אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "תשליך"

נוסח פון תשליך
	מִי אֵל כָּמוֹךָ נוֹשא עָוֹן וְעוֹבֵר עַל פֶּשַׁע לִשְׁאֵרִית נַחֲלָתוֹ לֹא הֶחֱזִיק לָעַד אַפּוֹ כִּי חָפֵץ חֶסֶד הוּא: יָשׁוּב יְרַחֲמֵנוּ יִכְבּוֹשׁ עֲוֹנוֹתֵינוּ וְתַשְׁלִיךְ בִּמְצֻלוֹת יָם כָּל חַטֹּאתָם: תִּתֵּן אֱמֶת לְיַעֲקֹב חֶסֶד לְאַבְרָהָם אֲשֶׁר נִשְׁבַּעְתָּ לַאֲבוֹתֵינוּ מִימֵי קֶדֶם:; ; ג"פ:; מִן הַמֵּצַר קָרָאתִי יָהּ עָנָנִי בַמֶּרְחַב יָהּ: ה' לִי לֹא אִירָא מַה יַּעֲשה לִי אָדָם ה' לִי בְּעוֹזְרָי וַאֲנִי אֶרְאֶה בְשנְאָי: טוֹב לַחֲסוֹת בַּה' מִבְּטֹחַ בָּאָדָם טוֹב לַחֲסוֹת בַּה' מִבְּטֹחַ בִּנְדִיבִים:; לֹא יָרֵעוּ וְלֹא יַשְׁחִיתוּ בְּכָל הַר קָדְשִׁי, כִּי מָלְאָה הָאָרֶץ דֵּעָה אֶת ה' כַּמַּיִם לַיָּם מְכַסִּים:

וויזועלוויקיטעקסט

יעצטיגע רעוויזיע זינט 08:27, 8 יולי 2024

אידן ביי תשליך אום ראש השנה. א מאלעריי פון אלעקסאנדער גיירימסקי

תַּשְלִיך (אין טייל ספרד'ישע קהילות ווערט עס אנגערופן וְתַשְׁלִיךְ מיט א ו', לויט'ן פסוק) איז א מנהג אין ראש השנה צו גיין צו א טייך און זאגן א תפילה וואו מען דריקט אויס ווילן צו אוועקווארפן אלע חטאים אלס חלק פון תשובה טון. דער מנהג איז צו טון תשליך דעם ערשטן טאג ראש השנה און אויך אויסשאקלען די קליידער כדי צו סימבאליש אריינווארפן די עבירות אין וואסער. דער מנהג האט זיך אנגעהויבן אין אשכנז אין די ה'ק' יארן. דער נאמען און דער געדאנק פון דעם מנהג איז באזירט אויף די ווערטער פון מיכה: ”וְתַשְׁלִיךְ בִּמְצֻלוֹת יָם כָּל חַטֹּאותָם”^[1], וואס הייבט אן דעם תפילה.

מקור

דער מנהג פון תשליך ווערט נישט געברענגט אין די מקורות פריער ווי די שפעטע ה'ק' יארן. אין 2טער י"ה האט טערטוליאן באצייכנט אז די אידן פירן זיך אפצורעכטן א תפילה בציבור ביים בארטן אין יום כיפור, וואס מען קען דערין זען אן ענליכער מנהג. טייל פארשער האבן עס פארבינדן מיט די מצוה פון שעיר לעזאזל, אן אנדערע סימבאלישע אקט פון פארשיקן די עבירות^[2].

רש"י ברענגט פון תשובת הגאונים א מנהג וואס דערמאנט א צוזאמשטעל פון תשליך מיט כפרות: "22 אדער 15 טעג פאר ראש השנה האט יעדער געמאכט פאר יעדן פון די הויזגעזינד טעפּלעך פון לולב בלעטער און אנגעפילט מיט ערד און בהמה אפּפאל, און איינגעזייט דערין פול המצרי אדער קיטנית און מ'האט עס גערופן פורפיסא און ס'איז געוואקסן. ערב ראש השנה האט מען דאס גענומען און עס געדרייט העכער דעם קאפ זיבן מאל און געזאגט 'זה תחת זה, וזה חליפתי, וזה תמורתי" און דערנאך האט מען עס אריין געווארפן אין טייך"^[3].

דער היינטיגער מנהג פון תשליך האט זיך אנגעהויבן אין אשכנז, ווארשיינליך אין די ה'ק' יארן. טייל פארשער ווייזן אָן אז אַן ענליכע צערעמאניע איז שוין געווען איינגעפירט ביי די קריסטן פון קעלן אין 14'טער יארהונדערט^[4]. דער מנהג ווערט נישט דערמאנט אין די ראשונים, חוץ פון דער ספר המנהגים פון רבי יצחק אייזיק פון טירנא און דער מהרי"ל:

מה שנוהגים לילך בראש השנה אחר הסעודה אצל ימים ונהרות, להשליך במצולות ים כל חטאותינו, משום דאיתא במדרש זכר לעקידה שעבר אברהם אבינו בנהר עד צוארו ואמר "הושיעה ה' כי באו מים עד נפש" והוא השטן שנעשה כמו נהר לעכב אותו מן העקידה.

— מהרי"ל, הלכות ראש השנה ס"ט

דער מנהג איז נישט געברענגט געווארן אין שלחן ערוך, און ווי אנדערע מנהגי אשכנז איז עס צוגעלייגט געווארן דורך דער רמ"א^[5]. אין די שפעטע ה'ש' יארן האט זיך דער מנהג אנגעהויבן אויסשפרייטן אויך ביי די ספרדים, מיט די השפעה פון רבי חיים וויטאל וואס האט אויסגעלויבט דעם מנהג^[6]. אין די פארטוגעזישע שוהל פון אמסטערדאם, וואס מען האט אנגעהויבן בויען אין יאר ה'תל"א, געפינט זיך א וואסער גרוב, וואס איז באניצט געווארן פאר תשליך. טייל דרינגען אויף דערפון אז דער מנהג איז שוין דאן געווען פארשפרייט צווישן די ספרדים, אבער אנדערע שלאגן אפ אז דער גרוב איז אריגינעל געבויט געווארן בלויז פאר שיינקייט.

אויך ביי די אידן פון איטאליע איז געווארן אנגענומען דער מנהג^[7].

טעם

עס זענען פארהאן א צאל טעמים צום מנהג. צווישן זיי:

א זכר צו עקידת יצחק, לויט ווי עס ווערט דערציילט אין מדרש^[8] אז דער שטן האט זיך פארשטעלט ווי א טייך כדי צו שטערן אברהם און יצחק אבינו אין זייער וועג^[9].
די וואסערן שטעלן פאר דער תהום וואס איז געווען אין אנהייב פון וועלט באשאף, גייט מען זיי זען אין טאג וואס מען פייערט דעם בריאת העולם, צו געדענקען אז השי"ת האט אלעס באשאפן און תשובה טון אויף די עבירות^[10].
מען טרעפט אז וואסער וואס גיסט זיך איז א סימן פון הכנעה און תשובה^[11], מיר צייגן דערמיט פאר השי"ת אז מיר זענען פאר אים ווי אויסגעגאסענע וואסערן^[12].
לויט דער גמרא אז דער מלך ווערט נאר געזאלבט ביים קוואל אז זייער מלכות זאל זיך ציען^[13], און אין ראש השנה זענען מיר ממליך דעם אויבערשטן^[14].

פירונג

דעם ערשטן טאג פון ראש השנה נאך מנחה גייט מען צום ים אדער צו א טייך, און מען זאגט פסוקים און תפילות אלס בקשה אז די עבירות זאלן פארפאלן ווערן אין ים, באזירט אויפן פסוק "...וְתַשְׁלִיךְ בִּמְצֻלוֹת יָם כָּל חַטֹּאותָם"^[1].

פלאץ

תשליך ביי א טייך אין גאליציע.

עס איז בעסער צו גיין צו א וואסער וואס דערין זענען פארהאן פיש^[15]. דער טעם דערצו איז צו געדענקען אז מיר זענען געגליכן צו פיש וועלכע קענען פלוצלינג געכאפט ווערן דורך דעם פישער, אזוי קענען מיר פארכאפט ווערן אין נעץ פון מידת הדין^[16], און די מחשבה וועט אונז מעורר זיין צו תשובה^[17]. נאך א טעם איז, ווייל די פישן ווייזן אויף ברכה מיט דעם וואס עין הרע איז נישט שולט אויף זיי, און 'שיפרו וירבו כדגים'^[18]. אין חמדת ימים ווערט דערמאנט נאך א סיבה, ווייל דעם ערשטן טאג ראש השנה איז דינא קשיא, דעריבער גייט מען צום וואסער וואס ווייזט אויף חסדים צו ממתיק זיין צו דינא רפיא, און אויך די פיש מיט זייערע אפענע אויגן ('עינא פקיחא') צייגן אויף חסדים^[19].

אין א פלאץ וואס איז נישט פארהאן קיין טייך אדער קוואל וואסער, האט מען געמאכט אן עקסטערן בור אין הויף פון שוהל, אדער איז מען ארויף צו א הויכע פלאץ וואס פון דארטן זעט מען וואסער^[20]. טייל האבן זיך געפירט צו עפענען דעם קראן וואסער און דארט געזאגט תשליך, אדער קען מען עס זאגן ביי א כלי אנגעפילט מיט וואסער^[21].

ביי די אידן פון קורדיסטאן איז געווען א מנהג צו אריין טאנצן אין די וואסער מיט די קליידער נאכן זאגן תשליך. טייל האבן זיך באגנוגנט מיט זאגן דעם תשליך שטייענדיג אויף פּליטן וועלכע זענען געשווימען אין טייך כאבור.

צייט

די צייט פאר תשליך איז אין ערשטן טאג ראש השנה, נאך מנחה איידער די שקיעה^[22]. מען פירט זיך צו גיין אויך נאך די שקיעה, ביז ביינאכט^[23]. אויב וועט מען נישט קענען גיין נאך מנחה, קען מען עס טון בעפאר מנחה^[23].

אויב דער ערשטער טאג פון ראש השנה קומט אויס אום שבת, איז איינגעפירט ביי די אשכנזים, ביי די אידן פון איטאליע^[7] און ביי א טייל פון די ספרדים צו אפשטופן דעם תשליך צום צווייטן טאג, כדי מען זאל נישט צוקומען צו טראגן די מחזורים אינדרויסן פון עירוב. רוב ספרדים זאגן עס אבער אויך אין אזא יאר אין ערשטן טאג.

ביי טייל חסידים איז איינגעפירט צו גיין צו תשליך אין די עשרת ימי תשובה, צווישן ראש השנה און יום כיפור, און בעיקר א טאג פאר ערב יום כיפור (אדער דעם אוונט בעפאר), וואס ווערט גערופן "שלש עשרה מידות"^[24].

תפילות און מנהגים

מען פירט זיך צו זאגן די דריי פסוקים פון די ענדע פון ספר מיכה (ז, יח–כ):

מִי-אֵל כָּמוֹךָ נֹשֵׂא עָו‍ֹן וְעֹבֵר עַל-פֶּשַׁע לִשְׁאֵרִית נַחֲלָתוֹ לֹא-הֶחֱזִיק לָעַד אַפּוֹ כִּי-חָפֵץ חֶסֶד הוּא. / יָשׁוּב יְרַחֲמֵנוּ יִכְבֹּשׁ עֲו‍ֹנֹתֵינוּ וְתַשְׁלִיךְ בִּמְצֻלוֹת יָם כָּל-חַטֹּאותָם. / תִּתֵּן אֱמֶת לְיַעֲקֹב חֶסֶד לְאַבְרָהָם אֲשֶׁר-נִשְׁבַּעְתָּ לַאֲבֹתֵינוּ מִימֵי קֶדֶם.

ביי די פסוקים האט מען אינזין די דרייצן מדות של רחמים לויט א ספעציעלן סדר^[19].

לויט טייל מקורות זאל מען איבערזאגן די פסוקים דריי מאל^[25]. טייל לייגן צו נאך פארשידענע פסוקים^[26], און קאפיטל רננו צדיקים. דער חיד"א האט פארפאסט א תפילה צו זאגן דערנאך^[27] און דאס ווערט געזאגט אין פיל פלעצער.

מען שאקלט אפּ די קליידער עקן ביים זאגן "ותשליך במצולות ים..."^[19], אלס א רמז צו צולייגן הארץ אז מען זאל אוועקווארפן די עבירות און זיך האלטן ריין פון יעצט און ווייטער^[23]. א מענטש זאל זיך אבער נישט איינרעדן אז דערמיט קען מען פאקטיש אראפווארפן די עבירות, אן תשובה^[28].

התנגדות צום מנהג

ביי א קליין חלק פון די ספרד'ישע קהילות, ווי אויך ביי רוב אידן פון תימן, איז נישט געווארן אנגענומען דער מנהג. דער ווילנער גאון איז נישט געגאנגען צו א טייך צו זאגן תשליך^[29], און אזוי פירן זיך די פרושים אין ירושלים^[30]. אויך רבי יחיאל מיכל הלוי עפשטיין שרייבט אז מען זאל בעסער נישט טון דער מנהג^[31], און אזוי שרייבן אויך רבי אליהו ראגאלער^[32], דער אדר"ת^[33], און אנדערע.

צו ליינען מער

רבי שמואל שווארץ, פני המים, אויף אוצר החכמה
אביגדור ברגר, סדר תשליך ומנהגיו, אויף אוצר החכמה

דרויסנדיגע לינקס

איזידאר זינגער און יהודה דוד אייזנשטיין, ‏"Tashlik", JewishEncyclopedia.com (ענגליש)
הרב גרשום הרפנס, ‏תשליך, אויף "דעת"
דער ארטיקל "תשליך", אויפ'ן "ויקישיבה" זייטל
תשליך, אין "אנציקלופדיה יהודית" אויף "דעת"
זוך אויף תשליך אינעם מדינת ישראל נאציאנאלע ביבליאטעק

רעפערענצן

↑ ^1.0 ^1.1 מיכה ז, יט
↑ מאיר י. פרת, מקורו של סדר תשליך, למרחב, סעפטעמבער 25, 1957
↑ רש"י, שבת פא, ב, ד"ה האי פרפיסא
↑ דניאל שפרבר, מנהגי ישראל, ג.; ד"ר יואל רפל, פעם, גם הגויים עשו "תשליך", אויף ynet, סעפטעמבער 5, 2021
↑ רמ"א, אורח חיים, סימן תקפ"ג, סעיף ב'
↑ שער הכוונות, הקדמה לדרושי ראש השנה
↑ ^7.0 ^7.1 הלל משה סרמוניטה און אנג'לו מרדכי פיאטילי, מחזור לראש השנה כמנהג בני רומה, ירושלים תשע"ה, עמ' 175. עס ווערט דארט אבער באצייכנט אז אין די אלטע מחזורים פון דעם נוסח איז עס נישט פארהאן.
↑ מדרש תנחומא פרשת וירא פיסקא כ"ב
↑ מהרי"ל, הלכות ראש השנה ס"ט
↑ רמ"א, תורת העולה חלק ג' פרק נ"ו
↑ זעט שמואל א' ז, ו און די מפרשים אויפן פלאץ
↑ בית מאיר, אורח חיים סימן תקפ"ג
↑ הוריות יב, א
↑ קיצור שולחן ערוך, סימן קכט, סעיף כא
↑ ספר המנהגים (טירנא), ראש השנה; מטה משה, עמוד העבודה סי' תת"כ.
↑ הגהות מנהגים (טירנא), ראש השנה אות קל"א; מטה משה, עמוד העבודה סי' תת"כ.
↑ לבוש, אורח חיים סימן תקצ"ו
↑ דרכי משה, אורח חיים, סימן תקפ"ג
↑ ^19.0 ^19.1 ^19.2 חמדת ימים, ראש השנה, פרק ז'
↑ יפה ללב, אורח חיים חלק ב' סימן ק"נ אות ב'; חבת ירושלים, ענין צפת.
↑ מעדני דניאל, סימן תקפ"ג
↑ שער הכוונות, הקדמה לדרושי ראש השנה; קיצור של"ה מסכת ראש השנה, הגה ד"ה ויש לילך; מטה אפרים, סימן תקצ"ח. זעט אויך מהרי"ל, הלכות ראש השנה ס"ט, אז די צייט דערצו איז נאך די סעודה
↑ ^23.0 ^23.1 ^23.2 מטה אפרים, סי' תקצח, ד-ז
↑ ליקוטי מהרי"ח, תפלת מוסף דראש השנה; שער יששכר, מאמר שובה ישראל אות כ"ב.
↑ קיצור של"ה, מסכת ראש השנה ד"ה כתב הש"ע; סידור חמדת ישראל, סדר תשליך; סידור רבי אשר.
↑ סידור חמדת ישראל, סדר תשליך: תהלים קיח, ה–ט, תהלים לג, און ישעיה יא, ט.
↑ צפורן שמיר סימן י"ב
↑ קיצור של"ה מסכת ראש השנה, הגה ד"ה ראו לבטל
↑ ספר מעשה רב, סעיף ר"ט
↑ זעט לוח לארץ ישראל
↑ ערוך השולחן, אורח חיים, סימן תקפ"ג, סעיף ד'
↑ יד אליהו, חלק הפסקים, צוואה אות ב'
↑ אין זיין ספר תפילת דוד: ”ובאמת ראוי הדבר בדור הזה לבטל אותו המנהג, ובפרט בעיירות הגדולות, וביותר מפני שנדפסו תחינות לנשים, ועמי הארצות כהנשים מאריכין הרבה, והם לשחוק ולצנינים בעיני העמים”.

קלארשטעלונג: די אינפארמאציע אויף המכלול איז בלויז פאר בארייכערונג און זאל נישט געזען ווערן ווי א פסק הלכה.

[מיכה-1] 1.0 ^1.1 מיכה ז, יט

[2] מאיר י. פרת, מקורו של סדר תשליך, למרחב, סעפטעמבער 25, 1957

[3] רש"י, שבת פא, ב, ד"ה האי פרפיסא

[4] דניאל שפרבר, מנהגי ישראל, ג.; ד"ר יואל רפל, פעם, גם הגויים עשו "תשליך", אויף ynet, סעפטעמבער 5, 2021

[5] רמ"א, אורח חיים, סימן תקפ"ג, סעיף ב'

[6] שער הכוונות, הקדמה לדרושי ראש השנה

[רומא-7] 7.0 ^7.1 הלל משה סרמוניטה און אנג'לו מרדכי פיאטילי, מחזור לראש השנה כמנהג בני רומה, ירושלים תשע"ה, עמ' 175. עס ווערט דארט אבער באצייכנט אז אין די אלטע מחזורים פון דעם נוסח איז עס נישט פארהאן.

[8] מדרש תנחומא פרשת וירא פיסקא כ"ב

[9] מהרי"ל, הלכות ראש השנה ס"ט

[10] רמ"א, תורת העולה חלק ג' פרק נ"ו

[11] זעט שמואל א' ז, ו און די מפרשים אויפן פלאץ

[12] בית מאיר, אורח חיים סימן תקפ"ג

[13] הוריות יב, א

[14] קיצור שולחן ערוך, סימן קכט, סעיף כא

[15] ספר המנהגים (טירנא), ראש השנה; מטה משה, עמוד העבודה סי' תת"כ.

[16] הגהות מנהגים (טירנא), ראש השנה אות קל"א; מטה משה, עמוד העבודה סי' תת"כ.

[17] לבוש, אורח חיים סימן תקצ"ו

[18] דרכי משה, אורח חיים, סימן תקפ"ג

[חמדת-19] 19.0 ^19.1 ^19.2 חמדת ימים, ראש השנה, פרק ז'

[20] יפה ללב, אורח חיים חלק ב' סימן ק"נ אות ב'; חבת ירושלים, ענין צפת.

[21] מעדני דניאל, סימן תקפ"ג

[22] שער הכוונות, הקדמה לדרושי ראש השנה; קיצור של"ה מסכת ראש השנה, הגה ד"ה ויש לילך; מטה אפרים, סימן תקצ"ח. זעט אויך מהרי"ל, הלכות ראש השנה ס"ט, אז די צייט דערצו איז נאך די סעודה

[אפרים-23] 23.0 ^23.1 ^23.2 מטה אפרים, סי' תקצח, ד-ז

[24] ליקוטי מהרי"ח, תפלת מוסף דראש השנה; שער יששכר, מאמר שובה ישראל אות כ"ב.

[25] קיצור של"ה, מסכת ראש השנה ד"ה כתב הש"ע; סידור חמדת ישראל, סדר תשליך; סידור רבי אשר.

[26] סידור חמדת ישראל, סדר תשליך: תהלים קיח, ה–ט, תהלים לג, און ישעיה יא, ט.

[27] צפורן שמיר סימן י"ב

[28] קיצור של"ה מסכת ראש השנה, הגה ד"ה ראו לבטל

[29] ספר מעשה רב, סעיף ר"ט

[30] זעט לוח לארץ ישראל

[31] ערוך השולחן, אורח חיים, סימן תקפ"ג, סעיף ד'

[32] יד אליהו, חלק הפסקים, צוואה אות ב'

[33] אין זיין ספר תפילת דוד: ”ובאמת ראוי הדבר בדור הזה לבטל אותו המנהג, ובפרט בעיירות הגדולות, וביותר מפני שנדפסו תחינות לנשים, ועמי הארצות כהנשים מאריכין הרבה, והם לשחוק ולצנינים בעיני העמים”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

@@ שורה 1: / שורה 1: @@
-{{דרעפט}}
+{{דעסקריפציע|מנהג פון גיין זאגן א תפילה ביים טייך אין ראש השנה}}
-<!-- הייבט אן רעדאגירן אונטער די שורה -->
+[[טעקע:Aleksander Gierymski, Święto Trąbek I.jpg|270px|ממוזער|אידן ביי תשליך אום [[ראש השנה]]. א מאלעריי פון [[אלעקסאנדער גיירימסקי]]]]
-[[טעקע:Aleksander Gierymski, Święto Trąbek I.jpg|270px|ממוזער|אידן מאכן תשליך ביי [[ראש השנה]]. א מאלעריי פון [[אלכסנדר גרימסקי]]]]
+'''תַּשְלִיך''' (אין טייל ספרד'ישע קהילות ווערט עס אנגערופן '''וְ'''תַשְׁלִיךְ מיט א ו', לויט'ן פסוק) איז א [[מנהג]] אין [[ראש השנה]] צו גיין צו א טייך און זאגן א תפילה וואו מען דריקט אויס ווילן צו אוועקווארפן אלע חטאים אלס חלק פון [[תשובה]] טון. דער מנהג איז צו טון תשליך דעם ערשטן טאג ראש השנה און אויך אויסשאקלען די קליידער כדי צו סימבאליש אריינווארפן די [[עבירות]] אין וואסער. דער מנהג האט זיך אנגעהויבן אין [[אשכנז]] אין די [[ה'ק' יארן]]. דער נאמען און דער געדאנק פון דעם מנהג איז באזירט אויף די ווערטער פון [[מיכה]]: {{ציטוטון|וְתַשְׁלִיךְ בִּמְצֻלוֹת יָם כָּל חַטֹּאותָם}}{{הערה|שם=מיכה|{{תנ"ך|מיכה|ז|יט}}}}, וואס הייבט אן דעם תפילה.
-'''תשליך''' איז א אידישער תפילה וואס מען זאגט [[ראש השנה]]. דעם תפילה זאגט מען לעבן א [[טייך]] וואס איז דא דארטן [[פיש]], און מען שאקלט די קליידער כדי צו 'אוועק ווארפן' די [[עבירות]]. דער מנהג האט זיך אנגעהויבן אין [[אשכנז]] צווישן די יארן [[ה'ק"ס]] צו [[ה'ר"ס]]. עס קען זיין אז עס איז דא א רמז צו דער מנהג אין [[ספר מיכה]]: {{ציטוטון|וְתַשְׁלִיךְ בִּמְצֻלוֹת יָם כָּל חַטֹּאותָם}}.{{הערה|1=[http://kodesh.snunit.k12.il/i/tr/t1807.htm מיכה ז, יט]}}
-==דער מקור פון דער מנהג==
+==מקור==
-דער מנהג פון תשליך איז נישט דערמאנט ביי אידישע ספרים פאר די יאר [[ה'ק"ס]], און אויך נישט אין [[שלחן ערוך]] און אין [[זוהר]].
+דער מנהג פון תשליך ווערט נישט געברענגט אין די מקורות פריער ווי די שפעטע [[ה'ק' יארן]]. אין [[2טער י"ה]] האט [[טערטוליאן]] באצייכנט אז די אידן פירן זיך אפצורעכטן א תפילה בציבור ביים בארטן אין [[יום כיפור]], וואס מען קען דערין זען אן ענליכער מנהג. טייל פארשער האבן עס פארבינדן מיט די מצוה פון [[שעיר לעזאזל]], אן אנדערע סימבאלישע אקט פון פארשיקן די עבירות{{הערה|{{למרחב|מאיר י. פרת|מקורו של סדר תשליך|19570925|66}}}}.
-ביי די צייטן פון די [[גאונים]] איז געווען א מנהג וואס דערמאנט תשליך צוזאמען מיט [[כפרות]]: מען האט גענומען אן עציץ און דאס געדרייט העכער דעם קאפ און שפעטער האט מען דאס אריין געווארפן אין א טייך.
+רש"י ברענגט פון תשובת ה[[גאונים]] א מנהג וואס דערמאנט א צוזאמשטעל פון תשליך מיט [[כפרות]]: "22 אדער 15 טעג פאר ראש השנה האט יעדער געמאכט פאר יעדן פון די הויזגעזינד טעפּלעך פון לולב בלעטער און אנגעפילט מיט ערד און בהמה אפּפאל, און איינגעזייט דערין פול המצרי אדער קיטנית און מ'האט עס גערופן פורפיסא און ס'איז געוואקסן. [[ערב ראש השנה]] האט מען דאס גענומען און עס געדרייט העכער דעם קאפ זיבן מאל און געזאגט 'זה תחת זה, וזה חליפתי, וזה תמורתי" און דערנאך האט מען עס '''אריין געווארפן אין טייך'''"{{הערה|{{בבלי|שבת|פא|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=האי פרפיסא}}}}.
-{{ציטוט|מירכאות=כן|תוכן=...בתשובת הגאונים מצאתי שעושין חותלות מכפות תמרים וממלאין אותם עפר וזבל בהמה. ועשרים ושנים או חמישה עשר יום לפני ראש השנה, עושין כל אחד ואחד לשם כל קטן וקטנה שבבית. וזורעים לתוכן פול המצרי או קיטנית וקורין לו פורפיסא וצומח. ובערב ראש השנה נוטל כל אחד שלו ומחזירו סביבות ראשו שבע פעמים ואומר "זה תחת זה, וזה חליפתי, וזה תמורתי" '''ומשליכו לנהר'''.|מקור=[[רש"י]], {{בבלי|שבת|פא|ב|אן=שם}}}}
-דער היינטיגער מנהג פון תשליך האט זיך אנגעהויבן אין אשכנז צווישן די יארן [[ה'ק"ס]] צו [[ה'ר"ס]]. עס איז דא א זעלכע וואס זאגן אז דער מנהג קומט פון די כריסטן פון די שטאט [[קלן]] אין [[גרמניה]].{{הערה|1=[[דניאל שפרבר]], '''מנהגי ישראל''', ג. ראו [http://books.google.co.il/books?ei=U6KITJzTBd6W4gbG7OTOBA&ct=result&id=97nXAAAAMAAJ&dq=מנהגי+ישראל+קירכהיים&q=+קירכהיים#search_anchor כאן]}} דער מנהג איז נישט דערמאנט ביי די [[ראשונים]] חוץ פון ביים ספר המנהגים פון רבי אייזיק מטירנא און דער [[מהרי"ל]]: {{ציטוט|מה שנוהגים לילך בראש השנה אחר הסעודה אצל ימים ונהרות, להשליך במצולות ים כל חטאותינו, משום דאיתא במדרש זכר לעקידה שעבר [[אברהם אבינו]] בנהר עד צוארו ואמר "הושיעה ה' כי באו מים עד נפש" והוא השטן שנעשה כמו נהר לעכב אותו מן העקידה.{{הערה|1=נאך טעמים איז געשריבן אין [[לבוש]] און אין [[מגן אברהם]] תקפ"ג}}|מקור=|אנגלית=}}
+דער היינטיגער מנהג פון תשליך האט זיך אנגעהויבן אין אשכנז, ווארשיינליך אין די ה'ק' יארן. טייל פארשער ווייזן אָן אז אַן ענליכע צערעמאניע איז שוין געווען איינגעפירט ביי די קריסטן פון [[קעלן]] אין [[14'טער יארהונדערט]]{{הערה|1=דניאל שפרבר, '''מנהגי ישראל''', ג.; {{ynet|ד"ר יואל רפל|פעם, גם הגויים עשו "תשליך"|judaism/article/4574612|סעפטעמבער 5, 2021}}}}. דער מנהג ווערט נישט דערמאנט אין די [[ראשונים]], חוץ פון דער ספר המנהגים פון [[רבי יצחק אייזיק פון טירנא]] און דער [[מהרי"ל]]: {{ציטוט|מה שנוהגים לילך בראש השנה אחר הסעודה אצל ימים ונהרות, להשליך במצולות ים כל חטאותינו, משום דאיתא במדרש זכר לעקידה שעבר [[אברהם אבינו]] בנהר עד צוארו ואמר "הושיעה ה' כי באו מים עד נפש" והוא השטן שנעשה כמו נהר לעכב אותו מן העקידה.|מקור=מהרי"ל, הלכות ראש השנה ס"ט}}
-צווישן די יארן [[ה'ש"ס]] צו [[ה'ת"ס]] האט דער מנהג זיך צושפרייט אויך ביי די [[ספרדים]] צוליב [[רבי חיים ויטאל]] וואס האט דערלויבט דער מנהג.
+דער מנהג איז נישט געברענגט געווארן אין [[שלחן ערוך]], און ווי אנדערע מנהגי אשכנז איז עס צוגעלייגט געווארן דורך דער [[רמ"א]]{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|תקפג|ב|מפרש=רמ"א}}}}. אין די שפעטע [[ה'ש' יארן]] האט זיך דער מנהג אנגעהויבן אויסשפרייטן אויך ביי די [[ספרדים]], מיט די השפעה פון [[רבי חיים וויטאל]] וואס האט אויסגעלויבט דעם מנהג{{הערה|שער הכוונות, הקדמה לדרושי ראש השנה}}. אין די [[פארטוגעזישע שוהל פון אמסטערדאם]], וואס מען האט אנגעהויבן בויען אין יאר [[ה'תל"א]], געפינט זיך א וואסער גרוב, וואס איז באניצט געווארן פאר תשליך. טייל דרינגען אויף דערפון אז דער מנהג איז שוין דאן געווען פארשפרייט צווישן די ספרדים, אבער אנדערע שלאגן אפ אז דער גרוב איז אריגינעל געבויט געווארן בלויז פאר שיינקייט.
-אויך אין די אידן פון [[איטליה]] איז געווארן אנגענומען דער מנהג{{הערה|שם=רומא|הלל משה סרמוניטה ואנג'לו מרדכי פיאטילי, [https://524f1f52-e6e8-4762-a04d-3474189e42c4.filesusr.com/ugd/8cabfe_f28871ee449a4430be2445b6cd0ce56d.pdf מחזור לראש השנה כמנהג בני רומה], ירושלים תשע"ה, עמ' 175.}}.
+אויך ביי די אידן פון [[איטאליע]] איז געווארן אנגענומען דער מנהג{{הערה|שם=רומא|הלל משה סרמוניטה און אנג'לו מרדכי פיאטילי, [https://524f1f52-e6e8-4762-a04d-3474189e42c4.filesusr.com/ugd/8cabfe_f28871ee449a4430be2445b6cd0ce56d.pdf מחזור לראש השנה כמנהג בני רומה], ירושלים תשע"ה, עמ' 175. עס ווערט דארט אבער באצייכנט אז אין די אלטע מחזורים פון דעם נוסח איז עס נישט פארהאן.}}.
-==א פארשטעל פון דער מנהג==
+==טעם==
-מען גייט ביים ערשטן טאג פון [[ראש השנה]] (און אויב דער ערשטן טאג קומט אויס אום שבת גייט מען ביים צווייטן טאג) צום ים אדער צו א טייך, עס איז בעסער ביי א פלאץ וואס איז דא פיש, און מען זאגט אן עקסטערע תפילה וואס הייסט תשליך, וואס דאס איז א בקשה צו אריין ווארפן די עבירות אין די וואסער, על פי דער [[פסוק]] {{הדגשה|...וְתַשְׁלִיךְ בִּמְצֻלוֹת יָם כָּל-חַטֹּאותָם|{{תנ"ך|מיכה|ז|יט}}}}. אין א טייל פון די ספרדים רופט מען אן די תפילה '''ו'''תשליך און נישט תשליך לויט דער לשון פון דער נביא. עס איז אנגענומען צו אויס שאקלען די קליידער אויף א סימן כאילו מען ווארפט אראפ די עבירות.
+עס זענען פארהאן א צאל טעמים צום מנהג. צווישן זיי:
+* א זכר צו [[עקידת יצחק]], לויט ווי עס ווערט דערציילט אין מדרש{{הערה|{{תנחומא|וירא|כב}}}} אז דער שטן האט זיך פארשטעלט ווי א טייך כדי צו שטערן אברהם און [[יצחק אבינו]] אין זייער וועג{{הערה|מהרי"ל, הלכות ראש השנה ס"ט}}.
+* די וואסערן שטעלן פאר דער תהום וואס איז געווען אין אנהייב פון וועלט באשאף, גייט מען זיי זען אין טאג וואס מען פייערט דעם [[בריאת העולם]], צו געדענקען אז השי"ת האט אלעס באשאפן און תשובה טון אויף די עבירות{{הערה|[[רמ"א]], תורת העולה חלק ג' פרק נ"ו}}.
+* מען טרעפט אז וואסער וואס גיסט זיך איז א סימן פון הכנעה און תשובה{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמואל א|ז|ו}} און די מפרשים אויפן פלאץ}}, מיר צייגן דערמיט פאר השי"ת אז מיר זענען פאר אים ווי אויסגעגאסענע וואסערן{{הערה|בית מאיר, אורח חיים סימן תקפ"ג}}.
+* לויט דער גמרא אז דער מלך ווערט נאר געזאלבט ביים קוואל אז זייער מלכות זאל זיך ציען{{הערה|{{בבלי|הוריות|יב|א}}}}, און אין ראש השנה זענען מיר ממליך דעם אויבערשטן{{הערה|{{קיצור שולחן ערוך|קכט|כא}}}}.
+== פירונג ==
+{{חלונית
+| ניקוד = יא
+| כותרת = נוסח פון תשליך
+| תוכן = מִי אֵל כָּמוֹךָ נוֹשא עָוֹן וְעוֹבֵר עַל פֶּשַׁע לִשְׁאֵרִית נַחֲלָתוֹ לֹא הֶחֱזִיק לָעַד אַפּוֹ כִּי חָפֵץ חֶסֶד הוּא: יָשׁוּב יְרַחֲמֵנוּ יִכְבּוֹשׁ עֲוֹנוֹתֵינוּ וְתַשְׁלִיךְ בִּמְצֻלוֹת יָם כָּל חַטֹּאתָם: תִּתֵּן אֱמֶת לְיַעֲקֹב חֶסֶד לְאַבְרָהָם אֲשֶׁר נִשְׁבַּעְתָּ לַאֲבוֹתֵינוּ מִימֵי קֶדֶם:{{ש}}{{ש}} ג"פ:{{ש}}מִן הַמֵּצַר קָרָאתִי יָהּ עָנָנִי בַמֶּרְחַב יָהּ: ה' לִי לֹא אִירָא מַה יַּעֲשה לִי אָדָם ה' לִי בְּעוֹזְרָי וַאֲנִי אֶרְאֶה בְשנְאָי: טוֹב לַחֲסוֹת בַּה' מִבְּטֹחַ בָּאָדָם טוֹב לַחֲסוֹת בַּה' מִבְּטֹחַ בִּנְדִיבִים:{{ש}}לֹא יָרֵעוּ וְלֹא יַשְׁחִיתוּ בְּכָל הַר קָדְשִׁי, כִּי מָלְאָה הָאָרֶץ דֵּעָה אֶת ה' כַּמַּיִם לַיָּם מְכַסִּים:
+}}
+דעם ערשטן טאג פון [[ראש השנה]] נאך [[מנחה]] גייט מען צום ים אדער צו א טייך, און מען זאגט פסוקים און תפילות אלס בקשה אז די עבירות זאלן פארפאלן ווערן אין ים, באזירט אויפן פסוק {{מנוקד|"...וְתַשְׁלִיךְ בִּמְצֻלוֹת יָם כָּל חַטֹּאותָם"}}{{הערה|שם=מיכה}}.
+===פלאץ===
+[[טעקע:Brockhaus and Efron Jewish Encyclopedia e14 771-0.jpg|קליין|לינקס|תשליך ביי א טייך אין גאליציע.]]
+עס איז בעסער צו גיין צו א וואסער וואס דערין זענען פארהאן פיש{{הערה|ספר המנהגים (טירנא), ראש השנה; מטה משה, עמוד העבודה סי' תת"כ.}}. דער טעם דערצו איז צו געדענקען אז מיר זענען געגליכן צו פיש וועלכע קענען פלוצלינג געכאפט ווערן דורך דעם פישער, אזוי קענען מיר פארכאפט ווערן אין נעץ פון מידת הדין{{הערה|הגהות מנהגים (טירנא), ראש השנה אות קל"א; מטה משה, עמוד העבודה סי' תת"כ.}}, און די מחשבה וועט אונז מעורר זיין צו תשובה{{הערה|לבוש, אורח חיים סימן תקצ"ו}}. נאך א טעם איז, ווייל די פישן ווייזן אויף ברכה מיט דעם וואס [[עין הרע]] איז נישט שולט אויף זיי, און 'שיפרו וירבו כדגים'{{הערה|{{טור|אורח חיים|תקפג|מפרש=דרכי משה}}}}. אין [[חמדת ימים]] ווערט דערמאנט נאך א סיבה, ווייל דעם ערשטן טאג ראש השנה איז דינא קשיא, דעריבער גייט מען צום וואסער וואס ווייזט אויף חסדים צו ממתיק זיין צו דינא רפיא, און אויך די פיש מיט זייערע אפענע אויגן ('עינא פקיחא') צייגן אויף חסדים{{הערה|1=חמדת ימים, {{תורת אמת|2=ראש השנה, פרק ז'|3=01832_part_2|4=0446_L2}}|שם=חמדת}}.
+אין א פלאץ וואס איז נישט פארהאן קיין טייך אדער קוואל וואסער, האט מען געמאכט אן עקסטערן בור אין הויף פון שוהל, אדער איז מען ארויף צו א הויכע פלאץ וואס פון דארטן זעט מען וואסער{{הערה|יפה ללב, אורח חיים חלק ב' סימן ק"נ אות ב'; חבת ירושלים, ענין צפת.}}. טייל האבן זיך געפירט צו עפענען דעם קראן וואסער און דארט געזאגט תשליך, אדער קען מען עס זאגן ביי א כלי אנגעפילט מיט וואסער{{הערה|מעדני דניאל, סימן תקפ"ג}}.
+ביי די אידן פון [[קורדיסטאן]] איז געווען א מנהג צו אריין טאנצן אין די וואסער מיט די קליידער נאכן זאגן תשליך. טייל האבן זיך באגנוגנט מיט זאגן דעם תשליך שטייענדיג אויף [[ע:רפסודה|פּליטן]] וועלכע זענען געשווימען אין טייך כאבור.
+===צייט===
+די צייט פאר תשליך איז אין ערשטן טאג ראש השנה, נאך [[מנחה]] איידער די שקיעה{{הערה|שער הכוונות, הקדמה לדרושי ראש השנה; קיצור של"ה מסכת ראש השנה, הגה ד"ה ויש לילך; מטה אפרים, סימן תקצ"ח. זעט אויך מהרי"ל, הלכות ראש השנה ס"ט, אז די צייט דערצו איז נאך די סעודה}}. מען פירט זיך צו גיין אויך נאך די שקיעה, ביז ביינאכט{{הערה|[[רבי אפרים זלמן מרגליות|מטה אפרים]], [https://shitufta.org.il/Mateh_Efrayim/598?selectedunittext=3 סי' תקצח, ד-ז]|שם=אפרים}}. אויב וועט מען נישט קענען גיין נאך מנחה, קען מען עס טון בעפאר מנחה{{הערה|שם=אפרים}}.
+אויב דער ערשטער טאג פון ראש השנה קומט אויס אום שבת, איז איינגעפירט ביי די אשכנזים, ביי די אידן פון איטאליע{{הערה|שם=רומא}} און ביי א טייל פון די ספרדים צו אפשטופן דעם תשליך צום צווייטן טאג, כדי מען זאל נישט צוקומען צו טראגן די מחזורים אינדרויסן פון [[עירוב]]. רוב ספרדים זאגן עס אבער אויך אין אזא יאר אין ערשטן טאג.
+ביי טייל [[חסידות|חסידים]] איז איינגעפירט צו גיין צו תשליך אין די [[עשרת ימי תשובה]], צווישן ראש השנה און יום כיפור, און בעיקר א טאג פאר ערב יום כיפור (אדער דעם אוונט בעפאר), וואס ווערט גערופן "שלש עשרה מידות"{{הערה|ליקוטי מהרי"ח, תפלת מוסף דראש השנה; שער יששכר, מאמר שובה ישראל אות כ"ב.}}.
+===תפילות און מנהגים===
+מען פירט זיך צו זאגן די דריי פסוקים פון די ענדע פון [[ספר מיכה]] ({{תנ"ך|מיכה|ז|יח|כ|אן=ספר}}):
+{{ציטוט|תוכן=מִי-אֵל כָּמוֹךָ נֹשֵׂא עָו‍ֹן וְעֹבֵר עַל-פֶּשַׁע לִשְׁאֵרִית נַחֲלָתוֹ לֹא-הֶחֱזִיק לָעַד אַפּוֹ כִּי-חָפֵץ חֶסֶד הוּא. / יָשׁוּב יְרַחֲמֵנוּ יִכְבֹּשׁ עֲו‍ֹנֹתֵינוּ וְתַשְׁלִיךְ בִּמְצֻלוֹת יָם כָּל-חַטֹּאותָם. / תִּתֵּן אֱמֶת לְיַעֲקֹב חֶסֶד לְאַבְרָהָם אֲשֶׁר-נִשְׁבַּעְתָּ לַאֲבֹתֵינוּ מִימֵי קֶדֶם.|}}
+ביי די פסוקים האט מען אינזין די [[דרייצן מדות של רחמים]] לויט א ספעציעלן סדר{{הערה|שם=חמדת}}.
+לויט טייל מקורות זאל מען איבערזאגן די פסוקים דריי מאל{{הערה|קיצור של"ה, מסכת ראש השנה ד"ה כתב הש"ע; סידור חמדת ישראל, סדר תשליך; סידור רבי אשר.}}. טייל לייגן צו נאך פארשידענע פסוקים{{הערה|סידור חמדת ישראל, סדר תשליך: {{תנ"ך|תהלים|קיח|ה|ט}}, {{תנ"ך|תהלים|לג}}, און {{תנ"ך|ישעיה|יא|ט}}.}}, און קאפיטל [[תהלים לג|רננו צדיקים]]. [[רבי חיים יוסף דוד אזולאי|דער חיד"א]] האט פארפאסט א תפילה צו זאגן דערנאך{{הערה|[https://shitufta.org.il/Tziporen_Shamir/206?selectedunittext=7 צפורן שמיר סימן י"ב]}} און דאס ווערט געזאגט אין פיל פלעצער.
+מען שאקלט אפּ די קליידער עקן ביים זאגן "ותשליך במצולות ים..."{{הערה|שם=חמדת}}, אלס א רמז צו צולייגן הארץ אז מען זאל אוועקווארפן די עבירות און זיך האלטן ריין פון יעצט און ווייטער{{הערה|שם=אפרים}}. א מענטש זאל זיך אבער נישט איינרעדן אז דערמיט קען מען פאקטיש אראפווארפן די עבירות, אן תשובה{{הערה|קיצור של"ה מסכת ראש השנה, הגה ד"ה ראו לבטל}}.
+==התנגדות צום מנהג==
+ביי א קליין חלק פון די ספרד'ישע קהילות, ווי אויך ביי רוב אידן פון [[תימן]], איז נישט געווארן אנגענומען דער מנהג. דער [[ווילנער גאון]] איז נישט געגאנגען צו א טייך צו זאגן תשליך{{הערה|1=ספר מעשה רב, סעיף ר"ט}}, און אזוי פירן זיך די [[פרושים (ישוב הישן)|פרושים]] אין ירושלים{{הערה|1=זעט לוח לארץ ישראל}}. אויך [[רבי יחיאל מיכל הלוי עפשטיין]] שרייבט אז מען זאל בעסער נישט טון דער מנהג{{הערה|{{ויקיטקסט|ערוך השולחן אורח חיים תקפג|ערוך השולחן, אורח חיים, סימן תקפ"ג, סעיף ד'}}}}, און אזוי שרייבן אויך [[רבי אליהו ראגאלער]]{{הערה|יד אליהו, חלק הפסקים, צוואה אות ב'}}, דער [[רבי אליהו דוד ראבינאוויטש תאומים|אדר"ת]]{{הערה|1=אין זיין ספר תפילת דוד: {{ציטוטון|ובאמת ראוי הדבר בדור הזה לבטל אותו המנהג, ובפרט בעיירות הגדולות, וביותר מפני שנדפסו תחינות לנשים, ועמי הארצות כהנשים מאריכין הרבה, והם לשחוק ולצנינים בעיני העמים}}. }}, און אנדערע.
+==צו ליינען מער==
+* {{אוצר החכמה|רבי שמואל שווארץ|פני המים|647496|סופיקס=יא}}
+* {{אוצר החכמה|אביגדור ברגר|סדר תשליך ומנהגיו|62966|סופיקס=יא}}
+==דרויסנדיגע לינקס ==
+* {{אנצ יהודית|14261-tashlik|Tashlik|איזידאר זינגער און [[יהודה דוד אייזנשטיין]]}}
+* {{דעת|הרב גרשום הרפנס|daat/tfila/tashlic.htm|תשליך}}
+* {{ויקישיבה}}
+* {{אנצ דעת|1458}}
+* {{מרחב}}
 ==רעפערענצן==
 {{רעפערענצן}}
+{{ראש השנה}}
+{{הבהרה הלכתית}}
+[[קאַטעגאָריע:תפילה]]
+[[קאַטעגאָריע:מנהגים: ראש השנה]]
+[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]
+[[he:תשליך]]

ראש השנה
מצוות	תקיעת שופר
מנהגים	ערב ראש השנה • התרת נדרים • סימני ראש השנה • שנהיה לראש ולא לזנב • עפל אין האניג • תשליך
תפילות און פיוטים	תפילות ראש השנה • אחות קטנה • מלכויות זכרונות שופרות • ונתנה תוקף • וכל מאמינים • למנצח לבני קרח מזמור • הנני העני ממעש • היום הרת עולם • ארשת שפתינו • לא-ל עורך דין
צווישן ראש השנה און יום כיפור	עשרת ימי תשובה • ימים נוראים • אבינו מלכנו • סליחות • בין כסה לעשור • כפרות
פארשידנס	מסכת ראש השנה • לא אד"ו ראש
ימים טובים

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "תשליך"

יעצטיגע רעוויזיע זינט 08:27, 8 יולי 2024

אינהאַלט

מקור

טעם

פירונג

פלאץ

צייט

תפילות און מנהגים

התנגדות צום מנהג

צו ליינען מער

דרויסנדיגע לינקס

רעפערענצן

נאוויגאציע מעניו

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "תשליך"

יעצטיגע רעוויזיע זינט 08:27, 8 יולי 2024

מקור

טעם

פירונג

פלאץ

צייט

תפילות און מנהגים

התנגדות צום מנהג

צו ליינען מער

דרויסנדיגע לינקס

רעפערענצן

נאוויגאציע מעניו

זוכן