אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:געאמעטריע"

די ערשטע באריכטן וועגן געאמעטריע טרעפֿט מען אין אוראלטע [[מעסאפאטאמיע]] און [[עגיפטן]] אין דעם 2טן יארהונדערט פֿאר דער ציווילער.<ref>J. Friberg, "Methods and traditions of Babylonian mathematics. Plimpton 322, Pythagorean triples, and the Babylonian triangle parameter equations", ''Historia Mathematica'', 8, 1981, pp. 277–318.</ref><ref>{{Cite book|edition=2|publisher=[[Dover Publications]]|last=Neugebauer|first=Otto|author-link=Otto E. Neugebauer|title=The Exact Sciences in Antiquity|origyear=1957|year=1969|isbn=978-0-486-22332-2|url=https://books.google.com/?id=JVhTtVA2zr8C|chapter=Chap. IV Egyptian Mathematics and Astronomy|pages=71–96}}.</ref> אין דעם אנהייב איז געאמעטריע געווען א זאמלונג פֿון אויסגעפֿונענע פרינציפן וועגן, לענג, ווינקלען, שטחים און פֿארנעמען, וואס מען האט אנטוויקלט פֿאר פראקטישע צוועקן אין [[ערדמעסטונג]], [[קאנסטרוקציע]] און [[אסטראנאמיע]]. די ערשטע טעקסטן וועגן געאמעטריע זענען די עגיפטישע [[רינד פאפירוס]] (2000–1800 פֿדצ״ר) און מאסקווע־פאפירוס (בערך 1890 פֿדצ״ר), און די באבילאנישע ליימענע טאָוולען ווי פלימפטאן 322 (1900 פֿדצ״ר). צום ביישפיל, דער מאסקווע־פאפירוס גיט א פֿארמל צו רעכענען דעם פֿארנעם פון אן אפגעהאקטן פיראמיד.<ref name="Boyer 1991 loc=Egypt p. 19">{{Harv|Boyer|1991|loc="Egypt" p. 19}}</ref> שפעטערע ליימענע טאוולען (350–50 פֿדצ״ר) ווייזן אז באבילאנישע אסטראנאמען האבן אויסגעפֿירט טראפעזויד־פראצעדורן צו רעכענען די ארט און מהלך פון יופיטער. די דאָזיקע געאמעטרישע פראצעדורן האבן געפֿעדערט די אקספֿארדער רעכענער, כולל דעם דורכשניט גיך טעארעם, מיט 14 יאָרהונדערטער.<ref>{{cite journal|last=Ossendrijver|first=Mathieu|date=29 January 2016|title=Ancient Babylonian astronomers calculated Jupiter's position from the area under a time-velocity graph|journal=Science|volume=351|issue=6272|pages=482–484|doi=10.1126/science.aad8085|pmid=26823423|bibcode=2016Sci...351..482O}}</ref> אין דרום עגיפטן האבן די אוראלטע נובער געגרינדעט א סיסטעם פון געאמעטריע איינשליסנדיג פֿריערדיגע זון-זייגערס.<ref>{{cite journal|title=Gnomons at Meroë and Early Trigonometry|first=Leo|last=Depuydt|date=1 January 1998|journal=The Journal of Egyptian Archaeology|volume=84|pages=171–180|doi=10.2307/3822211|jstor=3822211}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.archaeology.org/online/news/nubia.html|title=Neolithic Skywatchers|date={{ר}}27סטן מיי 1998|first=Andrew|last=Slayman|website=Archaeology Magazine Archive|access-date=17טן אפריל 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110605234044/http://www.archaeology.org/online/news/nubia.html|archive-date=5טן יוני  2011|url-status=live}}</ref>

אין דעם 7טן יארהונדערט פֿדצ״ר האט דער גריכישער מאַטעמאַטיקער [[טאלעס|טאַלעס]] פֿון מילעטוס געניצט געאמעטריע צו לייזן פראבלעמען ווי למשל רעכענען די הייך פון די [[פיראמיד|פיראמידן]] און די ווייט פֿון שיפֿן פֿונעם ברעג ים. מען זאָגט אויף אים אַז ער איז געווען דער ערשטער וואס האט געניצט א דעדוקטיוון געדאַנקען־גאַנג אָפגעוואנדן צו געאמעטריע, ווען ער האט אַרויסגעפֿירט פֿיר קאראלאַרן צו טאַלעס׳נס טעארעם.<ref name="Boyer 1991 loc=Ionia and the Pythagoreans p. 43">{{Harv|Boyer|1991|loc="Ionia and the Pythagoreans" p. 43}}</ref> [[פיטאגאראס|פיטאַגאראַס]]  האט געגרינדעט די פיטאַגארישע שולע, וואָס ווערט גערעכנט צו ברענגען דעם ערשטן באַווייז פֿון [[פיטאגאראס פרינציפ|פיטאַגאראַס׳נס טעארעם]],<ref>Eves, Howard, An Introduction to the History of Mathematics, Saunders, 1990, {{ISBN|0-03-029558-0}}.</ref> וואָס האט אבער א לאַנגע היסטאריע.<ref>{{cite journal|title=The Discovery of Incommensurability by Hippasus of Metapontum|author=Kurt Von Fritz|journal=The Annals of Mathematics|year=1945}}</ref><ref>{{cite journal|title=The Pentagram and the Discovery of an Irrational Number|journal=The Two-Year College Mathematics Journal|author=James R. Choike|year=1980}}</ref>

[[איידאקסאס פון קנידאס]] {{ענ|Eudoxus of Cnidus}} (408–בערך&nbsp;355 פֿדצ״ר) האט אנטוויקלט דעם מעטאד פון אויסשעפונג, מיט וואס מען קען רעכענען דעם שטח און פארנעם פון בייגעוודעקע פֿארעמען.<ref>{{Harv|Boyer|1991|loc="The Age of Plato and Aristotle" p. 92}}</ref> אומגעפער אין 300 פֿדצ״ר, איז געאמעטריע רעוואלוציאנירט דורך אויקלידוס, וועמענ׳ס ''עלעמענטן'', ברייט געהאלטן דאס מערסט דערפֿאלגרייכע און באאיינפלוסלעכע לערנבוך פון אלע צייטן,<ref>{{Harv|Boyer|1991|loc="Euclid of Alexandria" p. 119}}</ref> האט איינגעפירט מאטעמאטישע שטרענגקייט דורך דעם אַקסיאמען־מעטאד, און איז דער פֿריסטער ביישפיל פון דעם פֿארמאט וואס מען ניצט ביזן היינטיגן טאג אין מאטעמאטיק, מיט דעפֿיניצע, אַקסיאם, טעארעם און באַווייז.