3,258
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:ווארשעווער געטא אויפשטאנד"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
החלפות (אידן), צוגעלייגט אינטערשפראך לינק, נאך ענדערונגען
ק (תנא קמא האט אריבערגעפירט בלאט דרעפט:ווארשעווער געטא אויפשטאנד צו רוי:ווארשעווער געטא אויפשטאנד אן לאזן א ווייטערפירונג) |
(החלפות (אידן), צוגעלייגט אינטערשפראך לינק, נאך ענדערונגען) |
||
| שורה 60: | שורה 60: | ||
◦ רבי זעמבאַ איז געקילט געוואָרן אויפן וועג מיט די איבעריקע איינוואוינער פונעם געטאָ. 10,000 זייטן פון זיינע תּורה־חידושים זענען פאַרלוירן געוואָרן אינעם געטאָ. | ◦ רבי זעמבאַ איז געקילט געוואָרן אויפן וועג מיט די איבעריקע איינוואוינער פונעם געטאָ. 10,000 זייטן פון זיינע תּורה־חידושים זענען פאַרלוירן געוואָרן אינעם געטאָ. | ||
• בית יעקב סטודענטן, געגרינדעט דורך שרה | • בית יעקב סטודענטן, געגרינדעט דורך שרה שנירער, האָבן באַהאַלטן שולן און קיך פאַר קינדער. אין לאַגערן האָבן זיי געדענקט ווען עס איז שבת און יום־טוב און האָבן אָנגעצונדן חנוכה ליכט טראָץ די דייטשן. | ||
• דער עונג שבת אַרכיוו (Oneg Shabbat), געפירט דורך דעם היסטאָריקער עמנואל רינגעלבלום, האָט דאָקומענטירט דאָס לעבן, קולטור און ווידערשטאַנד אינעם געטאָ און זענען באַגראָבן געוואָרן אין מילך־קאַנס פאַרן אויפשטאַנד. | • דער עונג שבת אַרכיוו (Oneg Shabbat), געפירט דורך דעם היסטאָריקער עמנואל רינגעלבלום, האָט דאָקומענטירט דאָס לעבן, קולטור און ווידערשטאַנד אינעם געטאָ און זענען באַגראָבן געוואָרן אין מילך־קאַנס פאַרן אויפשטאַנד. | ||
| שורה 67: | שורה 67: | ||
דער וואַרשעווער געטאָ אויפשטאַנד איז געוואָרן אַ סימבאָל פאַרן אידישן ווידערשטאַנד. די קעמפער האָבן געוואָלט "לעבן מיט כּבוד און שטאַרבן מיט כּבוד", און נישט גיין "ווי שעפּס צו דער שלאַכט". | דער וואַרשעווער געטאָ אויפשטאַנד איז געוואָרן אַ סימבאָל פאַרן אידישן ווידערשטאַנד. די קעמפער האָבן געוואָלט "לעבן מיט כּבוד און שטאַרבן מיט כּבוד", און נישט גיין "ווי שעפּס צו דער שלאַכט". | ||
דער אויפשטאַנד האָט געהאָלפן צו ברענגען אַ נייעם בליק אין דער אידישער היסטאָריע, | דער אויפשטאַנד האָט געהאָלפן צו ברענגען אַ נייעם בליק אין דער אידישער היסטאָריע, וואוּ די אַקציע האָט אויסגעדריקט אַ דעפיניטיווע אָפּוואַרפונג פון פּאַסיווער אונטערוואַרפונג צו דער פאַרניכטונג. די פירונג האָט געגלויבט אַז, ווייל דער טויט איז געווען אַ פאַקט, איז עס געווען בעסער צו שטאַרבן מיט וואַפן אין דער האַנט פאַר כּבוד פונעם פאָלק. | ||
נאָך דער מלחמה, איז דער אויפשטאַנד געוואָרן אַ צענטראַלער פּונקט פאַר דער קאָמעמאָראַציע פון שואה. דער יום השואה והגבורה אין מדינת ישראל איז באַשטימט געוואָרן | נאָך דער מלחמה, איז דער אויפשטאַנד געוואָרן אַ צענטראַלער פּונקט פאַר דער קאָמעמאָראַציע פון שואה. דער יום השואה והגבורה אין מדינת ישראל איז באַשטימט געוואָרן כ"ז ניסן, נאָענט צום דאַטע פונעם אויסברוך פונעם מרד. | ||
דער אויפשטאַנד האָט אינספּירירט אויפשטאַנדן אין אַנדערע געטאָס (ווי ביאַליסטאָק) און לאַגערן (ווי טרעבלינקע און סאָביבאָר). | דער אויפשטאַנד האָט אינספּירירט אויפשטאַנדן אין אַנדערע געטאָס (ווי ביאַליסטאָק) און לאַגערן (ווי טרעבלינקע און סאָביבאָר). | ||
אין וואַרשע איז דער מאָנומענט צו די געטאָ־העלדן פון | אין וואַרשע איז דער מאָנומענט צו די געטאָ־העלדן פון נתן ראַפּאָפּאָרט אַנטפּלעקט געוואָרן אין 1948, און דער POLIN מוזיי פון דער געשיכטע פון פּוילישע אידן איז הייַנט געפינט זיך אין דער געגנט פונעם געטאָ. | ||
'''לעצטער סורווייווער''' מיכאל סמאָס, דער לעצטער סורווייווער פונעם וואַרשעווער געטאָ אויפשטאַנד, איז אַוועק ביים עלטער פון 99 אין אָקטאָבער 2025. | '''לעצטער סורווייווער''' מיכאל סמאָס, דער לעצטער סורווייווער פונעם וואַרשעווער געטאָ אויפשטאַנד, איז אַוועק ביים עלטער פון 99 אין אָקטאָבער 2025. | ||
| שורה 81: | שורה 81: | ||
נאָכן קריג איז דער אויפשטאַנד געוואָרן אַ פאָקאַל־פּונקט פון דער שואה־זכּרון, ספּעציעל אין ישׂראל. די דאַטע פון יום הזכרון לשואה ולגבורה איז געווען נאָענט צום דאַטום פונעם אויפשטאַנד. | נאָכן קריג איז דער אויפשטאַנד געוואָרן אַ פאָקאַל־פּונקט פון דער שואה־זכּרון, ספּעציעל אין ישׂראל. די דאַטע פון יום הזכרון לשואה ולגבורה איז געווען נאָענט צום דאַטום פונעם אויפשטאַנד. | ||
עס איז געווען אַ היסטאָרישע און הלכישע דעבאַטע וועגן דער ריכטיקייט פונעם אויפשטאַנד. | עס איז געווען אַ היסטאָרישע און הלכישע דעבאַטע וועגן דער ריכטיקייט פונעם אויפשטאַנד. | ||
• קעגנער פון דער רעוואָלט: טייל חרדישע רבנים פון אגודת ישראל האָבן קריטיקירט דעם רעוואָלט אַלס אַן אַנטי־רעליגיעזע באַשלוס, וואָס האָט אויפגעלעבט דעם טויט פון די | • קעגנער פון דער רעוואָלט: טייל חרדישע רבנים פון אגודת ישראל האָבן קריטיקירט דעם רעוואָלט אַלס אַן אַנטי־רעליגיעזע באַשלוס, וואָס האָט אויפגעלעבט דעם טויט פון די אידן פון וואַרשע, און איז געגאַנגען קעגן דער טראַדיציאָנעלער פּאַסיווער תּשובה צו רדיפות. דער פּובליציסט שמחה עלבערג האָט ניט געגלויבט, אַז רבי זעמבאַ קען האָבן אונטערגעשטיצט דעם אויפשטאַנד. | ||
• הלכישע פראַגן: מען האָט דיסקוסירט, צי דער אויפשטאַנד איז געווען אַ מין זעלבסטמאָרד (הלכיש אסור), ווייל די שאַנסן צו געווינען זענען געווען נול. אָבער אַנדערע האָבן טענהנדיג געווען, אַז דער טויט איז דאָך געווען געוויס אינעם געטאָ, און דער קאַמף איז געווען אַן אַקט פון כּבוד און נקמה, ניט זעלבסטמאָרד. די פייטערס האָבן געוואָלט "לעבן מיט כּבוד און שטאַרבן מיט כּבוד". | • הלכישע פראַגן: מען האָט דיסקוסירט, צי דער אויפשטאַנד איז געווען אַ מין זעלבסטמאָרד (הלכיש אסור), ווייל די שאַנסן צו געווינען זענען געווען נול. אָבער אַנדערע האָבן טענהנדיג געווען, אַז דער טויט איז דאָך געווען געוויס אינעם געטאָ, און דער קאַמף איז געווען אַן אַקט פון כּבוד און נקמה, ניט זעלבסטמאָרד. די פייטערס האָבן געוואָלט "לעבן מיט כּבוד און שטאַרבן מיט כּבוד". | ||
• דער רב משה צבי נרי׳ה, אַ פיגור פון רעליגיעזן ציוניזם, האָט טעמפּערדיק אונטערגעשטיצט דעם אויפשטאַנד, טענהנדיג, אַז אין אַ סיטואַציע וואוּ ניטאָ קיין האָפענונג צו לעבן, איז דאָס געווען אַ קידוש השם צו קעמפן און שטאַרבן, כּדי צו הרגענען ווי מער שׂונאים, נאָכמאַכנדיג שמשון. אָבער ער האָט געוואָרנט פאַר דער גבורה פון טויט. | • דער רב משה צבי נרי׳ה, אַ פיגור פון רעליגיעזן ציוניזם, האָט טעמפּערדיק אונטערגעשטיצט דעם אויפשטאַנד, טענהנדיג, אַז אין אַ סיטואַציע וואוּ ניטאָ קיין האָפענונג צו לעבן, איז דאָס געווען אַ קידוש השם צו קעמפן און שטאַרבן, כּדי צו הרגענען ווי מער שׂונאים, נאָכמאַכנדיג שמשון. אָבער ער האָט געוואָרנט פאַר דער גבורה פון טויט. | ||
| שורה 90: | שורה 90: | ||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
[[he:מרד גטו ורשה]] | |||