אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:תשעה באב"
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: יידן ← אידן (2), <references/> ← {{רעפערענצן}}) |
({{קרד/ויקי/יידיש}}) |
||
| (13 מיטלסטע ווערסיעס פון 5 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|פאסט טאג}} | |||
[[טעקע:Francesco_Hayez_017.jpg|left|thumb|250px|בעמאלונג פון חורבן בית המקדש]] | [[טעקע:Francesco_Hayez_017.jpg|left|thumb|250px|בעמאלונג פון חורבן בית המקדש]] | ||
'''תשעה באב''' איז א טאג ווען אידן פאסטן און קלאגן. דער טאג באצייכנט דעם חורבן פון די צוויי [[בית המקדש|בתי מקדש]] און אויך אנדער צרות וואס האבן פאסירט דאס | '''תשעה באב''' איז א טאג ווען אידן פאסטן און קלאגן. דער טאג באצייכנט דעם חורבן פון די צוויי [[בית המקדש|בתי מקדש]] און אויך אנדער צרות וואס האבן פאסירט דאס אידישע פאלק. | ||
== וואס איז געשעהן אין תשעה באב == | == וואס איז געשעהן אין תשעה באב == | ||
| שורה 13: | שורה 14: | ||
אין [[ספר מלכים|מלכים א']] (כ"ה) שטייט אז דער בית המקדש איז חרוב געווארן [[ז' אב]], און לויט ווי עס שטייט אין [[ספר ירמיהו|ירמיהו]] (נ"ב) איז דאס חרוב געווארן [[י' אב]]. אבער וויבאלד דער צווייטער בית המקדש איז חרוב געווארן [[ט' אב]] האט מען איינגעפירט צו באשטימען ט' אב אלס א געדענק-טאג פאר ביידע חורבנות. | אין [[ספר מלכים|מלכים א']] (כ"ה) שטייט אז דער בית המקדש איז חרוב געווארן [[ז' אב]], און לויט ווי עס שטייט אין [[ספר ירמיהו|ירמיהו]] (נ"ב) איז דאס חרוב געווארן [[י' אב]]. אבער וויבאלד דער צווייטער בית המקדש איז חרוב געווארן [[ט' אב]] האט מען איינגעפירט צו באשטימען ט' אב אלס א געדענק-טאג פאר ביידע חורבנות. | ||
אין ירושלמי שטייט אז ביידע בתי מדרשים זענען חרוב געווארן אין ט' | אין ירושלמי שטייט אז ביידע בתי מדרשים זענען חרוב געווארן אין ט' אב, און דאס וואס דער פסוק זאגט ער איז חרוב געווארן ז' אב איז נישט מדויק, ווייל אין די טעג פון די גרויסע צרות זענען אידן געווען פארמישט, מען האט נישט פוקנטליך אפגשריבן וועלכע טאג עס איז פארברענט געווארן, שפעטער זאגט די ירושלמי האט מען עס שוין נישט געואלט פארעכנטן טאקע דערפאר, מען האט געוואלט ווייזן ווי צומישט און צוקלאפט אידן זענען דאן געווען. | ||
אויך בזמן בית שני האבן די אידן געפאסט די פיר תעניתים אויפן חורבן בית ראשון.<ref>פירוש המשניות לה[[רמב"ם]], [[מסכת ראש השנה|ראש השנה]], פרק א משנה ג</ref> | אויך בזמן בית שני האבן די אידן געפאסט די פיר תעניתים אויפן חורבן בית ראשון.<ref>פירוש המשניות לה[[רמב"ם]], [[מסכת ראש השנה|ראש השנה]], פרק א משנה ג</ref> | ||
| שורה 26: | שורה 27: | ||
אידן פירן זיך תשעה באב זיך צו פארזאמלען אין די בתי מדרשים, מען נעמט אראפ די פרוכת פונעם ארון הקודש, א זכר פון אבילות, אנדערע זאגן דעם טעם איז ווייל טיטוס הרשע האט געשטאכן דעם פרוכת פנעם בית המקדש (מנהגי ישורון סי' קל"ח), מען זעצט זיך אויף דער ערד און מען קלאגט אויפן חורבן בית המקדש. | אידן פירן זיך תשעה באב זיך צו פארזאמלען אין די בתי מדרשים, מען נעמט אראפ די פרוכת פונעם ארון הקודש, א זכר פון אבילות, אנדערע זאגן דעם טעם איז ווייל טיטוס הרשע האט געשטאכן דעם פרוכת פנעם בית המקדש (מנהגי ישורון סי' קל"ח), מען זעצט זיך אויף דער ערד און מען קלאגט אויפן חורבן בית המקדש. | ||
ביינאכט זאגט מען די פינעף פרקים פון מגילות איכה. אויך זאגט מען אנדערע קליינע קינות, מען מאכט פינטסער אין שוהל ווייל אזוי שטייט אין מדרש איכה אז השי"ת האט געזאגט פאר די מלאכים מיר זאלן מאכן די זעלבע וואס א מלך טוט ווען ער קלאגט ער לעשט די | ביינאכט זאגט מען די פינעף פרקים פון מגילות איכה. אויך זאגט מען אנדערע קליינע קינות, מען מאכט פינטסער אין שוהל ווייל אזוי שטייט אין מדרש איכה אז השי"ת האט געזאגט פאר די מלאכים מיר זאלן מאכן די זעלבע וואס א מלך טוט ווען ער קלאגט ער לעשט די ליכט, און אויך מרמז זיין אז "כבה נר ישראל" עס איז געווארן פינסטער פאר אידן (אבודרהם). | ||
אשכנזים זענען נוהג נישט צו לייגן טלית און תפלין תשעה באב אינדערפרי נאר צו [[מנחה]]. | אשכנזים זענען נוהג נישט צו לייגן טלית און תפלין תשעה באב אינדערפרי נאר צו [[מנחה]]. | ||
| שורה 32: | שורה 33: | ||
צופרי איז דא א קינות לתשעה באב וואס אסאך געלערענטע אידישע פארפאסער האבן פארפאסט קינות און קלאג רייד אויפן חורבן, אויף דעם וואס צדיקים זענען גע'הרג'ט געווארן, אויף דעם וואס דאס חשיבות און טייערקייט פון אידן איז פארלוירן, און אויף דעם וואס ציון איז חרוב, די אידישע פיינט לאכן פון אונז, ביז משיח צדקינו וועט קומען. | צופרי איז דא א קינות לתשעה באב וואס אסאך געלערענטע אידישע פארפאסער האבן פארפאסט קינות און קלאג רייד אויפן חורבן, אויף דעם וואס צדיקים זענען גע'הרג'ט געווארן, אויף דעם וואס דאס חשיבות און טייערקייט פון אידן איז פארלוירן, און אויף דעם וואס ציון איז חרוב, די אידישע פיינט לאכן פון אונז, ביז משיח צדקינו וועט קומען. | ||
אסאך גרויסע חלק פון די קינות לתשעה באב האט געמאכט דער באקנאטער אידישער קאמפאזיער ר' [[אליעזר הקליר]]. אסאך האט געמאכט ר' [[יהודה הלוי]]. אסאך פון די קינות איז געבויט אויף די פינף פרקים פון איכה. | אסאך גרויסע חלק פון די קינות לתשעה באב האט געמאכט דער באקנאטער אידישער קאמפאזיער ר' [[אליעזר הקליר]]. אסאך האט געמאכט ר' [[רבי יהודה הלוי]]. אסאך פון די קינות איז געבויט אויף די פינף פרקים פון איכה. | ||
== קינות אויף חורבן אייראפע == | == קינות אויף חורבן אייראפע == | ||
אין פארשידענע קהילות זאגט מען אויך א קינה אויפן [[חורבן אייראפע|חורבן]] פון די | אין פארשידענע קהילות זאגט מען אויך א קינה אויפן [[חורבן אייראפע|חורבן]] פון די אידישע קהילות אין אייראפע. צווישן די וואס האבן געשריבן אזעלכע קינות זענען דער [[רבי שלמה האלבערשטאם (ב)|באבאווער רבי]], הרב [[שמעון שוואב]] פון קהל עדת ישורן, וואשינגטאן הייטס, און הרב [[רבי אלחנן היילפרין]] פון גאלדערס גרין. | ||
פאקטיש איז אבער אין רוב קהילות נישט איינגעפירט געווארן צו זאגן קינות אין תשעה באב אויפן חורבן אייראפע. עס זענען דא וואס זאגן אז דאס איז ווייל מען האט נאר צוגעלייגט קינות אויף צרות פונעם גלות וועלכע האבן פארשטערקערט און ממשיך געווען דעם גלות וואס האט זיך אנגעהויבן מיט חורבן [[בית המקדש]] אין תשעה באב, אנדערש איז אבער דער חורבן אייראפע וואס באלאנגט שוין אינעם קאטאגאריע פון חבלי [[משיח]] און געהערט שוין ענדערש צום [[גאולה]] ווי צום גלות, וויבאלד דאס איז געווען ווי א הקדמה צום נאנטן גאולה, דערפאר פאסן אירע קינות נישט אריין צווישן די קינות פון תשעה באב. | פאקטיש איז אבער אין רוב קהילות נישט איינגעפירט געווארן צו זאגן קינות אין תשעה באב אויפן חורבן אייראפע. עס זענען דא וואס זאגן אז דאס איז ווייל מען האט נאר צוגעלייגט קינות אויף צרות פונעם גלות וועלכע האבן פארשטערקערט און ממשיך געווען דעם גלות וואס האט זיך אנגעהויבן מיט חורבן [[בית המקדש]] אין תשעה באב, אנדערש איז אבער דער חורבן אייראפע וואס באלאנגט שוין אינעם קאטאגאריע פון חבלי [[משיח]] און געהערט שוין ענדערש צום [[גאולה]] ווי צום גלות, וויבאלד דאס איז געווען ווי א הקדמה צום נאנטן גאולה, דערפאר פאסן אירע קינות נישט אריין צווישן די קינות פון תשעה באב. | ||
| שורה 41: | שורה 42: | ||
== רעפערענצן == | == רעפערענצן == | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
{{טרויער טעג}} | |||
{{ | {{חגי ישראל ומועדיו}} | ||
[[קאַטעגאָריע:תשעה באב|*]] | [[קאַטעגאָריע:תשעה באב|*]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אב]] | [[קאַטעגאָריע:אב|װ]] | ||
[[he:תשעה באב]] | |||
[[קאַטעגאָריע:וויקידאטא דעסקריפציע]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 11:47, 18 יולי 2024
תשעה באב איז א טאג ווען אידן פאסטן און קלאגן. דער טאג באצייכנט דעם חורבן פון די צוויי בתי מקדש און אויך אנדער צרות וואס האבן פאסירט דאס אידישע פאלק.
וואס איז געשעהן אין תשעה באב
די משנה רעכנט אויס פינף זאכן: א) גאט האט גוזר געווען אויף אידן נישט אריין גיין אין ארץ ישראל. ב) עס איז חרוב געווארן דאס ערשטע בית המקדש. ג) עס איז חרוב געווארן דאס צווייטע בית המקדש. ד) עס איז אייגענומען געווארן די שטאט ביתר. ה) עס איז אויפגעאקערט געווארן ירושלים דורך די שונאים.
אין מלכים א' (כ"ה) שטייט אז דער בית המקדש איז חרוב געווארן ז' אב, און לויט ווי עס שטייט אין ירמיהו (נ"ב) איז דאס חרוב געווארן י' אב. אבער וויבאלד דער צווייטער בית המקדש איז חרוב געווארן ט' אב האט מען איינגעפירט צו באשטימען ט' אב אלס א געדענק-טאג פאר ביידע חורבנות.
אין ירושלמי שטייט אז ביידע בתי מדרשים זענען חרוב געווארן אין ט' אב, און דאס וואס דער פסוק זאגט ער איז חרוב געווארן ז' אב איז נישט מדויק, ווייל אין די טעג פון די גרויסע צרות זענען אידן געווען פארמישט, מען האט נישט פוקנטליך אפגשריבן וועלכע טאג עס איז פארברענט געווארן, שפעטער זאגט די ירושלמי האט מען עס שוין נישט געואלט פארעכנטן טאקע דערפאר, מען האט געוואלט ווייזן ווי צומישט און צוקלאפט אידן זענען דאן געווען.
אויך בזמן בית שני האבן די אידן געפאסט די פיר תעניתים אויפן חורבן בית ראשון.[1]
אין מדרש רבה שטייט אז אינעם טאג פון תשעה באב איז געבוירן געווארן משיח דער אויסלייזער פון אידן.
איינגעטליך זענען די גוים אריין אין בית המקדש תשעה באב, אבער אנגעצינדן האבן זיי עס הערש פארנאכט, נאנט צום צענטן טאג, און עס האט געברענט דעם צענטן טאג, ר' יוחנן האט געזאגט ווען איך בין ווען אין יענעם דור וואלט איך ווען געמאכט דעם טרויער טאג דעם צענטן טאג, אבער די חכמים האלטן "אתחלתא דפורעניות עדיפא" מען רעכנט ענדערש ווען עס האט זיך אנגעהויבן.
מנהגים
אידן פירן זיך תשעה באב זיך צו פארזאמלען אין די בתי מדרשים, מען נעמט אראפ די פרוכת פונעם ארון הקודש, א זכר פון אבילות, אנדערע זאגן דעם טעם איז ווייל טיטוס הרשע האט געשטאכן דעם פרוכת פנעם בית המקדש (מנהגי ישורון סי' קל"ח), מען זעצט זיך אויף דער ערד און מען קלאגט אויפן חורבן בית המקדש.
ביינאכט זאגט מען די פינעף פרקים פון מגילות איכה. אויך זאגט מען אנדערע קליינע קינות, מען מאכט פינטסער אין שוהל ווייל אזוי שטייט אין מדרש איכה אז השי"ת האט געזאגט פאר די מלאכים מיר זאלן מאכן די זעלבע וואס א מלך טוט ווען ער קלאגט ער לעשט די ליכט, און אויך מרמז זיין אז "כבה נר ישראל" עס איז געווארן פינסטער פאר אידן (אבודרהם).
אשכנזים זענען נוהג נישט צו לייגן טלית און תפלין תשעה באב אינדערפרי נאר צו מנחה.
צופרי איז דא א קינות לתשעה באב וואס אסאך געלערענטע אידישע פארפאסער האבן פארפאסט קינות און קלאג רייד אויפן חורבן, אויף דעם וואס צדיקים זענען גע'הרג'ט געווארן, אויף דעם וואס דאס חשיבות און טייערקייט פון אידן איז פארלוירן, און אויף דעם וואס ציון איז חרוב, די אידישע פיינט לאכן פון אונז, ביז משיח צדקינו וועט קומען.
אסאך גרויסע חלק פון די קינות לתשעה באב האט געמאכט דער באקנאטער אידישער קאמפאזיער ר' אליעזר הקליר. אסאך האט געמאכט ר' רבי יהודה הלוי. אסאך פון די קינות איז געבויט אויף די פינף פרקים פון איכה.
קינות אויף חורבן אייראפע
אין פארשידענע קהילות זאגט מען אויך א קינה אויפן חורבן פון די אידישע קהילות אין אייראפע. צווישן די וואס האבן געשריבן אזעלכע קינות זענען דער באבאווער רבי, הרב שמעון שוואב פון קהל עדת ישורן, וואשינגטאן הייטס, און הרב רבי אלחנן היילפרין פון גאלדערס גרין.
פאקטיש איז אבער אין רוב קהילות נישט איינגעפירט געווארן צו זאגן קינות אין תשעה באב אויפן חורבן אייראפע. עס זענען דא וואס זאגן אז דאס איז ווייל מען האט נאר צוגעלייגט קינות אויף צרות פונעם גלות וועלכע האבן פארשטערקערט און ממשיך געווען דעם גלות וואס האט זיך אנגעהויבן מיט חורבן בית המקדש אין תשעה באב, אנדערש איז אבער דער חורבן אייראפע וואס באלאנגט שוין אינעם קאטאגאריע פון חבלי משיח און געהערט שוין ענדערש צום גאולה ווי צום גלות, וויבאלד דאס איז געווען ווי א הקדמה צום נאנטן גאולה, דערפאר פאסן אירע קינות נישט אריין צווישן די קינות פון תשעה באב.
רעפערענצן
| די טרויער טעג אויפ'ן חורבן בית המקדש | ||
|---|---|---|
| ארבע תעניות | עשרה בטבת • שבעה עשר בתמוז • תשעה באב • צום גדליה | 
|
| בין המצרים | תלת דפורענותא • ניין טעג • שבת חזון • שבוע שחל בו תשעה באב • שבע דנחמתא | |
| סיפורים וקינות | חורבן בית המקדש השני • קינות לתשעה באב • מגילת איכה | |
| אידישע צייטן און ימים טובים | ||
|---|---|---|
| ימים טובים מן התורה | ראש השנה • יום כיפור • סוכות • שמיני עצרת • ערב פסח • פסח • שביעי של פסח • פסח שני • שבועות • חול המועד |  |
| פייערטעג מדרבנן אדער מנהג | אסרו חג • הושענא רבא • שמחת תורה • חנוכה • חמשה עשר בשבט • פורים • ל"ג בעומר • חמשה עשר באב | |
| ספעציעלע טעג | שבת • ראש חודש • חודש אלול • עשרת ימי תשובה • פורים קטן • ספירת העומר • בין המצרים • ראש השנה למלכים ולרגלים | |
| תעניות חובה | צום גדליה • עשרה בטבת • תענית אסתר • שבעה עשר בתמוז • תשעה באב | |
| תעניות רשות | יום כיפור קטן • תענית בכורים • כ' סיון • שובבי"ם • תענית בה"ב • תעניות גשמים • ז' אדר | |
| ספעציעלע שבתים | שבת מברכים • שבת שובה • שבת שירה • שבת שקלים • שבת זכור • שבת פרה • שבת החודש • שבת הגדול • שבת חזון • שבת נחמו | |
| פייערטעג פון קהילות | יום שמחת כהן • סיגד • י"ט כסלו • פורים שני • בסיסה • מימונה • סהרנה | |
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!