן אז די ערשטע תקופת ניסן פונעם וועלט באשאף איז געווען מיטוואך אנהייב מעת לעת, דאס מיינט דינסטאג נאכט 6:00, און דער מולד פון חודש ניסן איז געווען 7 טעג, 9 שעה און 642 חלקים שפעטער, ד"ה מיטוואך פארטאגס{{הערה|ברייתא דסוד העיבור אין '''מסכת כותים''' עם פירוש מצרף ומטהר להגר"ח קניבסקי, בני ברק תשכ"ה; {{רמב"ם|יסודי התורה|ט|ג}}}}. פארשידענע הסברים זענען געזאגט געווארן דערויף{{הערה|[[סמ"ג]], [[ש:Sefer_Mitzvot_Gadol,_Positive_Commandments/47|עשה, מ"ז]]; {{היברובוקס|רבינו יצחק הישראלי|יסוד עולם|23867|מאמר ד', פרק י"ד|ללא|עמוד=162}}; {{היברובוקס|רבי אברהם ישעיה קרליץ|חזון איש|14336| חלק אורח חיים, מועד, סימן קל"ח, אות א'|עמוד=458}}}} און טייל ראשונים האלטן אז די שיטה גייט נאר לויט דער דעה אז "בתשרי נברא העולם", ווען דער חילוק צווישן דער תקופה און מולד איז געווען קלענער{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|ח|א|מפרש=תוספות|ד"ה=לתקופות}}}}. | ||
זייענדיג אנגענומען אויך ביי אנדערע פעלקער, איז תקופת שמואל גלייך צום אסטראנאמישן באזיס פונעם יוליאנישן קאלענדאר, אזוי אז אין כמעט אלע יארן פאלן די תקופות אויס אין די זעלבע יוליאנער דאטומען. דאס ווערט געניצט דורך די פוסקים אלס א סימן ווען מען הייבט אן זאגן "ותן טל ומטר"{{הערה|{{ | זייענדיג אנגענומען אויך ביי אנדערע פעלקער, איז תקופת שמואל גלייך צום אסטראנאמישן באזיס פונעם יוליאנישן קאלענדאר, אזוי אז אין כמעט אלע יארן פאלן די תקופות אויס אין די זעלבע יוליאנער דאטומען. דאס ווערט געניצט דורך די פוסקים אלס א סימן ווען מען הייבט אן זאגן "ותן טל ומטר"{{הערה|{{טור|אורח חיים|קיז|מפרש=בית יוסף}} בשם דעם [[אבודרהם]] (ירושלים תשכ"ג זייט ק"י); שו"ת התשב"ץ [[S:שו"ת_רשב"ץ_(תשב"ץ)/חלק_ג/קכג|חלק ג', סימן קכ"ג]]}}. | ||
לויטן גרעגאריאנישן קאלענדאר טוישן זיך דאטומען יעדע 100 אדער 200 יאר. די יעצטיגע דאטומען זענען גילטיג פון 1901 ביז 2099 למספרם. דער סדר גייט אין א "מחזור קטן" פון פיר יאר, אנגעפאנגען פון שנת א'. דער לעצטער מחזור האט זיך אנגעהויבן ניסן תשפ"א און וועט זיך ענדיגן טבת תשפ"ו. | לויטן גרעגאריאנישן קאלענדאר טוישן זיך דאטומען יעדע 100 אדער 200 יאר. די יעצטיגע דאטומען זענען גילטיג פון 1901 ביז 2099 למספרם. דער סדר גייט אין א "מחזור קטן" פון פיר יאר, אנגעפאנגען פון שנת א'. דער לעצטער מחזור האט זיך אנגעהויבן ניסן תשפ"א און וועט זיך ענדיגן טבת תשפ"ו. | ||
| שורה 144: | שורה 143: | ||
[[קאַטעגאָריע:לוח]] | [[קאַטעגאָריע:לוח]] | ||
{{אבן הפינה ארטיקל}} | {{אבן הפינה ארטיקל}} | ||
[[he:ארבע התקופות]] | [[he:ארבע התקופות]] | ||