בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "״" ב־"""
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע) |
ק (החלפת טקסט – "״" ב־""") |
||
| שורה 31: | שורה 31: | ||
די זון באוועגט זיך אין אן ארביט אין דעם [[מילכיגער וועג]] [[גאלאקסיע]], ווייט 26,000 ביז 28,000 [[ליכט יאר]] פונעם צענטער פון דער גאלאקסיע. איין ארביט דארף דויערן 226 מיליאן יאר. | די זון באוועגט זיך אין אן ארביט אין דעם [[מילכיגער וועג]] [[גאלאקסיע]], ווייט 26,000 ביז 28,000 [[ליכט יאר]] פונעם צענטער פון דער גאלאקסיע. איין ארביט דארף דויערן 226 מיליאן יאר. | ||
אז מען קוקט אויף דער זון זעט וואס האט פאסירט דארט 8 מינוט פריער, ווייל די זון איז ווייט פון דער ערד 150,000,000 | אז מען קוקט אויף דער זון זעט וואס האט פאסירט דארט 8 מינוט פריער, ווייל די זון איז ווייט פון דער ערד 150,000,000 ק"מ ( 1 [[אסטראנאמישע איינס]]) און עס דויערט אזוי לאנג ביז דאס ליכט קומט אן אין דער ערד. | ||
די זון איז א שטערן מיט [[אבסאלוטע העלקייט|אבסאלוטער העלקייט]] 4.83+, געשאצט צו זיין העלער ווי 85% פון אלע שטערן אינעם [[מילכיגער וועג|מילכיגן וועג]], וואס זענען מערסטן [[רויטער קארליק|רויטע קארליקן]]. | די זון איז א שטערן מיט [[אבסאלוטע העלקייט|אבסאלוטער העלקייט]] 4.83+, געשאצט צו זיין העלער ווי 85% פון אלע שטערן אינעם [[מילכיגער וועג|מילכיגן וועג]], וואס זענען מערסטן [[רויטער קארליק|רויטע קארליקן]]. | ||
| שורה 69: | שורה 69: | ||
==סטרוקטור== | ==סטרוקטור== | ||
===הארץ=== | ===הארץ=== | ||
דאס הארץ פון דער זון ציט פונעם צענטער פון דער זון ביז אומגעפער 20–25% פונעם זון־ראדיוס. עס האט א געדעכטיקייט ביז 150 גראם א | דאס הארץ פון דער זון ציט פונעם צענטער פון דער זון ביז אומגעפער 20–25% פונעם זון־ראדיוס. עס האט א געדעכטיקייט ביז 150 גראם א צ"מ<sup>3</sup> {{ר}}(150 מאל אזוי געדעכט ווי וואסער) און א טעמפעראטור פון 15.7 מיליאן גראד קעלווין. די טעמפעראטור פון דער זונ׳ס אייבערפלאך איז אבער 5,800 גראד קעלווין. דורך א קערן־רעאקציע אינעם הארץ ווערט וואסערשטאף פארוואנדלט אין העליום. | ||
די ענערגיע פון דער זון ווערט גענערירט אין הארץ פון דער זון. דאס טוט אנווארעמען די דרויסנדיקע שיכטעס פון דער זון און דערנאך גייט ענערגיע ארויס פון דער זון אלס ליכט אדער [[קינעטישע ענערגיע]] פון טיילכלעך. | די ענערגיע פון דער זון ווערט גענערירט אין הארץ פון דער זון. דאס טוט אנווארעמען די דרויסנדיקע שיכטעס פון דער זון און דערנאך גייט ענערגיע ארויס פון דער זון אלס ליכט אדער [[קינעטישע ענערגיע]] פון טיילכלעך. | ||
| שורה 91: | שורה 91: | ||
אין 1925 איז די בריטישע אסטראנאם [[סעסיליע פיין-גאפאשקין]] געווען דער ערשטער מענטש וואס האט באקומען א דאקטאראט אין אסטראנאמיע פון [[הארווארד אוניווערסיטעט]]. אין פארלויף פון איר פארשונג איז זי געווען די ערשטע צו ווייזן דעם [[ספעקטרום]] פון דער זונ׳ס ליכט, און זי האט געוויזן אז די זון אנטהאלט מערסטנס [[וואסערשטאף]] און אויך [[העליום]]. אין יענע יארן האבן אסטראנאמען אלע געהאלטן אז די זון איז בעיקר צוזאמענגעשטעלט פון [[אייזן]], און פיין-גאפאשקין האט געדארפט צוריקציען אירע ווערטער, אבער יארן שפעטער האט מען אויסגעוויזן אז זי איז געווען גערעכט. | אין 1925 איז די בריטישע אסטראנאם [[סעסיליע פיין-גאפאשקין]] געווען דער ערשטער מענטש וואס האט באקומען א דאקטאראט אין אסטראנאמיע פון [[הארווארד אוניווערסיטעט]]. אין פארלויף פון איר פארשונג איז זי געווען די ערשטע צו ווייזן דעם [[ספעקטרום]] פון דער זונ׳ס ליכט, און זי האט געוויזן אז די זון אנטהאלט מערסטנס [[וואסערשטאף]] און אויך [[העליום]]. אין יענע יארן האבן אסטראנאמען אלע געהאלטן אז די זון איז בעיקר צוזאמענגעשטעלט פון [[אייזן]], און פיין-גאפאשקין האט געדארפט צוריקציען אירע ווערטער, אבער יארן שפעטער האט מען אויסגעוויזן אז זי איז געווען גערעכט. | ||
אין 1938 האט [[האנס בעטע]] פארגעשטעלט א קאמפליצירטע סעריע פון קערן־רעאקציעס וואס זענען צוגעפאסט צו די שטראלונגען וואס ווערן ארויסגעשאסן פון דער זון. די רעאקציעס זענען דער באזיס פאר וואס ווערט גערופן היינט דער | אין 1938 האט [[האנס בעטע]] פארגעשטעלט א קאמפליצירטע סעריע פון קערן־רעאקציעס וואס זענען צוגעפאסט צו די שטראלונגען וואס ווערן ארויסגעשאסן פון דער זון. די רעאקציעס זענען דער באזיס פאר וואס ווערט גערופן היינט דער "סטאנדארט מאדעל פון דער זון". לויט בעטע, אין א קערן־שמעלץ קייט־רעאקציע, וואס הייסט די [[פראטאן-פראטאן קייט-רעאקציע]], פארוואנדלען זיך פיר וואסערשטאף אטאמען אין איין העליום אטאם (פראקטיש שאפן זעקט וואסערשטאף אטאמען איין העליום אטאם און שיסן ארויס צוויי וואסערשטאף אטאמען). 0.71% פון דער מאסע ווערט פארלוירן און קומט ארויס ווי היץ־ענערגיע, וואס שטראלט פונעם [[פאטאספער]]. די זון האט גענוג ענערגיע צו דויערן 10 מיליארד יאר. | ||
==ליקויים== | ==ליקויים== | ||
| שורה 97: | שורה 97: | ||
ביי א גאנצער ליקוי חמה ווערן טיילן פונעם אטמאספער ארום דער זון זעבאר. | ביי א גאנצער ליקוי חמה ווערן טיילן פונעם אטמאספער ארום דער זון זעבאר. | ||
א [[ליקוי לבנה]] פאסירט ווען די לבנה גייט אדורך דעם שאטן פון דער ערד, | א [[ליקוי לבנה]] פאסירט ווען די לבנה גייט אדורך דעם שאטן פון דער ערד, ד"ה ביי א גאנצער לבנה. אין איין יאר קען פארקומען ביז דריי ליקוי לבנות. | ||
==די זון אין קולטור== | ==די זון אין קולטור== | ||
דורכאויס דער מענטשלעכע היסטאריע האבן פארשידענע קולטורן געזען עפעס ספעציעל אין דער זון. אין זייער א סך קולטורן ווערט די זון געדינט ווי אן אפגאט. למשל, אין [[הינדואיזם]] איז דער זון אפגאט דער שטערקסטער אפגאט, און אזוי אויך אין כנענישער קולטור. ביי די מצריים איז דער הויפט אפגאט געווען ראַ, דער זון אפגאט. אין די [[פיראמיד]]ן האט מען געטראפן שיפן צו פירן די נשמות צו אן אייביג לעבן קעגן איבער דער זון. | דורכאויס דער מענטשלעכע היסטאריע האבן פארשידענע קולטורן געזען עפעס ספעציעל אין דער זון. אין זייער א סך קולטורן ווערט די זון געדינט ווי אן אפגאט. למשל, אין [[הינדואיזם]] איז דער זון אפגאט דער שטערקסטער אפגאט, און אזוי אויך אין כנענישער קולטור. ביי די מצריים איז דער הויפט אפגאט געווען ראַ, דער זון אפגאט. אין די [[פיראמיד]]ן האט מען געטראפן שיפן צו פירן די נשמות צו אן אייביג לעבן קעגן איבער דער זון. | ||
דער ערשטער טאג פון דער וואך רופט מען [[זונטיק]], | דער ערשטער טאג פון דער וואך רופט מען [[זונטיק]], "טאג פון דער זון"; אזוי אויך אויף ענגליש: ''Sunday'', אויף דייטש: ''Sonntag'' און אויף דעניש: ''Søndag''. | ||
===אין יידישקייט=== | ===אין יידישקייט=== | ||