בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,365
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| (3 צווישנדיגע ווערסיעס פונעם זעלבן באַניצער נישט געוויזן) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט|אייר}} | |||
{{אישיות רבנית | {{אישיות רבנית | ||
| בילד = - הרבי מיבלונה בכפר חסידים-JNF043337.jpeg | |||
| געבורט דאטום = 17טן אקטאבער 1895 | | געבורט דאטום = 17טן אקטאבער 1895 | ||
| תאריך לידה עברי = כ"ט תשרי תרנ"ו | | תאריך לידה עברי = כ"ט תשרי תרנ"ו | ||
| פטירה דאטום = 22סטן מאי 1986 | |||
| תאריך פטירה עברי = י"ג אייר תשמ"ו | | תאריך פטירה עברי = י"ג אייר תשמ"ו | ||
| מקום קבורה = כפר חסידים | | מקום קבורה = כפר חסידים | ||
| שורה 11: | שורה 14: | ||
==קורות חייו== | ==קורות חייו== | ||
===פריע יארן און יחוס=== | ===פריע יארן און יחוס=== | ||
רבי יחזקאל טויב איז | רבי יחזקאל טויב איז געבוירן געוואָרן אין ניישטאדט (Nowe Miasto), פּוילן. זיין פאָטער איז געווען רבי יעקב טויב, דער רבי פון יאבלאָנע, אַ קליין שטעטל נאָענט צו וואַרשע, זון פון רבי יוסף משה טויב פון יאַבלאָנע, זון פון רבי דוד צבי פון ניישטאט, דער בכור פון [[רבי יחזקאל טויב פון קוזמיר|רבי יחזקאל'ע פון קאָזמיר]]. | ||
ער איז געווען אַ קלוגער, געלערנטער, און אַ וואַרעמער כאריזמאטישער מענטש. זיין טאַטע האָט אים געדינגען אַ פּריוואַטן מלמד, וועלכער איז געווען אַ שטיקל משכיל און האָט געלערנט מיט אים לימודי חול{{הערה|דזשארדזש נעגל אין זיין אינטערוויו מיט CSUN}}. דאָס האָט אים מעגליך באַקענט מיט השכלה און ציוניזם, וואָס האָט שפּעטער געשפּילט אַ וויכטיגע ראָלע אין זיין לעבן. | ער איז געווען אַ קלוגער, געלערנטער, און אַ וואַרעמער כאריזמאטישער מענטש. זיין טאַטע האָט אים געדינגען אַ פּריוואַטן מלמד, וועלכער איז געווען אַ שטיקל משכיל און האָט געלערנט מיט אים לימודי חול{{הערה|דזשארדזש נעגל אין זיין אינטערוויו מיט CSUN}}. דאָס האָט אים מעגליך באַקענט מיט השכלה און ציוניזם, וואָס האָט שפּעטער געשפּילט אַ וויכטיגע ראָלע אין זיין לעבן. | ||
נאָך דער פטירה פון זיין פאָטער (ד' אב תר"פ), האָבן זיך די חסידים אַוועקגעזעצט אויף אים און אים "בגוואַלד" געקרוינט פאַר רבי{{הערה|שם=היינט|{{היינט|ב. יאושזאהן|דער רבי פון יאַבלאָנע|19341009|39}}}}, זייענדיג אין זיינע צוואנציגער יאָרן. זיינע פרייטאג צונאַכטס טישן זענען געווען גאָר דערהויבן, און ער איז געווען זייער באַליבט ביי זיינע מענטשן. כאָטש ער איז דאן, אין די מיטעלע 1930ער יאָרן, געווען דער פירער פון עטליכע הונדערט חסידים און דריי שטיבלעך אין וואַרשא, האָט ער זיך געפילט פרעמד אין דער קרוין. ער האָט געהאַלטן אַז דאָס מאָדערנע חסידות איז בלויז די "קליפּה" (חיצוניות), און אידן קומען צו אים בלויז נאָך גשמיותדיגע בקשות (עשירות, שידוכים, געזונט), נישט פאַר העכערע זאַכן. ער האָט געזוכט צו אַנטלויפן און זיין אַ פּשוטער ערד-אַרבעטער, זיך באַגעגענענדיג מיט ברויט און וואַסער{{הערה|שם=היינט}}. | נאָך דער פטירה פון זיין פאָטער (ד' אב תר"פ){{הערה|{{עיה|דער פאלקסאדוואקאט|flkadv||יאבלאנער רבי געשטארבן|19200730|8}}}}, האָבן זיך די חסידים אַוועקגעזעצט אויף אים און אים "בגוואַלד" געקרוינט פאַר רבי{{הערה|שם=היינט|{{היינט|ב. יאושזאהן|דער רבי פון יאַבלאָנע|19341009|39}}}}, זייענדיג אין זיינע צוואנציגער יאָרן. זיינע פרייטאג צונאַכטס טישן זענען געווען גאָר דערהויבן, און ער איז געווען זייער באַליבט ביי זיינע מענטשן. כאָטש ער איז דאן, אין די מיטעלע 1930ער יאָרן, געווען דער פירער פון עטליכע הונדערט חסידים און דריי שטיבלעך אין וואַרשא, האָט ער זיך געפילט פרעמד אין דער קרוין. ער האָט געהאַלטן אַז דאָס מאָדערנע חסידות איז בלויז די "קליפּה" (חיצוניות), און אידן קומען צו אים בלויז נאָך גשמיותדיגע בקשות (עשירות, שידוכים, געזונט), נישט פאַר העכערע זאַכן. ער האָט געזוכט צו אַנטלויפן און זיין אַ פּשוטער ערד-אַרבעטער, זיך באַגעגענענדיג מיט ברויט און וואַסער{{הערה|שם=היינט}}. | ||
===באוועגונג צו ארץ ישראל=== | ===באוועגונג צו ארץ ישראל=== | ||
די | רבי יחזקאל טאוב איז געווען אַן אומגעווענליכער חסידישער פירער פאַר זיין צייט, ווייל ער האָט שטאַרק געשטיצט די חובבי ציון באַוועגונג און אַדוואָקאַטירט פאַר אידישער ישוב אין ארץ ישראל. ער איז געווען איבערצייגט אַז די צוקונפט פון כלל ישראל ליגט אין ארץ ישראל. | ||
{{הערה|{{עיה|יידישע אילוסטרירטע צייטונג|judischeillustriertezeitung||פון דער יידישער וואך|19240926|4}}}} | |||
{{הערה|{{מאמענט||UNKNOWN|19241210|3}}}} | |||
{{הערה|{{מאמענט||_Q ' tote _Q to. _fe ' to toi (_k%'«_Bm _falsify M _%_fo _im_._&M‬ ? ‭? ?j? ?שרא_7‬ ? ‭_p m ־'‭M_^ _».‬ 'יזי! ז‭m 3 _?.‬ _ען‭A - :. ^^‬ ט ‭? _|19241214|7}}}} | |||
{{הערה|{{אוצר החכמה|גרשטנקורן, יצחק בן פתחיה|זכרונותי על בני ברק - ב|19086|ב||page=71}}}} | |||
אין תרפ"ה, איז ער, באַאיינפלוסט פונעם "חלוץ רבי" רבי ישעיה שפּירא, אַרויסגעפאָרן מיט אַ קנאַפּע הונדערט חסידים פון פּוילן צו גרינדן אַ לאַנדווירטשאַפטליכע קאָלאָניע אין ארץ ישראל. די אונטערנעמונג, וועלכע ער האָט אַליין געפירט מיט גרויס איבערגעגעבנקייט, איז געווען אַ סענזאַציע און אַ רעוואָלוציאָנערער שריט פאַר אַ חסידישן רבי'ן.{{הערה|{{עיה|לאדזער טאגבלאט|lodzertogblat||iso חסיד'ישע משפחות בעזעצעז זיר אין א"י|19250102|18}}}} | |||
<!-- | |||
רבי ישעי' שפּיראָ (גערופן האדמו"ר החלוץ) איז געווען אַ תלמיד פון הרב קוק און אַ גרינדער פון דער גרופּע "הפועל המזרחי", אַ באַוועגונג צו ברענגען פרומע חסידישע אידן צו קויפן לאַנד אין ארץ ישראל און אַרבעטן אין אַגריקולטור אין אַ קיבוצים-סטיל, אַזוי צו קענען וואוינען על טהרת הקודש. זיין ציל איז געווען איבערצורעדן אַ רבי מיט אַ גרויסער צאָל רייכע חסידים זיך אַריבערצוציען אויף אַמאָל פון אייראָפּע, כדי אַראָפּצונעמען די "ציונות" סטיגמע, און אַזוי וועלן פילע נאָכפאָלגן. | רבי ישעי' שפּיראָ (גערופן האדמו"ר החלוץ) איז געווען אַ תלמיד פון הרב קוק און אַ גרינדער פון דער גרופּע "הפועל המזרחי", אַ באַוועגונג צו ברענגען פרומע חסידישע אידן צו קויפן לאַנד אין ארץ ישראל און אַרבעטן אין אַגריקולטור אין אַ קיבוצים-סטיל, אַזוי צו קענען וואוינען על טהרת הקודש. זיין ציל איז געווען איבערצורעדן אַ רבי מיט אַ גרויסער צאָל רייכע חסידים זיך אַריבערצוציען אויף אַמאָל פון אייראָפּע, כדי אַראָפּצונעמען די "ציונות" סטיגמע, און אַזוי וועלן פילע נאָכפאָלגן. | ||
רבי ישעי' האָט דעם יונגן יאַבלאנער רבי'ן איבערצייגט מיט זיין "זאַפטיגע שפּראַך" וועגן דעם אידישן צוקונפט אין ארץ ישראל, רעדנדיג וועגן די באַלפור דעקלאַראַציע, אנטיסעמיטיזם, און קדושת ארץ ישראל און מצוות התלויות בארץ. | רבי ישעי' האָט דעם יונגן יאַבלאנער רבי'ן איבערצייגט מיט זיין "זאַפטיגע שפּראַך" וועגן דעם אידישן צוקונפט אין ארץ ישראל, רעדנדיג וועגן די באַלפור דעקלאַראַציע, אנטיסעמיטיזם, און קדושת ארץ ישראל און מצוות התלויות בארץ. | ||
--> | |||
דער גערער רבי, דער [[אמרי אמת]], האָט אויסגעדרוקט שטאַרקע קעגנערשאַפט צו דעם פּלאַן, וואָרנענדיג אַז דער יונגער רבי וועט נאָענט ווערן מיט די פרייע, כאָטש ער זאָגט אַז נישט{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם מרדכי אלטר|אוסף מכתבים ודברים|43962|page=40|מקום הוצאה=אוגסבורג|שנת הוצאה=תש"ז}}; {{אוצר החכמה|גרשטנקורן, יצחק בן פתחיה|זכרונותי על בני ברק - ב|19086|ב||page=71}}}}. טראָץ דער קעגנערשאַפט, איז דער יאבלאנער רבי ווייטער געגאַנגען מיט זיינע פּלענער און האָט באוויזן אויפצוטרייבן שווערע סומעס געלטער פון אידן צו קויפן קרקע. | |||
<!-- אין יאָר תרפ"ה איז דער רבי, מיט אַ קנאַפּע הונדערט חסידים, אַרויסגעפאָרן קיין ארץ ישראל. אויפ'ן זעלבן שיף איז געווען דער קאָזניצער רבי, רבי ישראל אליעזר האָפשטיין, מיט זיין גרופּע חסידים, וועלכער איז אויך איבערצייגט געוואָרן דורך רבי ישעי' שפירא. | |||
--> | |||
אין יאָר תרפ"ה איז דער רבי, מיט אַ קנאַפּע הונדערט חסידים, אַרויסגעפאָרן קיין ארץ ישראל. אויפ'ן זעלבן שיף איז געווען דער קאָזניצער רבי, רבי ישראל אליעזר האָפשטיין, מיט זיין גרופּע חסידים, וועלכער איז אויך איבערצייגט געוואָרן דורך רבי ישעי' שפירא. | |||
===כפר חסידים=== | ===כפר חסידים=== | ||
[[טעקע:YABLONER.jpg|קליין|246x246px|יחזקאל טאוב מיבלונה (משמאל) עם חסידיו, בשנים הראשונות בכפר חסידים]] | |||
ביים אָנקומען קיין ארץ ישראל, האָט דער רבי ענדערש אויסגעקליבן די בערג נעבן חיפה, אַנשטאָט לאַנד לעבן תל אביב, וואָס די ציוניסטישע באַאַמטע האָבן געוואָלט געבן. רבי ישעי' האָט געהאָלפן דעם רבי'ן זיך פאַרבינדן מיט דער [[קק"ל]] (אידישע נאַציאָנאַלע פאנד), וועלכעס ציל איז געווען צו קויפן וואָס מער שטחים. זיי האָבן געקויפט עטליכע טויזנט אַקער לאַנד. | ביים אָנקומען קיין ארץ ישראל, האָט דער רבי ענדערש אויסגעקליבן די בערג נעבן חיפה, אַנשטאָט לאַנד לעבן תל אביב, וואָס די ציוניסטישע באַאַמטע האָבן געוואָלט געבן. רבי ישעי' האָט געהאָלפן דעם רבי'ן זיך פאַרבינדן מיט דער [[קק"ל]] (אידישע נאַציאָנאַלע פאנד), וועלכעס ציל איז געווען צו קויפן וואָס מער שטחים. זיי האָבן געקויפט עטליכע טויזנט אַקער לאַנד. | ||
| שורה 53: | שורה 64: | ||
אין יאָר תרצ"ח האָט דער רבי, דעמאָראַליזירט און אונטערן שאָטן פון סקאַנדאַל און פּלאגעניש, פאַרלאָזט כפר חסידים. ער איז געבליבן אין ניו יאָרק ביי אַ קרוב, און האָט פּרובירט אויפצוטרייבן געלט צו קויפן מער לאַנד, כדי אידן זאָלן זיך קענען ראַטעווען דורך אַנטלויפן קיין ארץ ישראל. | אין יאָר תרצ"ח האָט דער רבי, דעמאָראַליזירט און אונטערן שאָטן פון סקאַנדאַל און פּלאגעניש, פאַרלאָזט כפר חסידים. ער איז געבליבן אין ניו יאָרק ביי אַ קרוב, און האָט פּרובירט אויפצוטרייבן געלט צו קויפן מער לאַנד, כדי אידן זאָלן זיך קענען ראַטעווען דורך אַנטלויפן קיין ארץ ישראל. | ||
אין תרצ"ט האָט ער מיט דער פעדעראַציע פון פּוילישע אידנטום אין אַמעריקע געמאָלדן, אַז זיי האָבן צוגעקויפט נאָך 400 אַקער לאַנד אין ארץ ישראל, וואו 500 משפּחות פון פּוילן וועלן זיך אַהינציען. אָבער נאָר 2 חדשים שפּעטער האָבן די נאַציס אינוואַדירט פּוילן, און אַלע פּלענער זענען צונישט געוואָרן. | אין תרצ"ט האָט ער מיט דער פעדעראַציע פון פּוילישע אידנטום אין אַמעריקע געמאָלדן, אַז זיי האָבן צוגעקויפט נאָך 400 אַקער לאַנד אין ארץ ישראל, וואו 500 משפּחות פון פּוילן וועלן זיך אַהינציען. אָבער נאָר 2 חדשים שפּעטער האָבן די נאַציס אינוואַדירט פּוילן, און אַלע פּלענער זענען צונישט געוואָרן, און ער איז געבליבן פאַרכאַפּט אין די פאַרייניגטע שטאַטן אַלס אַ מלחמה-פליכטלינג. | ||
ער האָט זיך געצויגן קיין קאַליפאָרניע, וואו ער האָט געאַרבעט אין קאנסטראקשען פאַר מיליטערישע סופּלייס, אַריינגערעכנט אַלס אַן אויפזעער פאַר ענדזשינירן וואָס האָבן צוזאַמענגעשטעלט שיפן אין לאָס אַנדזשעלעס. ער האָט זיך אַן עצה געגעבן צו היטן שבת דורך אַרבעטן מער שעה'ן איבער דער וואָך. | |||
נאָך די נייעס פון דעם חורבן פון אייראָפּעישן אידנטום, איז דאָס געווען אַ דאָפּלטער קלאַפּ פאַרן יאַבלאָנער רבי'ן. חוץ דעם חורבן פון יאַבלאנא, האָט ער פאַרשטאַנען, אַז די פרויען, קינדער און עלטערע אידן וואָס ער האָט צוריקגעשיקט קיין פּוילן אַלס טייל פון דעם קק"ל אָפּמאַך, וואָלטן געראַטעוועט געוואָרן ווען זיי בלייבן אין כפר חסידים. די שולד געפילן האָבן געמאַכט אַ שווערן רושם אויף אים, און ער איז געוואָרן פאַרביטערט. | |||
אין סוף 1944 (תש"ה), האָט רבי יחזקאל טויב באַשלאָסן צו פאַרלאָזן זיין פאַרגאַנגענהייט אינגאַנצן. ער האָט אַראָפּגענומען זיין יאַרמלקע, אָפּגעשוירן זיין באָרד און פיאות, אויפגעהערט צו האַלטן כּשרות און שבת, און געביטן זיין נאָמען צו דזשארדזש טי. נעגל. ער איז געוואָרן אַ נאַטוראַליזירטער אַמעריקאַנער בירגער אין 1945. דזשארדזש נעגל האָט פאַרמיטן קאָנטאַקט מיט דער אידישער קהילה אין לאָס אַנדזשעלעס. | |||
ער האָט | ער האָט גענוצט די בוי-פעהיגקייטן וואָס ער האָט געלערנט אין די שיפבויערייען און אין כפר חסידים, און איז געוואָרן אַ סוקסעספולער ריעל עסטעיט דעוועלאָפּער אין קאַליפאָרניע, וואו ער האָט אַנטוויקלט הונדערטער הייזער. כאָטש געוויסע פרומע אידן האָבן געוואוסט ווער ער איז, האָט ער זיי געבעטן עס צו האַלטן אין געהיים. | ||
אין די תש"כ יאָרן האט די קאַליפאָרניע עקאָנאָמיע געטראַסקעט, און דזשארדזש איז געוואָרן אַן עני ואביון און שווער קראַנק. | אין די תש"כ יאָרן האט די קאַליפאָרניע עקאָנאָמיע געטראַסקעט, און דזשארדזש איז געוואָרן אַן עני ואביון און שווער קראַנק. | ||
===די צוריקקער און שלוס יאָרן=== | ===די צוריקקער און שלוס יאָרן=== | ||
[[טעקע:yabLONA.jpg|קליין|קבר האדמו"ר מיבלונה בבית העלמין בכפר חסידים]] | |||
ווען דזשארדזש איז געלעגן קראַנק אין שפּיטאָל, האָט אים זיין פּלימעניק, אהוד יונאי, באַזוכט און געמוטשעט צו קומען צוריק קיין כפר חסידים. דזשארדזש האָט געהאַלטן, אַז ער קען נישט צוריקגיין, ווייל מען האַלט אים פאַר אַ שווינדלער און ער האָט רואינירט זייערע לעבנס, און צוריקגעשיקט די בעסטע צו דער שחיטה. | ווען דזשארדזש איז געלעגן קראַנק אין שפּיטאָל, האָט אים זיין פּלימעניק, אהוד יונאי, באַזוכט און געמוטשעט צו קומען צוריק קיין כפר חסידים. דזשארדזש האָט געהאַלטן, אַז ער קען נישט צוריקגיין, ווייל מען האַלט אים פאַר אַ שווינדלער און ער האָט רואינירט זייערע לעבנס, און צוריקגעשיקט די בעסטע צו דער שחיטה. | ||
אנשטאָט דעם, האָט דזשארדזש געמאָלדן, אַז ער וויל נאָך ווערן געזונט און שטודירן פּסיכאָלאָגיע אין קאַלעדזש. נאָכן אַרויסגיין פון שפּיטאָל, האָט ער זיך טאַקע איינגעשריבן אין די סאַן פערנאַנדאָ וועלי סטעיט קאַלעדזש, און געוואָרן באַקאַנט אַלס דער סטודענטן'ס "קלוגער זיידע". ער האָט פאַרענדיגט דעם גראַד אין פּסיכאָלאָגיע אין 1975. | |||
נאָכן ענדיגן זיין מאַסטער'ס שטודיע, אין 1978 (אדער 1980), האָט ער צום סוף צוגעשטימט צו באַזוכן כפר חסידים, אויף דער איבעררעדונג פון זיין גרויס-נעפע, אהוד יונאי. | |||
אין יאָר תש"ל (בערך) האָט ער געמאכט אַן ענדע צו זיין אַנטלויפן פון דער פאַרגאַנגענהייט און איז געקומען קיין כפר חסידים אויף אַ באַזוך. זיין קרובה, אהוד'ס מאַמע, האָט אים געפירט צום שטאָטישן זאַל, וואו הונדערטער תּושבים, פרומע און פרייע, האָבן אים אָפּגעוואַרט מיט אַ קבלת פנים. | אין יאָר תש"ל (בערך) האָט ער געמאכט אַן ענדע צו זיין אַנטלויפן פון דער פאַרגאַנגענהייט און איז געקומען קיין כפר חסידים אויף אַ באַזוך. זיין קרובה, אהוד'ס מאַמע, האָט אים געפירט צום שטאָטישן זאַל, וואו הונדערטער תּושבים, פרומע און פרייע, האָבן אים אָפּגעוואַרט מיט אַ קבלת פנים. | ||
| שורה 74: | שורה 87: | ||
אַן עלטערער חסיד, חיימקע געלטפאַרב, האָט אים באַגריסט און געזאָגט, אַז ווען זיי וואָלטן געבליבן אין פּוילן, וואָלט פון זיי קיין זכר נישט געבליבן, און אַז זיי האָבן איבערגעלעבט צוליב דעם רבי'נס גרינדונג פון דעם ישוב. דער רבי איז געווען טיף באַרירט, ווייל ער האָט תּמיד געטראַכט וועגן די פאַרלוירענע לעבנס, און קיינמאָל נישט וועגן די געראַטעוועטע. | אַן עלטערער חסיד, חיימקע געלטפאַרב, האָט אים באַגריסט און געזאָגט, אַז ווען זיי וואָלטן געבליבן אין פּוילן, וואָלט פון זיי קיין זכר נישט געבליבן, און אַז זיי האָבן איבערגעלעבט צוליב דעם רבי'נס גרינדונג פון דעם ישוב. דער רבי איז געווען טיף באַרירט, ווייל ער האָט תּמיד געטראַכט וועגן די פאַרלוירענע לעבנס, און קיינמאָל נישט וועגן די געראַטעוועטע. | ||
די דאָזיגע רעאַליזאַציע האָט אויפגעהויבן די שולד-געפילן, וועלכע האָבן אים געליימט פאר פערציג יאָר. דזשארדזש נעגל האָט באַשלאָסן זיך צוריקצוקערן אַהיים. אין נאָוועמבער 1981, ביי דער עלטער פון 86 יאָר, האָט ער זיך צוריקגעקערט קיין כפר חסידים. | |||
ער האָט צוריקגעטוישט זיין נאָמען צו יחזקאל טויב, און זיך צוריקגעקערט צו אַ פרום חסידיש לעבן, געלאָזט צוריקוואַקסן בארד און פּאות. ער האָט געלערנט תורה און סיפּורי צדיקים מיט בחורים אינעם ארטיגן שול. | |||
אין יאָר | |||
רבי יחזקאל טויב איז נפטר געוואָרן י"ג אייר תשמ"ו | רבי יחזקאל טויב איז נפטר געוואָרן י"ג אייר תשמ"ו, ביי דער עלטער פון 90 יאָר. ער איז באַגראָבן געוואָרן אין דעם ארטיגן בית החיים אין כפר חסידים צווישן די גרינדער פונעם ישוב. אויף זיין מציבה איז איינגעקריצט זיין אפשטאם און זיין גרעסטער דערגרייכונג: "פ[ה] נ[טמן] האדמו"ר יחזקאל טאוב הרבי מיבלונה … בשנת תרפ"ה עולה בראש חסידיו לארץ-ישראל, גואל אדמות חרבג' חרטיה ושיך אבריק. מייסד נחלת יעקב לימים כפר חסידים." אויך שטייט זיין באַקאַנטע זאָגונג: "באהבת חינם תבנה ארצנו"{{הערה|1=https://www.kfar-hasidim.org.il/objDoc.asp?PID=717087&OID=733455&DivID=1}}. | ||
==היסטארישע מיינונגען און סתירות== | ==היסטארישע מיינונגען און סתירות== | ||