אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוסישע רעוואלוציע"

555 בייטן אראפגענומען ,  פֿאַר 2 יאָר
ק
אויסשטעל (האפנטליך התחלה)
ק (החלפת טקסט – "קאַטעגאָריע:דרעפטס" ב־"{{דרעפט}}")
ק (אויסשטעל (האפנטליך התחלה))
שורה 34: שורה 34:
}}
}}


די '''רוסישע רעוואלוציע''' איז געווען א סעריע פון פאליטישע און סאציאלע [[רעוואלוציע]]ס אין די [[רוסישע אימפעריע]] אין 1917. אין דער תקופה איז רוסלאנד'ס צארישע אויטאקראטיע צעפאלן, און א סאציאליסטישע רעגירונג האט ענדע איבערגענומען די מאכט נאך צוויי נאכאנאנדע רעוואלוציעס און א בלוטיגע ציווילע קריג. די רעוואלוציע האט געפירט צום גרינדונג פונעם [[סאוויעטן פארבאנד]], וואס האט אנגעהאלטן פון פון 1922 ביז 1991. <!-- די רוסישע רעוואלוציע קען אויך געזען ווערן ווי דער פאָרגייער פאר אנדערע אייראפעאישע רעוואלוציעס וואס זענען פארגעקומען נאכ'ן ערשטן קריג, ווי די [[דייטשע רעוואלוציע פון 1918–1919|דייטשע רעוואלוציע פון 1918]]. -->
די '''רוסישע רעוואלוציע''' איז געווען א סעריע פון פאליטישע און סאציאלע [[רעוואלוציע]]ס אין די [[רוסישע אימפעריע]] דורכאויס 1917. אין דער תקופה איז רוסלאנד'ס צארישע אויטאקראטיע צעפאלן, און א סאציאליסטישע רעגירונג האט ענדע איבערגענומען די מאכט נאך צוויי נאכאנאנדע רעוואלוציעס און א בלוטיגע ציווילע קריג. די רעוואלוציע האט געפירט צום גרינדונג פונעם [[סאוויעטן פארבאנד]], וואס האט אנגעהאלטן פון פון 1922 ביז 1991.  


די ערשטע רעוואלוציע, די [[פעברואר רעוואלוציע]], האט זיך אנגעהויבן אין מערץ 1917, אינמיטן די [[ערשטע וועלט קריג]], און איז געווען קאנצענטרירט אין די דאן-הויפשטאט פעטראגראד (היינט [[פעטערבורג]]). נאך שווערע מיליטערישע פארלוסטן ביים קריג, און שווערע עקאנאמישע און סאציאלע אומשטענדן אין לאנד האבן די [[רוסישע ארמיי]] און אלגעמיינע בירגער אנגעהויבן ווידערשפעניגן. [[צאר ניקאליי (דער צווייטער)|צאר ניקאליי]] האט אפגעטרעטן אונטער דרוק פון די מיליטערישע פירער און הויכראנגיגע באאמטע וועלכע זענען געווען איבערצייגט אז דאן וועלן די אומרוען זיך איינשטילן. נאך די ענדע פון די צארישע רעזשים, איז געשאפן געווארן די [[צייטווייליגע רוסישע רעגירונג]] אנגעפירט דורך די [[דומא]] (רוסישע פארלימענט).
די ערשטע - "[[פעברואר רעוואלוציע]]", האט זיך אנגעהויבן מערץ 1917, אינמיטן די [[ערשטע וועלט קריג]], קאנצענטרירט אין די דאן-הויפשטאט פעטראגראד (היינט [[פעטערבורג]]), צוליב שווערע מיליטערישע פארלוסטן ביים קריג, און שווערע עקאנאמישע און סאציאלע אומשטענדן. [[צאר ניקאליי (דער צווייטער)|צאר ניקאליי]] איז דאן געצוואונגען געווארן צו אפטרעטן. נאך די ענדע פון די צארישע רעזשים, איז געשאפן געווארן די [[צייטווייליגע רוסישע רעגירונג]] אנגעפירט דורך די [[דומא]] (רוסישע פארלימענט). צוליב די אנטוויקלונגען, האבן זיך פארמירט גרופעס און געמיינדעס צוזאמגעשטעלט פון סאלדאטן, די אינדוסטריאלע ארבעטער קלאס, און פויערן, גערופן "סאוויעטן". די סאוויעטן, כאטש פון אנפאנג אין שטיצע פון די צייטווייליגע רעגירונג, האבן זיך פאר'עקשנ'ט אויף פארשידענע פריווילעגיעס צו קענען באאיינפלוסן די רעגירונג און קאנטראלירן פארשידענע מיליצעס, און געווען אומצופרידן מיט די פירערשאפט. אין רעזולטאט האט זיך געשאפן א צושטאנד פון א "דאפלטער רעגירונג" ווען ביידע זייטן שלאגן זיך פאר מאכט, מיט אנגייענדע אומרוען ביים פאלק.


צוליב די אנטוויקלונגען, האבן זיך פארמירט גרופעס און געמיינדעס פון איינפאכע בירגער (גערופן [[סאוויעט (קאנסיל)|סאוויעטן]]). די סאוויעטן זענען געווען צוזאמגעשטעלט פון סאלדאטן, די אינדוסטריאלע ארבעטער קלאס, און פויערן. די סאוויעטן זענען פון אנפאנג געווען אין שטיצע פון די צייטווייליגע רעגירונג, אבער האבן זיך פאר'עקשנ'ט אויף פארשידענע פריווילעגיעס צו קענען באאיינפלוסן די רעגירונג און קאנטראלירן פארשידענע מיליצעס. ביי מערץ איז רוסלאנד געווען צעשפליטערט און אנגעפירט דורך א דאפלטע רעגירונג, ווען קיינער פון די זייטן פארטרויעט נישט די אנדערע. די צייטווייליגע רעגירונג האט אנגעהאלטן קאנטראל אין מיליטערישע און אויסערן אנגעלעגנהייטן, ווען די נעץ פון סאוויעטישע גרופעס דאמינירן דאמעסטיש.
די אומסטאבילע סיטואציע האט געגרייכט איר קלימאקס מיט די [[אקטאבער רעוואלוציע]], א באוואפנטע אויפשטאנד דורך די ארכי-לינקע [[באלשעוויקן|באלשעוויסיטישע פארטיי]], צוזאמגעשטעלט דורך ארבייטער און סאלדאטן אין פעטראגראד וואס האבן סוקסעספול איבערגעווארפן די צייטווייליגע רעגירונג, איבערנעמנדיג פולע קאנטראל. די באלשעוויקן האבן מיט ברייטע שטיצע ביי די סאוויעטן אלס די פירנדע פארטיי, אוועקגעשטעלט זייער רעגירונג "די רוסישע פעדעראלע סאציאליסטישע רעפובליק" ({{טערמין|RSFSR|Russian Soviet Federative Socialist Republic}}), די ערשטע סאציאליסטע שטאַט.


דורכאויס די כאאטישע צייט זענען פארגעקומען אפטע אומרוען, פראטעסטן און סטרייקס. אסאך סאציאליסטישע און לינקע ארגעניזאציעס זענען געווען פארמישט אין טעגליכע קריגערייען און קאנקורירט פאר איינפלוס אינערהאלב די צייטווייליגע רעגירונג און ביי די סאוויעטן. מערקווירדיגע פראקציעס רעכנט אריין די [[סאציאלע דעמאקראטיע|סאציאלע דעמאקראטן]], [[מענשעוויקן]], [[סאציאלע רעוואלוציענערן פארטיי|סאציאלע רעוואלוציענערן]] און [[אנארכיזם|אנארכיסטן]]. די גרופעס האבן קאנקורירט מיט די [[באלשעוויקן]] ("די מאַיאָריטעט"), א ראדיקאל-לינקע פארטיי געפירט דורך [[וולאדימיר לענין]], פאר פאליטישע מאכט און איינפלוס. אין אנהויב זענען די באלשעוויקן געווען א קליינע מינאריטעט גרופע, אבער א סעריע אנטוויקלונגען האבן געפירט צו זייער פאפולעריטעט, אריינגערעכנט זייער סלאגאן "שלום, לאנד און ברויט" וואס איז געווען א צוזאג צו ענדיגן דעם קריג מיט דייטשלאנד, גיבן די לאנד פאר די פויערן, און ענדיגן די הינגער געשאפן דורך דעם קריג. טראץ די ברייטע קענגנערשאפט אין לאנד קעגן דעם קריג, האט די צייטווייליגע רעגירונג באשלאסן צו אנהאלטן די שלאכטן, וואס האט נאר מער בארעכטיגט ביי די סאציאליסטישע פראקציעס און די באלשעוויקן צו פארויסגיין מיט זייער רעוואלוציע. די באלשעוויקן האבן געשאפן פארשידענע ארבעטער פאראמיליטערישע מיליצעס גערופן די [[רויטע גאַרד]], וועלכע זאלן האבן די מעגליכקייט צו רעוואלטירן.
דאס האט נאכגעפאלגט מיט א בלוטיגע [[רוסישע ציווילע קריג|ציווילע קריג]] דורך די "[[ווייסע ארמיי]]" פיינט פון די "רויטע" (באלשעוויקן), אין לאנד און פון אויסלאנד. דורכאויס דעם קריג האט די RSFSR ארויפגעצווינגען סאוויעטישע מאכט איבער די ניי-געגרינדעטע רעפובליקן פון געוועזענע רוסישע אימפעריע, און זיי פאראייניגט אונטער די [[סאוויעטן פארבאנד|פאראיין פון סאוויעטישע סאציאליסטישע רעפובליקן]] ({{טערמין|USSR|Union of Soviet Socialist Republics}}).


די אומסטאבילע סיטואציע אין רוסלאנד האט געגרייכט איר קלימאקס מיט די [[אקטאבער רעוואלוציע]], א באוואפנטע אויפשטאנד פון די באלשעוויקן דורך ארבייטער און סאלדאטן אין פעטראגראד וואס האבן סוקסעספול איבערגעווארפן די צייטווייליגע רעגירונג, איבערנעמנדיג פולע קאנטראל. די באלשעוויקן האבן שוין יעצט געהאט ברייטע שטיצע ביי די סאוויעטן אלץ די פירנדע פארטיי, און אוועקגעשטעלט זייער רעגירונג "די רוסישע פעדעראלע סאציאליסטישע רעפובליק" ({{טערמין|RSFSR|Russian Soviet Federative Socialist Republic}}). די RSFSR האט אנגעהויבן אוועקשטעלן אין די אמאליגע אימפעריע די ערשטע סאציאליסטע שטאַט. זיי האבן איינגעהאלטן זייער צוזאג צו ענדיגן די ערשטע וועלט קריג ווען די באלשעוויסטישע פארטיי פירער האבן אונטערגעשריבן די [[בריסק-ליטאווסק אפמאך]] מיט דייטשלאנד אין מערץ 1918.
היסטאריקער רעכענען די ענדע פון די ראוואלוציאנערע פעריאד צו זיין אום 1923 ווען די רוסישע ציווילע קריג האט זיך געענדיגט מיט די זיג פון די רויטע ארמיי קעגן די ווייסע ארמיי און די אנדערע קעגנערישע סאציאליסטישע פראקציעס. די זיגנדע באלשעוויסטישע פארטיי האט זיך פריש אוועקגעשטעלט אלץ די [[קאמוניסטישע פארטיי פון די סאוויעטישע פאראיין]] און געבליבן ביי די מאכט פאר איבער זעכציג יאר.


אסאך אין לאנד און אויסלאנד האבן זיך קעגנשטעלט די באלשעוויסטישע רעוואלוציע, און אלץ רעזולטאט האט אויסגעבראכן א בלוטיגע [[רוסישע ציווילע קריג|ציווילע קריג]] וואס האט געשטעלט די "רויטע" (באלשעוויקן), אין קריג קעגן אירע פיינט, אנגערופן קאלעקטיוו אלץ די [[ווייסע ארמיי]]. די ווייסע ארמיי איז באשטאנען פון: זעלבסשטענדיגקייט באוועגונגען, מאנארכיסטן, ליבעראלן און אנטי-באלשעוויסטישע סאציאליסטישע פארטייען. אין רעאקציע האט [[ליאן טראצקי]] אנגעהויבן צוזאמשטעלן די ארבעטער מיליצעס געטריי צו די באלשעוויקן אין פארמירט די [[רויטע ארמיי]]. אסאך וויכטיגע געשעענישן זענען טאקע פארגעקומען אין מאסקווע און פעטראגראד, אבער עס זענען אויך געווען שטארקע איבערקערענישן אין שטעט איבער דאס גאנצע לאנד, צווישן מינאריטעטן איבער די גאנצע אימפעריע אין דרויסנדיגע גענגנטן, וואו פויערן האבן גענומען די מאכט, און פארטיילט לאנד.
די רוסישע רעוואלוציע ווערט געזען ווי דער פאָרגייער פאר אנדערע אייראפעאישע רעוואלוציעס וואס זענען פארגעקומען נאכ'ן ערשטן קריג, ווי די [[דייטשע רעוואלוציע פון 1918–1919|דייטשע רעוואלוציע פון 1918]].
 
ווען די מלחמה האט זיך פארצויגן, האט די RSFSR אנגעהויבן ארויפצווינגען סאוויעטישע מאכט איבער די נייע געגרינדעטע זעלבסשטענדיגע רעפובליקן וואס האבן זיך אפגעטיילט פון די רוסישע אימפעריע. ערשט האבן זיי געצילט זייערע פרואוון אויף [[ארמעניע]], [[אזערבייזשאן]], [[בעלארוס]], [[גרוזיע]], און [[אוקריינע]]. די אחדות פון קריגסצייטן און דרויסנדיגע אינטערווענץ קעגן זיי, האט געטריבן די RSFSR צו פאראייניגן אלע לענדער אונטער איין פאָן און שאפן די [[סאוויעטן פארבאנד|פאראיין פון סאוויעטישע סאציאליסטישע רעפובליקן]] ({{טערמין|USSR|Union of Soviet Socialist Republics}}). היסטאריקער רעכענען די ענדע פון די ראוואלוציאנערע פעריאד צו זיין אום 1923 ווען די רוסישע ציווילע קריג האט זיך געענדיגט מיט די זיג פון די רויטע ארמיי קעגן די ווייסע ארמיי און די אנדערע קעגנערישע סאציאליסטישע פראקציעס. די זיגנדע באלשעוויסטישע פארטיי האט זיך פריש אוועקגעשטעלט אלץ די [[קאמוניסטישע פארטיי פון די סאוויעטישע פאראיין]] און געבליבן ביי די מאכט פאר איבער זעכציג יאר.


==הונטערגרונט==
==הונטערגרונט==
שורה 98: שורה 96:
[[טעקע:1917petrogradsoviet assembly.jpg|קליין|די פעטראגראד סאוויעטן אסעמבלי אין 1917]]
[[טעקע:1917petrogradsoviet assembly.jpg|קליין|די פעטראגראד סאוויעטן אסעמבלי אין 1917]]


דער דומא פארלימענט האט אוועקגעשטעלט די צייטווייליגע רעגירונג מיט'ן פלאן צו אפהאלטן וואַלן, און אנפירן דאס לאנד ביז א נייע רעגירונג ווערט ערוועלט. די מאכט פון די צייטווייליגע רעגירונג איז אינטערמינעוועט געווארן דורך די אוטאריטעט פון "די פעטרגארד סאוויעטן קאנסיל פון די ארבעטער'ס דעפוטאטן", א קערפערשאפט וואס האט זיך אהערגעשטעלט אלץ די פארטרעטער פון די ארבעטער און סאלדאטן. ארבעטער אויף סטרייק האבן זיך צוזאמגענומען און ערוועלט דעפוטאטן וואס זאלן זיי רעפרעזענטירן, און סאציאליסטישע אקטיוויסטן האבן ארגאנאזירט די אלע דעפוטאטן פון איבער פעטראגראד אין איין קאנסיל. די פעטראגראד סאוויעטן האבן זיך געטראפן אין די טאורייד פאלאץ, די זעלבע געביידע וואו דער נייער רעגירונג האט זיך אויפגעהאלטן{{הערה|Daniel Orlovsky, "Corporatism or democracy: the Russian Provisional Government of 1917." ''Soviet and Post-Soviet Review'' 24.1 (1997): 15-25.|כיוון=שמאל}}.
דער דומא פארלימענט האט אוועקגעשטעלט די צייטווייליגע רעגירונג מיט'ן פלאן צו אפהאלטן וואַלן, און אנפירן דאס לאנד ביז א נייע רעגירונג ווערט ערוועלט. די מאכט פון די צייטווייליגע רעגירונג איז אינטערמינעוועט געווארן דורך די אוטאריטעט פון "די פעטרגארד סאוויעטן קאנסיל פון די ארבעטער'ס דעפוטאטן", א קערפערשאפט וואס האט זיך אהערגעשטעלט אלץ די פארטרעטער פון די ארבעטער און סאלדאטן. ארבעטער אויף סטרייק האבן זיך צוזאמגענומען און ערוועלט דעפוטאטן וואס זאלן זיי רעפרעזענטירן, און סאציאליסטישע אקטיוויסטן האבן ארגאניזירט די אלע דעפוטאטן פון איבער פעטראגראד אין איין קאנסיל. די פעטראגראד סאוויעטן האבן זיך געטראפן אין די טאורייד פאלאץ, די זעלבע געביידע וואו דער נייער רעגירונג האט זיך אויפגעהאלטן{{הערה|Daniel Orlovsky, "Corporatism or democracy: the Russian Provisional Government of 1917." ''Soviet and Post-Soviet Review'' 24.1 (1997): 15-25.|כיוון=שמאל}}.


די פירער פון די פערטראגראד סאוויעטן האבן געהאלטן אז זיי רעפרעזענטירן געוויסע טיילן פון פאלק, אבער נישט דאס גאנצע פאפולאציע. זיי האבן אויך נישט געגלייבט אז די לאנד איז שוין רייף פאר סאציאליזם. זיי האבן אנגעקוקט זייער אויפגאבע באגרעניצט צו לייגן דרוק איינצופירן דעמאקראטישע רעפארמען אין רוסלאנד, אריינגערעכנט דאס ערזעצן די מאנארכיע מיט א רעפובליק, גאראנטירן ציווילע רעכטן, א דעמאקראטישע ארמיי און פאליציי, אפשטעלן רעליגיעזע און עטנישע דיסקרימינאציע, איינפירן וואלן, און אזוי ווייטער. זיי האבן געהאלטן אז אין די רעגירונג געביידע וועלן זיי די בעסטע קענען לייגן דרוק אויף די נייע רעגירונג, דינענדיג ווי א דעמאקראטישע לאבי{{הערה|N. N. Sukhanov, ''The Russian Revolution: A Personal Record'', ed. and trans. Joel Carmichael (Oxford, 1955; originally published in Russian in 1922), 101–108.|כיוון=שמאל}}.
די פירער פון די פערטראגראד סאוויעטן האבן אנערקענט אז זיי רעפרעזענטירן געוויסע טיילן פון פאלק, אבער נישט דאס גאנצע פאפולאציע. זיי האבן אויך נישט געגלייבט אז די לאנד איז שוין רייף פאר סאציאליזם. זיי האבן אנגעקוקט זייער אויפגאבע באגרעניצט צו לייגן דרוק איינצופירן דעמאקראטישע רעפארמען אין רוסלאנד, אריינגערעכנט דאס ערזעצן די מאנארכיע מיט א רעפובליק, גאראנטירן ציווילע רעכטן, א דעמאקראטישע ארמיי און פאליציי, אפשטעלן רעליגיעזע און עטנישע דיסקרימינאציע, איינפירן וואלן, און אזוי ווייטער. זיי האבן געהאלטן אז אין די רעגירונג געביידע וועלן זיי די בעסטע קענען לייגן דרוק אויף די נייע רעגירונג, דינענדיג ווי א דעמאקראטישע לאבי{{הערה|N. N. Sukhanov, ''The Russian Revolution: A Personal Record'', ed. and trans. Joel Carmichael (Oxford, 1955; originally published in Russian in 1922), 101–108.|כיוון=שמאל}}.


די באציאונגען צווישן די צוויי מאכטן איז געווען קאמפליצירט פון די אנהויב. די פארטרעטער פון דער צייטווייליגער רעגירונג זענען איינגעגאנגען צו נעמען אין באטראכט די שטעלונגען פון די דעפוטאטן פון די ארבעטער'ס סאוויעטן, אבער זיי האבן פרובירט צו אפהאלטן זייער מאכט פון שטערן די רעגירונג, און שאפן א דאפלטע מאכט. למעשה האט ממש דאס פאסירט, כאטש די "דאפלטע רעגירונג" איז נישט געווען די ציל פון די פירער פון די צוויי מאכטן, איז דאס געווען די רעזולטאט פון די פאליטישע צושטאנד אין די רוסישע גאס{{הערה|Tsuyoshi Hasegawa, ''The February Revolution, Petrograd, 1917: The End of the Tsarist Regime and the Birth of Dual Power'' (Brill, 2017).|כיוון=שמאל}}.
די באציאונגען צווישן די צוויי מאכטן איז געווען קאמפליצירט פון די אנהויב. די פארטרעטער פון דער צייטווייליגער רעגירונג זענען איינגעגאנגען צו נעמען אין באטראכט די שטעלונגען פון די דעפוטאטן פון די ארבעטער'ס סאוויעטן, אבער זיי האבן פרובירט צו אפהאלטן זייער מאכט פון שטערן די רעגירונג, און שאפן א דאפלטע מאכט. למעשה האט ממש דאס פאסירט, כאטש די "דאפלטע רעגירונג" איז נישט געווען די ציל פון די פירער פון די צוויי מאכטן, איז דאס געווען די רעזולטאט פון די פאליטישע צושטאנד אין די רוסישע גאס{{הערה|Tsuyoshi Hasegawa, ''The February Revolution, Petrograd, 1917: The End of the Tsarist Regime and the Birth of Dual Power'' (Brill, 2017).|כיוון=שמאל}}. שוין אין מערץ איז די צושטאנד געווען אז די צייטווייליגע רעגירונג האט אנגעהאלטן קאנטראל אין מיליטערישע און אויסערן אנגעלעגנהייטן, ווען די נעץ פון סאוויעטישע גרופעס דאמינירן דאמעסטיש.


א סעריע פאליטישע שטרייטן האבן אראפגעברענגט די פאפולעריטעט פון דער צייטווייליגער רעגירונג און די באציאונגען מיט די סאוויעטן וואס זענען געווארן א נאציאנאלע באוועגונג. די שוועריגקייטן מיט וואס די רעגירוננג האט זיך געדארפט פארמעסטן האט געברענגט אז די פשוט'ע בירגער, די פויערן און די סאלדאטן זאלן שפירן אז זיי האבן גארנישט פארדינט פון די רעוואלוציע. די רעגירונג האט אנגעהאלטן די קריג און געליטן שווערע פארלוסטן, די סאלדאטן זענען געווען אומצופירדן און דעמאראליזירט, און די שווערע עקאנאמישע נאכפאלגן און עסן-מאנגל האט אנגעהאלטן. דאס פאלק האט איז געווען שטארק אומצופרידן מיט די קריג און פארלאנגט אז רוסלאנד זאל זיך ארויסציען.
א סעריע פאליטישע שטרייטן האבן אראפגעברענגט די פאפולעריטעט פון דער צייטווייליגער רעגירונג און די באציאונגען מיט די סאוויעטן וואס זענען געווארן א נאציאנאלע באוועגונג. די שוועריגקייטן מיט וואס די רעגירוננג האט זיך געדארפט פארמעסטן האט געברענגט אז די פשוט'ע בירגער, די פויערן און די סאלדאטן זאלן שפירן אז זיי האבן גארנישט פארדינט פון די רעוואלוציע. די רעגירונג האט אנגעהאלטן די קריג און געליטן שווערע פארלוסטן, די סאלדאטן זענען געווען אומצופירדן און דעמאראליזירט, און די שווערע עקאנאמישע נאכפאלגן און עסן-מאנגל האט אנגעהאלטן. דאס פאלק האט איז געווען שטארק אומצופרידן מיט די קריג און פארלאנגט אז רוסלאנד זאל זיך ארויסציען.
דורכאויס די כאאטישע צייט זענען פארגעקומען אפטע אומרוען, פראטעסטן און סטרייקס. אסאך סאציאליסטישע און לינקע ארגעניזאציעס זענען געווען פארמישט אין טעגליכע קריגערייען און קאנקורירט פאר איינפלוס אינערהאלב די צייטווייליגע רעגירונג און ביי די סאוויעטן. מערקווירדיגע פראקציעס רעכנט אריין די [[סאציאלע דעמאקראטיע|סאציאלע דעמאקראטן]], [[מענשעוויקן]], [[סאציאלע רעוואלוציענערן פארטיי|סאציאלע רעוואלוציענערן]] און [[אנארכיזם|אנארכיסטן]]. די גרופעס האבן קאנקורירט מיט די [[באלשעוויקן]] ("די מאַיאָריטעט"), א ראדיקאל-לינקע פארטיי געפירט דורך [[וולאדימיר לענין]], פאר פאליטישע מאכט און איינפלוס. אין אנהויב זענען די באלשעוויקן געווען א קליינע מינאריטעט גרופע, אבער א סעריע אנטוויקלונגען האבן געפירט צו זייער פאפולעריטעט, אריינגערעכנט זייער סלאגאן "שלום, לאנד און ברויט" וואס איז געווען א צוזאג צו ענדיגן דעם קריג מיט דייטשלאנד, גיבן די לאנד פאר די פויערן, און ענדיגן די הינגער געשאפן דורך דעם קריג. טראץ די ברייטע קענגנערשאפט אין לאנד קעגן דעם קריג, האט די צייטווייליגע רעגירונג באשלאסן צו אנהאלטן די שלאכטן, וואס האט נאר מער בארעכטיגט ביי די סאציאליסטישע פראקציעס און די באלשעוויקן צו פארויסגיין מיט זייער רעוואלוציע. די באלשעוויקן האבן געשאפן פארשידענע ארבעטער פאראמיליטערישע מיליצעס גערופן די [[רויטע גאַרד]], וועלכע זאלן האבן די מעגליכקייט צו רעוואלטירן.


==אקטאבער רעוואלוציע==
==אקטאבער רעוואלוציע==
שורה 121: שורה 121:


די באלשעוויקן האבן באלד געשאפן א נייע קאנגרעס, "די רוסישע וויילער'ס אסעמבלי", און אנגעהויבן דורכפירן זייער קאמוניסטישע אגענדע אפשאפנדיג דאס בעלות איבער לאנד און פאבריקן און דאס איבערגעבן פאר "די מענטשן". די באלשעוויקן האבן פאררופן נאצאניאלע דעמאקראטישע וואלן פאר נאוועמבער 25, אבער כאטש זיי זענען געווען די וואס האבן איבערגעווארפן דער רעגירונג און געשאפן דעם אסעמבלי, האבן זיי פארלוירן די וואלן. אנשטאט ארבעטן מיט די געוואונענע פארטייען אין א קאאליציע האבן זיי גענצליך פארבאטן סיי וועלכע אפאזיציע פארטייען. דערמיט האט זיך אנגעהויבן די קאמוניסטישע דיקטאטורשאפט. צו נאכמער אוועקשטעלן די נייע רעגירונג, האבן די באלשעוויקן געשאפן די [[טשעקא]], א געהיים פאליציי וואס האט פונקציאנירט אלץ א רעוואלוציאנערע זיכערהייט סערוויס צו אויסרייסן, מארדן און באשטראפן די וועלכע זענען געווארן פאררעכנט אלץ "פיינט פון די מענטשן" אין אקציעס גערופן רויטע טעראר.
די באלשעוויקן האבן באלד געשאפן א נייע קאנגרעס, "די רוסישע וויילער'ס אסעמבלי", און אנגעהויבן דורכפירן זייער קאמוניסטישע אגענדע אפשאפנדיג דאס בעלות איבער לאנד און פאבריקן און דאס איבערגעבן פאר "די מענטשן". די באלשעוויקן האבן פאררופן נאצאניאלע דעמאקראטישע וואלן פאר נאוועמבער 25, אבער כאטש זיי זענען געווען די וואס האבן איבערגעווארפן דער רעגירונג און געשאפן דעם אסעמבלי, האבן זיי פארלוירן די וואלן. אנשטאט ארבעטן מיט די געוואונענע פארטייען אין א קאאליציע האבן זיי גענצליך פארבאטן סיי וועלכע אפאזיציע פארטייען. דערמיט האט זיך אנגעהויבן די קאמוניסטישע דיקטאטורשאפט. צו נאכמער אוועקשטעלן די נייע רעגירונג, האבן די באלשעוויקן געשאפן די [[טשעקא]], א געהיים פאליציי וואס האט פונקציאנירט אלץ א רעוואלוציאנערע זיכערהייט סערוויס צו אויסרייסן, מארדן און באשטראפן די וועלכע זענען געווארן פאררעכנט אלץ "פיינט פון די מענטשן" אין אקציעס גערופן רויטע טעראר.
די באלשעוויקן האבן איינגעהאלטן זייער צוזאג צו ענדיגן די ערשטע וועלט קריג ווען די באלשעוויסטישע פארטיי פירער האבן אונטערגעשריבן די [[בריסק-ליטאווסק אפמאך]] מיט דייטשלאנד אין מערץ 1918.


==רוסישע ציווילע קריג==
==רוסישע ציווילע קריג==
[[טעקע:IntervenciónInternacionalEnVladivostok--throughrussianre00willuoft.jpg|קליין|אמעריקאנער, בריטישע און יאפאנעזע טרופן מארשירן איבער וולאדיוואסטאק אין באוואפנטע שטיצע פאר די ווייסע ארמיי]]
[[טעקע:IntervenciónInternacionalEnVladivostok--throughrussianre00willuoft.jpg|קליין|אמעריקאנער, בריטישע און יאפאנעזע טרופן מארשירן איבער וולאדיוואסטאק אין באוואפנטע שטיצע פאר די ווייסע ארמיי]]
די רוסישע ציווילע קריג וואס האט אויסגעבראכן אנפאנג 1918, נישט לאנג נאך די אקטאבער רעוואלוציע, האט געברענגט מיליאנען טויטע און ליידנדע, אפגעזען זייער פאליטישע אנגעהערשאפט. די שלאכטן זענען פארגעקומען צווישן די רויטע ארמיי ("די רויטע"), צוזאמגעשטעלט דורך די באלשעוויקן וואס זענען נארוואס געקומען צו די מאכט, און זייערע קעגנער, די "ווייסע" ארמיי וואס איז געווען צוזאמגעשטעלט פון פון א קאאליציע פון שארף-רעכטע פארטייען ביז סאציאליסטישע רעוואליציאנערן וואס האבן זיך קעגנגעשטעלט די דראסטישע ענדערונגען וואס די באלשעוויקן האבן אויסגעפירט באלד ביים איבערנעמען די מאכט{{הערה|article "Civil War and military intervention in Russia 1918–20", Big Soviet Encyclopedia, third edition (30 volumes), 1969–78|כיוון=שמאל}}.
די רוסישע ציווילע קריג וואס האט אויסגעבראכן אנפאנג 1918, נישט לאנג נאך די אקטאבער רעוואלוציע, האט געברענגט מיליאנען טויטע און ליידנדע, אפגעזען זייער פאליטישע אנגעהערשאפט. די שלאכטן זענען פארגעקומען צווישן די רויטע ארמיי ("די רויטע"), צוזאמגעשטעלט דורך די באלשעוויקן וואס זענען נארוואס געקומען צו די מאכט, און זייערע קעגנער, די "ווייסע" ארמיי וואס איז געווען צוזאמגעשטעלט פון פון א קאאליציע פון שארף-רעכטע פארטייען ביז סאציאליסטישע רעוואליציאנערן וואס האבן זיך קעגנגעשטעלט די דראסטישע ענדערונגען וואס די באלשעוויקן האבן אויסגעפירט באלד ביים איבערנעמען די מאכט{{הערה|article "Civil War and military intervention in Russia 1918–20", Big Soviet Encyclopedia, third edition (30 volumes), 1969–78|כיוון=שמאל}}. אין רעאקציע האט [[ליאן טראצקי]] אנגעהויבן צוזאמשטעלן די ארבעטער מיליצעס געטריי צו די באלשעוויקן אין פארמירט די [[רויטע ארמיי]]. אסאך וויכטיגע געשעענישן זענען טאקע פארגעקומען אין מאסקווע און פעטראגראד, אבער עס זענען אויך געווען שטארקע איבערקערענישן אין שטעט איבער דאס גאנצע לאנד, צווישן מינאריטעטן איבער די גאנצע אימפעריע אין דרויסנדיגע גענגנטן, וואו פויערן האבן גענומען די מאכט, און פארטיילט לאנד.


די אקטאבער רעוואלוציע האט אריינגעווארפן די מערב וועלט רעגירונגען אין א פחד אז די סאיציאליסטישע אויפשטאנדן קענען זיך פארשפרייטן ווייטער, און דערפאר האט די ווייסע ארמיי באקומען שטיצע פון די [[פאראייניגטע קעניגרייך]], [[פראנקרייך]], [[די פאראייניגטע שטאטן]] און [[יאפאן]], בשעת די רויטע האבן גענאסן פון אינערליכע שטיצע, וואס האט זיך ארויסגעשטעלט צו זיין מער אפעקטיוו. כאטש די אליאירטע לענדער האבן געשיקט ערנסטע מיליטערישע הילף צו די שוואך צוזאמגעשטעלטע אנטי-באלשעוויקן קרעפטן, זענען זיי ענדע באזיגט געווארן{{הערה|Riasanovsky, Nichlas V.; Steinberg, Mark D. (2005). A History of Russia (7th ed.). Oxford University Press.|כיוון=שמאל}}.
די אקטאבער רעוואלוציע האט אריינגעווארפן די מערב וועלט רעגירונגען אין א פחד אז די סאיציאליסטישע אויפשטאנדן קענען זיך פארשפרייטן ווייטער, און דערפאר האט די ווייסע ארמיי באקומען שטיצע פון די [[פאראייניגטע קעניגרייך]], [[פראנקרייך]], [[די פאראייניגטע שטאטן]] און [[יאפאן]], בשעת די רויטע האבן גענאסן פון אינערליכע שטיצע, וואס האט זיך ארויסגעשטעלט צו זיין מער אפעקטיוו. כאטש די אליאירטע לענדער האבן געשיקט ערנסטע מיליטערישע הילף צו די שוואך צוזאמגעשטעלטע אנטי-באלשעוויקן קרעפטן, זענען זיי ענדע באזיגט געווארן{{הערה|Riasanovsky, Nichlas V.; Steinberg, Mark D. (2005). A History of Russia (7th ed.). Oxford University Press.|כיוון=שמאל}}.


די באלשעוויקן האבן ערשט געווינען די מאכט אין פעטראגראד, און זיך פארשפרייט פון דארט. זיי האבן עווענטועל דערגרייכט די מזרח סיבירשע ברעג אין [[וולאדיוואסטאק]], פיר יאר נאך די אנהויב פונעם קריג, א געווינס וואס ווערט געגלייבט צו האבן געענדיגט אלע ערנסטע מיליטערישע אקציעס אין לאנד. ווייניגער פון א יאר שפעטער איז די לעצטע געגענט קאנטראלירט דורך די ווייסע ארמיי, די [[איאנא-מעיסקי דיסטריקט]], צפון פון וולאדיוואסטאק, געווארן אויפגעגעבן נאך די קאפיטולאציע פון גענעראל [[אנאטאלי פעפעליאיעוו]] אין 1923.
די באלשעוויקן האבן ערשט געווינען די מאכט אין פעטראגראד, און זיך פארשפרייט פון דארט. זיי האבן עווענטועל דערגרייכט די מזרח סיבירשע ברעג אין [[וולאדיוואסטאק]], פיר יאר נאך די אנהויב פונעם קריג, א געווינס וואס ווערט געגלייבט צו האבן געענדיגט אלע ערנסטע מיליטערישע אקציעס אין לאנד. ווייניגער פון א יאר שפעטער איז די לעצטע געגענט קאנטראלירט דורך די ווייסע ארמיי, די [[איאנא-מעיסקי דיסטריקט]], צפון פון וולאדיוואסטאק, געווארן אויפגעגעבן נאך די קאפיטולאציע פון גענעראל [[אנאטאלי פעפעליאיעוו]] אין 1923.
ווען די מלחמה האט זיך פארצויגן, האט די RSFSR אנגעהויבן ארויפצווינגען סאוויעטישע מאכט איבער די נייע געגרינדעטע זעלבסשטענדיגע רעפובליקן וואס האבן זיך אפגעטיילט פון די רוסישע אימפעריע, צילנדיג ערשט זייערע פרואוון אויף [[ארמעניע]], [[אזערבייזשאן]], [[בעלארוס]], [[גרוזיע]], און [[אוקריינע]]. די אחדות פון קריגסצייטן און דרויסנדיגע אינטערווענץ קעגן זיי, האט געטריבן די RSFSR צו פאראייניגן די אלע לענדער אונטער איין פאָן און שאפן די [[סאוויעטן פארבאנד]].


==מארד פון צארישע פאמיליע==
==מארד פון צארישע פאמיליע==