אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:מרדכי צבי מאנע"
ק (החלפת טקסט – "צײַט" ב־"צייט") |
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: ײַ ← יי (18), וווּ ← וואוּ (2), נטיה ← נטייה) |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
'''מרדכי צבי מאַנע''' ([[העברעיִש]]: מאנה; 1859 – 1886) איז געווען אַ העברעיִשער [[דיכטער]] און אַ [[קינסטלער]]. | '''מרדכי צבי מאַנע''' ([[העברעיִש]]: מאנה; 1859 – 1886) איז געווען אַ העברעיִשער [[דיכטער]] און אַ [[קינסטלער]]. | ||
==לעבנסגעשיכטע== | ==לעבנסגעשיכטע== | ||
מרדכי צבי מאַנע איז געבוירן געוואָרן אינעם שטעטל [[ראדאשקעוויטש|ראַדאָשקעוויטש]] (איצט – אינעם מאָלאָדעטשנער ראַיאָן פון דער מינסקער געגנט פון [[רייסין]], דעמאלט – אין באַשטאַנד פון דער [[רוסלענדישער אימפּעריע]]). | מרדכי צבי מאַנע איז געבוירן געוואָרן אינעם שטעטל [[ראדאשקעוויטש|ראַדאָשקעוויטש]] (איצט – אינעם מאָלאָדעטשנער ראַיאָן פון דער מינסקער געגנט פון [[רייסין]], דעמאלט – אין באַשטאַנד פון דער [[רוסלענדישער אימפּעריע]]). זיין פאָטער איז געווען אַן אָרעמער מלמד און אַ שטיינהאַקער. דער קומענדיקער דיכטער האָט זיך געלערנט אין זיין פאָטערס חדר און דערנאָך – אין מינסקער ישיבות. למד. ער האָט פרי באַוויזן באַגאַבטקייט אין מאָלעריי, ווי אויף אַ נטיה צו דער .השכלה-באַוועגונג. מרדכי צבי מאַנע האָט געלאָזן דאָס לערנען אין ישיבה און איז אַוועקגעפאָרן קיין ווילנע, וואוּ ער איז נאָך גרויסע באַמיִונגען אָנגענומען געוואָרן אין מאָלעריי-שול. דאָרט האָט ער אָנגעהויבן שרייבן לידער אויף העברעיִש, אויסגעלערנט אויטאָדידאַקטיש רוסיש און דייטש. אין 1880 איז מרדכי צבי מאַנע אָנגענומען געוואָרן אין דער פּעטערבורגער קוסנטן-אַקאַדעמיע. | ||
זיינע לידער און מאמרים וועגן דער קונסט האָט מרדכי צבי מאַנע פאַרעפנטלעכט יענע יאָרן אין "המליץ" און "הצפירה" אונטערן פּען נאָמען-נאָמען המצי"ר (דהיינו "מאָלער" און איינצייטיק - ראשי-תיבות פון די ווערטער "הבחור מרדכי צבי יליד ראַדאָשקעוויטש"). אין 1884 האָבן זיך ביי אים אַנטפּלעקט סימנים פון טשאַכאָטקע און ער איז געצוואוּנגען געווען פאַרלאָזן די אַקאַדעמיע און אַוועקפאָרן קיין [[װאַרשע|וואַרשע]] כדי זיך קורירן. אין וואַרשע האָט ער פאַרעפנטלעכט זיינע לידער אין אַלמאַנאַכן "האסיף" און "כנסת ישראל", פאַר וועלכע ער האָט אויך אויסגעפורעמט קינסטלעריש די הילעס. חוץ זיין אָריגינעלער דיכטונג האָט מרדכי צבי מאַנע אויך איבערגעזעצט אין העברעיִש ווערק פון דייטשישע און רוסישע דיכטער-ליריקער. ניט לאַנג פאַרן טויט האָט דער דיכטער זיך אומגעקערט אין זיין היים-שטעטל. דאָרט איז ער געשטאָרבן פון דער קראַנקהייט אין דער עלטער פון 27 יאָר. אינעם סוף פון זיין לעבן האָט מרדכי צבי מאַנע פאַרפאַסט זיין אַמערסטן פּאָפּולער ליד "משאת נפשי". אין דעם האָט ער אויסגעדריקט זיין שטרעבונג צו ארץ ישראל. דאָרט האָט דער דיכטער געהאָפט געפינען היילונג פאַר זיין גוף און זיין נפש: | |||
שֶׁמֶשׁ אָבִיב נָטָה יָמָּה | שֶׁמֶשׁ אָבִיב נָטָה יָמָּה | ||
| שורה 23: | שורה 22: | ||
יוֹשֵׁב לוֹ הַמְּשׁוֹרֵר. | יוֹשֵׁב לוֹ הַמְּשׁוֹרֵר. | ||
אָט דאָס ליד איז געווען אַמאָל צווישן אַמערסטן פאַרשרפּייטע לידער | אָט דאָס ליד איז געווען אַמאָל צווישן אַמערסטן פאַרשרפּייטע לידער ביים ייִדישן פאָלק לאה גאָלדבערג,האָט למשל, ציטירט פון דעם אין אירן אַ ראָמאַן. די מעלאָדיע פון דעפ ליד האָט געדינט ווי אַ מוזיקאַלישע עפענונג פון דער דער ישראלדיקער טעלעוויזיע-פּראָגראַם "שרתי לך ארצי", וועלכע האָט געפירט דן אלמגור אין די 1970ער יאָרן. | ||
דעם נאָמען פון מרדכי צבי מאַנע טראָגן גאַסן אין תל-אָביב, חיפה און רמת-גן. | דעם נאָמען פון מרדכי צבי מאַנע טראָגן גאַסן אין תל-אָביב, חיפה און רמת-גן. | ||
| שורה 35: | שורה 34: | ||
[[קאַטעגאָריע:יידישע דיכטער]] | [[קאַטעגאָריע:יידישע דיכטער]] | ||
[[קאַטעגאָריע:קינסטלער]] | [[קאַטעגאָריע:קינסטלער]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
רעוויזיע פון 20:27, 8 דעצעמבער 2022
מרדכי צבי מאַנע (העברעיִש: מאנה; 1859 – 1886) איז געווען אַ העברעיִשער דיכטער און אַ קינסטלער.
לעבנסגעשיכטע
מרדכי צבי מאַנע איז געבוירן געוואָרן אינעם שטעטל ראַדאָשקעוויטש (איצט – אינעם מאָלאָדעטשנער ראַיאָן פון דער מינסקער געגנט פון רייסין, דעמאלט – אין באַשטאַנד פון דער רוסלענדישער אימפּעריע). זיין פאָטער איז געווען אַן אָרעמער מלמד און אַ שטיינהאַקער. דער קומענדיקער דיכטער האָט זיך געלערנט אין זיין פאָטערס חדר און דערנאָך – אין מינסקער ישיבות. למד. ער האָט פרי באַוויזן באַגאַבטקייט אין מאָלעריי, ווי אויף אַ נטיה צו דער .השכלה-באַוועגונג. מרדכי צבי מאַנע האָט געלאָזן דאָס לערנען אין ישיבה און איז אַוועקגעפאָרן קיין ווילנע, וואוּ ער איז נאָך גרויסע באַמיִונגען אָנגענומען געוואָרן אין מאָלעריי-שול. דאָרט האָט ער אָנגעהויבן שרייבן לידער אויף העברעיִש, אויסגעלערנט אויטאָדידאַקטיש רוסיש און דייטש. אין 1880 איז מרדכי צבי מאַנע אָנגענומען געוואָרן אין דער פּעטערבורגער קוסנטן-אַקאַדעמיע.
זיינע לידער און מאמרים וועגן דער קונסט האָט מרדכי צבי מאַנע פאַרעפנטלעכט יענע יאָרן אין "המליץ" און "הצפירה" אונטערן פּען נאָמען-נאָמען המצי"ר (דהיינו "מאָלער" און איינצייטיק - ראשי-תיבות פון די ווערטער "הבחור מרדכי צבי יליד ראַדאָשקעוויטש"). אין 1884 האָבן זיך ביי אים אַנטפּלעקט סימנים פון טשאַכאָטקע און ער איז געצוואוּנגען געווען פאַרלאָזן די אַקאַדעמיע און אַוועקפאָרן קיין וואַרשע כדי זיך קורירן. אין וואַרשע האָט ער פאַרעפנטלעכט זיינע לידער אין אַלמאַנאַכן "האסיף" און "כנסת ישראל", פאַר וועלכע ער האָט אויך אויסגעפורעמט קינסטלעריש די הילעס. חוץ זיין אָריגינעלער דיכטונג האָט מרדכי צבי מאַנע אויך איבערגעזעצט אין העברעיִש ווערק פון דייטשישע און רוסישע דיכטער-ליריקער. ניט לאַנג פאַרן טויט האָט דער דיכטער זיך אומגעקערט אין זיין היים-שטעטל. דאָרט איז ער געשטאָרבן פון דער קראַנקהייט אין דער עלטער פון 27 יאָר. אינעם סוף פון זיין לעבן האָט מרדכי צבי מאַנע פאַרפאַסט זיין אַמערסטן פּאָפּולער ליד "משאת נפשי". אין דעם האָט ער אויסגעדריקט זיין שטרעבונג צו ארץ ישראל. דאָרט האָט דער דיכטער געהאָפט געפינען היילונג פאַר זיין גוף און זיין נפש:
שֶׁמֶשׁ אָבִיב נָטָה יָמָּה
עַד לִקְצוֹת שָׁמַיִם
זִיו חַכְלִילִי הֻצַּק שָׁמָּה
תַּאֲוָה לָעֵינַיִם.
סָבִיב תִּשְׁלֹט שַׁלְוַת הַשְׁקֵט
עָלֶה בַּל יִתְעוֹרֵר,
עַל רֹאשׁ גַּבְנוּן בָּדָד, דּוּמָם
יוֹשֵׁב לוֹ הַמְּשׁוֹרֵר.
אָט דאָס ליד איז געווען אַמאָל צווישן אַמערסטן פאַרשרפּייטע לידער ביים ייִדישן פאָלק לאה גאָלדבערג,האָט למשל, ציטירט פון דעם אין אירן אַ ראָמאַן. די מעלאָדיע פון דעפ ליד האָט געדינט ווי אַ מוזיקאַלישע עפענונג פון דער דער ישראלדיקער טעלעוויזיע-פּראָגראַם "שרתי לך ארצי", וועלכע האָט געפירט דן אלמגור אין די 1970ער יאָרן.
דעם נאָמען פון מרדכי צבי מאַנע טראָגן גאַסן אין תל-אָביב, חיפה און רמת-גן.
וועבלינקען
- ווערק פון מרדכי צבי מאַנע אינעם פּראָיעקט בן-יהודה (אויף העברעיִש) - http://benyehuda.org/maneh/
- וועגן מרדכי צבי מאַנע אין דער עלעקטראָנישער ייִדישער ענציקלאָפּעדיע (אויף רוסיש) - https://eleven.co.il/article/12610
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!