אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רבי אדם בעל שם"

יעצטיגע רעוויזיע זינט 03:23, 7 פעברואר 2025

רבי אדם בעל שם (ה'ת' יארן; 17טער י"ה) איז געווען א מקובל און בעל שם, בעיקר באקאנט פארן שיקן כתבים אין קבלה צום בעל שם טוב, ווי עס ווערט פארציילט אין ספר שבחי הבעש"ט.

צווישן די היסטאריקער זענען פארהאן מיינונגס-פארשידנהייטן און שפעקולאציעס איבער זיין אידענטיטעט. אין ליובאוויטש איז אנגענומען א מסורה מיט מער דעטאלן איבער אים, צווישן אנדערן אז ער האט געוואוינט אין ראפשיץ, געווען א תלמיד פון רבי יואל בעל שם און געפירט א חבורה פון צדיקים נסתרים. אין דער כערסאנער גניזה זענען פארהאן עטליכע בריוו פון אים צום בעל שם טוב.

לעבן און שאפן

דער עלטסטער מקור איבער רבי אדם בעל שם איז א קליין אידיש ביכל געדרוקט אינעם 17'טן יארהונדערט אין פראג און אין אמסטערדאם, אנגעבליך עטליכע יאר נאך זיין הסתלקות. דער ביכל, "איין מעכטיג שין מעשה אשׂ גישעהן איז צו ווין אונ' צו פראג דורך איין בעל שם דער האט גיהיישׂן ר' אדם ווינג"^[1], דערציילט פארשידענע וואונדער וואס ער האט באוויזן פארן קייזער מאקסימיליאן דער צווייטער. צווישן אנדערן, אז ער האט אריבערגעברענגט א גאנצן פאלאץ פון שפאניע קיין פראג, בעהמען. לויט יענעם ביכל, איז אדם בעל שם געבוירן און באגראבן געווארן אין ווינג (Bingen) נעבן ווארמס; אבער זיין שטענדיגער וואוינארט איז געווען פּראג.

די דאזיגע געשיכטע, מיט מינדערוויכטיגע שינויים, ווערט אויך געברענגט אין שבחי הבעש"ט פון רבי דוב בער פון ליניץ. אויך ווערט דארט דערציילט, בשם רבי אברהם שמשון פון ראשקוב, אז רבי אדם האט געטראפן אין א הייל כתבים פון "רזין וסתרין דאורייתא", און אויף זיין שאלת חלום פאר וועם זיי איבערצוגעבן, האט מען אים געענטפערט דאס איבערצוגעבן "ישראל בן אליעזר פון אקופ". איידער זיין פטירה האט ער געהייסן זיין זון צו גיין קיין אקופ און דאס איבערגעבן פאר דער בעל שם טוב, וועלכער איז דאן געווען בלויז פערצן יאר אלט. עס ווערט דארט ווייטער געשילדערט באריכות וויאזוי דער זון האט אויסגעפירט די צוואה^[2].

אין ליובאוויטש איז אנגענומען א מסורה אז רבי אדם האט צוערשט געלערנט ביי רבי שלמה שמואל אין פאלאצק (העב') און ווען ער איז געווען דריי און דרייסיג יאר אלט איז ער אריבער צו דער ישיבה פון רבי יואל בעל שם אין זאמאשטש, דארט האט ער געלערנט קבלה און געווארן א מיטגליד אין א חבורה צדיקים נסתרים גערופן "מחנה ישראל". די חבורה איז אריגינעל געגרינדעט געווארן דורך רבי אליהו בעל שם פון ווירמייזא, דערנאך האט רבי יואל בעל שם איבערגענומען די פירערשאפט. שפעטער, אין יאר תנ"ח, האט רבי אדם דאס איבערגענומען^[3], אבער אויף דער אנווייזונג פון אחיה השילוני האט ער זיך אפגעזאגט פון פירן די חבורה און איבערגעגעבן די פירערשאפט צום בעל שם טוב^[4]. אין דער כערסאנער גניזה זענען דא עטליכע בריוו אין וועלכע רבי אדם דרוקט אויפ'ן בעל שם טוב נתגלה צו ווערן^[5]. ווי עס איז אבער משמע אין די בריוו, האבן זיי זיך קיינמאל פערזענליך געטראפן^[6].

לויט'ן שבחי הבעש"ט, איז רבי אדם נסתלק געווארן ווען דער בעל שם טוב איז געווען פערצן יאר אלט^[7], דאס קומט אויס צווישן שנת תס"ד און שנת תע"ד. אין סדר הדורות החדש שטייט אבער אז רבי אדם האט געלעבט אסאך איידער'ן בעל שם טוב^[8]. אין דער כערסאנער גניזה, וועלכע ווערט ביי אסאך אנגענומען אלס פאלש^[9], זענען די בריוו פון רבי אדם דאטירט ביז אייר שנת ה'תצ"ה^[10].

דער בעל שם טוב האט, לויט איין מקור, געהאט א תהלים פון רבי אדם בעל שם^[8].

אידענטיטעט

א מאנומענט אינעם אידישן בית החיים אין ראהאטין, וועלכע קאנצענטרירט זיך איבער רבי דוד משה אברהם, גערופן רבי אד"ם, אינדענטיפיצירט אלס רבי אדם בעל שם דורך רבי ראובן מרגליות

דער חוקר שמואל אבא האראדעצקי האט געטענה'ט אז מען טרעפט נישט קיין בעל שם, און בכלל א איד, מיטן ערשטן נאמען אדם^[11]^[12]. יהושע מונדשיין מערקט אָן אז דער טיטל "בעל שם" ערשיינט בלויז אין דער אידישער ווערסיע פון שבחי הבעש"ט און אז אין דער לשון-קודש'דיגער ווערסיע, וואס לויט אים איז דער אריגינעלער, ערשיינט עס נישט^[13].

אין יאר תשכ"ג האט דער חוקר חנא שמערוק באקאנט געמאכט אין אן ארטיקל אז אינעם 16'טן יארהונדערט האט עקזיסטירט א בעל מופת רבי אדם בעל שם און אז ביכלעך איבער זיינע וואונדער זענען געדרוקט געווארן, וואס צוויי אזעלכע ביכלעך געפינען זיך אין אקספארד, אין דער באדלעיאן ביבליאטעק^[14]. דאס טוט טאקע פעסטשטעלן אז רבי אדם בעל שם האט עקזיסטירט^[13], אבער לויט די ביכלעך, האט ער געלעבט אין די צייטן פון קייזער מאקסימיליאן דער צווייטער, אומגעפער 150 יאר איידער דעם בעל שם טוב^[15].

אין די טשערנאבילער הויפן איז אנגענומען אז רבי אדם וואס האט געשיקט די כתבים צום בעל שם טוב, איז געווען "רבי נחום גאון", דער זיידע פון רבי מנחם נחום מטשערנאביל^[16]; און לויט אן אנדערער גירסא איז ער געווען "רבי נחום שוסטאק", א זון פון רבי נחום גאון (געבוירן נאך זיין פטירה)^[17]^[18]. אין דער כערסאנער גניזה ווערט ער באצייכנט ווי "אדם בעל שם מרופשיץ".

הרב ראובן מרגליות האט אידענטיפיצירט רבי אדם אלס רבי דוד משה אברהם פון ראהאטין (העב') (נפטר ה'תק"י^[19]), מחבר פון ספר מרכבת המשנה אויף מכילתא און תולדות אדם אויף ספרי^[12]^[20]. ער איז באקאנט געווען מיטן צונאמען ר' אד"ם וואס איז די ראשי תיבות פון זיין נאמען, און דער בעל שם טוב האט ביי אים געטון שימוש חכמים^[21].

פראפעסאר גרשום שלום האט גע'טענה'ט אז רבי אדם און זיינע כתבים, זענען א שלייער פאר די כתבים פון רבי העשיל צורף וואס זענען געווען ביים בעל שם טוב און מתנגדים האבן שפעטער באשולדיגט אז עס האט שבתאי'שע אינהאלט^[15]. הרב מרגליות^[20], רובינשטיין^[22] און מונדשיין^[13] האבן שטארק קריטיקירט שלומ'ס באהויפטונג, וועלכנס מאטיוו קומט פון זיינע פערזענליכע נייגונגען, מיט כראנאלאגישע און לאגישע טענות.

ביבליאגראפיע

רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד, פרק ע"ד
משה הלל, "רבי אדם בעל שם", בעלי שם, מכון בני יששכר: ירושלים, תשנ"ג, אויף אוצר החכמה (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן)
חנא שמרוק, "הסיפורים על ר׳ אדם בעל שם וגילגוליהם בנוסחאות ספר שבחי הבעש"ט", ציון כח, עמ' 86–105‏, JSTOR 23552161
מנשה אונגער, ר' ישראל בעל שם טוב, ניו יארק, תשכ"ג, עמ' 105-120
יעקב אלבוים, "הבעש"ט ובנו של ר' אדם — עיון בסיפור משבחי הבעש"ט", מחקרי ירושלים בפולקלור יהודי גיליון 14 כרך ב, תשמ"ב, עמ' 66-79‏, JSTOR 23356208

רעפערענצן

↑ אראפגעברענגט בשלימות דורך משה הלל, בעלי שם, ירושלים, תשנ"ג, זייט 217 און ווייטער (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן)
↑ רבי דוב בער מלינץ, שבחי הבעש"ט, קאפושט, תקע"ה, דף א עמוד ב
↑ רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ה; רבי יוסף יצחק שניאורסאן, לקוטי דיבורים ג, עמ' תנשא (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
↑ רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות, צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ט (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
↑ איגוד תלמידי התמימים, קובץ התמים חוברת ב', ווארשא, תרצ"ו.
↑ רבי מנחם מענדל שניאורסאהן, ליקוטי שיחות כרך כג, ניו יארק: קה"ת, תש"ס. זייט 333
↑ רבי דוב בער מלינץ, שבחי הבעש"ט, קאפושט, תקע"ה, דף ב עמוד א
↑ ^8.0 ^8.1 מנחם מנדל בודק, סדר הדורות החדש, סאטמאר, תש"א, דף ב עמוד א
↑ זע אויספירליכע באריכט דורך יצחק רפאל, "גניזת חרסון", סיני פא, מוסד הרב קוק, תשל"ז (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע).
↑ איגוד תלמידי התמימים, קובץ התמים חוברת ד', ווארשא, תרצ"ז. עמוד ט
↑ ספר שבחי הבעש"ט: ערוך ומסודר מחדש בצרוף מבוא והערות מאת ש"א הורודצקי, ברלין, תרפ"ב, עמ' קלא
↑ ^12.0 ^12.1 יצחק אלפסי, היחיד בדורות, תשנ"ז, עמ' 76-78 (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
↑ ^13.0 ^13.1 ^13.2 יהושע מונדשיין, שבחי הבעש"ט, ירושלים, תשמ"ב, זייט 58–67
↑ חנא שמערוק, "הסיפורים על ר׳ אדם בעל שם וגילגוליהם בנוסחאות ספר שבחי הבעש"ט", ציון כח, עמ' 86–105‏, JSTOR 23552161
↑ ^15.0 ^15.1 גרשם שלום, "התנועה השבתאית בפולין", אין: ישראל היילפרין (רעדאקטאר), בית ישראל בפולין ב, ירושלים תשי"ד, עמ' 52;
גרשום שלום, "הנביא השבתאי ר' העשיל צורף - ר' אדם בעל שם" אין: דוד אסף און אסתר ליבס (רעדאקטארן), השלב האחרון - מחקרי חסידות של גרשום שלום, הוצאת מאגנס, 2008, עמ' 41–63
↑ מקורות צוזאמענגענומען אינעם ארטיקל פון הרב שלמה אבי"ש, "רבותיו וכתביו של רבינו הבעש"ט הקדוש זיע"א", היכל הבעש"ט יג, היכל מנחם, תשס"ז, הערה 16
↑ בצלאל לנדוי, הבעש"ט ובני היכלו, בני ברק: נצח, תשכ"א. זייט ש"מ
↑ רבי חיים יוסף אריה פראגער, כתבי ר' יאשע שו"ב, עמוד קיא
↑ ספר קהילה, רוהאטין - קהילת רוהאטין והסביבה (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
↑ ^20.0 ^20.1 ראובן מרגליות, "לזהותו של "ר' אדם"", במישור שנה ב, גליון ס"ד, תש"א
↑ יהודה ראטען, מרכבת המשנה, לעמבערג, תרנ"ה, עמ' א, הקדמת המביא לבית הדפוס; רבי חיים קרייזווירטה, הקדמה לשו"ת רבינו חיים כהן, לאנדאן, תשי"ז
↑ אברהם חיים רובינשטיין, "על רבו של הבעש"ט ועל הכתבים שמהם למד הבעש״ט", תרביץ מח (תשל״ט), עמ׳ 146–158‏, JSTOR 23594334

[1] אראפגעברענגט בשלימות דורך משה הלל, בעלי שם, ירושלים, תשנ"ג, זייט 217 און ווייטער (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן)

[שבחי-2] רבי דוב בער מלינץ, שבחי הבעש"ט, קאפושט, תקע"ה, דף א עמוד ב

[3] רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ה; רבי יוסף יצחק שניאורסאן, לקוטי דיבורים ג, עמ' תנשא (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)

[4] רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות, צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ט (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)

[5] איגוד תלמידי התמימים, קובץ התמים חוברת ב', ווארשא, תרצ"ו.

[6] רבי מנחם מענדל שניאורסאהן, ליקוטי שיחות כרך כג, ניו יארק: קה"ת, תש"ס. זייט 333

[7] רבי דוב בער מלינץ, שבחי הבעש"ט, קאפושט, תקע"ה, דף ב עמוד א

[סדהד-8] 8.0 ^8.1 מנחם מנדל בודק, סדר הדורות החדש, סאטמאר, תש"א, דף ב עמוד א

[9] זע אויספירליכע באריכט דורך יצחק רפאל, "גניזת חרסון", סיני פא, מוסד הרב קוק, תשל"ז (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע).

[10] איגוד תלמידי התמימים, קובץ התמים חוברת ד', ווארשא, תרצ"ז. עמוד ט

[11] ספר שבחי הבעש"ט: ערוך ומסודר מחדש בצרוף מבוא והערות מאת ש"א הורודצקי, ברלין, תרפ"ב, עמ' קלא

[אלפסי-12] 12.0 ^12.1 יצחק אלפסי, היחיד בדורות, תשנ"ז, עמ' 76-78 (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)

[מונד-13] 13.0 ^13.1 ^13.2 יהושע מונדשיין, שבחי הבעש"ט, ירושלים, תשמ"ב, זייט 58–67

[14] חנא שמערוק, "הסיפורים על ר׳ אדם בעל שם וגילגוליהם בנוסחאות ספר שבחי הבעש"ט", ציון כח, עמ' 86–105‏, JSTOR 23552161

[שלום-15] 15.0 ^15.1 גרשם שלום, "התנועה השבתאית בפולין", אין: ישראל היילפרין (רעדאקטאר), בית ישראל בפולין ב, ירושלים תשי"ד, עמ' 52;
גרשום שלום, "הנביא השבתאי ר' העשיל צורף - ר' אדם בעל שם" אין: דוד אסף און אסתר ליבס (רעדאקטארן), השלב האחרון - מחקרי חסידות של גרשום שלום, הוצאת מאגנס, 2008, עמ' 41–63

[16] מקורות צוזאמענגענומען אינעם ארטיקל פון הרב שלמה אבי"ש, "רבותיו וכתביו של רבינו הבעש"ט הקדוש זיע"א", היכל הבעש"ט יג, היכל מנחם, תשס"ז, הערה 16

[17] בצלאל לנדוי, הבעש"ט ובני היכלו, בני ברק: נצח, תשכ"א. זייט ש"מ

[18] רבי חיים יוסף אריה פראגער, כתבי ר' יאשע שו"ב, עמוד קיא

[19] ספר קהילה, רוהאטין - קהילת רוהאטין והסביבה (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)

[מרגליות-20] 20.0 ^20.1 ראובן מרגליות, "לזהותו של "ר' אדם"", במישור שנה ב, גליון ס"ד, תש"א

[21] יהודה ראטען, מרכבת המשנה, לעמבערג, תרנ"ה, עמ' א, הקדמת המביא לבית הדפוס; רבי חיים קרייזווירטה, הקדמה לשו"ת רבינו חיים כהן, לאנדאן, תשי"ז

[22] אברהם חיים רובינשטיין, "על רבו של הבעש"ט ועל הכתבים שמהם למד הבעש״ט", תרביץ מח (תשל״ט), עמ׳ 146–158‏, JSTOR 23594334

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

@@ שורה 1: / שורה 1: @@
-'''רבי אדם בעל שם''' ([[16'טער יארהונדערט|16]]-[[17'טער יארהונדערט]]) איז געווען א [[מקובל]] און בעל מופת, בעיקר באקאנט פארן שיקן כתבים אין קבלה צום [[בעל שם טוב]], ווי עס ווערט פארציילט אין ספר [[שבחי הבעל שם טוב]].
+{{דעסקריפציע|מקובל און בעל מופת}}
+'''רבי אדם בעל שם''' (ה'ת' יארן; 17טער י"ה) איז געווען א [[מקובל]] און [[בעל שם]], בעיקר באקאנט פארן שיקן כתבים אין קבלה צום [[בעל שם טוב]], ווי עס ווערט פארציילט אין ספר [[שבחי הבעש"ט]].
+צווישן די היסטאריקער זענען פארהאן מיינונגס-פארשידנהייטן און שפעקולאציעס איבער זיין אידענטיטעט. אין [[ליובאוויטש (חסידות)|ליובאוויטש]] איז אנגענומען א מסורה מיט מער דעטאלן איבער אים, צווישן אנדערן אז ער האט געוואוינט אין [[ראפשיץ]], געווען א תלמיד פון [[רבי יואל בעל שם]] און געפירט א חבורה פון צדיקים נסתרים. אין דער [[כערסאנער גניזה]] זענען פארהאן עטליכע בריוו פון אים צום בעל שם טוב.
-צווישן די [[היסטאריע|היסטאריקער]] זענען פארהאן מיינונגס-פארשידנהייטן איבער זיין אידענטיטעט און פארשידענע שפעקולאציעס זענען אויפגעברענגט געווארן דערוועגן. [[השכלה|משכיל'ישע]] פארשערס האבן פרובירט צו זאגן אז ער באהאלט הינטער זיך א קשר צווישן [[חסידות]] און [[שבתי צבי|שבתאות]] אדער [[יעקב פראנק|פראנקיזם]]. אין [[ליובאוויטש (הויף)|חסידות ליובאוויטש]] איז אנגענומען א מסורה מיט מער דעטאלן איבער אים, צווישן אנדערן אז ער האט געוואוינט אין [[ראפשיץ]], געווען א תלמיד פון [[רבי יואל בעל שם]] און געפירט א חבורה פון צדיקים נסתרים. אין דער [[כערסאנער גניזה]] זענען פארהאן עטליכע בריוו פון אים צום בעל שם טוב.
 ==לעבן און שאפן==
-דער עלטסטער מקור איבער רבי אדם בעל שם איז א ביכל געדרוקט אינעם [[16'טער יארהונדערט|16'טן יארהונדערט]] אין פראג און אין אמסטערדאם{{הערה|"איין מעכטיג שין מעשה", אראפגעברענגט בשלימות דורך משה הלל, '''בעלי שם''', מכון בני יששכר: ירושלים, תשנ"ג, זייט 217 און ווייטער}}, אנגעבליך עטליכע יאר נאך זיין הסתלקות, וואו עס ווערט דערציילט פארשידענע וואונדער וואס ער האט באוויזן פארן קייזער [[מאקסימיליאן דער צווייטער]]. צווישן אנדערן, ווערט דארט פארציילט אז ער האט אריבערגעברענגט א גאנצן פאלאץ פון [[שפאניע]] קיין [[פראג]], [[בעהמען]]. אט-די געשיכטע, מיט מינדערוויכטיגע שינויים, ווערט אויך געברענגט אין שבחי הבעל שם טוב{{הערה|שם=שבחי|רבי דוב בער מלינץ, '''שבחי הבעש"ט''', קאפושט, תקע"ה, דף א עמוד ב}}. לויט יענעם ביכל, איז ער געבוירן אין א שטעטל ווינג נעבן [[פראנקפורט]].
+דער עלטסטער מקור איבער רבי אדם בעל שם איז א קליין אידיש ביכל געדרוקט אינעם 17'טן יארהונדערט אין פראג און אין אמסטערדאם, אנגעבליך עטליכע יאר נאך זיין הסתלקות. דער ביכל, "איין מעכטיג שין מעשה אשׂ גישעהן איז צו ווין אונ' צו פראג דורך איין בעל שם דער האט גיהיישׂן ר' אדם ווינג"{{הערה|אראפגעברענגט בשלימות דורך {{אוצר החכמה|משה הלל|בעלי שם|621795|ירושלים, תשנ"ג, זייט 217 און ווייטער|page=217}}}}, דערציילט פארשידענע וואונדער וואס ער האט באוויזן פארן קייזער [[מאקסימיליאן דער צווייטער]]. צווישן אנדערן, אז ער האט אריבערגעברענגט א גאנצן פאלאץ פון [[שפאניע]] קיין [[פראג]], בעהמען. לויט יענעם ביכל, איז אדם בעל שם געבוירן און באגראבן געווארן אין ווינג (Bingen) נעבן [[ווארמס]]; אבער זיין שטענדיגער וואוינארט איז געווען פּראג.
+די דאזיגע געשיכטע, מיט מינדערוויכטיגע שינויים, ווערט אויך געברענגט אין שבחי הבעש"ט פון רבי דוב בער פון ליניץ. אויך ווערט דארט דערציילט, בשם רבי אברהם שמשון פון ראשקוב, אז רבי אדם האט געטראפן אין א הייל כתבים פון "רזין וסתרין דאורייתא", און אויף זיין שאלת חלום פאר וועם זיי איבערצוגעבן, האט מען אים געענטפערט דאס איבערצוגעבן "ישראל בן אליעזר פון אקופ". איידער זיין פטירה האט ער געהייסן זיין זון צו גיין קיין אקופ און דאס איבערגעבן פאר דער בעל שם טוב, וועלכער איז דאן געווען בלויז פערצן יאר אלט. עס ווערט דארט ווייטער געשילדערט באריכות וויאזוי דער זון האט אויסגעפירט די צוואה{{הערה|שם=שבחי|רבי דוב בער מלינץ, '''שבחי הבעש"ט''', קאפושט, תקע"ה, דף א עמוד ב}}.
+אין ליובאוויטש איז אנגענומען א מסורה אז רבי אדם האט צוערשט געלערנט ביי רבי שלמה שמואל אין פאלאצק {{העב|פולאצק}} און ווען ער איז געווען דריי און דרייסיג יאר אלט איז ער אריבער צו דער ישיבה פון [[רבי יואל בעל שם]] אין [[זאמאשטש]], דארט האט ער געלערנט קבלה און געווארן א מיטגליד אין א חבורה [[ל"ו צדיקים|צדיקים נסתרים]] גערופן "מחנה ישראל". די חבורה איז אריגינעל געגרינדעט געווארן דורך [[רבי אליהו לואנץ|רבי אליהו בעל שם]] פון [[ווירמייזא]], דערנאך האט רבי יואל בעל שם איבערגענומען די פירערשאפט. שפעטער, אין יאר תנ"ח, האט רבי אדם דאס איבערגענומען{{הערה|רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, '''ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות''' צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ה; {{אוצר החכמה|רבי יוסף יצחק שניאורסאן|לקוטי דיבורים|650254|page=43|באנד=ג|עמ=תנשא}}}}, אבער אויף דער אנווייזונג פון [[אחיה השילוני]] האט ער זיך אפגעזאגט פון פירן די חבורה און איבערגעגעבן די פירערשאפט צום בעל שם טוב{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יוסף יצחק שניאורסאהן|ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות|143302|צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ט|page=113}}}}. אין דער כערסאנער גניזה זענען דא עטליכע בריוו אין וועלכע רבי אדם דרוקט אויפ'ן בעל שם טוב נתגלה צו ווערן{{הערה|איגוד תלמידי התמימים, קובץ '''התמים''' חוברת ב', ווארשא, תרצ"ו.}}. ווי עס איז אבער משמע אין די בריוו, האבן זיי זיך קיינמאל פערזענליך געטראפן{{הערה|רבי מנחם מענדל שניאורסאהן, '''ליקוטי שיחות''' כרך כג, ניו יארק: קה"ת, תש"ס. זייט 333}}.
+לויט'ן שבחי הבעש"ט, איז רבי אדם נסתלק געווארן ווען דער בעל שם טוב איז געווען פערצן יאר אלט{{הערה|רבי דוב בער מלינץ, '''שבחי הבעש"ט''', קאפושט, תקע"ה, דף ב עמוד א}}, דאס קומט אויס צווישן שנת תס"ד און שנת תע"ד. אין סדר הדורות החדש שטייט אבער אז רבי אדם האט געלעבט אסאך איידער'ן בעל שם טוב{{הערה|שם=סדהד}}. אין דער כערסאנער גניזה, וועלכע ווערט ביי אסאך אנגענומען אלס פאלש{{הערה|זע אויספירליכע באריכט דורך {{אוצר החכמה|יצחק רפאל|סיני|16250|מוסד הרב קוק, תשל"ז|page=133|קעפל=גניזת חרסון|באנד=פא}}.}}, זענען די בריוו פון רבי אדם דאטירט ביז אייר שנת [[ה'תצ"ה]]{{הערה|איגוד תלמידי התמימים, קובץ '''התמים''' חוברת ד', ווארשא, תרצ"ז. עמוד ט}}.
-אין ליובאוויטש איז אנגענומען א מסורה אז רבי אדם האט צוערשט געלערנט ביי רבי שלמה שמואל אין {{קישור שפה|עברית|פולאצק|פאלאצק}} און ווען ער איז געווען דריי און דרייסיג יאר אלט איז ער אריבער צו דער ישיבה פון [[רבי יואל בעל שם]] אין [[זאמאשטש]], דארט האט ער געלערנט קבלה און געווארן א מיטגליד אין א חבורה [[ל"ו צדיקים|צדיקים נסתרים]]. די חבורה איז אריגינעל געגרינדעט געווארן דורך [[רבי אליהו לואנץ|רבי אליהו בעל שם]] פון [[ווירמייזא]], דערנאך האט רבי יואל בעל שם איבערגענומען די פירערשאפט און שפעטער, אין יאר [[תנ"ח]], האט רבי אדם דאס איבערגענומען{{הערה|רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, '''ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות''' צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ה}}.
+דער בעל שם טוב האט, לויט איין מקור, געהאט א תהלים פון רבי אדם בעל שם{{הערה|שם=סדהד|מנחם מנדל בודק, '''סדר הדורות החדש''', סאטמאר, תש"א, דף ב עמוד א}}.
-==זיין שייכות מיטן בעל שם טוב==
+== אידענטיטעט ==
-לויט דער ליובאוויטשער מסורה, האט רבי אדם בעל שם, אויף דער אנווייזונג פון [[אחיה השילוני]], זיך אפגעזאגט פון פירן די חבורה פון צדיקים נסתרים און איבערגעגעבן די פירערשאפט צום בעל שם טוב{{הערה|רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, '''ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות''' צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ט}}.
+[[טעקע:Rohatyn Jewish Cemetery (8).jpg|קליין|לינקס|250px|א מאנומענט אינעם אידישן [[בית עלמין|בית החיים]] אין ראהאטין, וועלכע קאנצענטרירט זיך איבער רבי דוד משה אברהם, גערופן רבי אד"ם, אינדענטיפיצירט אלס רבי אדם בעל שם דורך רבי ראובן מרגליות]]
+דער חוקר [[שמואל אבא האראדעצקי]] האט געטענה'ט אז מען טרעפט נישט קיין בעל שם, און בכלל א איד, מיטן ערשטן נאמען אדם{{הערה|{{היברובוקס|2=ספר שבחי הבעש"ט''': ערוך ומסודר מחדש בצרוף מבוא והערות מאת ש"א הורודצקי'''|3=47023|page=157|מקום הוצאה=ברלין|שנת הוצאה=תרפ"ב|עמ=קלא}}}}{{הערה|שם=אלפסי|{{אוצר החכמה|יצחק אלפסי|היחיד בדורות|651798|page=76|שנת הוצאה=תשנ"ז|עמ=76-78}}}}. [[יהושע מונדשיין]] מערקט אָן אז דער טיטל "בעל שם" ערשיינט בלויז אין דער אידישער ווערסיע פון שבחי הבעש"ט און אז אין דער לשון-קודש'דיגער ווערסיע, וואס לויט אים איז דער אריגינעלער, ערשיינט עס נישט{{הערה|שם=מונד}}.
-אין דער כערסאנער גניזה, וועלכע ווערט ביי אסאך אנגענומען אלס פאלש{{הערה|זע אויספירליכע באריכט דורך יצחק רפאל, "גניזת חרסון", '''סיני''' פא, מוסד הרב קוק, תשל"ז.}}, זענען דא עטליכע בריוו אין וועלכע רבי אדם דרוקט אויפן בעל שם טוב נתגלה צו ווערן{{הערה|איגוד תלמידי התמימים, קובץ '''התמים''' חוברת ב', ווארשא, תרצ"ו.}}. ווי עס איז אבער משמע אין די בריוו, האבן זיי זיך קיינמאל פערזענליך געטראפן{{הערה|רבי מנחם מענדל שניאורסאהן, '''ליקוטי שיחות''' כרך כג, ניו יארק: קה"ת, תש"ס. זייט 333}}.
+אין יאר תשכ"ג האט דער חוקר חנא שמערוק באקאנט געמאכט אין אן ארטיקל אז אינעם 16'טן יארהונדערט האט עקזיסטירט א בעל מופת רבי אדם בעל שם און אז ביכלעך איבער זיינע וואונדער זענען געדרוקט געווארן, וואס צוויי אזעלכע ביכלעך געפינען זיך אין [[אוניווערסיטעט פון אקספארד|אקספארד]], אין דער [[באדלעיאן ביבליאטעק]]{{הערה|{{צ-מאמר|חנא שמערוק|הסיפורים על ר׳ אדם בעל שם וגילגוליהם בנוסחאות ספר שבחי הבעש"ט|ציון|כח|עמ=86–105|JSTOR=23552161}}}}. דאס טוט טאקע פעסטשטעלן אז רבי אדם בעל שם האט עקזיסטירט{{הערה|שם=מונד}}, אבער לויט די ביכלעך, האט ער געלעבט אין די צייטן פון קייזער מאקסימיליאן דער צווייטער, אומגעפער 150 יאר איידער דעם בעל שם טוב{{הערה|שם=שלום}}.
-אין ספר שבחי הבעל שם טוב ווערט דערציילט אז רבי אדם האט געטראפן אין א הייל כתבים אין [[קבלה|סודות התורה און קבלה מעשית]], וואס נאכן עס לערנען איז ער געווארן א גרויסער בעל מופת, און איידער זיין פטירה, האט ער געהייסן זיין זון עס איבערגעבן צו "ישראל בן אליעזר פון אקופ", דאס איז דער בעל שם טוב, וועלכער איז דאן געווען בלויז פערצן יאר אלט. עס ווערט דארט ווייטער געשילדערט באריכות וויאזוי דער זון האט אויסגעפירט די צוואה{{הערה|שם=שבחי}}. דער בעל שם טוב האט אויך געהאט א תהלים פון רבי אדם בעל שם{{הערה|שם=סדהד|מנחם מנדל בודק, '''סדר הדורות החדש''', סאטמאר, תש"א. דף ב עמוד א}}.
+אין די [[טשערנאבילער גזע|טשערנאבילער הויפן]] איז אנגענומען אז רבי אדם וואס האט געשיקט די כתבים צום בעל שם טוב, איז געווען "רבי נחום גאון", דער זיידע פון [[רבי מנחם נחום טווערסקי|רבי מנחם נחום מטשערנאביל]]{{הערה|מקורות צוזאמענגענומען אינעם ארטיקל פון הרב שלמה אבי"ש, "[https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=65707#p=123 רבותיו וכתביו של רבינו הבעש"ט הקדוש זיע"א]", '''היכל הבעש"ט''' יג, היכל מנחם, תשס"ז, הערה 16}}; און לויט אן אנדערער גירסא איז ער געווען "רבי נחום שוסטאק", א זון פון רבי נחום גאון (געבוירן נאך זיין פטירה){{הערה|בצלאל לנדוי, '''הבעש"ט ובני היכלו''', בני ברק: נצח, תשכ"א. זייט ש"מ}}{{הערה|רבי חיים יוסף אריה פראגער, '''כתבי ר' יאשע שו"ב''', עמוד קיא}}. אין דער כערסאנער גניזה ווערט ער באצייכנט ווי "אדם בעל שם מרופשיץ".
-==דאס יאר פון זיין פטירה==
+[[הרב ראובן מרגליות]] האט אידענטיפיצירט רבי אדם אלס רבי דוד משה אברהם פון ראהאטין {{העב|רבי דוד משה אברהם אשכנזי}} (נפטר [[ה'תק"י]]{{הערה|{{אוצר החכמה|ספר קהילה|רוהאטין - קהילת רוהאטין והסביבה|154373|page=84}}}}), מחבר פון ספר מרכבת המשנה אויף [[מכילתא דרבי ישמעאל|מכילתא]] און תולדות אדם אויף [[ספרי]]{{הערה|שם=אלפסי}}{{הערה|{{צ-מאמר|מחבר=[[ראובן מרגליות]]|שם=לזהותו של "ר' אדם"|כתב עת=במישור|כרך=שנה ב, גליון ס"ד|שנת הוצאה=תש"א}}|שם=מרגליות}}. ער איז באקאנט געווען מיטן צונאמען ר' אד"ם וואס איז די ראשי תיבות פון זיין נאמען, און דער בעל שם טוב האט ביי אים געטון שימוש חכמים{{הערה|{{היברובוקס|יהודה ראטען|מרכבת המשנה|37570|page=2|מקום הוצאה=לעמבערג|שנת הוצאה=תרנ"ה|עמ=א|הקדמת המביא לבית הדפוס}}; {{היברובוקס|רבי חיים קרייזווירטה|הקדמה לשו"ת רבינו חיים כהן|1111|page=3|מקום הוצאה=לאנדאן|שנת הוצאה=תשי"ז}}}}.
-לויטן שבחי הבעל שם טוב, איז רבי אדם נסתלק געווארן ווען דער בעל שם טוב איז געווען פערצן יאר אלט{{הערה|רבי דוב בער מלינץ, '''שבחי הבעש"ט''', קאפושט, תקע"ה, דף ב עמוד א}}, דאס קומט אויס צווישן שנת [[ה'תס"ד]] און שנת [[ה'תע"ד]]. אין סדר הדורות החדש שטייט אבער אז רבי אדם האט געלעבט אסאך איידערן בעל שם טוב{{הערה|שם=סדהד}}. אין דער כערסאנער גניזה, זענען די בריוו פון רבי אדם דאטירט ביז אייר שנת [[תצ"ה]]{{הערה|איגוד תלמידי התמימים, קובץ '''התמים''' חוברת ד', ווארשא, תרצ"ז. עמוד ט}}.
-==זיין אידענטיטעט==
+פראפעסאר [[גרשום שלום]] האט גע'טענה'ט אז רבי אדם און זיינע כתבים, זענען א שלייער פאר די כתבים פון [[רבי העשיל צורף]] וואס זענען געווען ביים בעל שם טוב און [[מתנגדים]] האבן שפעטער באשולדיגט אז עס האט [[שבתאות|שבתאי'שע]] אינהאלט{{הערה|שם=שלום|גרשם שלום, [https://www.daat.ac.il/daat/vl/betisrael/betisrael16.pdf#page=17 "התנועה השבתאית בפולין"], אין: ישראל היילפרין (רעדאקטאר), '''בית ישראל בפולין''' ב, ירושלים תשי"ד, עמ' 52;{{ש}}{{צ-מאמר|מחבר=[[גרשום שלום]]|שם= הנביא השבתאי ר' העשיל צורף - ר' אדם בעל שם|קישור=https://humanities.tau.ac.il/sites/humanities.tau.ac.il/files/media_server/all-units/בית%20ספר%20למדעי%20היהדות/אירועים/אדם%20בעל%20שם.pdf}} אין: [[דוד אסף]] און אסתר ליבס (רעדאקטארן), '''השלב האחרון''' - מחקרי חסידות של גרשום שלום, הוצאת מאגנס, 2008, עמ' 41–63}}. הרב מרגליות{{הערה|שם=מרגליות}}, [[אברהם חיים רובינשטיין|רובינשטיין]]{{הערה|{{צ-מאמר|אברהם חיים רובינשטיין|על רבו של הבעש"ט ועל הכתבים שמהם למד הבעש״ט|JSTOR=23594334|תרביץ|מח (תשל״ט), עמ׳ 146–158}}}} און מונדשיין{{הערה|שם=מונד|{{היברובוקס|יהושע מונדשיין|שבחי הבעש"ט|24541|ירושלים, תשמ"ב, זייט 58–67|page=58}}}} האבן שטארק קריטיקירט שלומ'ס באהויפטונג, וועלכנס מאטיוו קומט פון זיינע פערזענליכע נייגונגען, מיט כראנאלאגישע און לאגישע טענות.
-[[קובץ:Rohatyn Jewish Cemetery (8).jpg|קליין|לינקס|250px|א מאנומענט אינעם אידישן [[בית עלמין|בית החיים]] אין ראהאטין, וועלכע קאנצענטרירט זיך איבער רבי אברהם דוד משה, גערופן רבי אד"ם, אינדענטיפיצירט אלס רבי אדם בעל שם דורך רבי ראובן מרגליות]]
-אזויווי רבי אדם בעל שם איז פאר אסאך יארן געווען באקאנט בלויז פונעם ספר שבחי הבעל שם טוב, האבן געוויסע חוקרים, א שטייגער ווי שמואל אבא האראדעצקי, אינגאנצן פארלייקנט זיין עקזיסטענץ{{הערה|שם=אלפסי|יצחק אלפסי, "רבי ישראל בעל שם טוב - חייו ותורתו", '''שנה בשנה''' מ, היכל שלמה, תש"ס.}}. אין יאר [[תשכ"ג]] האט דער חוקר חנא שמרוק באקאנט געמאכט אין אן ארטיקל אז אינעם 16'טן יארהונדערט האט עקזיסטירט א בעל מופת רבי אדם בעל שם און אז ביכלעך איבער זיינע וואונדער זענען געדרוקט געווארן, וואס צוויי אזעלכע ביכלעך געפינען זיך אין [[אקספארד]], אין דער באדליענער ביבליאטעק{{הערה|חנא שמרוק, "הסיפורים על ר׳ אדם בעל שם וגילגוליהם בנוסחאות ספר שבחי הבעש״ט", '''ציון''' כח. זייט 86–105.}}. דאס טוט טאקע פעסטשטעלן אז רבי אדם בעל שם האט עקזיסטירט{{הערה|שם=מונד}}, אבער לויט די ביכלעך, האט ער געלעבט אין די צייטן פון קייזער מאקסימיליאן דער צווייטער, אומגעפער 150 יאר איידער דעם בעל שם טוב{{הערה|שם=שלום}}.
+==ביבליאגראפיע==
+*[[רבי יוסף יצחק שניאורסאהן]], [https://drive.google.com/file/d/1TgbPaBQzJcmwcjSOhVEHa24LkJUXWtWm/view '''ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות''' צווייטער טייל], כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד, פרק ע"ד
+*{{אוצר החכמה|משה הלל|בעלי שם|621795|מכון בני יששכר: ירושלים, תשנ"ג|page=190|כותרת=רבי אדם בעל שם|סופיקס=יא}}
+* {{צ-מאמר|מחבר=חנא שמרוק|שם=הסיפורים על ר׳ אדם בעל שם וגילגוליהם בנוסחאות ספר שבחי הבעש"ט|כתב עת=ציון|כרך=כח|עמ=86–105|JSTOR=23552161}}
+* {{היברובוקס|מנשה אונגער|ר' ישראל בעל שם טוב|49156|page=116|מקום הוצאה=ניו יארק|שנת הוצאה=תשכ"ג|עמ=105-120}}
+* {{צ-מאמר|[[יעקב אלבוים]]|הבעש"ט ובנו של ר' אדם — עיון בסיפור משבחי הבעש"ט|JSTOR=23356208|מחקרי ירושלים בפולקלור יהודי|גיליון 14 כרך ב |שנת הוצאה=תשמ"ב|עמ= 66-79}}
-*אין די [[טשערנאבילער גזע|טשערנאבילער הויפן]] איז אנגענומען אז רבי אדם בעל שם איז געווען "רבי נחום גאון", דער זיידע פון [[רבי מנחם נחום טווערסקי|רבי מנחם נחום מטשערנאביל]]{{הערה|מקורות צוזאמענגענומען אינעם ארטיקל פון הרב שלמה אבי"ש, "רבותיו וכתביו של רבינו הבעש"ט הקדוש זיע"א", '''היכל הבעש"ט''' יג, היכל מנחם, תשס"ז. הערה 16}}; און לויט אן אנדער גירסא איז ער געווען "רבי נחום שוסטאק", א זון פון רבי נחום גאון (געבוירן נאך זיין פטירה){{הערה|בצלאל לנדוי, '''הבעש"ט ובני היכלו''', בני ברק: נצח, תשכ"א. זייט ש"מ}}{{הערה|רבי חיים יוסף אריה פראגער, '''כתבי ר' יאשע שו"ב''', עמוד קיא}}.
-*[[הרב ראובן מרגליות]] האט אידענטיפיצירט רבי אדם בעל שם אלס רבי דוד משה אברהם פון {{קישור שפה|עברית|רוהאטין|ראהאטין}} (נפטר [[ה'תק"י]]), מחבר פון ספר מרכבת המשנה אויף [[מכילתא דרבי ישמעאל|מכילתא]]{{הערה|שם=אלפסי}}. רבי דוד משה אברהם איז באקאנט געווען מיטן צונאמען אד"ם וואס איז די ראשי תיבות פון זיין נאמען, און דער בעל שם טוב האט ביי אים געהאט [[שימוש חכמים]]{{הערה|יהודה ראטען, '''מרכבת המשנה''', לעמבערג, תרנ"ה, הקדמת המביא לבית הדפוס.}}.
-*פראפעסאר [[גרשום שלום]] האט גע'טענה'ט אז רבי אדם בעל שם און זיינע כתבים, זענען א שלייער פאר די כתבים פון [[רבי העשיל צורף]] וואס זענען געווען ביים בעל שם טוב און [[מתנגדים]] האבן שפעטער באשולדיגט אז עס האט [[שבתאות|שבתאי'שע אינהאלט]]{{הערה|שם=שלום|גרשום שלום, "התנועה השבתאית בפולין", ישראל הלפרין (רעדאקטאר), '''בית ישראל בפולין''' ב, המחלקה לעניני הנוער של ההסתדרות הציונית, תשי"ד}}. רבי ראובן מרגליות, [[אברהם רובינשטיין]] און [[יהושע מונדשיין]]{{הערה|שם=מונד|יהושע מונדשיין, '''שבחי הבעש"ט''', ירושלים, תשמ"ב. זייט 58}} האבן שטארק קריטיקירט שלום'ס באהויפטונג מיט כראנאלאגישע און לאגישע טענות.
-==ליינט מער==
-*[[רבי יוסף יצחק שניאורסאהן]], '''ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות''' צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ה
-*משה הלל, '''בעלי שם''', מכון בני יששכר: ירושלים, תשנ"ג.
-*חנא שמרוק, "הסיפורים על ר׳ אדם בעל שם וגילגוליהם בנוסחאות ספר שבחי הבעש״ט", '''ציון''' כח. זייט 86–105.
 ==רעפערענצן==
 {{הערות שוליים}}
-[[קאַטעגאָריע:המכלול: ארטיקלען געשאפן אין המכלול]]
+{{גרונטסארטיר:אדם בעל שם}}
+[[קאַטעגאָריע:חסידות]]
+[[קאַטעגאָריע:מקובלים]]
+[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]
+[[קאַטעגאָריע:בעל שם טוב]]
 [[he:רבי אדם בעל שם]]

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רבי אדם בעל שם"

יעצטיגע רעוויזיע זינט 03:23, 7 פעברואר 2025

אינהאַלט

לעבן און שאפן

אידענטיטעט

ביבליאגראפיע

רעפערענצן

נאוויגאציע מעניו

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רבי אדם בעל שם"

יעצטיגע רעוויזיע זינט 03:23, 7 פעברואר 2025

לעבן און שאפן

אידענטיטעט

ביבליאגראפיע

רעפערענצן

נאוויגאציע מעניו

זוכן