תענית אסתר

"וצומו עלי ואל תאכלו ואל תשתו שלשת ימים לילה ויום" אילוסטראציע אין א מגילת אסתר פון פערארע, איטאליע, 1617

תענית אסתר איז א פאסט טאג וואס מען פאסט אין י"ג אדר, איין טאג פאר פורים. פארשידענע טעמים זענען געזאגט געווארן פאר דעם תענית: א זכר פאר די דריי טעג די אידן האבן געפאסט איידער אסתר המלכה איז אריין צו אחשוורוש, א זכר פאר דער פאסט וואס די אידן האבן געפאסט בשעת די מלחמה מיט זייערע שונאים, אדער כדי אפצושלאגן די קטרוגים לגבי די אויפפירונג אין פורים.

דער רמ"א אן נעמט להלכה ווי די ראשונים אז תענית אסתר איז א שפעטערע מנהג פון די צייטן נאך חתימת התלמוד, און איז נישט געווען איינגעפירט אין די צייטן פון די בית המקדש, ווען מען האט אינגאנצן נישט געמעגט פאסטן י"ג אדר צוליב יום נקנור. פאר דער סיבה איז תענית אסתר פיל גרינגער ווי די אנדערע תעניתים. אנדערע ראשונים טרעפן אבער יא א רמז דערפאר אין די גמרא, און טייל ראשונים זאגן אז מרדכי און אסתר האבן דאס שוין מתקן געווען.

אנדערש ווי אנדערע תעניתים, ווערט תענית אסתר געפעדערט צו דאנערשטאג אויב י"ג געפאלט אין שבת, אנשטאט צו ווערן אפגעשטופט אויף זונטאג. תענית אסתר פירט מען זיך אויך צו געבן א זכר צום "מחצית השקל".

דער טעם פארן תענית

תענית אסתר איז, לויט טייל ראשונים, א זכר צו די תענית וואס מען האט געפאסט ביי די מלחמה קעגן די שונאים י"ג אדר. ביי אידן איז געווען איינגעפירט אז אין טאג פון א שלאכט פאסט מען, אזוי ווי מען זעט אז משה רבינו האט מתקן געווען א תענית ווען די אידן האבן מלחמה געהאלטן מיט עמלק, אזוי האבן אויך די אידן געפאסט י"ג אדר ווען זיי האבן מלחמה געהאלטן און גע'הרג'ט זייערע שונאים.

לויט אנדערע איז דער תענית קעגן די דריי טעג וואס די אידן האבן געפאסט אויפ'ן פארלאנג פון אסתר המלכה איידער זי איז אריין צו אחשוורוש'ן. כאטש וואס דעמאלט האט מען געפאסט אין ניסן פאסט מען היינט אין אדר, ווייל אין ניסן טאר מען נישט פאסטן.

אין מסכת סופרים ווערט געברענגט אז עס איז געווען א מנהג צו פאסטן דריי טעג אזוי ווי ביי די מעשה פון פורים. מען פלעגט זיי אבער פאסטן צושפרייט ("פרודין"): שני, חמישי ושני, און נישט "רצופין". די מנהג איז געווען צו פאסטן פאר פורים, אבער אין ארץ ישראל פלעגט מען פאסטן נאך פורים, צוליב יום נקנור און יום טוריינוס וואס געפאלן פאר פורים. דער אליה רבה ברענגט בשם דער ריב"ש, אז אין מדרש תהילים איז משמע אז אויך די פאסט טעג אין די צייטן פון די גזירה זענען געווען צושפרייטע; ווידעראום די שיטה פון די בבלי איז קלאר אז מען האט דעמאלט געפאסט דריי טעג ברציפות. דער בית יוסף זאגט אז היינטיגע צייטן פאסט מען נישט די תעניתים, נישט צו פארשווערן אויפן ציבור.

דער כף החיים ברענגט פון מגיד מישרים אז מען פאסט מכניע צו זיין דעם קטרוג פון דער שטן אויף דעם וואס די אידן עסן און טרונקען זיך אן פורים.

דער משנה ברורה שרייבט אז די ציל פון די פאסט איז "כדי צו געדענקען אז השי"ת זעט און הערט יעדער מענטש אין צייט פון נויט, אויב וועט ער פאסטן און זיך צוריקקערן צום באשעפער מיטן גאנצן הארץ, אזוי ווי ער האט געטון אין יענער צייט".

דער אפשטאם פון די תענית

די תענית האט נישט קיין מקור בפירוש אין חז"ל. לויט טייל ראשונים האבן נאך מרדכי און אסתר מתקן געווען דעם תענית, ווי מען זעט פון די פסוק אין די מגילה, "לְקַיֵּם אֵת יְמֵי הַפֻּרִים הָאֵלֶּה בִּזְמַנֵּיהֶם כַּאֲשֶׁר קִיַּם עֲלֵיהֶם מָרְדֳּכַי הַיְּהוּדִי וְאֶסְתֵּר הַמַּלְכָּה וְכַאֲשֶׁר קִיְּמוּ עַל נַפְשָׁם וְעַל זַרְעָם דִּבְרֵי הַצֹּמוֹת וְזַעֲקָתָם"; פון דא איז משמע אז די אידן האבן פריער געהאט מקבל געווען "דברי הצומות וזעקתם", וואס מיינט - לויט די שיטה - תענית אסתר. אנדערע ראשונים טייטשן אבער דעם פסוק אז עס מיינט אז די אידן האבן מקבל געווען די מצוות פון פורים פונקט ווי זיי האבן מקבל געווען די פיר תעניתים וואס די נביאים האבן מתקן געווען נאכן חורבן בית המקדש. טייל אחרונים טייטשן דעם פסוק אז עס גייט ארויף אויף די "דברי הצומות" בשעת די גזירה פון המן - פונקט ווי אידן האבן אנגענומען וואס מרדכי ואסתר האבן געהייסן ווען זיי זענען געווען אין צרה, צו פאסטן און בעטן, אזוי האבן זיי אנגענומען די מצוות פון פורים נאך די ישועה.

לויט רבינו תם און רב אחאי גאון אין שאילתות ווערט תענית אסתר דערמאנט אין גמרא. זיי טייטשן, אנדערש ווי רש"י, אז דאס וואס די גמרא דרוקט זיך אויס אויף י"ג אדר "זמן קהילה לכל", מיינט אז עס איז א פאסט טאג, ווען מען נעמט זיך צוזאמען צו זאגן תפילות און תחנונים.

אנדערע ראשונים זאגן אז תענית אסתר איז א שפעטערע מנהג וואס איז איינגעפירט געווארן, און עס איז נאכנישט געווען אין די צייטן ווען מגילת תענית האט נאך נוהג געווען. דער אבודרהם שרייבט אז די תקנה איז פון נאך חתימת התלמוד. עס ווערט דערמאנט בפירוש הערשט אין מדרש תנחומא. אן ענליכן מנהג ווערט געברענגט אין מסכת סופרים.

י"ג אדר איז אויסגערעכנט אין מגילת תענית אלס יום נקנור, צו פייערן דעם זיג פון יהודה המכבי איבער די יווני'שע קרעפטן אין שפיץ פון ניקנור אין שנת ג'ת"ר. איידער די חורבן האט מען נישט געטארט פאסטן אין די טעג אויסגערעכנט אין מגילת תענית, וואס רעכנט לכאורה אויך אריין י"ג אדר, דער טאג פון תענית אסתר. דאס שטימט גוט מיט די שיטה אז תענית אסתר איז הערשט איינגעפירט געווארן שפעטער.

די אנדערע ראשונים האלטן אז תענית אסתר איז אן אויסנאם, און די תקנה צו פאסטן דאן איז אנגעגאנגען אויך איידער די חורבן ווייל עס איז א פריערדיגע תקנה. דער ראב"ד און דער כלבו זענען מסביר אז תענית אסתר איז א "תענית של שמחה" לזכר הנס, אנדערש ווי געווענליכע פאסטעג וואס זענען אלס אבילות.

הלכות און מנהגים

תענית אסתר איז י"ג אדר, ווען י"ג פאלט אין שבת פעדערט מען דאס פאסטן צו דאנערשטאג, י"א אדר. ביי א געווענליכע פאסט טאג שטופט מען אפ דאס פאסטן אויף זונטאג, אבער וויבאלד נאך תענית אסתר איז פורים פאסט מען פריער. פרייטאג פאסט מען אויך נישט, ווייל מען פלעגט אין תענית אסתר זאגן אסאך סליחות און תחנונים, און ערב שבת איז נישט דא קיין צייט דערפאר. אין פרובאנס איז יא געווען דער מנהג צו פאסטן פרייטאג.

דער רמ"א נעמט אן להלכה ווי דער שיטה אז תענית אסתר איז בלויז א שפעטערע מנהג, און דערפאר זענען די הלכות גרינגער ווי די ד' צומות וואס מען האט מתקן געווען נאכן חורבן; מעוברות און מניקות, ווי אויך שוואכע מענטשן זענען פטור פון פאסטן.

מען פירט זיך צו געבן א זכר צו די מחצית השקל תענית אסתר פאר מנחה. אלס "מחצית השקל" ניצט מען א האלבע פון די מטבע אין יענעם לאנד, און מען געבט דריי דערפון ווייל עס שטייט אין פרשת שקלים דריי מאל די ווערטער "מחצית השקל". כאטש וואס די מצוה איז געווען נאר פאר א איד פון צוואנציג יאר און העכער, אדער כאטש פון דרייצן יאר, פירט מען זיך צו געבן א מחצית השקל אויך פאר יעדער קינד אין די משפחה.

דער מהרי"ל פלעגט זיך פירן נישט צו פארלערנען תענית אסתר, ווייל די תלמידים זענען געווען פארנומען צוגרייטן אויף פורים, און ער האט געזאגט א רמז דערויף פון פסוק "לא הגידה אסתר"; די פוסקים ברענגן דאס להלכה. דאס איז אבער נאר לגבי גיין אין ישיבה, אבער אליין אינדערהיים מעג מען לערנען.

אין ספר יסוד יוסף שטייט אז אין תענית אסתר זאל מען זאגן קאפיטל כ"ב פון תהלים, "למנצח על אילת השחר", וואס ווערט געברענגט אין חז"ל אז אסתר האט עס געזאגט איידער זי איז אריין צו אחשוורוש'ן, און עס איז א סגולה צו געהאלפן ווערן מיט ישועות.

צו ליינען מער

• 
  פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
  פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע
  ליידיגע פאראמעטער [ 5 ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע הרב רחמים מזרחי, קונטרס דברי הצומות - תענית אסתר, מודיעין עילית, תשע"א

דרויסנדע לינקס

• דער ארטיקל "תענית אסתר", אין אנציקלופדיה תלמודית, אויף ויקישיבה

רעפערענצן

קלארשטעלונג: די אינפארמאציע אויף המכלול איז בלויז פאר בארייכערונג און זאל נישט געזען ווערן ווי א פסק הלכה.