אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "בית אחאב"

בית אחאב
מדינה	מלכות ישראל ; מלכות יהודה
מייסד	עמרי
השליט האחרון	יורם (ישראל); עתליהו (יהודה)
תאריך ייסוד	ג'י"א
תאריך התפזרות	ג'נ"ה

וויזועלוויקיטעקסט

יעצטיגע רעוויזיע זינט 09:38, 20 מערץ 2024

בית אחאב (אדער בית עמרי, אכדיש: 𒂍𒄷𒌝𒊑𒄿, "בִּת חוּמרִי") איז געווען די דריטע, מאכטפולסטע און זינדיגסטע פון די זיבן דינאסטיעס וואס האבן געהערשט איבער מלכות ישראל. דער דינאסטיע איז געגרינדעט געווארן דורך עמרי, אבער ווערט אנגערופן אין תנ"ך אויפן נאמען פון זיין זון אחאב, וואס איז געווען פאראנטווארטליך סיי אויף איר מאכט און סיי אויף איר זינדיגקייט. פון בית אחאב האבן געקעניגט אויף מלכות ישראל פיר קעניגן, און אויף מלכות יהודה איין קעניגין, עתליה.

געשיכטע

גרינדונג און אויפבליה

אנגעבליכע חורבות פון דער פאלאץ פון מלכות ישראל אין שומרון

אין יאר ג'י"א האט זמרי, א קנעכט פון אלה בן בעשא, אומגעברענגט זיין האר אין תרצה, און זיך געקרוינט אלס מלך ישראל. דאס פאלק איז אבער נישט געווען אינטערעסירט אין זמרי'ס קעניגרייך און זיך געקליבן אן אנדערן: טייל האבן אויסגעקליבן עמרי, א גענעראל אין מלכות ישראל, און טייל האבן געקרוינט תבני בן גינת. נאך א פינף יעריגע קריגעריי האט עמרי געזיגט איבער תבני'ן און געווארן פולקאמער קעניג^[1].

עמרי האט אויפגעבויט דעם שטאט שומרון און איר געמאכט די הויפטשטאט פון מלכות ישראל^[1]; ער האט איינגענומען מואב און זיי אונטערטעניגט צו זיך^[2], און שלום געמאכט מיט מלכות יהודה נעמענדיג יהושפט פאר אן איידעם. עמרי'ס זון אחאב האט נאכמער פארשטערקערט די קעניגרייך, ער האט אויפגעבויט אין שומרון א "בית השן" (א פאלאץ באצירט מיט עלעפאנט ביינער^[3]), ער האט געהייראט איזבל די טאכטער פון אתבעל דער קעניג פון צידון^[4], און חתונה געמאכט זיין טאכטער עתליהו מיט יהורם בן יהושפט. חז"ל זאגן אז אחאב איז געווען א "מושל בכיפה" – ער האט געקעניגט איבער די גאנצע וועלט^[5].

אחאב האט זיך אנגעשלאסן אין דער פאקט פון צוועלף קעניגרייכן קעגן אשור, און געשפילט א גרויסע ראלע ביי די קרקר שלאכט (עב')^[6]. די קעניגן פון בית אחאב האבן כסדר מלחמה געהאלטן מיט ארם; ביי איינע פון די מלחמות איז אחאב אומגעברענגט געווארן^[7], און די פארלוסטן ביי אן אנדערע האבן געברענגט אן ענדע צום דינאסטיע.

אונטערגאנג און נאכווירקן

ביי די לעצטע מלחמה פון בית אחאב קעגן ארם, האט אלישע הנביא געשיקט איינער פון זיינע תלמידים, יונה הנביא, צו יהוא בן נמשי, דער גענעראל פון מלכות ישראל, ער זאל אים זאלבן אלס מלך ישראל און דערביי אים הייסן אויס'הרג'נען בית אחאב אלס שטראף פאר זייער זינד. יהוא האט געפאלגט; ער האט פארלאזט דעם פראנט אין רמות גלעד און געגאנגען קיין יזרעאל וואו דער קעניג יורם האט געוויילט זיך צו היילן פון די וואונדן וואס ער האט באקומען אויפן פראנט. זיין פלומעניק אחזיהו מלך יהודה איז דארט געווען אים צו באזוכן, און יהוא האט געכאפט די צוויי קעניגן אין איבערראשונג און זיי גע'הרג'עט^[8].

אויך נאך וואס בית אחאב איז אונטערגעגאנען אין מלכות ישראל, איז געבליבן דערפון עפעס דווקא ביי מלכות יהודה. אין די זעלבע צייט וואס יהוא איז געקרוינט געווארן אלס מלך ישראל, האט עתליה די טאכטער פון אחאב פארכאפט די מלוכה אין יהודה און עס אנגעהאלטן פאר זעקס יאר^[9]. יהואש איר נאכפאלגער איז געווען פון בית דוד, אבער פון זיין טאטן'ס מאמע'ס זייט איז ער געווען אן אייניקל פון אחאב. עס זענען דא וואס שפעקולירן אז יהוא בן נמשי איז אויך געווען אן אייניקל פון עמרי פון זיינס א צווייטע זון, א ברודער פון אחאב^[10].

אן אויסדרוק פון בית אחאב'ס מאכט איז דער פאקט אז "עמרי" איז לאנגע יארן פארבליבן א טיטל פאר מלכות ישראל. איבער הונדערט יאר נאך וואס בית אחאב איז שוין אונטערגעגאנגען, האבן תגלת פלאסר און סרגון, די קעניגן פון אשור, זיך באצויגן אין זייערע מאנומענטן צו שומרון אלס "די לאנד פון עמרי".

עבודה זרה

ווי אלע מלכי ישראל, האבן די קעניגן פון בית אחאב געדינט די עגלים וואס ירבעם בן נבט האט אוועק געשטעלט אין דן און אין בית אל. זייער זינד איז אבער הארבער געווארן ווען אחאב האט געהייראט איזבל, די פרינצעסין פון צידון, און אנגעהויבן דינען דעם בעל, דער אפגאט פון די צידונים. אחאב האט געבויט פארן בעל א טעמפל אין שומרון^[1], ער האט זיך געראטן מיט די נביאי הבעל, און איזבל האט פרובירט אויסצו'הרג'ענען אלע נביאי ה'^[11]. אליהו הנביא און זיין תלמיד אלישע האבן געקעמפט קעגן דאס דינען דעם בעל, און דער קאנפליקט איז געקומען צו א קלימאקס ביי דער מעמד אויף הר הכרמל (עב')^[12]. ווי די נביאים האבן געווארנט, איז די דינאסטיע אונטערגאנגען צוליב די זינד פון בית אחאב^[8].

קעניגן ליסטע

פאלגנד איז א ליסטע פון די קעניגן פון בית אחאב, מיט די יארן פון זייער קעניגרייך. צוערשט די צאל יארן וואס דער קעניג האט געקעניגט, דער יאר למלך יהודה ווען ער האט אנגעהויבן קעניגן, און די אידישע יארן לויט די חשבונות אין סדר עולם^[13].

דערנאך, אלס רעפערענץ צו די עפאכע אין די אלגעמיינע היסטאריאגראפיע, ווערן געברענגט די אלגעמיינע דאטומען (בעפאר ציווילע רעכענונג) ווי זיי זענען באקאנט אין די אלגעמיינע וועלט. עס זענען פארהאן דערוועגן מערערע מיינונגען צווישן פארשער; גאנגבאר זענען די פון וויליאם אלברייט^[14], עדווין טיילע^[15], גרשון גליל^[16] און קענעט קיטשן^[17].

עס איז אנגעמערקט געווארן אז אין די צייטן פון בית אחאב האט מען ארייינגערעכנט די קרוינונגס יאר אין די סך הכל יארן פונעם קעניג, דאס מיינט אז די צאל יארן פון אלע קעניגן זענען געווען "מקוטעות".

מלכי בית אחאב
קעניג	צאל יארן	אין פסוק	מצודות	אלברייט	טיילע	גליל	קיטשן	פטירה
עמרי	12	כ"ז לאסא^[18]	ג'י"א-ג'כ"ב	876-879	885-874	886-875	886–875	געשטארבן נאטורליך
אחאב בן עמרי	22	ל"ח לאסא^[19]	ג'כ"ב-ג'מ"ג	869-850	874-853	873-852	875-853	פארוואונדעט געווארן פון א פליענדע פייל, געשטארבן אנקומענדיג קיין שומרון
אחזיה בן אחאב	2	י"ז ליהושפט^[20]	ג'מ"ג-ג'מ"ד	850-849	853-852	852-851	853-852	געפאלן פון א פענסטער אויפן בוידעם
יורם בן אחאב	12	י"ח ליהושפט^[21]	ג'מ"ד-ג'נ"ה	849-842	852-841	851-842	852-841	גע'הרג'עט געווארן דורך יהוא בן נמשי
עתליה בת עמרי	6	(שטייט נישט קלאר)	ג'נ"ו-ג'ס"א	842-837	841-835	842-835	841-835	אומגעברענגט דורך מיליטערלייט געשיקט דורך יהוידע כהן גדול

פאמיליע בוים פון די קעניגן פון בית אחאב

עמרי מלך ישראל

יהושפט בן אסא מלך יהודה

בת עמרי

אחאב בן עמרי מלך ישראל

איזבל בת אתבעל מלך צידונים

יהורם בן יהושפט מלך יהודה

עתליהו בת אחאב מלכת יהודה

אחזיה בן אחאב מלך ישראל

יורם בן אחאב מלך ישראל

אחזיהו בן יהורם מלך יהודה

יהושבע בת יהורם

יהוידע כהן גדול

יהואש בן אחזיהו מלך יהודה

מלכי יהודה

מלכי ישראל

ארכעאלאגיע

דער מישע מאנומענט פארציילט ווי עמרי האט אונטערדרוקט מואב, ביז מישע האט באזיגט דעם זון פון עמרי

פון בית אחאב איז געבליבן א היבשע צאל ארכעאלאגישע איבערבלייבענישן. אין שומרון האט זיך אפירגעזוכט א פאלאץ באצירט מיט סקולפטורן פון עלעפאנט ביינער, ווארשיינליך דער "בית השן"^[22]. מען האט דארט אויך געטראפן א הייל פון קברים, וואס טייל נעמען אן אלס די קברים פון עמרי און אחאב^[23].

אויך אין קעניגליכע מאנומענטן פון אנדערע פעלקער זענען פארבליבן ארכעאלאגישע שפורן פון בית אחאב. דער מישע מאנומענט (עב') האט אן אויפשריפט אין וואס מישע מלך מואב דערציילט ווי אזוי עמרי און זיין זון האבן אים אונטערדרוקט, און ער גרויסט זיך מיט זיין זיג איבער זיי^[2]. אין דער תל דן אויפשריפט (עב'), אנגענומען צו זיין פון חזאל מלך ארם, גרויסט זיך דער שרייבער מיט זיינע געווינסן איבער די אידישע קעניגן^[24]. אין דער מאנאליט פון כורח (עב') באריכטעט שלמנאסר איבער דער קרקר שלאכט (עב') אין וואס אחאב האט געשפילט א גרויסע ראלע^[6].

ערווענונגען פון "בית עמרי" דורך אשור

אין די פאלגנדע טאבעלע זענען אויסגערעכנט ווען און וואו "בית עמרי" אדער "דאס לאנד פון עמרי" ווערט ערווענט אין אשור'ישע קוועלער^[25].

קעניג	אויפשריפט	יאר אא"ר	טראנסליטעראציע	איבערזעצונג
שלמנאסר 3	שווארצע אבעליסק (עב') און נאך	841	מַר חוּמרִי	"דאס הויז פון עמרי"
אדד-נירארי 3	נמרוד שטיין	803	כּוּר בִּית חוּמרִי	"דאס לאנד פון דאס הויז פון עמרי"
תגלת פלאסר 3	שטיקלעך פון די אנאלן	731	כּוּר אִי חוּמרִי	"דאס לאנד פון עמרי"
סרגון 2	פאלאץ טיר און נאך	720	מַת כּוּר בִּית חוּמרִי	"דאס גאנצע לאנד פון דאס הויז פון עמרי"

רעפערענצן

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 מלכים א' טז
↑ ^2.0 ^2.1 מציבת מישע (עב'), געברענגט אין: זאב וילנאי, מדריך ארץ ישראל, ירושלים, תש"ו, זייט 111 (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
↑ מלכים א' כב, לט, און רש"י אויפן ארט
↑ מלכים א' טז, לא
↑ מגילה יא, א, פרקי דרבי אליעזר, פרק י"א
↑ ^6.0 ^6.1 יהודה קיל, יהודה אליצור, אטלס דעת מקרא, ירושלים, תשנ"ח, זייט 256 (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן)
↑ מלכים א' כב, לד
↑ ^8.0 ^8.1 מלכים ב' ט
↑ מלכים ב' יא
↑ א' ברוכי-אונא, 'בית עמרי, בית אחאב ובית יהוא: קרבת דם וקרבות דמים בית מקרא נח (ב) (תשע"ג), זייט 5-30
↑ מלכים א' יח, ד
↑ מלכים א' יז און ווייטער; מלכים ב' א און ווייטער
↑ די ליסטע איז באזירט אויף אברהם עקביא, סדרי זמנים לפי המסורת, תל אביב, תש"ג
↑ W. F. Albright, The Archaeology of Palestine (Harmonds worth: Penguin, 1949)
↑ Edwin Thiele, The Mysterious Numbers of the Hebrew Kings, (1st ed.; New York: Macmillan, 1951; 2d ed.; Grand Rapids: Eerdmans, 1965; 3rd ed.; Grand Rapids: Zondervan/Kregel, 1983).
↑ Galil, Gershon (1996). The Chronology of the Kings of Israel and Judah.
↑ On the Reliability of the Old Testament (2003) by Kenneth Kitchen. Grand Rapids and Cambridge: William B. Eerdmans Publishing Company.
↑ מלכים א' טז, טו
↑ מלכים א' טז, כט
↑ מלכים א' כב, נב
↑ מלכים ב' ג, א
↑ זעט: יהודה קיל, יהודה אליצור, אטלס דעת מקרא, ירושלים, תשנ"ח, זייט 256 (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן)
↑ Norma Franklin, Lost Tombs of the Israelite Kings, Biblical Archaeology Review, July-August 2007
↑ Hallvard Hagelia, "Philological Issues in the Tel Dan Inscription," in Lutz Edzard and Jan Retso, eds., Current Issues in the Analysis of Semitic Grammar and Lexicon, Harrassowitz, 2005, 235.
↑ Kelle, Brad (2002), "What's in a Name? Neo-Assyrian Designations for the Northern Kingdom and Their Implications for Israelite History and Biblical Interpretation", Journal of Biblical Literature, 121 (4): 639–666

[מלאטז-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 מלכים א' טז

[מישע-2] 2.0 ^2.1 מציבת מישע (עב'), געברענגט אין: זאב וילנאי, מדריך ארץ ישראל, ירושלים, תש"ו, זייט 111 (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)

[3] מלכים א' כב, לט, און רש"י אויפן ארט

[4] מלכים א' טז, לא

[5] מגילה יא, א, פרקי דרבי אליעזר, פרק י"א

[קרקר-6] 6.0 ^6.1 יהודה קיל, יהודה אליצור, אטלס דעת מקרא, ירושלים, תשנ"ח, זייט 256 (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן)

[7] מלכים א' כב, לד

[מלבט-8] 8.0 ^8.1 מלכים ב' ט

[9] מלכים ב' יא

[10] א' ברוכי-אונא, 'בית עמרי, בית אחאב ובית יהוא: קרבת דם וקרבות דמים בית מקרא נח (ב) (תשע"ג), זייט 5-30

[11] מלכים א' יח, ד

[12] מלכים א' יז און ווייטער; מלכים ב' א און ווייטער

[13] די ליסטע איז באזירט אויף אברהם עקביא, סדרי זמנים לפי המסורת, תל אביב, תש"ג

[14] W. F. Albright, The Archaeology of Palestine (Harmonds worth: Penguin, 1949)

[15] Edwin Thiele, The Mysterious Numbers of the Hebrew Kings, (1st ed.; New York: Macmillan, 1951; 2d ed.; Grand Rapids: Eerdmans, 1965; 3rd ed.; Grand Rapids: Zondervan/Kregel, 1983).

[16] Galil, Gershon (1996). The Chronology of the Kings of Israel and Judah.

[17] On the Reliability of the Old Testament (2003) by Kenneth Kitchen. Grand Rapids and Cambridge: William B. Eerdmans Publishing Company.

[18] מלכים א' טז, טו

[19] מלכים א' טז, כט

[20] מלכים א' כב, נב

[21] מלכים ב' ג, א

[22] זעט: יהודה קיל, יהודה אליצור, אטלס דעת מקרא, ירושלים, תשנ"ח, זייט 256 (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן)

[23] Norma Franklin, Lost Tombs of the Israelite Kings, Biblical Archaeology Review, July-August 2007

[24] Hallvard Hagelia, "Philological Issues in the Tel Dan Inscription," in Lutz Edzard and Jan Retso, eds., Current Issues in the Analysis of Semitic Grammar and Lexicon, Harrassowitz, 2005, 235.

[25] Kelle, Brad (2002), "What's in a Name? Neo-Assyrian Designations for the Northern Kingdom and Their Implications for Israelite History and Biblical Interpretation", Journal of Biblical Literature, 121 (4): 639–666

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

@@ שורה 1: / שורה 1: @@
+{{דעסקריפציע|דריטע דינאסטיע פון מלכות ישראל}}
 {{שושלת
 | שם = בית אחאב
 | מדינה = [[מלכות ישראל]] {{ש}} [[מלכות יהודה]]
 | מייסד = [[עמרי]]
-| השליט האחרון = [[יורם]] (ישראל){{ש}} [[עתליהו]] (יהודה)
+| השליט האחרון = [[יורם (מלך ישראל)|יורם]] (ישראל){{ש}} [[עתליהו]] (יהודה)
 | תאריך ייסוד = {{לינק צו אידיש יאר|3011}}
 | תאריך התפזרות = {{לינק צו אידיש יאר|3055}}
@@ שורה 11: / שורה 12: @@
 ==געשיכטע==
 ===גרינדונג און אויפבליה===
-אין יאר [[ג'י']] האט [[זמרי]], א קנעכט פון [[אלה בן בעשא]], אומגעברענגט זיין האר אין [[תרצה]], און זיך געקרוינט אלץ מלך ישראל. דאס פאלק האט אבער נישט געווען אינטרעסירט אין זמרי'ס קעניגרייך און זיך געקליבן אן אנדערער: טייל האבן אויסגעקליבן [[עמרי]] - א גענעראל אין מלכות ישראל - צו זיין קעניג, און טייל האבן געקרוינט [[תבני בן גינת]]. נאך א פינף יעריגע קריגעריי האט עמרי איבערגעקומען תבני'ן און געווארן פולקאמער קעניג{{הערה|שם=מלאטז|{{תנ"ך|מלכים א|טז}}}}.
+[[טעקע:Sebastia-393.jpg|קליין|אנגעבליכע חורבות פון דער פאלאץ פון מלכות ישראל אין שומרון]]
+אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3011}} האט [[זמרי (מלך ישראל)|זמרי]], א קנעכט פון [[אלה בן בעשא]], אומגעברענגט זיין האר אין [[תרצה]], און זיך געקרוינט אלס מלך ישראל. דאס פאלק איז אבער נישט געווען אינטערעסירט אין זמרי'ס קעניגרייך און זיך געקליבן אן אנדערן: טייל האבן אויסגעקליבן [[עמרי]], א גענעראל אין מלכות ישראל, און טייל האבן געקרוינט [[תבני בן גינת]]. נאך א פינף יעריגע קריגעריי האט עמרי געזיגט איבער תבני'ן און געווארן פולקאמער קעניג{{הערה|שם=מלאטז|{{תנ"ך|מלכים א|טז}}}}.
-עמרי האט אויפגעבויט דאס שטאט [[שומרון]] און איר געמאכט דער הויפטשטאט פון מלכות ישראל{{הערה|שם=מלאטז}}, איינגענומען [[מואב]] און אונטערטעניגט צו אים{{הערה|שם=מישע|[[מצבת מישע]], געברענגט אין: {{אוצר החכמה|זאב וילנאי|מדריך ארץ ישראל|610908|ירושלין, תש"ו, זייט 111|עמוד=111}}}} און שלום געמאכט מיט מלכות יהודה נעמענדיג [[יהושפט בן אסא]] פאר אן איידעם. עמרי'ס זון [[אחאב]] האט נאכמער פארשטערקערט די קעניגרייך, ער האט אויפגעבויט אין שומרון א "בית השן" (א פאלאץ באצירט מיט עלעפאנט ביינער{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|כב|לט}}, און [[רש"י]] אויפן ארט}}); און געהייראט [[איזבל]] דער טאכטער פון אתבעל דער צידונער קעניג{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|טז|לא}}}}, און חתונה געמאכט זיין טאכטער עתליהו מיט אחזיהו בן יהושפט. חז"ל זאגן אז אחאב איז געווען א "מושל בכיפה" – ער האט געקעניגט איבער די גאנצע וועלט{{הערה|{{בבלי|מגילה|יא|א}}, פרקי דרבי אליעזר פרק יא}}.
+עמרי האט אויפגעבויט דעם שטאט [[שומרון]] און איר געמאכט די הויפטשטאט פון מלכות ישראל{{הערה|שם=מלאטז}}; ער האט איינגענומען [[מואב]] און זיי אונטערטעניגט צו זיך{{הערה|שם=מישע|{{קישור שפה|עברית|מצבת מישע|מציבת מישע}}, געברענגט אין: {{אוצר החכמה|זאב וילנאי|מדריך ארץ ישראל|610908|page=111|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תש"ו|זייט 111}}}}, און שלום געמאכט מיט [[מלכות יהודה]] נעמענדיג [[יהושפט]] פאר אן איידעם. עמרי'ס זון [[אחאב]] האט נאכמער פארשטערקערט די קעניגרייך, ער האט אויפגעבויט אין שומרון א "בית השן" (א פאלאץ באצירט מיט עלעפאנט ביינער{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|כב|לט}}, און [[רש"י]] אויפן ארט}}), ער האט געהייראט [[איזבל]] די טאכטער פון אתבעל דער קעניג פון [[צידון]]{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|טז|לא}}}}, און חתונה געמאכט זיין טאכטער עתליהו מיט [[יהורם (מלך יהודה)|יהורם בן יהושפט]]. חז"ל זאגן אז אחאב איז געווען א "מושל בכיפה" – ער האט געקעניגט איבער די גאנצע וועלט{{הערה|{{בבלי|מגילה|יא|א}}, {{פרקי דרבי אליעזר|יא}}}}.
+אחאב האט זיך אנגעשלאסן אין דער פאקט פון צוועלף קעניגרייכן קעגן [[אשור]], און געשפילט א גרויסע ראלע ביי די {{קישור שפה|עברית|קרב קרקר|קרקר שלאכט}}{{הערה|שם=קרקר|{{אוצר החכמה|יהודה קיל, יהודה אליצור|אטלס דעת מקרא|156391|ירושלים, תשנ"ח, זייט 256|page=269}}}}. די קעניגן פון בית אחאב האבן כסדר מלחמה געהאלטן מיט [[ארם]]; ביי איינע פון די מלחמות איז אחאב אומגעברענגט געווארן{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|כב|לד}}}}, און די פארלוסטן ביי אן אנדערע האבן געברענגט אן ענדע צום דינאסטיע.
-אחאב האט זיך אנגעשלאסן אין דער פאקט פון צוועלף קעניגרייכן קעגן [[אשור]], און געשפילט א גרויסע ראלע ביי די [[קרקר שלאכט]]{{הערה|שם=קרקר|{{אוצר החכמה|יהודה קיל, יהודה אליצור|אטלס דעת מקרא|156391|ירושלים, תשנ"ח, זייט 256|עמוד=269}}}}. די קעניגן פון בית אחאב האבן כסדר מלחמה געהאלטן מיט [[ארם]]; ביי איינע פון די מלחמות איז אחאב אומגעברעגנט געווארן{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|כב|לד}}}}, און די פארלוסטן ביי אן אנדערע האט געברענגט דער דינאסטיע צו אן ענדע.
 ===אונטערגאנג און נאכווירקן===
-ביי די לעצטע מלחמה פון [[בית אחאב]] קעגן ארם, האט אלישע הנביא געשיקט איינער פון זיינע תלמידים, יונה הנביא, צו זאלבן אלס מלך ישראל [[יהוא בן נמשי]] דער גענעראל פון מלכות ישראל, און אים הייסן אויס'הרג'נען בית אחאב אלץ שטראף פאר זייער זינד. יהוא האט אויסגעפאלגט און אפגעלאזט די פראנט אין רמות גלעד און געגאנגען קיין יזרעאל וואו דער קעניג [[יהורם]] האט געווילט זיך צו היילן פון די וואנדן וואס ער האט געכאפט אויפן פראנט. [[אחזיהו מלך יהודה]] זיין פעטער איז דארט געווען אים צו באזוכן, און יהוא האט געכאפט די צוויי קעניגן אין איבערראשונג און זיי גע'הרג'עט{{הערה|שם=מלבט|{{תנ"ך|מלכים ב|ט}}}}.
+ביי די לעצטע מלחמה פון בית אחאב קעגן ארם, האט [[אלישע|אלישע הנביא]] געשיקט איינער פון זיינע תלמידים, [[יונה הנביא]], צו [[יהוא|יהוא בן נמשי]], דער גענעראל פון מלכות ישראל, ער זאל אים זאלבן אלס מלך ישראל און דערביי אים הייסן אויס'הרג'נען בית אחאב אלס שטראף פאר זייער זינד. יהוא האט געפאלגט; ער האט פארלאזט דעם פראנט אין [[רמות גלעד]] און געגאנגען קיין [[יזרעאל]] וואו דער קעניג [[יורם]] האט געוויילט זיך צו היילן פון די וואונדן וואס ער האט באקומען אויפן פראנט. זיין פלומעניק [[אחזיהו (מלך יהודה)|אחזיהו מלך יהודה]] איז דארט געווען אים צו באזוכן, און יהוא האט געכאפט די צוויי קעניגן אין איבערראשונג און זיי גע'הרג'עט{{הערה|שם=מלבט|{{תנ"ך|מלכים ב|ט}}}}.
-אויך נאך וואס בית אחאב איז אונטערגעגאנען אין [[מלכות ישראל]], איז געבליבן דערפון עפעס דווקא ביי [[מלכות יהודה]]. ביינאזאם מיט יהוא'ס קרוינונג אין מלכות ישראל, האט [[עתליה]] דער טאכטער פון אחאב פארכאפט די מלוכה אין יהודה און עס אנגעהאלטן פאר זעקס יאר{{הערה|{{תנ"ך|מלכים ב|יא}}}}. [[יהואש]] איר נאכפאלגער איז געווען פון [[בית דוד]], אבער פון זיין טאטן'ס מאמע'ס זייט איז ער געווען אן אייניקל פון אחאב. עס זענען דא וואס שפעקולירן אז יהוא בן נמשי איז אויך געווען אן אייניקל פון עמרי פון זיינס א צווייטע זון, א ברודער פון אחאב{{הערה|א' ברוכי-אונא, 'בית עמרי, בית אחאב ובית יהוא: קרבת דם וקרבות דמים '''בית מקרא''' נח (ב) (תשע"ג), זייט 5-30}}.
+אויך נאך וואס בית אחאב איז אונטערגעגאנען אין מלכות ישראל, איז געבליבן דערפון עפעס דווקא ביי מלכות יהודה. אין די זעלבע צייט וואס יהוא איז געקרוינט געווארן אלס מלך ישראל, האט [[עתליה]] די טאכטער פון אחאב פארכאפט די מלוכה אין יהודה און עס אנגעהאלטן פאר זעקס יאר{{הערה|{{תנ"ך|מלכים ב|יא}}}}. [[יהואש]] איר נאכפאלגער איז געווען פון [[מלכות בית דוד|בית דוד]], אבער פון זיין טאטן'ס מאמע'ס זייט איז ער געווען אן אייניקל פון אחאב. עס זענען דא וואס שפעקולירן אז יהוא בן נמשי איז אויך געווען אן אייניקל פון עמרי פון זיינס א צווייטע זון, א ברודער פון אחאב{{הערה|א' ברוכי-אונא, 'בית עמרי, בית אחאב ובית יהוא: קרבת דם וקרבות דמים '''בית מקרא''' נח (ב) (תשע"ג), זייט 5-30}}.
-אן אויסדרוק פון בית אחאב'ס מאכט איז דער פאקט אז "עמרי" איז לאנגע יארן פארבליבן א טיטל פאר מלכות ישראל. איבער הונדערט יאר נאך וואס בית אחאב איז שוין אונטערגעגאנגען האבן [[תגלת פלאסר]] און [[סרגון]] די קעניגן פון [[אשור]] זיך באצויגן צו [[שומרון]] אין זייערע [[מאנומענטן]] אלץ "די לאנד פון עמרי".
+אן אויסדרוק פון בית אחאב'ס מאכט איז דער פאקט אז "עמרי" איז לאנגע יארן פארבליבן א טיטל פאר מלכות ישראל. איבער הונדערט יאר נאך וואס בית אחאב איז שוין אונטערגעגאנגען, האבן [[תגלת פלאסר]] און [[סרגון]], די קעניגן פון [[אשור]], זיך באצויגן אין זייערע [[מאנומענט]]ן צו [[שומרון]] אלס "די לאנד פון עמרי".
 ===עבודה זרה===
-ווי אלע מלכי ישראל, האבן די קעניגן פון בית אחאב געדינט די [[עגלים]] וואס [[ירבעם בן נבט]] האט אוועק געשטעלט אין דן און אין בית א-ל. זייער זינד איז אבער הארבער געווארן ווען אחאב האט געהייראט איזבל די צידונ'ע פרינצעסין, און אנגעהויבן דינען [[בעל]] דער אפגאט פון די צידונים. אחאב האט געבויט פאר בעל א טעמפל אין שומרון{{הערה|שם=מלאטז}}, ער האט זיך געראטן מיט די נביאי הבעל, און איזבל האט פרובירט אויסצו'הרג'ענען אלע [[נביאי ד']]{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|יח|ד}}}}. [[אליהו הנביא]] אין [[אלישע]] זיין תלמיד האבן געקעמפט קעגן דאס דינען דעם בעל, און דער קאנפליקט איז געקומען צו א קלימאקס ביי די [[מעמד אויף הר הכרמל]]{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|יז}} און ווייטער, {{תנ"ך|מלכים ב|א}} און ווייטער}}. ווי די נביאים האבן געווארנט, איז די דינאסטיע אונטערגאנגען צוליב די זינד פון בית אחאב{{הערה|שם=מלבט}}.
+ווי אלע מלכי ישראל, האבן די קעניגן פון בית אחאב געדינט די עגלים וואס [[ירבעם בן נבט]] האט אוועק געשטעלט אין דן און אין בית אל. זייער זינד איז אבער הארבער געווארן ווען אחאב האט געהייראט איזבל, די פרינצעסין פון צידון, און אנגעהויבן דינען דעם [[בעל]], דער אפגאט פון די צידונים. אחאב האט געבויט פארן בעל א טעמפל אין שומרון{{הערה|שם=מלאטז}}, ער האט זיך געראטן מיט די נביאי הבעל, און איזבל האט פרובירט אויסצו'הרג'ענען אלע [[נביאים|נביאי ה']]{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|יח|ד}}}}. [[אליהו הנביא]] און זיין תלמיד אלישע האבן געקעמפט קעגן דאס דינען דעם בעל, און דער קאנפליקט איז געקומען צו א קלימאקס ביי דער {{קישור שפה|עברית|אליהו ונביאי הבעל בכרמל|מעמד הר הכרמל|מעמד אויף הר הכרמל}}{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|יז}} און ווייטער; {{תנ"ך|מלכים ב|א}} און ווייטער}}. ווי די נביאים האבן געווארנט, איז די דינאסטיע אונטערגאנגען צוליב די זינד פון בית אחאב{{הערה|שם=מלבט}}.
-==ליסטע קעניגן==
+==קעניגן ליסטע==
-פאלגענד איז א ליסטע פון די קעניגן פון בית אחאב, מיט די יארן פון זייער קעניגרייך. צוערשט די צאל יארן פון דער קעניגס קעניגרייך, די יאר למלך ישראל ווען ער האט אנגעהויבן קעניגן, און די אידישע יארן לויט די חשבונות אין סדר עולם{{הערה|די ליסטע פאלגענד איז באזירט אויף {{אוצר החכמה|אברהם עקביא|סדרי זמנים לפי המסורת|12685|תל אביב, תש"ג}}}}.
+פאלגנד איז א ליסטע פון די קעניגן פון בית אחאב, מיט די יארן פון זייער קעניגרייך. צוערשט די צאל יארן וואס דער קעניג האט געקעניגט, דער יאר למלך יהודה ווען ער האט אנגעהויבן קעניגן, און די [[יאר ציילונגען אין דער לוח|אידישע יארן]] לויט די חשבונות אין [[סדר עולם]]{{הערה|די ליסטע איז באזירט אויף {{אוצר החכמה|אברהם עקביא|סדרי זמנים לפי המסורת|12685|תל אביב, תש"ג}}}}.
-דערנאך, אלץ רעפערענץ צו די עפאכע אין די אלגעמיינע היסטאריאגראפיע, ווערן געברענגט די אלגעמיינע דאטומען (איידערן ציווילע רעכענונג) ווי זיי זענען באקאנט אין די אלגעמיינע וועלט. עס זענען דא מערערע מיינונגען צווישן פארשער, גאנגבאר זענען די פון [[וויליאם אלברייט]]{{הערה|W. F. Albright, The Archaeology of Palestine (Harmonds worth: Penguin, 1949)|כיוון=שמאל}}, [[עדווין טיילע]]{{הערה|Edwin Thiele, The Mysterious Numbers of the Hebrew Kings, (1st ed.; New York: Macmillan, 1951; 2d ed.; Grand Rapids: Eerdmans, 1965; 3rd ed.; Grand Rapids: Zondervan/Kregel, 1983).|כיוון=שמאל}}, [[גרשון גליל]]{{הערה|Galil, Gershon (1996). The Chronology of the Kings of Israel and Judah.|כיוון=שמאל}} און [[קענעט קיטשען]]{{הערה|On the Reliability of the Old Testament (2003) by Kenneth Kitchen. Grand Rapids and Cambridge: William B. Eerdmans Publishing Company.|כיוון=שמאל}}.
+דערנאך, אלס רעפערענץ צו די עפאכע אין די אלגעמיינע היסטאריאגראפיע, ווערן געברענגט די אלגעמיינע דאטומען (בעפאר ציווילע רעכענונג) ווי זיי זענען באקאנט אין די אלגעמיינע וועלט. עס זענען פארהאן דערוועגן מערערע מיינונגען צווישן פארשער; גאנגבאר זענען די פון וויליאם אלברייט{{הערה|W. F. Albright, The Archaeology of Palestine (Harmonds worth: Penguin, 1949)|כיוון=שמאל}}, עדווין טיילע{{הערה|Edwin Thiele, The Mysterious Numbers of the Hebrew Kings, (1st ed.; New York: Macmillan, 1951; 2d ed.; Grand Rapids: Eerdmans, 1965; 3rd ed.; Grand Rapids: Zondervan/Kregel, 1983).|כיוון=שמאל}}, גרשון גליל{{הערה|Galil, Gershon (1996). The Chronology of the Kings of Israel and Judah.|כיוון=שמאל}} און קענעט קיטשן{{הערה|On the Reliability of the Old Testament (2003) by Kenneth Kitchen. Grand Rapids and Cambridge: William B. Eerdmans Publishing Company.|כיוון=שמאל}}.
-עס איז אנגעמערקט געווארן אז אין די צייטן פון בית אחאב האט מען נישט גערעכט די קרוינונגס יאר אלס א באזונדערע יאר, דאס מיינט אז די צאל יארן פון אלע קעניגן זענען געווען "מקוטעות".
+עס איז אנגעמערקט געווארן אז אין די צייטן פון בית אחאב האט מען ארייינגערעכנט די קרוינונגס יאר אין די סך הכל יארן פונעם קעניג, דאס מיינט אז די צאל יארן פון אלע קעניגן זענען געווען "מקוטעות".
 {| class="wikitable" style="text-align:center"
 |+מלכי בית אחאב
 |-
-!קעניג!!צאל יארן!!אין פסוק!!מצודות!!אלברייט!!טיילע!!גליל!!קיטשען!!פטירה
+!קעניג!!צאל יארן!!אין פסוק!!מצודות!!אלברייט!!טיילע!!גליל!!קיטשן!!פטירה
 |-
-|עמרי||12||כ"ז לאסא{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|טז|טו}}}}||[[ג'י"א]]-[[ג'כ"ב]]||876-879||885-874||886-875||886–875||געשטארבן נאטורליך
+|עמרי||12||כ"ז לאסא{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|טז|טו}}}}||{{לינק צו אידיש יאר|3011}}-{{לינק צו אידיש יאר|3022}}||876-879||885-874||886-875||886–875||געשטארבן נאטורליך
 |-
-|אחאב בן עמרי||22||ל"ח לאסא{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|טז|כט}}}}||[[ג'כ"ב]]-[[ג'מ"ג]]||869-850||874-853||873-852||875-853||פארוואונדערט געווארן פון א פליעדנע פייל, געשטארבן אנקומענדיג קיין שומרון
+|אחאב בן עמרי||22||ל"ח לאסא{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|טז|כט}}}}||{{לינק צו אידיש יאר|3022}}-{{לינק צו אידיש יאר|3043}}||869-850||874-853||873-852||875-853||פארוואונדעט געווארן פון א פליענדע פייל, געשטארבן אנקומענדיג קיין שומרון
 |-
-|אחזיהו בן אחאב||2||י"ז ליהושפט{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|כב|נב}}}}||[[ג'מ"ג]]-[[ג'מ"ד]]||850-849||853-852||852-851||853-852||געפאלן פון א פעסנטער אויפן דאך
+|אחזיה בן אחאב||2||י"ז ליהושפט{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|כב|נב}}}}||{{לינק צו אידיש יאר|3043}}-{{לינק צו אידיש יאר|3044}}||850-849||853-852||852-851||853-852||געפאלן פון א פענסטער אויפן בוידעם
 |-
-|יהורם בן אחאב||12||י"ח ליהושפט{{הערה|{{תנ"ך|מלכים ב|ג|א}}}}||[[ג'מ"ד]]-[[ג'נ"ה]]||849-842||852-841||851-842||852-841||גע'הרג'ט געווארן דורך [[יהוא בן נמשי]]
+|יורם בן אחאב||12||י"ח ליהושפט{{הערה|{{תנ"ך|מלכים ב|ג|א}}}}||{{לינק צו אידיש יאר|3044}}-{{לינק צו אידיש יאר|3055}}||849-842||852-841||851-842||852-841||גע'הרג'עט געווארן דורך [[יהוא|יהוא בן נמשי]]
 |-
-|עתליה בת עמרי||6||(שטייט נישט קלאר)||[[ג'נ"ו]]-[[ג'ס"א]]||842-837||841-835||842-835||841-835||אומגעברענגט דורך מיליטערלייט געשיקט דורך יהוידע כהן גדול
+|עתליה בת עמרי||6||(שטייט נישט קלאר)||{{לינק צו אידיש יאר|3056}}-{{לינק צו אידיש יאר|3061}}||842-837||841-835||842-835||841-835||אומגעברענגט דורך מיליטערלייט געשיקט דורך [[יהוידע הכהן|יהוידע כהן גדול]]
 |}
 {{טבלה מוסתרת
@@ שורה 54: / שורה 57: @@
 |תוכן=
 {{עץ משפחה/התחלה}}
-{{עץ משפחה| | | | | | | | | | |עמרי | | | | |עמרי = [[עמרי מלך ישראל]]
+{{עץ משפחה| | | | | | | | | | |עמרי | | | | |עמרי = [[עמרי|עמרי מלך ישראל]]
 |עיצוב_עמרי=;background-color: #aaf
 }}
 {{עץ משפחה| | | | | |.|-|-|-|-|-|(| | | | | |}}
-{{עץ משפחה|יהושפט |ד|בת| | | |אחאב |ד| איזבל |יהושפט=[[יהופט בן אסא מלך יהודה]]|בת=בת עמרי|אחאב=[[אחאב בן עמרי מלך ישראל]]|איזבל=[[איזבל בת אתבעל מלך צידונים]]
+{{עץ משפחה|יהושפט |ד|בת| | | |אחאב |ד| איזבל |יהושפט=[[יהושפט|יהושפט בן אסא מלך יהודה]]|בת=בת עמרי|אחאב=[[אחאב|אחאב בן עמרי מלך ישראל]]|איזבל=[[איזבל|איזבל בת אתבעל מלך צידונים]]
 |עיצוב_יהושפט=;background-color: #afa
 |עיצוב_אחאב=;background-color: #aaf
 }}
 {{עץ משפחה| | | |!| | | |.|-|-|-|ז|-|^|-|,| |}}
-{{עץ משפחה| | |יהורד |ד|עתליהו | |אחזיהו | |יהורי |יהורד=[[יהורם בן יהושפט מלך יהודה]]|עתליהו=[[עתליהו בת אחאב מלכת יהודה]]|אחזיהו=[[אחזיהו בן אחאב מלך ישראל]]|יהורי=[[יהורם בן אחאב מלך ישראל]]
+{{עץ משפחה| | |יהורד |ד|עתליהו | |אחזיהו | |יהורי |יהורד=[[יהורם (מלך יהודה)|יהורם בן יהושפט מלך יהודה]]|עתליהו=[[עתליה|עתליהו בת אחאב מלכת יהודה]]|אחזיהו=[[אחזיה|אחזיה בן אחאב מלך ישראל]]|יהורי=[[יורם|יורם בן אחאב מלך ישראל]]
 |עיצוב_יהורד=;background-color: #afa
 |עיצוב_עתליהו=;background-color: #afa
@@ שורה 70: / שורה 73: @@
 }}
 {{עץ משפחה| | | | | |)|-|-|-|,| | | | | | | |}}
-{{עץ משפחה| | | | |אחזיה | | יהושבע |~| יהוידע | | |אחזיה=[[אחזיהו בן יהורם מלך יהודה]]|יהושבע=[[יהושבע בת יהורם]]|יהוידע=[[יהוידע כהן גדול]]
+{{עץ משפחה| | | | |אחזיה | | יהושבע |~| יהוידע | | |אחזיה=[[אחזיהו (מלך יהודה)|אחזיהו בן יהורם מלך יהודה]]|יהושבע=[[יהושבע|יהושבע בת יהורם]]|יהוידע=[[יהוידע הכהן|יהוידע כהן גדול]]
 |עיצוב_אחזיה=;background-color: #afa
 }}
 {{עץ משפחה| | | | | |!| | | | | | | | | | | |}}
-{{עץ משפחה| | | | |יהואש | | | | | | | | | | |יהואש=[[יהואש בן אחזיהו מלך יהודה]]
+{{עץ משפחה| | | | |יהואש | | | | | | | | | | |יהואש=[[יהואש (מלך יהודה)|יהואש בן אחזיהו מלך יהודה]]
 |עיצוב_יהואש=;background-color: #afa
 }}
@@ שורה 81: / שורה 84: @@
 |עיצוב_ישראל=;background-color: #aaf
 |עיצוב_יהודה=;background-color: #afa
 }}
 {{עץ משפחה/סוף}}
 }}
+{{ש}}
+<timeline method="svg2png">
+ImageSize = width:1000 height:auto barincrement:12
+PlotArea  = top:10 bottom:30 right:100 left:20
+AlignBars  = justify
+DateFormat = yyyy
+Period     = from:3011 till:3071
+TimeAxis   = orientation:horizontal
+ScaleMajor = unit:year increment:10 start:3011
+Colors     =
+  id:canvas      value:rgb(0.97,0.97,0.97)
+  id:PA   value:green
+  id:GP   value:red
+  id:eon    value:rgb(1,0.7,1)   # light purple
+Backgroundcolors = canvas:canvas
+BarData =
+  barset:Rulers
+PlotData=
+  width:5 align:left fontsize:S shift:(5,-4) anchor:till
+  barset:Rulers
+  from: 3011 till: 3022 color:PA text:[[עמרי]] (ג'י"א-ג'כ"ב)
+  from: 3022 till: 3043 color:PA text:[[אחאב]] (ג'כ"ב-ג'מ"ג)
+  from: 3043 till: 3044 color:PA text:[[אחזיהו בן אחאב|אחזיהו]] (ג'מ"ג-ג'מ"ד)
+  from: 3044 till: 3055 color:PA text:[[יהורם בן אחאב|יהורם]] (ג'מ"ד-ג'נ"ה)
+  from: 3056 till: 3061 color:GP text:[[עתליהו]] (ג'נ"ו-ג'ס"א)
+  barset:skip
+</timeline>
 ==ארכעאלאגיע==
-פון בית אחאב איז געבליבן א היבשע צאל ארכיאלאגישע איבערבלייבענישן. אין שומרון האט זיך אפירגעזוכט א פאלאץ באצירט מיט סקולפטורן פון עלעפאנט ביינער, ווארשיינליך דער "בית השן"{{הערה|זע: {{אוצר החכמה|יהודה קיל, יהודה אליצור|אטלס דעת מקרא|156391|ירושלים, תשנ"ח, זייט 256|עמוד=269}}}}. אזוי אויך איז געטראפן געווארן דארט א הייל פון קברים, וואס טייל זעען אלץ די קברים פון עמרי און אחאב{{הערה|Norma Franklin, '''Lost Tombs of the Israelite Kings''', Biblical Archaeology Review, July-August 2007|כיוון=שמאל}}
+[[טעקע:P1120870_Louvre_stèle_de_Mésha_AO5066_rwk.JPG|קליין|דער מישע מאנומענט פארציילט ווי עמרי האט אונטערדרוקט מואב, ביז מישע האט באזיגט דעם זון פון עמרי]]
+פון בית אחאב איז געבליבן א היבשע צאל ארכעאלאגישע איבערבלייבענישן. אין שומרון האט זיך אפירגעזוכט א פאלאץ באצירט מיט סקולפטורן פון עלעפאנט ביינער, ווארשיינליך דער "בית השן"{{הערה|זעט: {{אוצר החכמה|יהודה קיל, יהודה אליצור|אטלס דעת מקרא|156391|ירושלים, תשנ"ח, זייט 256|page=269}}}}. מען האט דארט אויך געטראפן א הייל פון קברים, וואס טייל נעמען אן אלס די קברים פון עמרי און אחאב{{הערה|Norma Franklin, '''Lost Tombs of the Israelite Kings''', Biblical Archaeology Review, July-August 2007|כיוון=שמאל}}.
-אזוי אויך זענען פארבליבן ארכיאלאגישע שפורן פון בית אחאב אין קעניגליכע מאנומענטן פון אנדערע פעלקער. דער [[מישע מאנומענט]] האט אן אויפשריפט אין וואס [[מישע מלך מואב]] דערציילט ווי אזוי עמרי און זיין זון האבן אים אונטערדרוקט, און גרויסט זיך מיט זיין זיג איבער זיי{{הערה|שם=מישע|כיוון=שמאל}}. דער [[תל דן אויפשריפט]] איז פון [[חזאל מלך ארם]] וואס גרויסט זיך מיט זיינע געווינסן איבער די אידישע קעניגן{{הערה|Hallvard Hagelia, "Philological Issues in the Tel Dan Inscription," in Lutz Edzard and Jan Retso, eds., Current Issues in the Analysis of Semitic Grammar and Lexicon, Harrassowitz, 2005, 235.|כיוון=שמאל}}. אין דער [[מאנאליט פון כורח]] באריכטעט [[שלמנאסר]] איבער דער [[קרקר שלאכט]] אין וואס אחאב האט געשפילט א גרויסע ראלע{{הערה|שם=קרקר|כיוון=שמאל}}.
+אויך אין קעניגליכע מאנומענטן פון אנדערע פעלקער זענען פארבליבן ארכעאלאגישע שפורן פון בית אחאב. דער {{קישור שפה|עברית|מצבת מישע|מישע מאנומענט}} האט אן אויפשריפט אין וואס [[מישע מלך מואב]] דערציילט ווי אזוי עמרי און זיין זון האבן אים אונטערדרוקט, און ער גרויסט זיך מיט זיין זיג איבער זיי{{הערה|שם=מישע|כיוון=שמאל}}. אין דער {{קישור שפה|עברית|כתובת תל דן|תל דן אויפשריפט}}, אנגענומען צו זיין פון [[חזאל מלך ארם]], גרויסט זיך דער שרייבער מיט זיינע געווינסן איבער די אידישע קעניגן{{הערה|Hallvard Hagelia, "Philological Issues in the Tel Dan Inscription," in Lutz Edzard and Jan Retso, eds., Current Issues in the Analysis of Semitic Grammar and Lexicon, Harrassowitz, 2005, 235.|כיוון=שמאל}}. אין דער {{קישור שפה|עברית|המונולית מכורח|מאנאליט פון כורח}} באריכטעט [[שלמנאסר]] איבער דער {{קישור שפה|עברית|קרב קרקר|קרקר שלאכט}} אין וואס אחאב האט געשפילט א גרויסע ראלע{{הערה|שם=קרקר|כיוון=שמאל}}.
-===ערווענונגען פון "בית עמרי" ביי אשור===
+===ערווענונגען פון "בית עמרי" דורך אשור===
-אין די פאלגענדער טאבעלע זענען אויסגערעכנט ווען און וואו "בית עמרי" אדער "דאס לאנד פון עמרי" ווערט ערווענט אין אשור'ישע קוועלער{{הערה|Kelle, Brad (2002), "What's in a Name? Neo-Assyrian Designations for the Northern Kingdom and Their Implications for Israelite History and Biblical Interpretation", Journal of Biblical Literature, 121 (4): 639–666|כיוון=שמאל}}.
+אין די פאלגנדע טאבעלע זענען אויסגערעכנט ווען און וואו "בית עמרי" אדער "דאס לאנד פון עמרי" ווערט ערווענט אין אשור'ישע קוועלער{{הערה|Kelle, Brad (2002), "What's in a Name? Neo-Assyrian Designations for the Northern Kingdom and Their Implications for Israelite History and Biblical Interpretation", Journal of Biblical Literature, 121 (4): 639–666|כיוון=שמאל}}.
 {| class="wikitable" style="text-align:center"
 |-
-!קעניג!!אויפשריפט!!יאר אצ"ר!!טראנסליטיראציע!!איבערזעצונג
+!קעניג!!אויפשריפט!!יאר אא"ר!!טראנסליטעראציע!!איבערזעצונג
 |-
-|[[שלמנאסר ג']]||[[שווארצע אבעליסק]] און נאך||841||מַר חוּמרִי||"דאס הויז פון עמרי"
+|[[שלמנאסר דער דריטער|שלמנאסר 3]]||{{קישור שפה|עברית|האובליסק השחור|שווארצע אבעליסק}} און נאך||841||מַר חוּמרִי||"דאס הויז פון עמרי"
 |-
-|[[אדד-ניררי ג']]||[[נמרוד שטיין]]||803||כּוּר בִּית חוּמרִי||"דאס לאנד פון דאס הויז פון עמרי"
+|[[אדד-נירארי דער דריטער|אדד-נירארי 3]]||[[נמרוד שטיין]]||803||כּוּר בִּית חוּמרִי||"דאס לאנד פון דאס הויז פון עמרי"
 |-
-|[[תגלת פלאסר ג']]||שטיקלעך פון די אנאלען||731||כּוּר אִי חוּמרִי||"דאס לאנד פון עמרי"
+|[[תגלת פלאסר דער דריטער|תגלת פלאסר 3]]||שטיקלעך פון די אנאלן||731||כּוּר אִי חוּמרִי||"דאס לאנד פון עמרי"
 |-
-|[[סרגון ב']]||פאלאץ טיר און נאך||720||מַת כּוּר בִּית חוּמרִי||"דאס גאנצע לאנד פון דאס הויז פון עמרי"
+|[[סרגון דער צווייטער|סרגון 2]]||פאלאץ טיר און נאך||720||מַת כּוּר בִּית חוּמרִי||"דאס גאנצע לאנד פון דאס הויז פון עמרי"
 |}
+{{-}}
 ==רעפערענצן==
 {{רעפערענצן}}
-{{דרעפט}}
+[[קאַטעגאָריע:מלכות ישראל]]
+[[קאַטעגאָריע:מלכי ישראל]]
+[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]